ID.nl logo
Houd je data veilig: van identiteitsbescherming tot ransomware
© Ivan - stock.adobe.com
Zekerheid & gemak

Houd je data veilig: van identiteitsbescherming tot ransomware

Dit jaar nemen de online apparaten in de wereld toe tot meer dan 20 miljard. Dit zijn heel veel smartphones en computers, maar steeds meer ook alledaagse apparaten als koelkasten, wasmachines, smartwatches en zonnepanelen. Ook zelf zijn we steeds meer ‘altijd verbonden’ en daarmee ook ‘altijd kwetsbaar’. Want gebruik van internet is niet zonder risico’s. Wat is er nodig om in 2025 veilig online te kunnen zijn?

In dit artikel laten we zien hoe je jezelf beschermt tegen digitale dreigingen en je online veiligheid versterkt: • Beveilig je apparaten met antivirussoftware • Maak regelmatig back-ups van je belangrijkste gegevens om kwetsbaarheden te minimaliseren • Beheer je wachtwoorden met een wachtwoordmanager en zet tweefactorauthenticatie aan • Deel je netwerk op in segementen, en geef alleen een select gezelschap apparaten toegang tot internet Lees ook: 20 tips om je online privacy te waarborgen

In de echte wereld weten we wel hoe we het risico verlagen dat er schade ontstaat, bij digitale dreigingen is dat niet altijd zo duidelijk. De dreiging is vaak technisch en complex, de maatregel kost geld of beperkt het gebruiksgemak. Een belangrijke maatregel die niets kost, is gezond wantrouwen. Een leuke site met gratis softwaredownloads kan gewoon een leuke site zijn, maar is het aannemelijk? Alleen gezond wantrouwen is helaas niet genoeg, daarvoor zijn de dreigingen groot en vaak ook onzichtbaar. Gelukkig is er een breed aanbod aan beveiligingstools die de belangrijkste bedreigingen en de grootste risico’s afdekken.

Security versus gebruiksgemak: is Facebook nog wel zo leuk als je elke login met een beveiligingssleutel moet bevestigen?

Soorten maatregelen

Beveiligingsmaatregelen kunnen op verschillende manieren worden onderverdeeld. Bijvoorbeeld naar het soort maatregel: proactief, detectief, reactief, correctief, preventief, compenserend, afsluitend en administratief. Voor thuis zijn vooral de eerste vijf categorieën belangrijk.

Proactieve maatregelen zijn gericht op het voorkomen van schade. Denk aan het installeren van updates en het beveiligen van gebruikersaccounts met multifactor-authenticatie. Detectieve maatregelen zijn gericht op het tijdig herkennen van een aanval. Bijvoorbeeld het controleren van logging.

Reactieve maatregelen moeten de schade beperken, zoals het maken van back-ups. Correctieve maatregelen lijken op reactieve, maar leggen meer nadruk op herstel en verbetering van de beveiliging daarna.

Tot slot de preventieve maatregelen, die proberen vooral de impact van kwetsbaarheden te verminderen. Denk aan het versleutelen van gegevens op een mobiele ssd en het verwijderen van niet-gebruikte software. In het algemeen geldt dat de bescherming beter is als uit meerdere categorieën maatregelen zijn genomen.

Securitytools zoals VeraCrypt voor het versleutelen van mobiele gegevensdragers zijn al snel technisch en complex.

Vertrouw niets of niemand

Gezond wantrouwen is een belangrijke stap in de beveiliging. Security-professionals hanteren als uitgangspunt ‘zero trust’ of vertaald ‘nul vertrouwen’. Zij gaan er in hun werk vanuit dat geen enkel netwerk, apparaat en gebruiker volledig vertrouwd kan worden. Zero trust werd in 2010 geïntroduceerd door cybersecurityexpert John Kindervag die bepleitte beveiliging te bouwen vanuit de basisgedachte: never trust, always verify (nooit vertrouwen, altijd controleren). Praktisch betekent dit: vaker controle van de identiteit van de mensen en apparaten in het netwerk, minimale toegang tot gegevens, minimale rechten op apparaten, en altijd denken dat de kwaadwillenden al binnen zijn in je netwerk. Zorg dus altijd voor aanvullende maatregelen, zoals het opdelen van een netwerk. Door op deze manier naar hun netwerk, gebruikers en apparaten te kijken, wordt het geheel sterker.

Antivirus, antimalware, antiransomware

Hoewel het lastig is een ransomware-aanval helemaal te voorkomen, zijn er wel degelijk maatregelen die je kunt nemen. Gebruik van antivirussoftware is een belangrijke, zeker op een Windows-pc. Dit kan Windows Defender zijn, dat in de tests van gerenommeerde test-laboratoria AV-Test en AV-Comparatives doorgaans even goed tot iets minder dan andere producten scoort. Het voordeel is dat het gratis is en prima integreert met andere beveiligingsmaatregelen in Windows. Ook biedt het inmiddels extra bescherming tegen ransomware, doordat je bepaalde mappen, bestanden en delen van het geheugen tegen onbevoegde wijzigingen kunt beschermen.

Ook Microsoft Defender, Windows eigen beveiliger, biedt steeds meer maatregelen specifiek tegen ransomware.

Ons niet bellen… Microsoft Nederland

Omdat het risico dat je slachtoffer wordt van een cyberdreiging in Windows het grootst is van alle mogelijke problemen, én Microsoft inmiddels zelf ook antivirus biedt, verwacht je dat het bedrijf ook helpt als het misgaat. Helaas heeft Microsoft ondersteuning aan consumenten vrijwel volledig gestopt. Wie ondersteuning zoekt, belandt in een oerwoud van webpagina’s, chatbots en online ‘probleemoplossers’ die nooit je probleem oplossen. En de telefonische supportlijn? Die stuurt een sms met een url naar een van die webpagina’s vol niet-helpende hulp. De reactie van Microsoft Nederland op onze klacht? “Bedankt voor het onder de aandacht brengen van deze kwestie. Wij streven ernaar al onze klanten de best mogelijke ondersteuning te bieden voor onze producten en diensten. Microsoft biedt verschillende hulpmiddelen om klanten ondersteuning te bieden, waaronder zelfhulpopties en live chats met specialisten indien nodig. Wat vervelend dat dat nu niet gelukt is. We blijven ons inzetten om onze klanten snel en effectief te ondersteunen bij al hun vragen en problemen.”

Meer ondersteuning dan een sms met een link hoeft een consument van Microsoft Nederland niet meer te verwachten.

Alternatief antiviruspakket

Gebruik van een alternatief antiviruspakket heeft een aantal voordelen vergeleken met Windows Defender. Het biedt, afhankelijk van de gekozen versie, meer beveiligingsfuncties en soms ook aan beveiliging verwante functionaliteit. Steeds meer antivirus-aanbieders bieden bovendien volwaardige ondersteuning aan consumenten. Dit is extra waardevol, juist omdat de consument anders dan bedrijven altijd minder ervaring en kennis met securityincidenten hebben dan bedrijven. De antivirus levert dan die kennis en ‘handjes’.

Aanbieders van antivirussoftware bieden steeds vaker ook echt support aan hun klanten.

Extra beveiliging

Het is gebleken dat de beschermingsproducten van Bitdefender, F-Secure, ESET en McAfee goed scoren op bescherming tegen phishing en van de identiteit als aanvulling op Windows Defender.

Ook beveiligen ze meer dan alleen je Windows-computer, bijvoorbeeld mobiele apparaten en de verschillende desktops en notebooks van Apple. Bovendien hoeft dit niet te betekenen dat je Windows Defender verliest. Dat kan ook bestaan naast een andere beveiligingsoplossing en regelmatig een extra scan doen. Klik hiervoor op Start / Systeem / Privacy en beveiliging / Virus- en bedreigingsbeveiliging.

Antimalware-programma’s en securitysuites bieden veel extra functionaliteit ten opzichte van de standaardbeveiliging van Microsoft.

Back-up en test

Antimalware-beveiliging verlaagt het risico op een succesvolle ransomware-aanval, maar er zijn aanvullende maatregelen mogelijk om het risico verder te verkleinen. Een heel belangrijke is het regelmatig back-uppen van de belangrijkste gegevens. Windows biedt wel een back-upfunctie, maar die werkt alleen met een Windows-account en cloudopslag op OneDrive.

Duplicati is een gratis alternatief, dat tal van back-uplocaties ondersteunt. Acronis True Image biedt ook antivirus en cloudopslag, maar wel in een jaarabonnement. De back-ups moeten daarbij zeker niet op hetzelfde apparaat staan als waar de gegevens die in de back-up zitten. Beter worden de back-ups op een ander apparaat bewaard en het liefst offline. Dat betekent op een externe schijf of in de cloud. Alleen een back-up die niet toegankelijk is voor buitenstaanders, is immers veilig voor ransomware.

Zeker één back-up moet onbereikbaar zijn voor eventuele malware op de eigen systemen, zoals hier de back-up naar een afgeschermde cloudlocatie.

NAS gebruiken

Een NAS is een prima apparaat als onderdeel van een back-upstrategie, maar kan nooit het enige onderdeel in die strategie zijn. Een NAS is veelal permanent ingeschakeld en de back-ups opgeslagen op de NAS dan ook bereikbaar via het netwerk, dus ook door eventuele malware. Daarbij heeft Synology, maar vooral QNAP, een historie van kwetsbaarheden in de NAS-software en geven beide pas recent echt aandacht aan beveiliging.

Omdat het niet is uit te sluiten dat de ransomware-besmetting in een van de back-ups zit, is het noodzakelijk voldoende versies van elke back-up te bewaren. En essentieel, de back-ups moeten worden getest. Zonder regelmatige controle of de back-ups volledig en bruikbaar zijn, vormen ze geen zekerheid waar je op kunt vertrouwen als je ooit te maken krijgt met ransomware en je al je gegevens uit de back-up wilt herstellen in plaats van te betalen.

Vanaf firmware QTS 5.2 controleert QNAP op verdachte schijfactiviteit als bewaking tegen ransomware.

Updaten en patchen

Updates zijn essentieel voor de beveiliging van elk apparaat. Of het nu om een tablet, Mac of Windows-pc gaat, installeer altijd alle updates. Android, iOS, Windows en macOS beschikken allemaal over functionaliteit om de software te updaten. Installeer updates zo snel mogelijk en herstart indien gevraagd het systeem om vooral kritische updates ook echt actief te maken.

Voor maximale veiligheid, installeer Windows Updates zodra ze er zijn.

Lastiger is het updaten van alle programma’s die een gebruiker er zelf op zet. Ook die moeten bijgewerkt worden als er een nieuwe versie uitkomt, alleen ontbreekt de mogelijkheid dit eenvoudig te doen. Er zijn alternatieve programma’s die zelf de geïnstalleerde programma’s indexeren en scannen op achterlopende updates. UnigetUI en VulnDetect zijn van die programma's. De eerste werkt als een traditioneel Windows-programma, maar is eigenlijk een schil rond Windows-eigen niet-grafische updatemanager winget (het heette eerder ook WingetUI). De UI maakt het gebruiksvriendelijk én zeer rijk aan functionaliteit.

Eenvoudiger is VulnDetect, een dienst die nagenoeg onzichtbaar werkt. Alle configuratie en gebruik gaat via een webportal. Voor thuisgebruikers is het tot vijf apparaten gratis. Beide programma’s updaten nagenoeg alle geïnstalleerde software en bewaken ook zaken als browsers en Windows Updates.

Updaten is essentieel voor de beveiliging. Met UniGetUI (voorheen WinGetUI) en VulnDetect van Secteer houd je alle software up-to-date.

Fysieke beveiliging

Bij verlies dekt de verzekering mogelijk wel de financiële schade, maar een verzekeraar kan nooit voorkomen dat de dief zich toegang tot jouw gegevens op jouw laptop verschaft. Geen fijn gevoel. Geef dieven geen kans. Het Kensington-slot is een standaarduitsparing in het chassis van laptop of tablet die het mogelijk maakt deze met een kabel aan een verwarmingsbuis of ander object vast te leggen. Dat geeft een gerust gevoel als je even koffie gaat halen. Reis je veel, overweeg dan een privacyscherm. Dit zet je voor het scherm van de laptop en voorkomt dat iedereen die naast je in vliegtuig of trein zit, kan meekijken. Het zijn eenvoudige maatregelen die de digitale veiligheid flink verbeteren.

Hardware updaten

Niet alleen de software op de pc is kwetsbaar als het niet is geüpdatet naar de laatste versie, dit geldt ook voor alle apparaten in het thuisnetwerk. En dat zijn er steeds meer. En lang niet allemaal krijgen ze automatisch updates of zijn er ook maar updates voor beschikbaar. Door de veelheid aan merken en modellen is er helaas geen eenvoudige oplossing voor het probleem. Belangrijke stappen zijn allereerst weten welke apparatuur er allemaal in het netwerk aanwezig is. Hierbij kan een netwerkscanner helpen. Verschillende aanbieders van antivirus-oplossingen bieden in hun apps voor mobiele apparaten zo’n functie.

Soms biedt een antivirusoplossing zoals ESET Smart Security ook een netwerkscanner.

Decryptors

Ondanks alles geraakt door ransomware? Op www.nomoreransom.org bieden Europol, Politiek Kaspersky en McAfee samen met een groot aantal andere securityorganisaties, gratis hulp. Behalve adviezen om ransomware te voorkomen, zijn er voor een aantal ransomware-varianten ook gratis decryptors te downloaden. Daarmee kun je zonder te betalen de ransomware-versleuteling ongedaan maken.

Op NoMoreRansom is een aantal ransomware-decryptortools te downloaden.

Netwerkscanner

Een andere optie is een netwerkscanner. Een uitgebreide en gebruiksvriendelijke is Fing, dat als app voor Mac, Windows, iOS en Android beschikbaar is, maar dat ook een Fing Agent voor installatie op een Raspberry Pi aanbiedt. Afhankelijk van de gebruikte versie en een eventueel abonnement, bewaakt Fing het hele netwerk, brengt alle apparaten in beeld en rapporteert ook over achterlopende versies.

Zijn de apparaten in beeld, dan moeten deze veelal handmatig en stuk voor stuk bijgewerkt worden. Hiervoor log je met de browser in op elk apparaat en voer je een firmware-update of upgrade uit. Veelal kan dit direct op het apparaat, soms moet de firmware eerst gedownload worden naar een pc of Mac en van daar geüpload. Belangrijk is ook hardware waarvoor geen updates meer uitkomen en waarbij lekken dus niet gedicht worden, uit het netwerk te halen en vervangen door nieuwe die nog wel door de leverancier ondersteund worden.

Fing is een van de beschikbare netwerkscanners die apparaten in het netwerk opspoort, herkent en rapporteert over de beveiliging.

IoT en andere apparaten

Met up-to-date firmware leg je alleen de basis voor de verdere beveiliging van de apparaten in het netwerk. Wat er aanvullend kan, verschilt per apparaat. Wat er moet, is wel helder. Geef alleen apparaten die dat nodig hebben toegang tot het internet. Verander waar mogelijk de naam van het admin-account en voorzie elk account van een per apparaat verschillend wachtwoord. Maak als dat mogelijk is voor het gebruik een account aan zonder admin-rechten en gebruik dat voor bijvoorbeeld het bekijken van camerabeelden of het instellen van de kamertemperatuur. Schakel apparatuur die niet altijd nodig is ook uit op momenten dat het niet nodig is. Een NAS kan dit bijvoorbeeld volgens een vast schema.

Deel het netwerk op in verschillende segmenten. Bijna elke router biedt wel de mogelijkheid voor een gastnetwerk, maar soms kun je ook zelf meerdere netwerken aanmaken. Zet al deze minder betrouwbare apparaten in een eigen netwerk en geef ze alleen toegang tot het internet. Of plaats apparaten die verbinding met het thuisnetwerk moeten hebben in een apart segment dat juist geen internettoegang heeft.

YubiKey kwetsbaar

Fysieke beveiligingssleutels gelden als een zeer geavanceerde methode van extra authenticatie. YubiKey is misschien wel de bekendste van deze fysieke beveiligingssleutels en die positie al jaren onomstreden. Toch blijkt de YubiKey 5 Series kwetsbaar voor een (zeer complexe) sidechannelaanval, waardoor uiteindelijk de cryptografische sleutel van een YubiKey te achterhalen is. Hierdoor is een sleutel te kopiëren en is er geen garantie meer dat de persoon die zich met de YubiKey identificeert ook echt die persoon is. In de nieuwste YubiKeys is de kwetsbaarheid verholpen. Meer informatie lees je via hun website.

Yubico biedt informatie over de kwetsbare modellen van de YubiKey series 5 en wat gebruikers van deze modellen moeten doen.

Identiteitsbescherming

Omdat identiteitsfraude alsmaar toeneemt en de schade groot kan zijn, is het belangrijk ook je eigen identiteit goed te beschermen. Zet accounts op social media van ‘publiek’ naar ‘alleen toegankelijk voor vrienden’, waarbij je contacten bewust moet toelaten. Schoon de lijst gerust ook eens op met contacten die geen vrienden meer zijn. Verwijder accounts van online diensten die je niet meer gebruikt of voorzie ze van een enorm lastig wachtwoord dat je dan ook zelf niet eens hoeft te onthouden.

Antivirus beschermt tegen frauduleuze websites en sites met schadelijke inhoud.

Veel antivirusprogramma’s bieden functionaliteit zoals anti-phishing, bescherming tegen frauduleuze websites en controle op gelekte identiteits-informatie op het darkweb. Voor de laatste analyseren zij datasets uit datalekken. Alternatief kun je dit ook zelf controleren op have i been pwned? en daar voor een of meer mailadressen ook een alert instellen, zodat je melding krijgt als jouw gegevens worden gevonden.

Registreer je mailadres bij een identiteitscontroledienst, liefst een die ook adviseert welke acties je na een lek moet ondernemen.

Extra authenticatie

De beveiliging van accounts neemt enorm toe wanneer je aan het wachtwoord een extra authenticatie toevoegt. Dat kan een unieke code zijn of het bevestigen van een login in een authenticatie-app zoals Google of Microsoft Authenticator. Het voordeel hiervan is dat het gratis is. Het bezit van de smartphone met die app en de toegangscontrole op de app zijn dan extra bewijs dat jij bent wie je zegt te zijn bij het inloggen. Het nadeel is dat de smartphone zelf gestolen kan worden of kan worden gehackt.

Hierover lees je meer in dit artikel: Bescherm je accounts met tweefactorauthenticatie

Als alternatief kun je een hardwaresleutel nemen. Die van Yubikey zijn de bekendste, maar er zijn meer merken die deze oplossing bieden. De prijzen van deze sleutels lopen uiteen van 20 tot 80 euro. Belangrijk is vooraf goed te kijken waarvoor je ze wilt gebruiken en welke accounts een hardwaresleutel ondersteunen. Voor gebruik in combinatie met een wachtwoordmanager zijn ze erg geschikt en bijna al de hele investering waard. Bedenk wel, één sleutel is eigenlijk geen sleutel; zorg altijd voor een back-up.

Een hardware-securitysleutel voegt extra beveiliging toe, maar enige kennis is wel gewenst.

Norton stapt over op Avast

Een van de grootste ontwikkelingen bij de antivirusproducten van de laatste jaren was de overname van Avast, AVG, Avira én BullGuard door Norton, dat daarna in zijn geheel weer werd opgeslokt door Gen Digital, dat ook al CCleaner had. Toen vervolgens Bullguard van de markt werd gehaald, was de verwachting dat ook andere merken zouden verdwijnen, waarbij iedereen gokte dat Norton wel over zou blijven. Tot nu toe zijn er geen namen meer verdwenen, maar is Norton wel bijna ongemerkt overgestapt op de antivirus-engine van Avast. De altijd veelgeprezen eigen Norton-engine is opgeofferd. Antivirus-expert Peter Stelzhammer van AV-Comparatives zegt hierover “De keuze om een engine van derden te gebruiken, komt vaak voort uit strategische overwegingen. Voordelen zijn onder meer het gebruik van bewezen techniek, kostenbesparing en de mogelijkheid sneller te kunnen innoveren en sneller updates te kunnen leveren.”

Watch on YouTube
▼ Volgende artikel
Wat is HDR10+ en wanneer zie je het verschil?
© ER | ID.nl
Huis

Wat is HDR10+ en wanneer zie je het verschil?

Ben je op zoek naar een nieuwe televisie? Grote kans dat de afkortingen je om de oren vliegen. 4K, OLED, QLED... en dan ook nog die eindeloze lijst aan HDR-formaten. Vandaag zoomen we in op een specifieke term die je vaak op de doos ziet staan, vooral bij televisies van Samsung, Panasonic en Philips: HDR10+. Is het een marketingkreet of zie je het echt?

Het is een bekend scenario: je staat in de elektronicawinkel of scrolt door een webshop, en de specificatielijst van je droomtelevisie lijkt wel een geheimtaal. Fabrikanten beloven gouden bergen met termen die indrukwekkend klinken, maar waarvan de betekenis vaak vaag blijft. Toch is het zonde om deze termen zomaar te negeren, want achter die cryptische afkortingen gaan technieken schuil die je filmavond aanzienlijk kunnen upgraden. Het gaat tegenwoordig namelijk niet meer alleen om hoeveel pixels je scherm heeft, maar vooral om de kwaliteit van die pixels. Om te begrijpen waarom die plus in de naam HDR10+ zo belangrijk is, moeten we terug naar de basis.

Eerst even terug: Wat is HDR ook alweer?

HDR staat voor High Dynamic Range. Simpel gezegd zorgt deze techniek ervoor dat de beelden op je tv een groter contrast en meer kleuren hebben. Het zwart is dieper zwart en de felle lichten, zoals een explosie of de zon, knállen echt van je scherm zonder dat de rest van het beeld flets wordt. De standaardvorm hiervan heet HDR10. Dit is de basislaag die bijna elke moderne 4K-televisie ondersteunt. Maar HDR10 heeft één beperking: hij bepaalt aan het begin van de film de instellingen voor helderheid en contrast, en houdt die vervolgens de hele film vast.

©ER | ID.nl

De plus maakt het dynamisch

Hier komt HDR10+ om de hoek kijken. Die plus staat eigenlijk voor dynamische metadata. In plaats van één instelling voor de hele film, stuurt HDR10+ extra informatie mee naar je tv. Hierdoor kan de televisie het beeld scène voor scène of zelfs frame voor frame aanpassen. Zie het als een lichttechnicus die continu aan de knoppen draait om te zorgen dat elk specifiek shot er perfect uitziet, in plaats van dat hij het licht aan het begin instelt en daarna rustig koffie gaat drinken.

Wanneer zie je het verschil echt?

Klinkt goed op papier, maar merk je dit in de praktijk? Het antwoord is ja, vooral in films met veel wisselingen tussen licht en donker. Stel, je kijkt een film die begint met een scène in een zonovergoten woestijn, gevolgd door een scène in een pikdonkere grot. Bij standaard HDR10 stelt de tv zich in op het gemiddelde van de hele film. Omdat die woestijn zo fel is, kan de grot-scène er daarna wat te donker of dichtgelopen uitzien, waardoor details in de schaduw wegvallen.

Bij HDR10+ krijgt je tv, zodra de camera de grot in gaat, een seintje dat het donker wordt en het contrast moet worden aangepast. Hierdoor zie je opeens wél de details op de rotswanden en de texturen in de schaduw, terwijl de felle scènes nog steeds spathelder blijven. Kortom, HDR10+ haalt meer detail uit zowel de donkerste schaduwen als de felste hooglichten, precies op het moment dat het nodig is.

©Gorodenkoff - stock.adobe.com

Wat heb je nodig?

Om van HDR10+ te genieten, moeten alle schakels in de ketting kloppen. Allereerst heb je een geschikte televisie nodig. Vooral Samsung is de grote aanjager van HDR10+, maar ook merken als Panasonic, Philips en TCL ondersteunen het vaak. Let er wel op dat LG en Sony meestal kiezen voor de concurrent Dolby Vision.

Daarnaast moet de content (de film of serie die je kijkt) in HDR10+ geschoten zijn. Amazon Prime Video is de grootste aanbieder van HDR10+-materiaal op streaming-gebied, maar ook Apple TV+ en Google Play Movies bieden het aan. Netflix gebruikt helaas voornamelijk concurrent Dolby Vision. Tot slot ondersteunen veel 4K Ultra-HD Blu-rays het formaat ook als je liever fysieke schijfjes kijkt.

Direct aanschaffen dan maar...?

Is HDR10+ een reden om je huidige tv direct bij het grofvuil te zetten? Nee, dat niet. Maar sta je op het punt een nieuwe tv te kopen, bijvoorbeeld een Samsung, dan is het wel een hele fijne bonus. Het zorgt ervoor dat je films en series ziet zoals de regisseur ze bedoeld heeft: levendig, contrastrijk en vol detail. En ze hoeven tegenwoordig al helemaal niet meer de wereld te kosten.

▼ Volgende artikel
Bedankt, AI! Dit kun je tegenwoordig allemaal doen met Microsoft Paint
© Microsoft
Huis

Bedankt, AI! Dit kun je tegenwoordig allemaal doen met Microsoft Paint

Voor miljoenen gebruikers was Microsoft Paint de eerste stap richting digitale creativiteit. Kinderen tekenden er hun eerste computerkunstwerkjes in, volwassenen plakten er snel iets functioneels mee in elkaar. Sinds Windows 11 is Paint door de toevoeging van AI-functies en de ondersteuning van lagen veel slimmer geworden, zonder zijn eenvoud te verliezen.

Dit artikel in het kort

Microsoft Paint is in Windows 11 flink uitgebreid met AI-functies en ondersteuning voor lagen. In dit artikel laten we zien hoe je met Image Creator afbeeldingen maakt op basis van tekst, hoe het AI-saldo met boosts werkt en wat je kunt verwachten van functies als achtergrond verwijderen en generatief wissen. Ook leggen we uit hoe lagen werken in Paint en hoe je meerdere afbeeldingen en tekst combineert tot één geheel. Zo ontdek je dat Paint inmiddels veel meer kan dan alleen tekenen.

Lees ook: Van prompt tot filmpje: zo maak je je eigen AI-video met Bing Video Creator

Geen download, geen licentie en altijd beschikbaar … Paint is er al sinds de vroegste Windows-versies en het is er nog altijd. Hoewel de mogelijkheden beperkt zijn, blijft het geliefd om zijn eenvoud en simpele bediening of puur vanwege nostalgie. Zelfs wie zwaardere grafische software heeft, grijpt vaak terug naar Paint om snel iets te tekenen, een schermafbeelding bij te snijden of iets te markeren. Met de nieuwe functies groeit het programma uit tot meer dan een digitaal speeltje. 

Image Creator

Met Image Creator maak je in Paint rechtstreeks afbeeldingen door simpelweg te beschrijven wat je voor je ziet. De functie gebruikt het DALL·E-model van OpenAI voor tekst-naar-beeldgeneratie. Open Microsoft Paint en klik bovenaan op Copilot. Selecteer vervolgens Image Creator om het zijvenster te openen. In de interface van Cocreator verschijnt een tekstvak waarin je beschrijft wat je wilt zien en in welke stijl. Hoe preciezer en gedetailleerder je bent, hoe beter het resultaat aansluit bij je verwachtingen.

Kies vervolgens een stijl – bijvoorbeeld Houtskool, Ink Sketch, Anime, Fotorealistisch of een andere – en klik op Maken. Image Creator genereert telkens drie varianten van je afbeelding. Selecteer de versie die je het meest bevalt om die meteen op het canvas te plaatsen.

Aan de hand van een tekstopdracht genereert Paint een afbeelding.

AI-saldo

Om afbeeldingen te genereren met Image Creator in Microsoft Paint, moet je aangemeld zijn met een persoonlijk Microsoft-account. Dit werkt doorgaans niet met een zakelijk- of schoolaccount.

Microsoft hanteert een 'fair use'-systeem voor de rekenkracht die nodig is voor AI. Voor gratis gebruikers heet dit systeem boosts. Je krijgt dagelijks vijftien gratis boosts. Eén boost staat voor één snelle generatie van een set afbeeldingen. Zijn je boosts op? Dan kun je vaak nog steeds doorgaan, maar duurt het genereren aanzienlijk langer. De boosts worden elke dag aangevuld en je kunt ze niet opsparen.

Let op: Heb je een betaald Microsoft 365-abonnement (Personal of Family)? Dan werkt het soms net even anders. Je krijgt dan vaak maandelijks een vast aantal AI-credits (bijvoorbeeld 60) die je kunt inzetten voor diverse AI-functies binnen Microsoft-apps. In tegenstelling tot de dagelijkse boosts van gratis gebruikers, worden deze credits pas aan het begin van een nieuwe maand aangevuld.

Wil je onbeperkt en snel werken? Dan ben je aangewezen op een Copilot Pro-abonnement, waarmee je dagelijks 100 snelle generaties krijgt. Losse boosts bijkopen is in de standaardversie niet mogelijk.

In het deelvenster van AI staat een knop die je naar een webpagina met je AI-tegoedsaldo brengt.

Achtergronden

Een veelvoorkomende taak in beeldbewerking is het isoleren van een onderwerp uit de achtergrond. Met de functie Achtergrond verwijderen wordt dat verrassend eenvoudig. Houd er wel rekening mee dat deze functie niet zo verfijnd werkt als in Photoshop. Bij fijne details zoals haartjes, takjes of kleine blaadjes kan Paints AI soms een wat grof resultaat opleveren.

Ook hier start je via het pictogram Copilot. Kies vervolgens Achtergrond verwijderen. Paint analyseert het beeld en probeert automatisch te bepalen wat het onderwerp is en wat tot de achtergrond behoort. Aan de rechterkant verschijnt een miniatuurvoorbeeld waarin de achtergrond vervangen is door een schaakbordpatroon. Dat is de standaardweergave voor transparantie.

Onderaan in de zijbalk staat een vierkant pictogram. Als je daarop klikt, verschijnt hetzelfde schaakbordpatroon ook in de grote afbeelding. Je kunt via dit pictogram ook een achtergrondkleur kiezen in plaats van transparantie. Wil je een afbeelding opslaan met transparantie (bijvoorbeeld nadat je een achtergrond hebt verwijderd), dan moet je een bestandsformaat gebruiken dat transparantie ondersteunt. Het veelgebruikte jpg-formaat doet dat niet. Kies in dat geval voor png, dat wel transparante achtergronden kan bewaren.

Het schaakbordpatroon geeft het transparante gebied aan

Generatief wissen

Je kunt ook het selectiegereedschap linksboven gebruiken om een object in de afbeelding te verwijderen. Kies hiervoor het gereedschap Rechthoekige selectie of Vrije vorm selectie. Zodra je een gebied hebt geselecteerd, verschijnt er een klein contextmenu naast de selectie. Kies daar de optie Generatief wissen.

Je vindt deze functie ook via de knop Copilot. Vervolgens zie je een blauwe rechthoekige animatie rond het geselecteerde object. Paint analyseert de omgeving en vervangt het object door een realistisch ogende achtergrond die past bij de rest van de afbeelding.

Eerst selecteren, dan volgt een korte animatie en daarna is de selectie verdwenen.

Meerdere vensters openen

In Microsoft Paint lijkt het alsof je niet meerdere Paint-vensters tegelijk kunt openen. Wanneer je bijvoorbeeld een afbeelding hebt bewerkt, zoals het transparant maken van de achtergrond, en je probeert via Bestand / Openen een nieuw grafisch bestand te openen, vraagt Paint je eerst om het huidige bestand op te slaan.

Toch zijn er twee manieren om wel meerdere bestanden tegelijk in Paint te openen. Houd de Shift-toets ingedrukt terwijl je op het Paint-pictogram in de taakbalk of het startmenu klikt. Of klik met de rechtermuisknop op het Paint-pictogram in de taakbalk en kies opnieuw de opdracht Paint. Daarnaast is er nog een andere methode om afbeeldingen in een bestaand bestand toe te voegen. Daarover straks meer.

Met de Shift-toets kun je meerdere Paint-vensters openen.

Creatiever in Paint? Een goede muis is het halve werk

Of je nu AI-afbeeldingen genereert, teksten toevoegt of delen van een foto wilt wegsnijden: met het touchpad van je laptop blijft het behelpen. Voor nauwkeurig selectiewerk en het fijnere tekenwerk is een fysieke muis eigenlijk onmisbaar. Je voorkomt kramp in je vingers en werkt een stuk preciezer. Let bij aanschaf vooral op de DPI (hoe hoger, hoe nauwkeuriger) en extra knoppen die je zelf kunt instellen, bijvoorbeeld voor 'Ongedaan maken'.

Hier zijn drie muizen die het werken in Paint een stuk aangenamer maken:

1. De alleskunner: Logitech MX Master 3S Dit wordt door velen gezien als de beste muis voor creatief werk. Hij is prijzig, maar ligt fantastisch in de hand. Het unieke aan deze muis is het tweede scrolwieltje bij je duim. Dit kun je instellen om in Paint horizontaal te scrollen of om in en uit te zoomen op je canvas. Daarnaast is hij extreem nauwkeurig, waardoor je pixel-precies selecties kunt maken.

2. De ergonomische keuze: Logitech Lift Ben je urenlang bezig met het finetunen van je AI-creaties? Dan ligt een muisarm op de loer. De Logitech Lift is een zogeheten verticale muis. Je houdt hem vast alsof je iemand de hand schudt. Dit zorgt voor een veel natuurlijkere houding van je pols en onderarm. Even wennen in het begin, maar daarna wil je niet meer anders.

3. De prijsbewuste optie: Trust Ozaa Je hoeft geen honderd euro uit te geven voor een goede draadloze muis. De Trust Ozaa is een prima, betaalbaar alternatief. Hij is oplaadbaar (dus geen gedoe met batterijen), ligt prettig in de hand en heeft extra duimknoppen waarmee je snel tussen vensters kunt schakelen. Een uitstekende keuze voor de hobbyist die gewoon comfortabel wil klikken en slepen.

Lagen

Lagen: verwijderen

De nieuwe Microsoft Paint (vanaf versie 11.2306.30.0 op Windows 11) ondersteunt lagen. Dit is een belangrijke stap richting meer geavanceerde beeldbewerking. Lagen werken als transparante vellen met afzonderlijke elementen die je op elkaar stapelt. Elke laag kun je apart bewerken zonder de andere lagen te beïnvloeden. Dat biedt veel meer controle en flexibiliteit tijdens het creatieproces. We tonen dit met een voorbeeld.

We beginnen met een afbeelding van een meisje. Via Copilot / Achtergrond verwijderen halen we de achtergrond weg. Klik je vervolgens bovenaan op de knop Lagen, dan zie je dat de achtergrond is vervangen door het schaakbordpatroon.

Open Lagen en verwijder de achtergrond.

Lagen: combineren

Achter het meisje willen we nu een nieuwe achtergrond plaatsen. Daarvoor klik je in bij Lagen op het plusteken, zodat er een tweede, transparante laag wordt toegevoegd. Klik op de miniatuur van deze nieuwe laag om die actief te maken. Vervolgens gebruik je de opdracht Bestand / Importeren naar canvas / Uit een bestand om een nieuwe afbeelding - de achtergrond - toe te voegen op deze tweede laag. Let op, als je vergeet eerst de juiste laag te selecteren vóór je importeert, wordt de laag met het meisje overschreven door de nieuwe afbeelding.

In Lagen kun je de laagvolgorde wijzigen door te slepen. Zorg ervoor dat de laag met het meisje boven de achtergrondlaag staat. Op die manier verschijnt het meisje op de voorgrond in een nieuwe omgeving. Wil je het meisje nog wat naar links of rechts verplaatsen? Druk dan op Ctrl+A om alles in de actieve laag te selecteren. Vervolgens verschijnt de verplaatsingshandgreep, waarmee je het onderwerp kunt verschuiven.

Wijzig de volgorde van de lagen.

Lagen: manipuleren

Wanneer je met de rechtermuisknop op Lagen klikt, dan zie je zes mogelijkheden. Je kunt de laag verbergen. Dan verschijnt er in de rechterbovenhoek van de miniatuur een oogje dat doorstreept is. Als je op dit pictogram klikt, wordt deze verborgen laag opnieuw zichtbaar. Je kunt ook de opdracht Ctrl+H (met de H van hide) gebruiken om de geselecteerde laag te verbergen.

De opdracht Dubbele laag kies je als je een laag wilt dupliceren. De opdracht Samenvoegen naar beneden gebruik je wanneer je klaar bent, om alle laaginformatie te bundelen in één laag. Dat is vooral nuttig als je de afbeelding wilt opslaan in een formaat dat geen lagen ondersteunt. De opties Naar boven en Naar beneden gebruik je om lagen te verplaatsen. Persoonlijk slepen we de lagen liever in het deelvenster. En ten slotte is er de opdracht Laag verwijderen.

Met de rechtermuisknop kun je de lagen manipuleren.

Lagen: tekst toevoegen

Je kunt ook tekst toevoegen op een aparte laag. Zorg er eerst voor dat je een nieuwe, lege laag aanmaakt via het plusteken in het lagenvenster voordat je het tekstgereedschap gebruikt. Zodra je met het tekstgereedschap op het canvas klikt, verschijnt er een extra werkbalk waarin je het lettertype, de lettergrootte en de stijl instelt. Via een schuifregelaar kies je een lettergrootte tussen 8 en 72 pt. Let wel: bij foto's blijkt zelfs 72 pt vaak te klein. Je kunt dit oplossen door handmatig een groter getal in te voeren in het veld voor lettergrootte.

In ons voorbeeld kozen we een lettergrootte van 800 pt. In de knoppenbalk bovenaan kun je zowel de tekstkleur als de achtergrondkleur van het tekstvak instellen. Klik op de bovenste grote kleurcirkel om de tekstkleur te kiezen via de kleurstalen of de kleurkiezer. Klik op de onderste kleurcirkel om een achtergrondkleur voor het tekstvak te selecteren. In de tekstwerkbalk moet je de optie Opvulling voor achtergrond activeren als je wilt dat de tekstachtergrondkleur zichtbaar moet zijn.

Hier hebben we een lettergrootte van 800 pt toegepast.

Paint is groot geworden

Kijk je naar de nieuwe mogelijkheden in Paint, dan kun je gerust zeggen dat het programma volwassen is geworden. Het is nog steeds even laagdrempelig als vroeger, maar inmiddels wel uitgerust met een AI-brein en een flink aantal nieuwe functies. Of je nu snel iets wilt knutselen of een slimme bewerking wilt uitvoeren met lagen en AI, Paint laat zien dat zelfs oude software prima meekan met de tijd. En het mooiste? Je hoeft niets te installeren of te betalen. Gewoon openen, klikken en creëren. Met of zonder AI-hulp, die keuze is aan jou!

Zeg je Paint, dan zeggen wij

(stiekem, want guilty pleasure): BOB ROSS 🎨