De processor is de motor van een pc. Hoe sneller dit onderdeel berekeningen uitvoert, des te beter het systeem presteert. Lang niet iedereen beseft dat het mogelijk is om de processor te optimaliseren. Het is het proberen waard, want wie weet boekt jouw computer een behoorlijke snelheidswinst.

Tip 01: Processor

Iedere pc beschikt over een processor (cpu) om berekeningen uit te voeren. Een vlotte processor heeft als voordeel dat de wachttijden op het systeem minimaal zijn. Een zwaar programma openen of een spelletje spelen gaat in dat geval lekker soepel! Heb je helaas wel last van vertraging? Het is dan zaak om eens flink de bezem door je pc te halen.

We hebben daar eerder al uitgebreid aandacht aan besteed. Wanneer de computer na de nodige opruimwerkzaamheden nog steeds langzaam is, ligt dat waarschijnlijk aan de hardware. Mogelijk kan de processor de boel op je pc vanwege veeleisende software niet meer goed bolwerken. Een ingrijpende oplossing is om de processor te vervangen voor een sneller exemplaar. Gemakkelijker gezegd dan gedaan, want lang niet iedereen heeft de kennis in huis om dit onderdeel te vervangen.

Bovendien is een nieuwe processor vrij duur. Voordat je de cpu van de hand doet, probeer je eerst met behulp van de resterende tips uit dit artikel het rekenwonder van je pc een snelheidsboost te geven.

©PXimport

Tip 01 Een Intel Core i7-processor kan razendsnel rekenen.

Tip 02: Type achterhalen

Het is belangrijk om te weten welke processor er in je systeem gehuisvest is en welke kloksnelheid daarbij hoort. Open Configuratiescherm en ga naar Systeem en beveiliging / Systeem. Achter Processor zie je het type staan. Verder staat de kloksnelheid in gigahertz (GHz) vermeld.

Als je systeem last heeft van vertraging, kun je aan de hand van het type processor wellicht de oorzaak achterhalen. Misschien is er bijvoorbeeld sprake van ouderdom of is er een relatief goedkoop rekencentrum (bijvoorbeeld Intel Celeron of Pentium) ingebouwd. De reden voor de vertraging is dan goed te verklaren. Het kan ook gebeuren dat je al een zeer rappe processor gebruikt, bijvoorbeeld Intel Core i7 of AMD FX.

Is er naar jouw idee evengoed sprake van vertraging? Hiervoor zijn allerlei oorzaken denkbaar waar we in de komende tips uitgebreid bij stilstaan.

©PXimport

Tip 02 Bekijk in het Configuratiescherm welke processor er in je pc zit.

Tip 03: Temperatuur meten

Het is zinvol om regelmatig de temperatuur van de processor te controleren. Wanneer het rekenorgaan van je pc namelijk te warm wordt, heeft dat gevolgen voor de systeemprestaties. Afhankelijk van het type schakelt de processor bij oververhitting een tandje terug of zet het onderdeel zichzelf helemaal uit. Je krijgt dan bijvoorbeeld een blauw scherm (blue screen of death).

Download het programma SpeedFan. Installeer het tooltje vervolgens op je systeem. Via sensors in de systeemkast leest SpeedFan de temperatuur van verschillende onderdelen uit. Achter CPU staat de huidige temperatuur van de processor vermeld. Als de processor meerdere kernen bevat, verschijnt ook hiervan de temperatuur in beeld.

©PXimport

Tip 03 Met SpeedFan achterhaal je eenvoudig de temperatuur van je pc.

Tip 04: Oververhitting

In de specificaties van je processor staat vermeld welke temperatuur het onderdeel maximaal kan verdragen. Deze gegevens vind je terug op de website van de fabrikant (Intel of AMD). Vaak ligt de grens rond de honderd graden. Het is dus belangrijk dat de temperatuur van de cpu daar ver onder blijft, bij voorkeur zo rond de veertig à vijftig graden.

Wanneer de processor een te hoge temperatuur aangeeft, is het zinvol om de ruimte waarin de computer staat zo koel mogelijk te houden. Is er sprake van structurele oververhitting? Schroef de systeemkast dan open en verwijder zoveel mogelijk stof uit de computer. Maak hierbij ook de ventilatoren goed schoon. Gebruik hiervoor bij voorkeur perslucht en een zachte borstel.

Vergeet niet om ook de ventilatiegaten stofvrij te maken, zodat de pc voortaan warme lucht gemakkelijker afvoert. Verder kun je overwegen om een extra ventilator in de systeemkast te monteren, zodat warme lucht sneller uit de systeemkast verdwijnt.

©PXimport

Tip 04 Via perslucht uit een flesje blaas je stof in en rondom de processor gemakkelijk weg.

Tip 05: Koelpasta vervangen

Als je niet weet waar de oververhitting vandaan komt, dan is de koelpasta tussen de processor en cpu-koeler wellicht uitgewerkt. De vloeistof droogt na verloop van tijd namelijk vaak uit. Een laagje koelpasta tussen beide componenten is noodzakelijk om de warmte goed af te voeren. Je maakt eerst de cpu-koeler los van de processor. Dat lukt meestal door vier boutjes los te maken.

Probeer oude resten van de oorspronkelijke vloeistof zo voorzichtig mogelijk te verwijderen. Op de achterkant van de chip breng je een dun laagje koelpasta aan waarbij je de vloeistof zo goed mogelijk verdeelt, bijvoorbeeld met een oud (bank)pasje. Vervolgens maak je de cpu-koeler weer vast aan het moederbord. Iedere computerzaak verkoopt voor enkele euro's koelpasta in een doseerspuit.

©PXimport

Tip 05 Koelpasta is in een handige doseerspuit verkrijgbaar.

Tip 06: Kloksnelheid meten

De fabrikant belooft voor iedere processor een bepaalde kloksnelheid. Het is nuttig om te weten of deze kloksnelheid daadwerkelijk gehaald wordt. Je gebruikt hiervoor het programma CPU Speed Professional. Als je pc traag is, achterhaal je gemakkelijk of een te lage kloksnelheid hiervan de oorzaak is.

Voordat je met de freeware aan de slag gaat, is het belangrijk om alle openstaande applicaties op de pc af te sluiten. Download het programma. Zodra je de installatie hebt afgerond, klik je linksboven op Test CPU Speed. Vervolgens gaat er een meter lopen die de na enkele ogenblikken de maximale kloksnelheid meet. Na afloop verschijnt de gemeten kloksnelheid in een pop-upscherm. Ga na of de gemeten waarde met de specificaties van je processor correspondeert.

©PXimport

Tip 06 Met CPU Speed Professional achterhaal je wat de maximale kloksnelheid van de processor is.

Tip 07: Externe rekenkracht

Als je merkt dat een bepaald programma erg traag functioneert, krijgt de processor waarschijnlijk te veel rekentaken voor zijn kiezen. Tegenwoordig zijn er veel videokaarten die bepaalde berekeningen van de processor kunnen overnemen, mits de gebruikte software dat ondersteunt. Hardwareversnelling door de videokaart zorgt ervoor dat de cpu capaciteit overhoudt om andere processen te verwerken. Het resultaat is een snellere pc! Overigens is het meestal wel een vereiste dat je in compatibele programma's een specifieke functie activeert (CUDA, OpenCL of DXVA) waarmee je hardwareversnelling door de videokaart inschakelt.

Vooral veel video(bewerkings)programma's en games doen een beroep op de rekenkracht van de grafische kaart. Voorbeelden hiervan zijn Corel Video Studio, Roxio Creator, VLC media player en Battlefield 4.

©PXimport

Tip 07 Steeds meer programma's laten specifieke rekentaken door de videokaart uitvoeren.

Tip 08: Overklokken

Bij bepaalde processors is de kloksnelheid zelf aan te passen, waardoor het systeem in staat is om binnen een bepaalde tijd meer berekeningen te verwerken. Zeker voor veeleisende software kan dat zeer welkom zijn, bijvoorbeeld geavanceerde games en videobewerkers. Intel en AMD stellen hun processors in de fabriek altijd op een veilige kloksnelheid in, waardoor de temperatuur niet te hoog oploopt. Hierin zit altijd wel wat marge.

Zonder al te grote risico's valt er pakweg 15 tot 25 procent snelheidswinst te behalen. Het overklokken van je pc is geen klusje waar je zonder goede voorbereiding aan begint. Als je de kloksnelheid namelijk te hoog opvoert, zijn er behoorlijk wat risico's. Bij een verkeerde instelling kan het zomaar gebeuren dat het systeem plotseling uitvalt of zelfs stukgaat door oververhitting. Een mogelijke oplossing hiervoor is om extra ventilatoren in de systeemkast aan te brengen. Verder kost het opvoeren van de processor meer stroom. De voeding dient om die reden krachtig genoeg te zijn. Opvoering van de processor kan daarnaast de levensduur van het onderdeel verkorten.

Afhankelijk van de gebruikte processor en het moederbord in jouw systeem, verschilt de exacte werkwijze van overklokken. Over het algemeen geldt dat je in het BIOS van de computer de front-side bus en/of multiplier verhoogt. Vermenigvuldiging van beide waarden vormt samen de kloksnelheid. Verder is het vaak ook noodzakelijk om het voltage aan te passen, zodat de processor bij een hogere kloksnelheid voldoende energie ontvangt. Houd er rekening mee dat de garantie van processors meestal vervalt zodra je een hogere kloksnelheid instelt.

©PXimport

Tip 08 Houd je wel van een uitdaging? In het BIOS wijzig je op eigen risico de kloksnelheid.

Back-up maken

Zodra je merkt dat de processor niet meer goed functioneert of je van plan bent om de pc te overklokken, is het belangrijk dat je spoedig een back-up maakt. Je wilt tenslotte geen waardevolle bestanden kwijtraken! Bij een defecte processor start het systeem niet meer op. Verder brengt overklokken bepaalde risico's met zich mee. Je kopieert belangrijke bestanden het beste naar een externe opslagdrager, zoals een usb-stick, harde schijf of NAS.

Je kunt er ook voor kiezen om een systeemkopie (image) te maken. Hiermee creëer je een back-up van de volledige computer inclusief alle programma's en bestanden. Gaat de pc kapot, dan heb je in ieder geval nog een kopie van het besturingssysteem en alle persoonlijke data achter de hand.

©PXimport

Vanuit Windows 7 en 8 maak je eenvoudig een systeemkopie.

Tip 09: Moederbord-software

Steeds meer fabrikanten van moederborden stellen specifieke software beschikbaar om de kloksnelheid vanuit Windows te wijzigen. Een voordeel hiervan is dat overklokken niet langer alleen is voorbestemd voor behendige pc-gebruikers die blindelings de weg weten in het BIOS.

In een gebruiksvriendelijke interface verander je eenvoudig de snelheid als je wel wat extra rekenkracht kunt gebruiken. Je opent het overklokprogramma in Windows. Hoe dit programma heet is afhankelijk van welk moederbord je systeem bevat. Heb je bijvoorbeeld een moederbord van ASUS, dan doe je een beroep op de software AI Suite. Vind je geen geschikt programma op je systeem? Als je een vrij recent moederbord gebruikt, is er meestal wel een overklokprogramma beschikbaar. Kijk hiervoor op de website van de fabrikant.

In het voorbeeld van AI Suite schroeven bezitters van een modern ASUS-moederbord via het tooltje TurboV EVO de prestaties van de processor op. Je kunt de waarden handmatig wijzigen, maar er is onder het tabblad Auto Tuning ook een automatische instelfunctie te vinden. De pc start een paar keer opnieuw op, waarna het overklokprogramma de instellingen van de processor volledig op eigen houtje aanpast.

©PXimport

Tip 09 De meeste moederbord-fabrikanten leveren software mee waarmee je de processor kunt overklokken.

Tip 10: Stresstest

Na het overklokken is het belangrijk om grondig te controleren of de boel stabiel is. Belangrijk is bijvoorbeeld dat de temperatuur niet te hoog oploopt. Na iedere wijziging van de processor-instellingen voer je daarom een zogeheten stresstest uit. Het programma Prime95 is in staat om het systeem maximaal te belasten, waarbij je bekijkt of de computer het volhoudt.

Ondervindt de computer geen problemen, dan kun je ervan uitgaan dat het systeem stabiel is. De overklok-actie is in dat geval geslaagd. Haal het juiste downloadbestand voor jouw systeem binnen. Je pakt het zip-bestand vervolgens uit, waarna je dubbelklikt op prime95.exe. Een installatie is niet nodig, want de freeware start meteen op. Kies achtereenvolgens voor Just Stress Testing / In-place large FFTs. Dit is de zwaarste test die Prime95 in huis heeft. Start vervolgens SpeedFan (zie tip 03) op om de actuele temperatuur van de processor te meten.

Laat de test een paar uur draaien en houd scherp in de gaten of de processor niet te heet wordt. Loopt de temperatuur wel erg hoog op of valt het systeem na verloop van tijd uit? Schroef dan de kloksnelheid een tandje terug. Klik in Prime95 op Test / Stop / OK om de stresstest te beëindigen.

©PXimport

Tip 10 Met Prime95 controleer je of de opgevoerde processor het onder maximale belasting volhoudt.

©PXimport

Tip 10 Houd tijdens de stresstest de temperatuur van de processor goed in de gaten.

Tip 11: Turbo Boost

Recente processors van Intel overklokken zichzelf automatisch wanneer de pc daar behoefte aan heeft. Bij veeleisende werkzaamheden verhoogt de cpu op eigen houtje tijdelijk de kloksnelheid waardoor er geen sprake is van vertraging. Intel noemt deze technologie Turbo Boost. Recente Core-processors zijn uitgerust met deze functie. Welke kloksnelheid de cpu onder leiding van Turbo Boost bereikt, is onder meer afhankelijk van de temperatuur en het energieverbruik.

Als een laptop bijvoorbeeld draait op de accu, grijpt de processor doorgaans minder snel naar een hogere kloksnelheid om niet te veel van de batterij te vragen. Intel laat het gebruik van Turbo Boost zien via een gadget op het bureaublad. Hieraan zie je precies wanneer Intel de turbomotor aanzet. In dat geval verschijnt er namelijk een blauwe balk. Merk je niets aan de gadget?

Wellicht is Turbo Boost uitgeschakeld. Open in dat geval het BIOS van de pc en activeer alsnog deze functie. Ook fabrikant AMD versnelt bij bepaalde processors automatisch de kloksnelheid wanneer dat mogelijk is. Deze techniek heet AMD Turbo CORE.

©PXimport

Tip 11 Via een gadget op het bureaublad (rechts in beeld) houd je de status van Intel Turbo Boost in de gaten.

Tip 12: Hyperthreading

Een andere nuttige instelling van bepaalde processors van Intel is hyperthreading. Bij deze technologie herkent het besturingssysteem een processorkern als twee afzonderlijke processors. Bij een quadcore-processor denkt Windows dus dat er maar liefst acht processors aanwezig zijn, terwijl het in werkelijkheid om slechts vier kernen gaat. Dit is mogelijk dankzij virtualisatie. Je pc houdt Windows hiermee eigenlijk voor de gek.

Hyperthreading heeft als voordeel dat het rekencentrum van je pc meer werk kan verzetten. In het BIOS van je pc controleer je of deze functie staat ingeschakeld. Wil je weten hoeveel processorkernen jouw pc detecteert? Open Configuratiescherm en ga naar Hardware en geluiden / Apparaatbeheer. Klik op het pijltje voor Processors en tel hoeveel kernen Windows herkent.

©PXimport

Tip 12 Bij een Intel Core i7-processor herkent Windows met hyperthreading acht kernen in plaats van vier.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom gaan we een paar keer per week op zoek naar zulke deals. Met de feestdagen voor de deur kijken we dit keer naar 5.1-surroundsets voor de woonkamer. Want wat is er nou leuker om je favoriete film of serie te kijken met supergoed geluid? Of bij het gamen? Voor minder dan 300 euro welteverstaan.

Een 5.1 speakerset is een geluidssysteem dat is opgebouwd uit zes verschillende luidsprekers. Het cijfer 5 staat voor de satellietluidsprekers: een middenkanaal voor spraak, twee speakers voorin (links en rechts) en twee speakers die je achter je plaatst. De .1 verwijst naar de subwoofer, die specifiek de lage bastonen voor zijn rekening neemt. Doordat deze luidsprekers rondom de luisterpositie worden geplaatst, komt het geluid vanuit verschillende richtingen op je af. Dit creëert een ruimtelijk effect waardoor je bij het kijken van films en series of het spelen van games wordt omringd door geluid.

Logitech Z906

Deze set is ontworpen om meerdere audiobronnen tegelijkertijd te kunnen verwerken. Je sluit tot zes apparaten aan, zoals een televisie, gameconsole of computer, via de beschikbare digitale optische, digitale coaxiale of analoge ingangen. De set beschikt over een bedieningsconsole die je stapelt bij je apparatuur en een draadloze afstandsbediening voor bediening vanaf de bank. Het systeem levert een continu vermogen van 500 watt en is THX-gecertificeerd, wat betekent dat het voldoet aan specifieke prestatie-eisen voor bioscoopgeluid. De decodering ondersteunt Dolby Digital en DTS-soundtracks. Naast de subwoofer krijg je vier satellietluidsprekers en een middenkanaal die je flexibel kunt plaatsen.

Sony HT-S40R

Bij dit systeem worden de achterste luidsprekers aangestuurd door een draadloze versterker, waardoor er geen kabels van de soundbar voorin de kamer naar achteren hoeven te lopen. De soundbar zelf beschikt over drie kanalen en werkt samen met de subwoofer en de twee achterspeakers voor de 5.1-weergave. Het totale uitgangsvermogen bedraagt 600 watt. Voor de connectiviteit maak je gebruik van HDMI ARC, een optische ingang of een analoge aansluiting. Daarnaast is er Bluetooth 5.0 aanwezig voor het streamen van audio vanaf mobiele apparaten. De soundbar kan aan de muur worden bevestigd of voor de televisie worden geplaatst.

Trust GXT 658 Tytan

Dit geluidssysteem is eigenlijk voornamelijk bedoeld voor games en in combinatie met een pc of gameconsole, waarbij de houten subwoofer het middelpunt vormt. De basweergave is gesynchroniseerd met geïntegreerde LED-verlichting die reageert op het ritme van het geluid. Het systeem schakelt automatisch naar een stand-by modus wanneer het niet in gebruik is. De set wordt geleverd met een afstandsbediening waarmee je onder andere de bas en het volume regelt. De kabels voor de achterste luidsprekers hebben een lengte van 8 meter, wat plaatsing in grotere ruimtes mogelijk maakt zonder verlengsnoeren. Het piekvermogen ligt op 180 watt.

Hisense AX5100G

Dit audiosysteem ondersteunt Dolby Atmos-technologie voor een ruimtelijke geluidsweergave. De set bestaat uit een soundbar, een losse subwoofer en twee achterluidsprekers. Met een totaal vermogen van 340 watt worden de verschillende frequenties verdeeld over de speakers. Je hebt de beschikking over diverse equalizer-modi, waaronder instellingen voor nieuws, film en games. Aansluiten op de televisie gaat via HDMI eARC, maar er zijn ook opties voor USB en een optische kabel. De achterspeakers plaats je achter de luisterpositie om het surround-effect van de 5.1-opstelling te completeren.

Sony HT-S20R

Je installeert dit systeem met een soundbar, subwoofer en twee bedrade achterspeakers. De soundbar verzorgt de linker-, rechter- en middenkanalen, terwijl de externe subwoofer de lage tonen voor zijn rekening neemt. Het systeem heeft een totaal vermogen van 400 watt en ondersteunt Dolby Digital. Via de USB-poort speel je audiobestanden direct af van een geheugenstick. Voor de verbinding met de televisie gebruik je HDMI ARC, maar als je televisie dit niet ondersteunt, zijn er optische en analoge ingangen beschikbaar. De set beschikt over diverse geluidsmodi die je met een knop op de afstandsbediening selecteert.

AOC brengt met de Gaming 25G4KUR een monitor op de markt die volledig is afgestemd op competitieve gamers. Het 24,5-inch scherm haalt een verversingssnelheid tot 420 Hz en biedt snelle reactietijden, Adaptive-Sync en ergonomische instelmogelijkheden.

Supersnel beeld voor competitieve spelers

De AOC Gaming 25G4KUR (adviesprijs 259 euro) is bedoeld voor wie elke milliseconde telt. Dankzij een overklokte verversingssnelheid van 420 Hz (400 Hz standaard) en een responstijd tot 0,3 milliseconde reageert het scherm vrijwel direct op elke actie. Dat maakt hem geschikt voor snelle shooters, esports-toernooien en spelers die vloeiende bewegingen en minimale vertraging willen.

Het 24,5-inch formaat is populair onder professionele esports-spelers, omdat het speelveld overzichtelijk blijft zonder dat de ogen veel hoeven te bewegen. De Full HD-resolutie zorgt ervoor dat hoge framerates haalbaar zijn, zelfs met een middenklasse grafische kaart.

©AGON by AOC

Heldere kleuren en vloeiende beelden

De 25G4KUR gebruikt een Fast IPS-paneel met brede kijkhoeken en een kleurdekking van 121 procent sRGB. Het scherm is compatibel met NVIDIA G-SYNC. Adaptive-Sync, zorgt ervoor dat beelden vloeiend blijven zonder haperingen of tearing. DisplayHDR 400 biedt bovendien een iets hoger contrast en betere helderheid dan standaard SDR-monitoren.

Ontworpen voor urenlang gamen

AOC rust de monitor uit met functies die lange gamesessies comfortabeler moeten maken. De flicker-free achtergrondverlichting en blauwlichtreductie verminderen vermoeide ogen, terwijl de ergonomische standaard in hoogte verstelbaar is en kantel-, draai- en rotatiefuncties heeft. Via AOC's G-Menu-software kunnen spelers profielen aanmaken, instellingen aanpassen en de Low Input Lag-modus activeren.