Over Windows Longhorn, de beoogde opvolger van Windows XP, is op internet veel onzin te vinden. Tijdens de afgelopen Professional Developers Conference (PDC) in Los Angeles presenteerde Microsoft onder aanvoering van Bill Gates de eerste feiten. PCM was erbij en noteerde nieuws over het nieuwe bestandssysteem WinFS, de gebruikersinterface Avalon en over het vooralsnog geheimzinnige Aero.

Windows XP is weliswaar al twee jaar op de markt, maar toch lijkt het nog maar kort geleden dat Microsoft deze succesvolle opvolger van Me en 98 introduceerde. En nu al is er sprake van een mogelijke opvolger: Longhorn. PCM zet de feiten op een rij. 1. Wat is Longhorn? Longhorn is de voorlopige aanduiding voor het nieuwe besturingssysteem van Microsoft. Net als Whistler voor Windows XP en Memphis voor Windows 98 is het slechts een codenaam. Wat de werkelijk naam wordt, bleef tijdens de PDC in Los Angeles geheim. 2. Wat is er nieuw in Longhorn? Het Longhorn-systeem bestaat uit vier hoofdonderdelen: de fundamentals, Avalon, WinFS en Indigo. Over de fundamentals kunnen we kort zijn: deze vormen de basis van het besturingssysteem. Avalon is het nieuwe op vectorgraphics gebaseerde presentatiesysteem. Dankzij die techniek krijgt Windows standaard onder andere transparate en flexibele schermen, en de mogelijkheid om bijvoorbeeld in een willekeurig document een naadloos venster met video te integreren. Avalon leunt wat dat betreft flink op de mogelijkheden van de grafische kaart. WinFS staat voor Windows Future Storage (en niet File System!) en is het nieuwe bestandssysteem. Dit systeem (een soort laag op ntfs) moet er voor zorgen dat data op basis van structured query language technologie (sql) gestructureerd worden opgeslagen. Dankzij WinFS wordt het mogelijk om data op verschillende manieren te organiseren en relaties te leggen tussen verschillende bestanden. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om alle communicatie van een contactpersoon centraal vanuit de verkenner te benaderen. Of het nu om e-mail, msnchat-geschiedenis of desnoods faxen gaat, het is niet meer nodig om hiervoor alle afzonderlijke programma's te openen. Het Indigo-onderdeel tot slot handelt alle communicatie met de buitenwereld af. Daarbij is het voornamelijk gericht op WebServices: een poging van de industrie om platformonafhankelijk verbindingen tot stand te brengen tussen diverse applicaties en besturingssystemen. Een demo liet zien hoe een programma vanaf een website met één muisklik ge'nstalleerd en gelanceerd werd. De Web Services Interoperability Organization (www.ws-i.org) is nog bezig met het voltooien van de richtlijnen voor het gebruik van deze services. 3. Hoe modern is Longhorn? Gebruikersvriendelijkheid is niet Microsoft's sterkste punt. In XP is het al flink verbeterd (gebruikers worden niet meer beschuldigd van illegal operations), maar het kan beter, vindt ook Microsoft. Alles wat met de gebruikerservaring in Longhorn te maken heeft is samengebracht onder de term Aero. Zo ook de ontwikkeling van interfacerichtlijnen, waarin de gebruiker centraal staat: de User Experience Guidelines (http://msdn.microsoft.com/longhorn/understanding/ux/default.aspx). Microsoft is niet scheutig met voorbeelden van Aero. Slechts in een enkele sessie op de PDC lieten medewerkers van Microsoft iets zien van de zogenoemde nieuwe User Experience. Een voorbeeld was het rustiger maken van het scherm door knoppen van bepaalde applicaties te verbergen als deze niet gebruikt worden. Pas als de gebruiker er met de muis overheen gaat, verschijnen de knoppen. 4. Werken mijn oude programma's onder Longhorn? Uit XP-ervaringen blijkt dat sommige oude programma's onder een nieuw besturingssysteem wel werken en sommige niet. Bij Longhorn zal dit ook het geval zijn. Het overgrote deel van Microsoft's eigen programma's (Office-pakketten bijvoorbeeld) zullen in ieder geval wel onder Longhorn draaien. Tijdens de PDC liet Microsoft zien ook DOS niet te zijn vergeten. In een demonstratie zagen we hoe het oude DOS-spreadsheetprogramma VisiCal onder een versie van Longhorn probleemloos werkte. 5. Wanneer kan ik Longhorn kopen Microsoft is voorzichtig met het noemen van een lanceringsdatum van Longhorn. Wel is bekend dat de eerste echte bèta halverwege 2004 wordt verwacht. Daarna volgt nog een tweede en wellicht ook een derde bèta. Verder is officieel niets bekend gemaakt, hoewel sommige insiders beweren dat Longhorn eind 2005 of uiterlijk 2006 op de markt komt. Dat zou betekenen dat XP een van de langst gebruikte Windows-varianten wordt: van 2001 tot 2006. Windows 3.0, gelanceerd in 1990 (met een update naar 3.1 in 1992) hield het tot de komst van Windows 95 vijf jaar vol. 6. Draait Longhorn op mijn huidige pc? De fabrikanten van hardware kijken altijd reikhalzend uit naar een nieuwe versie van Windows. Voor hen geldt: een nieuw besturingssysteem heeft snellere hardware nodig en dat betekent kassa! Dit zal ongetwijfeld ook gelden voor Longhorn, maar de precieze eisen zijn niet bekend. Wel liet Chief Software Architect Bill Gates op de PDC in Los Angeles weten hoe hij denkt dat de pc in 2006 eruit ziet: Processor: 4 GHz - 6 GHz Geheugen: 2 GB of meer Harde schijf: 1 TB of meer (1000+ GB) Grafische kaart: drie keer beter dan de top nu Netwerk: breedband, 1 Gbit/s draad en 54 Mbit/s draadloos. Wil Gates hiermee een hint geven? Wie nu een nieuwe pc koopt met een van de nieuwste processoren, zal waarschijnlijk wel Longhorn kunnen draaien. Maar het is de vraag of je dat wil. Deze gloednieuwe hardware zal over twee jaar al weer hopeloos verouderd zijn. 7. Hoe veilig is Longhorn? Net als alle andere softwarefabrikanten belooft ook Microsoft dat, naast nieuwe features, het nieuwe programma beter beveiligd zal zijn dan het huidige. De werkelijke veiligheid blijkt pas in de praktijk, maar om goed beslagen ten ijs te komen heeft Microsoft een aantal veiligheidsfeatures gepland. Op applicatieniveau kan Longhorn onderscheid maken tussen programma's die volledig te vertrouwen zijn (en dus ook toegang hebben tot alle Longhorn-features) en programma's die minder vertrouwen genieten en dus ook beperkt worden in hun mogelijkheden. Er komt een Trust Manager die gebruikers adviseert over het te verlenen vertrouwen in bepaalde applicaties. Ook nieuw is een zogenaamd Security Trust Center, waarmee de gebruiker zijn besturingssysteem kan updaten en patches kan beheren. Niet zozeer veilig voor de gebruiker maar wel voor de contentaanbieder, is de toevoeging van Digital Rights Management. In welke vorm en hoe dit van invloed zal zijn op de gebruiker is nog niet bekend. 8. Hoe doet Longhorn het in de praktijk? Onze testmachine is een Pentium 4 3,2 GHz met 512 pc3200-geheugen, 80 GB harde schijf en als grafische kaart een ATI 9800PRO Radeon 128 MB. Na een half uur installeren staren we naar de Windows Longhorn desktop, zonder startknop en sidebar. Dat kan niet goed zijn en na enig geklik concluderen we dat de installatie niet is goed gegaan. Totdat opeens de sidebar verschijnt en de contouren van een startknop zichtbaar worden. Inderdaad, de prebèta is erg traag. Maar goed, van een product waar nog minstens een jaar aan gesleuteld zal worden, mag je niet anders verwachten. Het slechte nieuws: in deze build 4051 zit nog geen enkel Avalon-snufje: oogstrelende interfacefeatures zitten er helaas niet in. Verder lijken de ontwikkelingen wel iets verder dan de build die we bespraken in PCM 8 2003. Zo kun je nu snel een cd branden vanuit de verkenner en krijg je van plaatjes een zwevende preview te zien. Handig: Internet Explorer heeft nu standaard een pop-upblokker aanboord. De implementatie van WinFS moet, ook in deze build, nog voltooid worden. Er zijn duidelijk tekenen van deze laag op ntfs aanwezig, maar feilloos werken deed het nog niet. 9. Moet ik Longhorn online registreren? Reken daar maar op. De pre-bèta doet het al en gezien het succes van de XP registratie zal ook Longhorn van deze anti-piraterij-feature worden voorzien. 10. Waar kan ik Longhorn downloaden Ha, was het maar zo simpel. De pre-bèta die alle developers op de PDC hebben gekregen is niet publiekelijk beschikbaar. Zelfs niet voor abonnees van het Microsoft Developer Network (MSDN), hoewel die waarschijnlijk wel de bèta's kunnen testen. Voor alle overige gebruikers is het wachten op de eindversie. Wie niet wil wachten, kan zijn geluk beproeven via de bekende illegale wegen: irc en p2p. Daar is build 4051 (die alle developers meekregen) namelijk al gesignaleerd.

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.