Vertrouwelijke bestanden via de prullenbak weggooien? Niet doen! Met behulp van eenvoudige software is het terughalen van deze bestanden een fluitje van een cent. In deze workshop gaan we bestanden echt grondig wissen, zodat ze later nooit in verkeerde handen kunnen vallen. We gebruiken hiervoor twee opensourceprogramma’s, Darik’s Boot And Nuke en KillDisk, én we proberen het met een magneet!

Ergens in 2010 kocht PCM op verschillende online veilingen een viertal computers afkomstig uit bedrijfsfaillissementen. Op de helft van de aangekochte computers bleek de harde schijf niet goed genoeg gewist. Met datarecoverysoftware bleek het terughalen van bestanden een gemakkelijk klusje. Het resultaat? We vonden maar liefst 110.000 bestanden met een totale bestandsomvang van 74 GB. Het onderzoek (PCM februari 2010) trok de aandacht van de media en kwam zelfs op tv.

Pc op straat, data op straat

Op veilingsites worden nog steeds computers aangeboden en zelfs op straat, bij het grofvuil, vind je afgedankte pc’s. Vaak bevatten ze nog een harde schijf met slecht of niet gewiste data. Sommige oude computers worden geëxporteerd naar arme landen. In Kenia zijn bendes actief die harde schijven van deze computers doorzoeken. Voor deze criminelen vormen de harde schijven hun broodwinning. De schijven bevatten namelijk vaak naam, adres en bankrekeningnummer, en soms zelfs het creditcardnummer, van de voormalige eigenaar. Met deze gegevens wordt het heel gemakkelijk om op internet aankopen te doen. Op deze manier kunnen deze datacriminelen je rekening volledig plunderen.

Gebruik nooit alleen de prullenbak

Een vertrouwelijk bestand weggooien via de prullenbak, moet je dus nooit doen. Het vertrouwelijke bestand blijft namelijk op de harde schijf staan. Alleen in de Master File Table (MFT) wordt de link naar het bestand op de harde schijf verwijderd. Met datarecoverysoftware haal je zo’n bestand dan gemakkelijk terug. Het gewiste bestand is pas echt weg op het moment dat het door andere data wordt overschreven. Windows geeft na verwijdering via de prullenbak de ruimte vrij die door het gewiste bestand werd ingenomen. Helaas weet je nooit precies wanneer het via de prullenbak gewiste bestand wordt overschreven. De harde schijven vandaag de dag zijn zo groot dat de kans niet echt groot is dat het gewiste bestand direct wordt overschreven door nieuwe data.

Grondig wissen

Het werkwoord wissen wekt de indruk dat er na het gebruik van deze software helemaal geen data meer op de geheugendrager zijn te vinden. Een harde schijf ontdoen van data is niet mogelijk als deze schijf eerder is volgeschreven. Wissen betekent in dit verband: de oorspronkelijke bestanden overschrijven met andere (willekeurige) data. Het resultaat is dat de oorspronkelijke bestanden helemaal niet terug te vinden zijn. In de volksmond zeggen we dan dat we de bestanden of gehele geheugendrager hebben gewist.

KillDisk lijkt qua werking en uiterlijk erg veel op Darik´s Boot And Nuke. Ook hier is het noodzakelijk om een iso op een cd te branden, waarna je vanaf de gebrande schijf KillDisk start. Ga naar www.killdisk.com/downloadfree.htm en klik op Download KillDisk Suite (Free) 5.2. Dit bestand is 11,2 MB groot.

Tijdens het installatieproces zet je een vinkje bij Run Bootable DOS CD/DVD Disk Creator. KillDisk levert een eigen brandprogramma om het iso-bestand op schijf te branden. In het dialoogvenster Active Iso Burner staat het gedownloade iso-bestand. Stop een lege beschrijfbare cd in de computer. Bepaal de brandsnelheid en klik op Burn Iso! Als het branden gereed is, heb je een disc waarmee je KillDisk kunt starten.

Booten in KillDisk

Je start KillDisk door te booten van de gebrande schijf. Je ziet vervolgens meerdere programma´s in het werkvenster staan. Navigeer met de pijltjestoetsen naar Active KillDisk (Free) en druk op Enter. Je krijgt nu een overzicht met alle wismethoden. De methode met één keer overschrijven met nullen is gratis. Kies je voor andere wismethoden, dan moet je de betaalde versie aanschaffen.

Met KillDisk is het mogelijk om door de inhoud van je harde schijf (of een andere geheugendrager) te navigeren. Aan de linkerkant van het werkvenster zie je een overzicht van de aanwezige geheugendragers en onderliggende mappen. Aan de rechterkant van het scherm zie je de daaraan gekoppelde bestanden. Met de Tab- en de pijltjestoetsen ga je naar de mappen en bestanden.

Data wissen in Killdisk met F10

Om een geheugendrager echt te wissen, druk je twee keer op F10. In het invoervak typ je: erase-all-data. Druk op Enter. Sterk punt is dat je het wisproces kunt onderbreken door op Escape te drukken.

Met KillDisk kun je ook één bepaalde partitie op de harde schijf wissen, de overige partities blijven dan ongemoeid. Het grondig wissen van een partitie kan nuttig zijn als hierop vertrouwelijke documenten staan. Heeft een bepaalde harde schijf meerdere partities, dan zie je dit in het werkvenster weergegeven. Achter elke aanwezige partitie staat de naam en de bestandsomvang. Het wissen van een partitie gaat volgens de eerder beschreven procedure.

Alleen vrije ruimte wissen in KillDisk

Wil je alleen de vrije ruimte op een harde schijf of partitie wissen, dan kan dat ook. Druk twee keer op F9. In het venster Confirm Action tik je in het invoervak in: wipe-free-space. Alle bestaande data zullen onaangetast blijven. Alleen eerder via de prullenbak verwijderde bestanden zullen worden overschreven.

Controleren of KillDisk zijn werk goed heeft gedaan, doe je met de functie Preview Sector. Met Ctrl+S zie  je wat er op de harde schijf staat. Je moet hiervoor natuurlijk wel weer een keer KillDisk starten vanaf de gebrande schijf.

Als het wissen klaar is, start je Windows opnieuw op. In de Verkenner rechtsklik je op de partitie. Kies Formatteren. De partitie is hierna weer klaar voor gebruik.

Het is algemeen bekend dat je een magneet uit de buurt van een harde schijf moet houden. Het schijnt dat een sterke magneet in staat is om een harde schijf volledig te wissen. Is dat echt zo? We nemen de proef op de som.

Eerst gaan we op zoek naar een sterke magneet. Dat lijkt makkelijker dan het is. De bekende bouwmarkten blijken geen sterke magneten in hun assortiment te hebben. Ook bij de winkel voor ijzerwaren vangen we bot. Daar vraagt de verkoper waar we de magneet voor willen gebruiken. Als we antwoorden dat we hem willen gebruiken om een harde schijf te wissen, kijkt hij alsof hij water ziet branden. “Dat kan tegenwoordig ook met software, hoor”, zegt hij. Een magneet is te wel te bestellen, maar de levertijd neemt enkele weken in beslag.

De magneet des doods

Gelukkig biedt Google soelaas. Na het invoeren van het woord magneet, komen we op de website www.supermagnete.nl van de Duitse firma Webcraft GmbH. Hier zien we een sterk exemplaar dat de magneet des doods wordt genoemd. We sturen een mail waarin we uitleggen wie we zijn en wat we met die magneet van plan zijn. Het bedrijf reageert enthousiast en wil graag met de proef meedoen.

Binnen enkele dagen arriveert op de redactie van PCM een grote doos met daarin een kleiner doosje waarin de magneet zit. Op het kleinere doosje staat een doodskop met daarbij de tekst: “Gefährlicher Magnet! Mit grosser Sorgfalt handhaben! Hinweisblatt beachten!” Het is duidelijk dat we hier te maken hebben met serieus materiaal. In de begeleidende bijsluiter staat te lezen dat we pasjes met magneetstrips uit de buurt moeten houden. Ook mensen met een pacemaker mogen deze magneet niet in hun handen houden. De magneet heeft een omvang van 5,8 x 5,8 cm en een hoogte van 2,5 cm. Het gewicht van de magneet is een halve kilo. Ondanks de beperkte afmetingen is deze magneet enorm sterk. De magneet heeft een houdkracht van maar liefst 100 kilo.

Harde schijf wissen via magnetisme

Voor de test maken we gebruik van een 2,5-inch harde schijf met een capaciteit van 160 GB. Deze schijf hebben we tot de nok toe volgestopt met informatie. Als we de harde schijf wissen met KillDisk of Darik’s Boot And Nuke, kost ons dat enige uren. Lukt het ons om deze gehele harde schijf in een minuut te wissen met de magneet?

In het laboratorium van PCM gaan we de magneet op de harde schijf plaatsen. Tussen de harde schijf en de magneet leggen we een stuk karton. Dit is noodzakelijk om de magneet weer van de harde schijf te kunnen schuiven. Als we de magneet rechtstreeks op de harde schijf ´plakken´, is de kans aanwezig dat we hem niet meer loskrijgen. Als we de magneet op de harde schijf plaatsen, voelen we zijn kracht. We wrijven hem een paar keer over de harde schijf. Daarna sluiten we de schijf weer aan op onze laptop, en wat blijkt? We horen een knisperend geluid, maar de harde schijf wordt niet meer herkend door Windows. De schijfletter van de schijf ontbreekt in de Verkenner.

Krom getrokken harde schijf

Wat is er werkelijk gebeurd met de harde schijf? We overhandigen hem aan Attingo Datarecovery. In het laboratiorum van Attingo Datarecovery gebruiken ze speciale vloeistof (ferrofluid) op de platters. “Dat is nodig om onder de microscoop de datasignalen op de oppervlakte te laten zien”, zegt Robbert Brans. “Maar het blijkt dat alle datasignalen compleet van de platter zijn verdwenen.” Ook blijkt dat door de magnetische kracht de lees- en schrijfkoppen helemaal krom zijn getrokken. Robbert Brans: “Doordat werkelijk alles op de harde schijf is gewist, ontbreekt de informatie die noodzakelijk om de schijf aan te sturen.” De schijf blijkt dus volledig waardeloos te zijn geworden en klaar voor de (milieuvriendelijke) afvalbak.

Met Darik's Boot And Nuke 2.2.6 kun je op grondige wijze een harde schijf volledig wissen. Wil je dat doen, maak dan zeker backups van de bestanden die je wilt bewaren.Als je met deze software de harde schijf hebt gewist, is het terughalen van bestanden niet meer mogelijk.

Als je Windows en andere programma´s weer opnieuw wilt installeren, stel dan vóór het wissen de serienummers veilig. Je kunt hier LicenseCrawler of Keyfinder voor gebruiken.

Darik's Boot And Nuke wist ALLES

Darik’s Boot And Nuke kun je ook inzetten om externe harde schijven, usb-sticks en geheugenkaarten te wissen. Het is wel belangrijk om deze geheugendragers via usb op de computer aan te sluiten. Doe dat vóórdat je het programma start. Tijdens het opstarten zal Darik’s Boot And Nuke de aangesloten geheugendragers herkennen. Steek je na het opstarten van Darik´s Boot And Nuke een usb-stick in de computer, dan zul je zien dat deze niet wordt herkend.

Alleen gehele harde schijven nuken

Darik’s Boot And Nuke kan helaas alleen gehele harde schijven wissen. Heb je een harde schijf ingedeeld in meerdere partities, dan kun je dus niet een specifieke partitie wissen. Het programma KillDisk kan dat wel. Darik’s Boot And Nuke kan wel weer meerdere geheugendragers tegelijkertijd wissen. Heb je meerdere harde schijven in je computer zitten, selecteer deze dan allemaal. Darik’s Boot And Nuke zal ze tegelijkertijd wissen.

Stap 1: Iso downloaden

Darik's Boot And Nuke werkt buiten Windows om. Gebruik je dit programma, dan hoef je Windows niet op te starten. Het draait vanaf een gebrande schijf en zal pas starten als je boot vanaf het aanwezige cd/dvd-station. Ga naar www.dban.org/download en klik op Download, DBAN 2.2.6 Beta for CD-R and DVD-R media. Het downloaden van het iso-bestand zal starten. Het bestand is 10,3 MB groot.

Stap 2: Iso branden

Het iso-bestand branden we op een beschrijfbare cd. Je moet hiervoor gebruikmaken van een brandprogramma dat kan omgaan met iso's. Windows 7 biedt zelf de mogelijkheid om iso’s op een schijf te branden. Aangezien niet elke lezer met Windows 7 werkt, maken we in deze workshop gebruik van IMG Burn 2.5.5.0, dat gratis is te downloaden op imgburn.com. Start IMG Burn en kies voor Write Image File to Disc. Ga naar het iso-bestand en kies voor branden.

Stap 3: Booten van schijf

Booten is niets anders het aanspreken van een bepaalde harde schijf, optisch station of usb-stick, waarna het daarop aanwezige besturingssysteem kan worden geladen. Als je de computer opstart, zal normaliter als eerste op de harde schijf worden gekeken of daar een besturingssysteem aanwezig is. Als dat het geval is, zal het besturingssysteem worden geladen, waarna je de computer kunt gebruiken.

We gaan nu Darik's Boot And Nuke 2.2.6 opstarten vanaf de gebrande schijf. Dit betekent dat we gaan booten vanaf de aanwezige cd/dvd-speler. Daarvoor wijzigen we eerst de bootvolgorde via het bios. Tijdens het opstarten van Windows zie je heel kort in beeld hoe je toegang kunt krijgen tot het bios. Meestal moet je een bepaalde functietoets tijdens het aanzetten van je computer indrukken, waarna het bios opstart.

Het is onmogelijk om voor elk type moederbord aan te geven hoe je de bootvolgorde wijzigt. Als je niet precies weet hoe dit voor jouw moederbord werkt, download dan Speccy. Met dit gratis programma stel je – zonder je computer open te schroeven – het merk en type van het aanwezige moederbord vast. Op de site van de moederbordfabrikant vind je instructies over hoe je de bootvolgorde wijzigt.

Stop de gebrande schijf met Darik's Boot And Nuke 2.2.6 in de computer en start opnieuw op. Jouw computer zal booten vanaf deze schijf en je zult zien dat na enige seconden Darik’s Boot And Nuke start. Druk op Enter om het programma in de interactive mode te starten.

Stap 4: Wissen

Na het opstarten van Darik’s Boot And Nuke zul je merken dat je de muis niet kunt gebruiken. Het programma bedien je met het toetsenbord. In het werkvenster zie je de tekst Disk and Partitions en daaronder de gedetecteerde geheugendragers die met de computer zijn verbonden. Je hebt de keuze uit maar liefst 6 verschillende wismethoden. De snelste methode is Quick Erase. Tijdens onze test blijkt dat het wissen van een harde schijf van 160 GB ongeveer 2,5 uur duurt. Als je kiest voor deze wismethode, worden alle data op de harde schijf (of andere drager) met nullen overschreven. Om het wisproces te starten, druk je op de F10 toets.

Het is helaas niet mogelijk om via het programma het wisproces tijdelijk te onderbreken of geheel te stoppen. Wil je het wisproces toch laten stoppen, dan zul je de stroom van de computer moeten halen. Tijdens het wissen zie je in het werkvenster een overzicht van de verstreken tijd en de tijd die het naar verwachting nog duurt om de schijf te wissen. Als het wisproces klaar is, krijg je de boodschap: Press and hold the power button to shutdown. Haal de opstart-cd uit de lade en zet de computer uit. Tijdens het opnieuw opstarten herstel je de bootvolgorde in de oorspronkelijke staat.

Stap 5: Controleren

Wil je echt weten of Darik´s Boot And Nuke zijn werk goed heeft gedaan? Met een hexviewer kun je als het ware in de harde schijf kruipen en de aanwezige data bekijken. Deze stap is niet echt noodzakelijk voor het wisproces, maar kun je uitvoeren als je met eigen ogen wilt vaststellen dat al je oude data helemaal weg zijn.Darik´s Boot and Nuke heeft geen mogelijkheid om de inhoud van de bestanden op de geheugendrager te inspecteren. Installeer hiervoor een programma als FS Hex Editor of HexEdit 3.6. Na het starten selecteer je de geheugendrager. Deze programma´s werken vanuit Windows, dus als je de gewiste systeemschijf wilt controleren, zul je hem moeten aansluiten op een andere computer. KillDisk biedt ook mogelijkheden om de harde schijf te bekijken. Het voordeel is dat je KillDisk kunt booten vanaf cd, zodat je de systeemschijf in de computer kunt laten zitten om deze te controleren.

Stap 6: Formatteren

Heb je via Darik´s Boot And Nuke een harde schijf gewist, dan kun je deze hierna niet gelijk gebruiken. Eerst moet je hem opnieuw formatteren. Als je Windows opnieuw installeert, gebeurt het formatteren tijdens het installatieproces. Heb je alleen de dataschijf in je computer gewist en is de systeemschijf nog intact, dan rechtsklik je in de verkenner op de gewiste schijf en kies je Formatteren.

OPPO heeft de Reno14 Series gelanceerd. De smartphones, bestaande uit de Reno14 5G en Reno14 F(S) 5G, bieden AI-fotografie, verbeterde productiviteitsfuncties en een water- en stofbestendig ontwerp. Beide modellen zijn uitgerust met grote batterijen, snellaadtechnologie en ColorOS 15 op basis van Android 15. En ja, het is ook hier AI dat de klok slaat.

De nieuwe Reno14 5G en de Reno14 F(S) 5G combineren geavanceerde AI-functies met een ontwerp dat volgens de fabrikant is geïnspireerd op, eh, zeemeerminnen. Bijzonder ja... Beide modellen zijn uitgerust met verbeterde cameratechnologie en beschikken over een water- en stofbestendige behuizing met IP66, IP68 en IP69-certificeringen. De toestellen zijn per direct verkrijgbaar in Nederland.

Zeemeermin-look in glas

De Reno14 Series introduceert het zogenoemde Iridescent Mermaid Design, dat tot stand komt via twaalf coatinglagen en vijf fasen van microgravure, aldus Oppo. Hierdoor ontstaat een glanzende lichtreflectie op de achterkant. De Reno14 5G heeft een glazen afwerking uit één stuk gecombineerd met een aluminium frame, wat bijdraagt aan de stevigheid van het toestel. De behuizing is bestand tegen water en stof, en de usb-c-aansluiting is voorzien van een platina coating om corrosie te beperken, ook bij intensief gebruik.

©Oppo

Scherm reageert altijd

Beide modellen beschikken over een plat amoledscherm met smalle randen. De Reno14 5G heeft een 6,59-inch display, terwijl de Reno14 F 5G een 6,57-inch scherm biedt. Ze ondersteunen functies als Splash Touch en Glove Mode, waarmee het scherm dus ook bij natte handen of gebruik met handschoenen blijft reageren. Qua kleurstelling zijn er meerdere varianten beschikbaar. De Reno14 5G komt in Opal White en Luminous Green, terwijl de Reno14 F 5G verkrijgbaar is in Opal Blue en eveneens in Luminous Green.

Flitser versterkt nachtbeelden

Een belangrijk onderdeel van de serie is 'AI Flash Photography'. De Reno14 5G beschikt over een drievoudig flitssysteem, waaronder een speciale focusflitser voor de telefotocamera. Dit moet volgens Oppo tot tien keer meer lichtopbrengst geven dan bij de vorige generatie. De Reno14 F 5G heeft een tweevoudig flitssysteem dat een verdubbeling van de helderheid levert ten opzichte van eerdere modellen. De Reno14 5G is daarnaast uitgerust met een 50 megapixel 3,5x telefotocamera, waardoor gebruikers meer mogelijkheden hebben voor portret- en zoomfotografie.

©Oppo

Strakkere foto's dankzij AI

De toestellen bieden verschillende AI-gedreven functies. 'AI Livephoto 2.0' combineert korte en lange belichtingen in één opname, zodat bewegingen worden vastgelegd zonder onscherpte. Met de ingebouwde AI Editor kunnen foto's automatisch worden bijgesneden, vervorming worden hersteld en filters worden toegepast. Extra functies zijn onder andere 'AI Perfect Shot', dat ongewenste gezichtsuitdrukkingen kan corrigeren, en 'AI Eraser' en 'Reflection Remover', waarmee storende objecten of reflecties uit beelden worden gepoetst. Ook voor video zijn er verbeteringen, met ondersteuning voor 4K HDR-opnames met een breder dynamisch bereik en natuurgetrouwe kleuren.

Tolk en personal assistant in één

Naast fotografie richt Oppo zich met de Reno14 Series ook op productiviteit. Het nieuwe ColorOS 15 introduceert 'AI Mind Space', waarin informatie uit apps of het web eenvoudig kan worden opgeslagen en later via natuurlijke taal kan worden teruggevonden. Ook zijn er vertaalmogelijkheden toegevoegd, waaronder AI Call Translator voor live-gesprekken en een speciale app die tekst of spraak realtime vertaalt. Deze functies moeten de smartphones bruikbaarder maken in internationale situaties en bij dagelijks multitasken.

©Oppo

Extra koeling voor gamers

Voor betere prestaties tijdens gamen en multitasken zijn de toestellen voorzien van een verbeterd koelsysteem. De Reno14 5G beschikt over een 'AI Nano Dual-Drive'-koelsysteem, ondersteund door 'AI HyperBoost 2.0', dat de temperatuur ook tijdens intensief gebruik onder controle houdt. Daarnaast introduceert Oppo 'AI LinkBoost 3.0' voor stabielere netwerkprestaties, met automatische schakeling tussen netwerken en prioritering van belangrijke datastromen. Beide modellen hebben een 6000 mAh-batterij en ondersteunen de eigen SuperVooc-snellaadtechnologie.

Updates tot zes jaar

De Reno14 Series draait op Android 15 met ColorOS 15. Oppo belooft vijf grote ColorOS-updates en zes jaar beveiligingspatches, wat de gebruiksduur van de toestellen flink moet verlengen. Met functies als de 'Trinity Engine' en 'Luminous Rendering Engine' zijn vloeiende animaties en stabiele prestaties een belangrijk aandachtspunt.

De Reno14 Series is zoals gezegd per direct verkrijgbaar. De Reno14 5G kost 649 euro voor de versie met 512 GB opslag en 599 euro voor 256 GB. De Reno14 FS 5G met 512 GB opslag kost 449 euro, terwijl de Reno14 F 5G met 256 GB voor 399 euro al beschikbaar is. Oppo biedt tot 28 september verschillende introductiebundels aan, waaronder draadloze oordopjes en snelladers bij aankoop van een toestel.

Heb je een ingenieus ontwerp in gedachten, maar geen 3D-printer in huis? Geen probleem, want er zijn steeds meer manieren om objecten te laten printen zonder zelf apparatuur te bezitten. Online printdiensten nemen je werk uit handen, terwijl je alleen een digitaal bestand hoeft aan te leveren. Of je nu een sleutelhanger ontwerpt of een uniek cadeautje voor een verjaardag, 3D-printen biedt talloze mogelijkheden. Bovendien kun je putten uit uitgebreide digitale bibliotheken met kant-en-klare modellen.

Het printen van ruimtelijke objecten is makkelijker dan ooit, zelfs zonder eigen 3D-printer. Er is namelijk een groeiend aanbod van onlineplatforms en webshops dat het fysieke printproces voor hun rekening neemt, terwijl jij enkel een digitaal ontwerp aanlevert. Daardoor is 3D-printen niet langer alleen weggelegd voor techfanaten of bedrijven. Het volstaat om een geschikt 3D-model te hebben in een gangbaar bestandstype, zoals STL, OBJ of STEP, en je kunt direct aan de slag. De rest van het printproces kun je uitbesteden aan professionele printservices, zodat je altijd verzekerd bent van hoge kwaliteit. Zo kunnen hobbyisten, studenten en ondernemers gemakkelijk experimenteren met 3D-technologie. Het maakt niet uit of je een miniatuur voor bordspellen, een vervangend onderdeel voor een huishoudelijk apparaat of een gepersonaliseerd sierobject wilt maken. Je regelt alles met een paar simpele online handelingen.

Een ontwerp vinden of zelf maken

De eerste stap bij 3D-printen zonder eigen printer is het vinden of ontwerpen van een geschikt model. Online zijn er miljoenen gratis en betaalde ontwerpen beschikbaar, die je vrij kunt downloaden en gebruiken. Platformen als Thingiverse en MyMiniFactory staan bol van de creaties van hobbyisten en professionals. Via de zoekfunctie typ je bijvoorbeeld ‘phone holder’ (telefoonhouder), waarna je talloze varianten vindt die direct te printen zijn. Heb je liever iets unieks? Dan kun je zelf aan de slag met ontwerpprogramma’s met een intuïtieve interface, waarmee je een 3D-bestand genereert (zie het kader ‘Zelf 3D-modellen maken’). Zo heb je de basis voor je zelfgemaakte 3D-project klaar. Het kost uiteraard wat meer moeite dan kiezen voor een ontwerp van iemand anders, maar zelf ontwerpen is wel een stuk leuker en niet in de laatste plaats leerzamer.

Op sites zoals Thingiverse staan talloze leuke en praktische ontwerpen die je kunt downloaden.

Online printservices: zo werkt het

Als je eenmaal een bestand hebt, kun je het uploaden naar een online printservice. Er is keuze uit vele aanbieders, bijvoorbeeld 3DLabs en 3D Print Portaal. Je gaat naar de website en uploadt simpelweg het bestand vanaf je computer. De dienst controleert of je model printbaar is en toont vervolgens de geschatte kosten. Die kosten hangen af van materiaal, afmetingen en complexiteit. Wil je bijvoorbeeld een prototype in kunststof? Dan kies je in het materiaalmenu voor PLA of ABS en vink je de gewenste kleur aan. Ook metalen zoals staal of messing zijn soms mogelijk, maar die opties liggen prijstechnisch hoger. Heb je de instellingen gevonden? Dan rond je de bestelling af zoals je bij een reguliere webshop winkelt. De levertijd varieert van een paar dagen tot weken. Zo heb je in een handomdraai een professioneel geprint object in huis, zonder zelf technische apparatuur te hoeven bezitten. Het hele proces is daardoor uiterst laagdrempelig en snel geregeld.

Bij het aanleveren van je 3D-model is het belangrijk om te weten welke bestandstypen de printservice accepteert. STL is veruit de meest gangbare standaard. Het bevat de geometrie van je ontwerp in de vorm van kleine driehoekige vlakken. Daarnaast is OBJ populair omdat het extra informatie kan bevatten, zoals kleur- of textuurdetails. Er bestaan ook formaten als STEP, 3MF en AMF, maar niet elke aanbieder ondersteunt deze. Kijk op de website van de aanbieder ook of er aanvullende eisen zijn, bijvoorbeeld ten aanzien van de wanddikte van je ontwerp.

Het gebruik van een 3D-printservice is vaak heel eenvoudig.

 Keuze uit materialen en afwerking

Niet alleen de technologie achter 3D-printen is divers, ook de materiaalkeuzes zijn talrijk. Voor de meeste beginnende gebruikers volstaan de eerder genoemde kunststoffen zoals PLA en ABS (zie kader ‘De meest gebruikte materialen’). PLA is biologisch afbreekbaar en relatief eenvoudig te printen, terwijl ABS sterker en iets hittebestendiger is. Zoek je een chique uitstraling? Dan kun je kiezen voor harsgebaseerde prints, gemaakt met lasers (SLA) of lcd-technologie. Het resulterende oppervlak is zeer glad, ideaal voor gedetailleerde miniaturen of sieraden. Daarnaast zijn er steeds meer mogelijkheden om met metalen te werken, hoewel dit vaak duurder uitvalt. Als je een model in metaal bestelt, wordt het in meerdere stappen gefreesd, gegoten of gesinterd, afhankelijk van de aanbieder. Na het printen kan een object extra nabewerkt worden, bijvoorbeeld door schuren, polijsten of zelfs verven. Sommige onlinediensten bieden deze nabewerking als extra optie aan. In de menu’s kies je dan voor afwerkingen als Polished of Painted en geef je eventueel een gewenste kleur op. Zo bepaal je zelf hoe je uiteindelijke ontwerp eruit komt te zien, zonder eigen apparatuur in huis.

©stockphoto-graf - stock.adobe.com

PLA-filament is in eindeloos veel kleuren op rollen verkrijgbaar.

Kosten en planning in de hand houden

Wanneer je een 3D-object laat printen via een onlinedienst, is het verstandig om vooraf je budget en tijdsplanning te bepalen. De prijs wordt meestal berekend op basis van volume en materiaalkeuze. Een simpel plastic figuurtje kost bijvoorbeeld maar een paar euro, terwijl een groot metalen voorwerp in de honderden euro’s kan lopen. Doe een paar proefuploads met verschillende materialen en controleer de gepresenteerde prijs om een idee te krijgen van de mogelijkheden. Let ook op eventuele opstartkosten per bestelling. Sommige platformen rekenen een vast tarief voor elke nieuwe opdracht, ongeacht het formaat. Om transportkosten te beperken, kun je bestellingen combineren of meerdere exemplaren in één keer laten printen. Daarnaast is het slim om te checken hoelang de productie en verzending duren. Voor belangrijke deadlines is het verstandig om wat extra speling in te bouwen, zeker als je nog nabewerking wilt uitvoeren of het object elders moet laten afwerken. Zo voorkom je teleurstellingen, zowel financieel als qua timing, en houd je de kosten en planning beter onder controle.

©ANDREY RADCHENKO

3D-printen in metaal is aanzienlijk kostbaarder dan printen in kunststof.

Van idee tot realiteit met handige voorbeelden

Stel, je wilt een vervangende knop voor je keukenmachine ontwerpen. Om te beginnen meet je de diameter van de as, de hoogte van de originele knop en andere relevante maten met een schuifmaat. Daarna start je je ontwerpsoftware en maak je een cilinder met dezelfde afmetingen. Vervolgens ‘boor’ je een gat in het midden, iets groter dan de as. Je voorziet de buitenzijde van ribbels voor extra grip door simpelweg in je 3D-programma meerdere verticale vlakken toe te voegen. Vervolgens exporteer je het model. Upload je ontwerp naar een printservice en pas de materiaalinstellingen aan. Hierdoor krijg je direct zicht op de prijs. Ben je tevreden? Dan plaats je de bestelling en wacht je tot het pakketje arriveert. Een ander voorbeeld is het printen van gepersonaliseerde sieraden. Upload een eigen 3D-ontwerp, kies een metaal of metaalfinish en laat de aanbieder de rest regelen. Zo wordt 3D-printen iets tastbaars. Creatieve mogelijkheden zijn eindeloos, voor hobby, werk en studie.

©Studio Peace - stock.adobe.com

Meten is weten, dat geldt zeker voor het nauwkeurig namaken van vervangende onderdelen.

Verwacht geen wonderen

Als laatste is het belangrijk om je verwachtingen realistisch te houden. 3D-prints zien er over het algemeen net wat minder strak en glad uit dan in een fabriek of door een professional vervaardigde producten. Bekijk ook altijd de reviews van een printservice en controleer of ze ervaring hebben met het materiaal dat je wilt gebruiken. Blaas je ontwerp niet onnodig op, want hoe groter het is, hoe hoger de kosten en de kans op printfouten. Zorg dat je ontwerp fysiek stabiel staat, zonder overbodige uitsteeksels die kunnen breken. Een handige tip is om bij twijfel eerst een kleinere testversie te laten printen en die vervolgens aan te passen in de configuratietool, waarin je bijvoorbeeld de afmetingen eenvoudig aanpast. Zo zie je of het model overeenkomt met wat je in gedachten had, zonder direct de hoofdprijs te betalen. Voor speciale projecten met verfijnde details, zoals sieraden of miniaturen, is het raadzaam te informeren naar de resolutie en laaghoogte. Vaak kun je deze waarden instellen in de bestelmodule. Door daar goed op te letten, verbeter je de kwaliteit enorm. Zo haal je het beste uit je online 3D-printervaring.

Eigen prints zijn vrijwel altijd net wat minder strak dan in serie gemaakte producten, wat hier goed te zien is.

Meer controle

Met de juiste voorbereidingen, zoals een goed bestandstype en kennis van verschillende materialen, en door gebruik te maken van online printservices, kun je snel en voordelig aan de slag. Wil je nóg meer controle? Dan loont het om software te verkennen en op termijn eventueel zelf een 3D-printer aan te schaffen. Uiteindelijk is 3D-printen voor iedereen toegankelijk, zolang je maar de juiste stappen volgt.