Afgelopen september organiseerde Reshift samen met Intel een workshop waarin de kleine Intel NUC centraal stond. Vijf lezers configureerden zelf hun eigen NUC om deze vervolgens thuis te testen. "De tijd dat dat mini-computers niet serieus kunnen worden genomen, ligt ver achter ons."

Lezers Ettie Moed, Frans Jan Ferrari, Haddo Vervest, Ralph Spelten en Röbke Geenen kijken nieuwsgierig naar de verschillende componenten die voor hen op tafel liggen, wanneer hardware-specialist Jaap Veenstra van start gaat en uitlegt dat NUC voor 'Next Unit of Computing' staat. "Het is een Ultra-Compact Form Factor (UCFF)-computer die in 2012 voor het eerst verscheen. Destijds was hij klein, maar niet heel vlot en vooral leuk voor Linux. Klein is hij nog steeds, maar de hardware werd met de loop der jaren veel sneller, waardoor hij ook uitstekend geschikt is voor Windows en serieuze toepassingen."

©PXimport

Jaap vertelt hoe de NUCs al snel na hun introductie werden ingezet als werk-pc, mediacenter, voor domotica, als home-server of als hotspot. "Ze zijn ook op veel scholen en kantoren te vinden." Om een computer zo klein en tegelijk toch krachtig te maken, heeft Intel allerlei nieuwe technieken toegepast. Ook het bios waarin onder andere de hardware-instellingen worden vastgelegd, is anders. De NUC gebruikt Unified Extensible Firmware Interface (UEFI) dat veel meer mogelijkheden biedt en tegelijkertijd beter beschermt tegen rootkits en malware.

©PXimport

Bouwen

"Wie heeft er weleens zelf een pc gebouwd?" vraagt Jaap. De meeste deelnemers hebben zelf weleens een computer in elkaar gezet of zelf onderdelen vervangen. De NUC is een barebone waarbij de gebruiker eerst bepaalt welke combinatie van cpu en moederbord hij wil. Jaap: "Wanneer je moeite hebt met het kiezen van de juiste cpu, kun je op ark.intel.com kijken, daar zijn alle modellen terug te vinden."

©PXimport

Voor de deelnemers wordt het de NUC5i5MYHE, die voorzien is van een krachtige Intel Core i5. Geheugen, opslag en eventueel wifi moeten ze tijdens deze workshop zelf plaatsen. De nieuwe NUCs beschikken over M.2 sata waardoor een supersnelle ssd met het formaat van een klein printplaatje direct in het moederbord kan worden geprikt. Bij dit hogere model NUC (te herkennen aan de letter H in het typenummer) is daarnaast intern ook nog ruimte voor een extra 2,5 inch drive. Ettie Moed: "Dat is handig voor in de toekomst."
Met een paar schroeven is de behuizing van NUC open en het bordje zichtbaar. Zelfs voor wie over twee linkerhanden beschikt, is het niet moeilijk. Omdat de schroefjes allemaal wat kleiner zijn, is een magnetische schroevendraaier wel handig.

©PXimport

Elke deelnemers heeft twee reepjes van 8 GB die er maar op één manier in kunnen. Jaap: "Even opletten, in de NUC gaat ddr3-geheugen van een type dat met een laag voltage werkt. Gewoon ddr3-geheugen werkt dus niet."

En ook met het plaatsen van de kleine M.2 sata ssd heeft niemand moeite: even schuin insteken en vastschroeven. Daarna kan de behuizing alweer worden gesloten. Nu nog even muis en toetsenbord met behulp van een bluetooth-ontvanger erin prikken, de externe adapter aansluiten en verbinden met de monitor. Klaar.

©PXimport

Installeren maar

Een NUC heeft geen dvd-speler, maar dat is anno 2015 geen gemis. In plaats hiervan wordt het OS overgezet op een opstartbare usb-stick waarvan vervolgens wordt geboot. Jaap: "Ik raad aan om hiervoor het gratis hulpje Rufus te gebruiken, te downloaden op rufus.akeo.ie. Hiermee is het in een handomdraai gepiept." Al snel gaat iedereen aan de slag. De één installeert Windows 7, iemand anders probeert Windows 10 en weer een ander Windows 8.1. Jaap: "Je moet wel even opletten in welke poort de usb-stick gaat: Windows 7 kan niet via een usb3-ingang geïnstalleerd worden, Windows 8.1 en Windows 10 wel." Er zijn weinig problemen en dankzij de supersnelle ssd is het binnen kwartiertje afgerond. Bij Windows 7 en 8 moeten de stuurprogramma’s voor de netwerkadapter los geïnstalleerd worden, maar ook dan draaien deze systemen als een zonnetje.

©PXimport

Inpakken

Als de deelnemers hun NUC inpakken, zijn we benieuwd naar hun reacties en naar wat ze thuis met de NUC gaan doen. Röbke Geenen: "Interessante workshop! Mijn vader heeft al een tijd een NUC en is erg tevreden. Zelf ga ik 'm met behulp van Kodi inzetten als mediacenter."

Docent informatica Frans Jan Ferrari neemt de NUC mee naar school zodat zijn leerlingen er kennis mee kunnen maken. "Dan kunnen ze zelf zien dat het ook anders kan." Haddo Vervest – in het dagelijks leven ICT-ondernemer – twijfelt nog: "Ik heb ervaring met de Raspberry Pi en die is vergelijkbaar wat betreft formaat, maar natuurlijk niet als het gaat om de prestaties. Misschien wordt deze NUC een kantoor-pc, maar het kan ook zijn dat ik 'm ga inzetten als development-server of vpn-server."

"Het in elkaar zetten was makkelijker dan ik dacht", zegt Ettie Moed, die de NUC wil gebruiken als ze bijles wiskunde geeft. "Daarnaast maak ik muziek en voor het maken van opnamen is een geluidloze computer echt een uitkomst." Ralph Spelten is van plan om op de NUC OpenELEC te installeren. "Ik ben heel benieuwd hoe goed de NUC overweg kan met HD-video."

De ervaringen van deze lezers met de NUC zullen in een volgende artikel worden gepubliceerd.

©PXimport

NUC en games, kan dat?

De stelling dat mini-computers en games niet samengaan, is inmiddels achterhaald. Zeker de snellere NUC-modellen zorgen er niet alleen voor dat u razendsnel uw werk kunt doen, maar staan ook zeker hun mannetje als het gaat om het spelen van games. Om dat te bewijzen, wordt aan het einde van de workshop een Oculus Rift ingeprikt. Hoewel de Intel NUC niet veel groter is dan deze VR-bril zien de interactieve demo’s er indrukwekkend uit. De nieuwste geïntegreerde grafische chips zijn in staat tot hoge prestaties, maar het is wel belangrijk om de juiste instellingen te gebruiken. Intel heeft een handige site ingericht waar de ideale settings per systeem en per spel terug zijn te vinden: gameplay.intel.com

©PXimport

Over de 5e generatie Intel NUC

De NUC is een volwaardige desktop-pc die met een formaat van ongeveer 10 x 10 centimeter in uw handpalm past. Bij de NUC wordt gekozen voor een moederbord-cpu-combinatie waarbij – afhankelijk van de specifieke wensen – uit een hele reeks 5e generatie Intel processoren (van Atom tot Core i5) kan worden gekozen. Hier worden vervolgens geheugen, opslag en wifi aan toegevoegd, zodat een systeem op maat ontstaat. NUCs zijn superstil, zuinig en worden geleverd met een speciale beugel waarmee ze – uit het zicht – aan de achterkant van een monitor kunnen worden geplaatst. Ze beschikken, afhankelijk van het gekozen model, over uitgebreide aansluitmogelijkheden en kunnen eventueel ook door een 12-volts bron, zoals een accu, worden gevoed.

Wil je hier meer over weten? Kijk dan op: www.intel.nl

Je smartphone is tegenwoordig veel meer dan een telefoon; het is de kluis van je digitale leven. Bankzaken, privéfoto's, e-mails en locatiegegevens: het staat er allemaal op. Het goed beveiligen van die toegang is dus geen overbodige luxe. Maar kies je voor het ouderwetse wachtwoord, je vingerafdruk of toch je gezicht? Wij leggen de voor- en nadelen van elke methode naast elkaar.

De klassieker: pincode of wachtwoord

Elke telefoon vraagt erom bij het opstarten: een code. Dit is de basisbeveiliging. Zonder code kun je vaak geen gezichtsherkenning of vingerafdruk instellen. Maar is het ook de beste methode voor dagelijks gebruik?

©ID.nl

Pincode of wachtwoord: de voordelen

• Veiligheid in eigen hand

Het sterke aan een code is dat het in je hoofd zit. Maar een code als 1234 of 0000 is zo gekraakt. Maar kies je voor een langere cijferreeks? Dan is het voor iemand die je smartphone in handen krijgt digitaal gezien nagenoeg onmogelijk om de code te kraken. Voeg je ook letters toe, (zie kader), dan is dit digitaal gezien de moeilijkste methode om te kraken.

• Juridisch sterker

Een interessant weetje: in veel rechtsgebieden val je met een toegangscode onder het zwijgrecht. De politie mag je vaak niet dwingen je code af te staan. Je vinger op een scanner leggen kan in sommige situaties wel als dwangmiddel worden ingezet.

Pincode of wachtwoord: de nadelen

• Afkijken

Iemand die in de trein over je schouder meekijkt, heeft je pincode zo gezien. Ook vette vingers op het scherm kunnen je patroon verraden.

• Gemak

Tachtig keer per dag een lange code intikken gaat vervelen. Mensen kiezen daardoor vaak voor een te simpele code, en dat maakt het juist onveilig.

©ID.nl

2. Lekker snel (maar niet altijd even veilig): vingerafdrukscanner

De vingerafdrukscanner is mateloos populair vanwege het enorme gebruiksgemak: in één soepele beweging pak je je telefoon en ben je vrijwel direct binnen. Toch is het belangrijk om te weten dat de ene scanner de andere niet is en dat dit systeem zowel sterke als zwakke punten heeft.

Vingerafdrukscanner: de voordelen

• Snelheid

Het is vaak de snelste manier om je telefoon te openen, zeker als de scanner in de aan-knop verwerkt zit.

• Betrouwbaarheid (bij de juiste techniek)

Heb je een toestel met een fysieke scanner (achterop/zijkant) of een moderne ultrasone scanner (zoals in de Samsung S-serie)? Dan is de beveiliging uitstekend. Ultrasone scanners maken een 3D-map van je vinger en zijn zeer moeilijk te foppen.

Vingerafdrukscanner: de nadelen

• Natte vingers en pleisters

Heb je natte handen? Dan weigeren veel scanners dienst. Ook met een pleister om je vinger herkent de telefoon je niet. Tip: zorg daarom dat je vingerafdrukken van allebei je handen opslaat.

• Ongewenste toegang

Een klein (maar reëel) risico is dat iemand toegang krijgt terwijl je slaapt of bewusteloos bent, door voorzichtig je vinger op de scanner te leggen.

• Onveilige optische scanners

Veel budget-telefoons hebben een 'optische scanner' onder het scherm. Deze maakt een 2D-foto van je vinger. Dit is minder veilig en makkelijker te foppen dan de ultrasone varianten.

©ID.nl

Gezichtsherkenning: gemak of schijnveiligheid?

Telefoon ontgrendelen door ernaar te kijken voelt als magie. Maar pas op: hier zit de grootste valkuil voor consumenten.

Gezichtsherkenning: de voordelen

• Ultiem gemak

Je hoeft niets aan te raken. Kijken is openen. Ideaal als je bijvoorbeeld handschoenen draagt in de winter.

• Extreem veilig (alleen bij 3D)

Heb je een iPhone (FaceID) of een dure Android met 3D-sensoren? Dan worden er duizenden onzichtbare puntjes op je gezicht geprojecteerd om diepte te meten. Dit is amper te misleiden.

Gezichtsherkenning: de nadelen

• Schijnveiligheid (bij 2D)

Veel goedkopere Android-telefoons gebruiken simpelweg de selfiecamera (2D-herkenning). Dit is niet veilig. Soms is een foto van jou (van Facebook of Instagram) al genoeg om in te breken. Gebruik dit type gezichtsherkenning zeker nooit voor je bank-app.

• Toegang tijdens slaap

Als je niet oplet, kan iemand je telefoon voor je gezicht houden terwijl je slaapt om hem te ontgrendelen. Tip: Zet in de instellingen altijd de optie "Aandacht vereist" of "Ogen open" aan. Dan werkt het alleen als je echt naar het scherm kijkt.

Vingerafdruk, pincode of gezichtsherkenning: wat is het best?

Wat de slimste keuze is, hangt volledig af van je toestel. Heb je een iPhone of een high-end Android-telefoon met 3D-scan? Dan kun je gerust gebruikmaken van gezichtsherkenning; dat is niet alleen snel en makkelijk, maar ook veilig. Bezit je echter een middenklasse- of budgettoestel, kies dan liever voor de vingerafdrukscanner. De gezichtsherkenning op deze modellen is namelijk vaak onveilig.

Vergeet ook de basis niet: zorg altijd voor een sterke toegangscode (liefst alfanumeriek of langer dan vier cijfers) als back-up. Start je telefoon bovendien af en toe opnieuw op. Hierdoor wordt de biometrische beveiliging tijdelijk uitgeschakeld, waardoor je telefoon op zijn veiligst is.

📱Ook interessant: Help! Ik ben het wachtwoord van mijn Apple ID vergeten

Ben je op zoek naar goede software voor het bewerken van foto’s en andere grafische bestanden? Dan is de kans groot dat je Gimp al kent als veelzijdig alternatief voor dure grafische pakketten. Nu is er een nieuwe versie beschikbaar: Gimp 3. Hoe verhoudt deze nieuwe versie zich ten opzichte van de andere grafische programma's?

Er is lange tijd gewerkt aan versie 3 van Gimp: het team heeft er maar liefst zeven jaar aan gesleuteld. De makers, bestaande uit vrijwilligers, begonnen direct aan deze editie na de release van Gimp 2.10 in 2018. Al terug in 2020 kregen we een voorproefje van Gimp 3.0 via een ontwikkelversie, maar pas in 2025 zag de definitieve editie het daglicht. Wie overigens nu denkt dat het Gimpt-team aan het uitrusten is, heeft het mis. Op dit moment is het team namelijk alweer bezig met een volgende versie: Gimp 3.2.

Indeling

Je kunt Gimp tot in detail naar je hand zetten . Dat is geen overbodige luxe: het programma kent een relatief grote hoeveelheid opties die je niet altijd gebruikt. Hoe je Gimp indeelt, heeft voornamelijk te maken met de acties die je ermee wilt uitvoeren, bijvoorbeeld foto’s bewerken, illustraties maken of digitale kunst maken. Om de omgeving te stroomlijnen, kun je gebruikmaken van dokbare vensters. Open het menu Vensters en kies Dokbare vensters. Bepaal vervolgens welke opties je snel toegankelijk wilt hebben. Je vindt verschillende opties, zoals de kleurenwaaier, lettertypes, lagen en penselen.

Wil je je volledig concentreren op het document zelf? Dan kun je de dokvensters ook (tijdelijk) uitschakelen. Kies Vensters / Dokken verbergen (en dezelfde optie om ze later weer zichtbaar te maken). Een tussenvorm is ook mogelijk, waarbij je de gedokte vensters laat zweven. Je hebt hierdoor meer vrijheid bij het optimaal inrichten van je werkomgeving. Kies voor Vensters en verwijder het vinkje bij Enkelvenstermodus.

Ben je tevreden over je eigen indeling? Dan kun je deze direct opslaan. Kies dan Bewerken / Voorkeuren / Interface / Vensterbeheer. Klik op Vensterposities nu opslaan. Standaard wordt de werkomgeving bewaard zodra je het programma afsluit (controleer of Vensterposities opslaan bij verlaten is geactiveerd).

Als je gebruikmaakt van meerdere beeldschermen, dan kun je Gimp hiermee rekening laten houden. Activeer Open vensters op dezelfde beeldschermen als eerder. Heb je vensters verschoven, maar wil je snel terugkeren naar eerdere posities? Klik op Opgeslagen vensterposities terugzetten.

Specifieke functies

Eerlijk is eerlijk: Gimp bevat een flinke hoeveelheid functies. De kans bestaat dat je een gewenste functie niet kunt vinden. In plaats van uren te zoeken, kun je de functie ook opzoeken in een overzicht. Kies Hulp / Een functie zoeken en deze uitvoeren. Typ de naam of omschrijving van de functie, bijvoorbeeld ‘lagen’.

In het zoekoverzicht toont Gimp alleen opties die met het trefwoord te maken hebben. Klik op een resultaat om de functie daadwerkelijk uit te voeren. Bij elke functie zie je ook waar deze zich in het programma bevindt, zodat je deze een volgende keer zelfstandig kunt uitvoeren.

Grootte aanpassen

Je kunt op elk gewenst moment het formaat van de afbeelding aanpassen. Kies Afbeelding / Afbeelding schalen. Bepaal de gewenste breedte en hoogte in de sectie Afbeeldingsgrootte. Standaard is de eenheid millimeter, maar je kunt ook een andere eenheid kiezen. Bijvoorbeeld Pixels of Percent.

Die laatste optie is interessant als je de volledige afbeelding in één keer wilt vergroten of juist verkleinen. Standaard zijn de verhoudingen tussen breedte en hoogte aan elkaar gekoppeld. Dat is niet verplicht: klik op het pictogram van de ketting om die koppeling te verbreken. Tevreden met de nieuwe waarden? Bevestig met een klik op Schalen.

De titelbalk van de afbeelding die je hebt geopend, geeft in Gimp belangrijke informatie. Zo lees je in de titelbalk onder meer de bestandsnaam af, maar ook welke afmetingen het bestand heeft. Ook zie je hier welke kleurindeling wordt gebruikt, bijvoorbeeld RGB-kleur 8-bit, en uit hoeveel lagen de afbeelding is opgebouwd.

Transformeren

Je kunt Gimp goed gebruiken om nieuw materiaal te maken, maar ook om bestaande grafische afbeeldingen aan te passen. Bijvoorbeeld door ze te roteren of bij te snijden. De meeste functies hiervoor vind je onder Gereedschap / Transformeren. Wil je bijvoorbeeld een afbeelding bijsnijden (croppen), dan kies je voor Gereedschap / Transformeren / Bijsnijden. Om een afbeelding te roteren, kies je in hetzelfde menu voor Draaien. Ook andere opties, zoals Schalen en Spiegelen, zijn ondergebracht in hetzelfde menu.

Je bent overigens niet afhankelijk van dit menu: je kunt de functies ook bereiken via de werkbalk die standaard links in het venster wordt getoond. Houd de muisaanwijzer boven een knop voor meer informatie. Veel functies hebben gedetailleerde eigenschappen. Klik je bijvoorbeeld op Penseel, dan kun je kiezen welke grootte het penseel heeft, welk inkttype en welke kleuropties worden gehanteerd. Gimp toont die eigenschappen in het venster Gereedschapsopties, direct onder de werkbalk waarop je de eerdergenoemde opties vindt.

Geschiedenis

Alle bewerkingen die je op een afbeelding toepast, worden vastgelegd in de geschiedenis. Dit tabblad wordt standaard links in het venster getoond en vult zich naarmate je de acties toepast. Om terug te keren naar een punt in het verleden, klik je op de actie in de lijst. De geschiedenis is handig, omdat je hiermee ziet welke acties je hebt uitgevoerd en kunt experimenteren met verschillende bewerkingen.

Herstellen

Gimp houdt bij welke acties je op een document uitvoert. Dat is handig: hierdoor kun je op een later moment terugkeren naar een eerder punt en wijzigingen ongedaan maken of juist doorvoeren. Je kunt deze geschiedenis op elk moment opvragen: kies voor Bewerken / Geschiedenis ongedaan maken. Linksonder verschijnt een venster met de verschillende stappen. Selecteer nu een bewerking en klik op de knop Ongedaan maken linksonder in het venster.

Heb je een aardige set bewerkingen gemaakt, ben je tevreden en wil je schoon schip maken? Dan kun je de geschiedenis van bewerkingen ook wissen. Afhankelijk van de hoeveelheid bewerkingen kan dit geheugen vrijmaken. Klik op de (verwarrende) knop Alles wissen uit Geschiedenis ongedaan maken. Je vindt deze knop rechtsonder in het geschiedenisvenster.

Filters

Gimp heeft een volwassen verzameling filters: open hiervoor het menu Filters. Er zijn verschillende categorieën. Met sommige filters kun je afbeeldingen verbeteren, bijvoorbeeld door ruis te verwijderen. Om een afbeelding te verbeteren door deze te verscherpen, kies je Filters / Verbeteren / Verscherpen. Ook kun je een afbeelding verbeteren door deze zachter en minder kartelig te maken, via Filters / Vervagen / Gaussiaanse vervaging of Focus vervaging. Om ruis uit een afbeelding (zoals een foto) te halen, kies je Filters / Ruis.

Ook de artistieke filters zijn het bekijken waard. Kies Filters / Artistiek. Zo kun je bijvoorbeeld kiezen voor het effect van een fotokopie, maar ook voor een getekende stijl (Cartoon) of voor verfeffect (Olieverven). Verder vind je in dezelfde categorie andere kenmerkende stijlen, zoals Textieldruk en Van Gogh.

Effecten

Je kunt filters gebruiken om effecten op een afbeelding toe te passen, bijvoorbeeld door de belichting van een afbeelding aan te passen of door een ‘lens flare’ (een schittering) na te bootsen. Kies Filters / Licht en schaduw. Selecteer je bijvoorbeeld Kies belichtingseffecten, dan opent een venster waarin je opties kiest. Open de tab Licht en bepaal het effect.

Ook via de andere tabbladen in hetzelfde venster, zoals Materiaal en Omgevingsprojectie, kun je de effecten naar je hand zetten. Klik op Instellingen opslaan, zodat je het profiel een volgende keer snel kunt gebruiken. 

Exporteren

Gimp ondersteunt een flinke hoeveelheid bestandsformaten. Standaard worden bestanden opgeslagen in xcf. Dit is de eigen bestandsindeling van Gimp. Een xcf-bestand bevat alle informatie, zoals lagen. Verder is er ondersteuning voor andere formaten. Dat is handig bij het opslaan van de bestanden.

Ben je klaar met een bestand, kies dan Bestand / Exporteren als. In het venster geef je een bestandsnaam op en bepaal je de locatie. Werp hierna een blik op Bestandstype selecteren. Kies de gewenste indeling, zoals gif-afbeelding of png-afbeelding. Het valt hierbij op dat Gimp ook exotischere grafische formaten ondersteunt, zoals Windows-pictogrammen of Windows-cursors.

Tevreden met de keuze? Bevestig met een klik op Exporteren. Afhankelijk van de keuze verschijnt een venster waarin je verregaande controle hebt over het eindresultaat. Kies je bijvoorbeeld voor jpeg, dan verschijnt het venster Afbeelding exporteren als JPEG. Via de balk Kwaliteit bepaal je de kwaliteit, en daarmee de bestandsgrootte van de afbeelding. Onder Geavanceerde instellingen kun je de afbeelding verder aanpassen, bijvoorbeeld door deze minder kartelig te maken. Onder Metadata kun je extra informatie aan de afbeelding meegeven, zoals wie de auteur van het beeld is. Maak je vaak gebruik van dezelfde instellingen, sla de set dan op als profiel via een klik op Instellingen opslaan.

Standaardafbeelding

 Mogelijk werk je vaak met dezelfde soort afbeeldingen, bijvoorbeeld met dezelfde afmetingen. Je kunt tijd besparen door in Gimp deze waarden als standaard in te stellen. Kies Bewerken / Voorkeuren / Standaardafbeelding. Ga uit van een sjabloon, dat je eventueel nog kunt aanpassen.

Kies Sjabloon en selecteer de afmeting. Voor specifieke formaten heb je niet voldoende aan de opties in dat menu. Je kunt de afmetingen ook handmatig opgeven bij Afbeeldingsgrootte. Nog interessanter is de sectie Geavanceerde opties. Hier kun je onder meer de resolutie en een kleurprofiel bepalen, zodat je volledige controle hebt over de nieuwe afbeelding.

Sneller werken

Grote kans dat je het grootste gedeelte van de tijd in Gimp werkt met muis of pen, maar je kunt het toetsenbord ook goed inzetten voor het uitvoeren van acties. De sneltoetsen vind je bij elke menuvermelding, maar je hoeft hiermee geen genoegen te nemen. In Gimp kun je ook eigen sneltoetsen samenstellen. Kies Bewerken / Voorkeuren / Interface. In de sectie Sneltoetsen klik je op Sneltoetsen configureren. Zoek de actie waarvoor je een sneltoets wilt maken of deze wilt aanpassen en selecteer de actie. Druk vervolgens op de toetscombinatie die je wilt toewijzen. Herhaal dit voor alle sneltoetsen die je gebruikt. Tevreden? Klik op Oké. 

Werken met raw-bestanden

Om met raw-bestanden in Gimp te werken, kun je gebruikmaken van externe hulp. Twee populaire uitbreidingen zijn RawTherapee (www.rawtherapee.com) en Darktable (www.darktable.org/install). Met deze uitbreidingen kun je de raw-bestanden klaarmaken en vervolgens verwerken in Gimp. Je mag beide programma’s kosteloos gebruiken.