De Raspberry Pi 3 is al een tijdje uit en het ziet er niet naar uit dat er snel een opvolger komt. Het ideale moment om eens terug te blikken in de vorm van een duurtest. In deze Raspberry Pi 3 model B review lees je hoe de minicomputer nog altijd zijn mannetje staat.

Een duurtest van de Rasberry Pi kan alle kanten uitgaan. Het apparaatje is immers heel veelzijdig. Gebruik je het als mediacenter, als mini-desktop-pc, als domoticacontroller, als weerstation, als vpn-router, als digitaal fotolijstje of als spelconsole? Het is allemaal mogelijk met dit kleine computerbordje.

We focussen ons in deze duurtest daarom op de toepassingen waarmee we zelf het langst ervaring hebben: een mediacenter met de hulp van LibreELEC en een domoticacontroller op basis van Domoticz. Daarnaast gaan we ook kort in op enkele belangrijke veranderingen van het laatste jaar in Raspbian, de officiële Linux-distributie van de Raspberry Pi. Want die softwarekant heeft niet stilgestaan, en dat heeft ook een belangrijke impact op de dagelijkse ervaring met je Raspberry Pi 3.

Raspberry Pi als mediacenter

De Pi is pas vanaf de Raspberry Pi 2 krachtig genoeg om dienst te doen als volwaardig mediacenter. Bij de oudere modellen ging dat niet altijd even comfortabel, met een stotterende interface als voornaamste frustratie. De Raspberry Pi 3, die nog krachtiger is dan zijn voorganger, is dan ook prima geschikt als mediacenter, ook voor 1080p-video. Je gebruikt daarvoor het best de ethernetpoort: de wifi-interface was bij mij soms te traag om video’s van de nas vlot af te spelen.

Ik werk daarvoor al lang met LibreELEC, de fork van OpenELEC door de belangrijkste ontwikkelaars van die laatste distributie. LibreELEC is een gespecialiseerde mediacenterdistributie: in tegenstelling tot Raspbian, waarmee je op je Raspberry Pi allerlei taken kunt uitvoeren, bevat LibreELEC alleen Kodi en enkele andere componenten om zijn taak als mediacenter uit te voeren. Daardoor start LibreELEC ontzettend snel. Het is het ideale besturingssysteem om van je Raspberry Pi 3 een mediacenter te maken. Je krijgt in het dagelijks gebruik alleen maar te maken met de interface van Kodi, die heel gebruiksvriendelijk is.

LibreElec troubleshooting

Als je je Raspberry Pi 3 op een ouder tv-scherm met een afwijkende resolutie aansluit, past het beeld misschien niet helemaal op het scherm, maar valt het van de rand. Gelukkig is dat op te lossen door je scherm te kalibreren. Die mogelijkheid vind je in de systeeminstellingen van Kodi, in System Settings / Display / Calibration als je de instellingen op Expert hebt ingeschakeld.

Ga daar naar de linkerbovenhoek en sleep het kader tot het juist aan de rand van je beeldscherm staat. Doe hetzelfde met de rechteronderhoek. Rechtsklik daarna op een willekeurige plaats om terug te keren naar de instellingen en de kalibratie toe te passen.

Soms herkent LibreELEC de resolutie van je beeldscherm niet. Dan dien je in het bootconfiguratiebestand /boot/config.txt van de Raspberry Pi 3 te duiken. Dat bestand wordt door de firmware van de Raspberry Pi gelezen nog voordat die Linux in het geheugen laadt.

Om dit configuratiebestand aan te passen, schakel je de Pi uit en koppel je het micro-sd-kaartje aan je pc. Windows koppelt dan de boot-partitie aan en opent deze in de Verkenner. Open het bestand config.txt en wijzig de configuratie. Op deze site vind je de mogelijkheden.

Daarna steek je het kaartje terug in je Pi en probeer je of de wijziging werkt zoals je verwacht. Indien niet, dan moet je opnieuw je Pi uitschakelen en het kaartje weer in je pc steken en de configuratie wijzigen. Dat is allemaal vrij omslachtig. Gelukkig hoef je zoiets maar één keer te doen.

©PXimport

Domoticacontroller met Domoticz

De Raspberry Pi 3 is met zijn lage stroomverbruik ideaal om langdurig ingeschakeld te blijven, bijvoorbeeld als controller voor je domoticasysteem. Hier draait al meer dan een jaar een Raspberry Pi 3 met Domoticz om mijn huis te besturen. Slechts zo nu en dan blijft het systeem hangen en het is me nog onduidelijk wat de oorzaak is, maar ik vermoed dat het eerder een softwareprobleem is. Na een herstart kan mijn domoticasysteem altijd weer een paar maanden verder.

De processorkracht van de Raspberry Pi 3 is ruimschoots voldoende om als domoticacontroller te dienen. Zelfs een Raspberry Pi 1 voldoet in veel gevallen nog, zij het dat je dan minder usb-poorten tot je beschikking hebt. Dat is bij de Raspberry Pi 3 wel handig: dankzij de vier usb-poorten zijn er gemakkelijk diverse usb-adapters voor Z-Wave en andere domoticaprotocollen aan te sluiten.

Een van de leukste aspecten van de Raspberry Pi als je zaken wilt automatiseren, zoals in een domoticasysteem, zijn de veertig gpio-pinnen. Daarop kun je allerlei hardware aansluiten, van gespecialiseerde printbordjes voor bijvoorbeeld communicatie op de 433 MHz-frequentieband tot losse sensoren of infrarood-leds.

Aan de softwarekant bestaan er talloze bibliotheken en programma’s om hardware via de gpio-pinnen aan te sturen. Vaak zijn het Python-projectjes die je eenvoudig van GitHub downloadt en installeert. Omdat er zoveel mensen met de Raspberry Pi experimenteren is bijna alles al wel eens gedaan en vind je er genoeg code en documentatie voor.

©PXimport

Trage usb-poorten

De Raspberry Pi 3 heeft een belangrijk zwak punt: zijn trage interne usb 2.0-hub en daardoor ook (omdat de ethernetpoort intern op de usb-hub is aangesloten) een trage ethernetpoort. Dat maakt zelfs deze nieuwste telg uit de Raspberry Pi-familie ongeschikt voor taken die snel veel gegevens moeten doorsturen via het netwerk. Een nas of een ownCloud- of Nextcloud-machine, het is allemaal mogelijk met de Raspberry Pi 3, maar ik heb het geprobeerd en vond de performance absoluut niet voldoende.

Er is nog niets bekend over de opvolger van de Raspberry Pi 3, maar fans wachten al jaren op een snellere ethernetinterface. Hoewel 10/100 Mbps ethernet voor toepassingen zoals hd-videostreaming volstaat, is gigabit-ethernet zeker welkom. En ook een upgrade naar usb 3.0 of zelfs een (e)sata-aansluiting zou interessant zijn. Beide aanpassingen zouden van de vierde versie van de populaire Raspberry Pi eindelijk een minicomputertje maken dat voor een zelfbouw-nas geschikt is. En nu we toch een verlanglijstje aan het opsommen zijn: hopelijk heeft de Raspberry Pi 4 ook eindelijk een aan- en uitknop en een realtime-klok met batterij.

Raspbian PIXEL

Ook al is de Raspberry Pi 3 al meer dan een jaar oud, op het gebied van software is er het laatste jaar het een en ander veranderd. In de officiële Linux-distributie voor de Pi, Raspbian, werd de desktopomgeving LXDE ingeruild voor de eigen desktopomgeving PIXEL (Pi Improved Xwindows Environment, Lightweight).

Een nuttige vernieuwing in PIXEL is dat je nu in de rechterbovenhoek van het scherm duidelijke pictogrammen te zien krijgt bij een te lage spanning (een bliksemflits) of als de temperatuur van je Pi oploopt (een thermometer), ook op de console. Zo zie je in één oogopslag wanneer de voedingsspanning voor je Pi 3 te laag is. Dat komt nog vaak voor als je zonder na te denken een willekeurige voedingsadapter pakt voor je Pi 3. De adapter moet toch minstens 2,5 ampère stroom kunnen leveren.

Het is ook goed dat de ontwikkelaars van de Raspberry Pi Foundation meer aandacht aan beveiliging schenken. Zo is de ssh-toegang sinds eind 2016 in Raspbian standaard uitgeschakeld. En als je ssh inschakelt en nog altijd het standaardwachtwoord ‘raspberry’ hebt voor de gebruiker ‘pi’, krijg je elke keer dat je via ssh of op je desktop inlogt een waarschuwing met de vraag om je wachtwoord te veranderen. Deze beveiligingsmaatregel moet misbruik van de vele Raspberry Pi’s wereldwijd moeilijker maken. Voor je het weet, maakt je Pi immers deel uit van een IoT-botnet.

Zoals bij alle beveiligingsmaatregelen maakt dit het wel wat omslachtiger voor de beginnende gebruiker. Die kon vroeger immers gewoon Raspbian op een sd-kaartje zetten, het kaartje in de Pi steken, deze opstarten en dan via ssh inloggen. Daarvoor was er geen enkele configuratie nodig en hoefde je ook geen toetsenbord en scherm aan te sluiten.

Om het inschakelen van ssh toch mogelijk te maken zonder toegang tot een toetsenbord en scherm, hebben de ontwikkelaars een nieuw bestand in het leven geroepen. Als je een bestand /boot/ssh aanmaakt op de micro-sd-kaart, schakelt Raspbian bij zijn eerste opstart ssh in en verwijdert de distributie het bestand.

©PXimport

Conclusie

Met de Raspberry Pi 3 bouw je zelf eenvoudig je eigen mediacenter, domoticacontroller, retrospelconsole of weerstation. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is mogelijk. Ook de gpio-pinnen zorgen voor talloze uitbreidingsmogelijkheden. Het belangrijkste minpunt is de slechte usb- en netwerkperformance. We hopen dat de langverwachte Raspberry Pi 4 daar eindelijk iets aan gaat doen, zodat het apparaatje nog meer toepassingsmogelijkheden krijgt. Maar in ons huis doet het apparaatje al een jaar prima dienst als domoticacontroller en mediacenter.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.