Een SSD is een ‘must have’ voor elke computer. De prijzen zijn door de jaren heen steeds verder omlaag gegaan, de opslagcapaciteit is groter geworden en de technieken steeds verder verbeterd.

De nieuwste generatie SSD’s maakt gebruik van de PCI-Express interface en het NVMe-protocol. Hierdoor neemt de SSD definitief afscheid van de techniek uit het harde schijven tijdperk. Tijd om de oude harde schijf met een moderne PCI-Express SSD te vergelijken. Er zijn nu meer dan genoeg redenen om een SSD aan te schaffen. 

01 Flash geheugen is sneller dan een mechanische schijf. 

Laten we beginnen met de meest voor de hand liggende reden. SSD’s zijn nu eenmaal enorm veel sneller dan een harde schijf. De snelheid valt direct op als je je pc hebt voorzien van een SSD. Alles waarbij data wordt gelezen of geschreven van de SSD, gaat sneller dan de harde schijf. Als je de SSD als opstart disk hebt gebruikt, zul je merken dat de computer veel sneller opstart. Bij alledaags gebruik van de pc merk je dat alles sneller gaat: het opstarten van software, kopiëren van bestanden en het comprimeren van bestanden.  

Harde schijven zijn langzaam, doordat de lees- en schrijfarm van een magnetische disk niet meer kan doen dan op één plek lezen of schrijven. Daarnaast maakt het ook nog eens uit waar de data op de disk staat. Als de data verspreid is over de disk heeft de arm meer tijd nodig om alle data te lezen of weg te schrijven. Dit is wel te verminderen door de harde schijf te defragmenteren. Bij een SSD is dit niet nodig. Een SSD beschikt over Flash geheugen, hierdoor is alle data overal even snel te benaderen. Daarnaast kan een SSD tegelijkertijd lezen en schrijven.  

02 PCI-Express is sneller dan de Sata-interface. 

Deze, de vorige en ook de derde reden hebben alle drie te maken met snelheid. Naast het snelle flash geheugen maakt de nieuwste generatie SSD’s ook gebruik van een snellere interface. 

Harde schijven maken gebruik van de Sata-interface, deze bestaat al ruim 10 jaar. De 3e generatie Sata-interface heeft een bandbreedte van 600 MB/s. Dat is meer dan genoeg voor zelfs de snelste harde schijf.  

De nieuwste generatie SSD’s zijn de sata interface ontgroeit. De snelheid van de SSD’s is hoger dan de bandbreedte van Sata-600 kan bieden. Om die reden is er een overstap gemaakt naar de PCI-Express (PCIe) interface. In tegenstelling tot sata is PCIe bi-directioneel. Dat wil zeggen dat er in beide richtingen kan worden gelezen en geschreven. Bij de Sata-interface wordt er gelezen of geschreven, maar niet tegelijk. Aangezien het geheugen van SSD tegelijk kan lezen en schrijven, is de bi directionele eigenschap van PCIe, een welkome verbetering op de Sata-interface. 

De nieuwe generatie SSD’s, waaronder de Samsung 950 Pro, maken gebruik van een PCI-Express 3.0 x4 interface. Dit biedt een maximale bandbreedte van 3.9 GB/s. De snelste PCIe SSD’s halen leessnelheden tot wel 2,5 GB/s. Dat zijn weliswaar nog niet de theoretische snelheden voor PCIe 3.0 x4, maar wel al vier keer sneller dan wat sata-600 aan maximale bandbreedte heeft. 

O3 NVMe protocol vs AHCI protocol. 

Harde schijven maken gebruik van het AHCI-protocol. Dit is de methode waarmee het besturingssysteem de harde schijf aanstuurt en stamt uit 2004. Het AHCI-protocol was gemaakt voor conventionele harde schijven en is voor SSD’s minder geschikt. NVMe is specifiek voor SSD’s ontwikkeld en houdt ook rekening met PCIe als interface.  

Aan AHCI kleven een aantal nadelen die met NVMe worden verholpen. Zo kunnen er slechts 32 instructies tegelijkertijd naar de schijf gestuurd worden. Voor een ouderwetse harde schijf is dat genoeg, want de lees- en schrijfarm van een magnetische disk kan toch niet meer doen dan op één plek lezen of schrijven. Een SSD met een lage latency daarentegen, is juist erg geschikt op meerdere plekken tegelijk te lezen en te schrijven. Met NVMe is het mogelijk om meer dan 64.000 instructies te versturen en dit ook nog eens in 64.000 rijen.  

NVMe heeft nog meer optimalisaties, het protocol heeft een veel lagere CPU-belasting en een lagere latency. De tijd die nodig is om het geheugen te benaderen is gedaald van 6 microseconden (µs) naar 2,8 µs. 

04 M.2 Form factor is kleiner dan de 3,5 inch standaard 

Harde schijven zijn met een omvang van 3,5 inch groot ten opzichte van een SSD. SSD’s waren voorheen met 2,5 inch niet veel kleiner dan een harde schijf. Een 3,5 inch harde schijf is ongeveer 147 mm lang x 101,6 mm breed x 25,4 mm dik. Een 2,5 inch SSD is ongeveer 100 mm lang x 69,9 mm breed x 6,8 mm dik. Dit verschil is niet zo heel groot en daar komt nog eens bij dat er ook notebook harde schrijven verkrijgbaar zijn van 2,5 inch die dus net zo groot zijn als een SSD. 

Met de komst van de M.2 Form factor wordt het verschil groter. Een SSD op dit formaat is slecht 80,2 mm lang x 22,2 breed x 2,4 mm dik. Hierdoor kan hij eenvoudig in een laptop worden gemonteerd en een kleine pc bouwen is ook geen probleem. 

©PXimport

Een SSD met de M.2. Form factor heeft een afmeting van slechts 80 x 22 x 2,4 mm en weegt nog geen 10 gram. 

05 SSD zijn lichter dan harde schijven 

Nu volgen er nog een paar voor de hand liggende redenen waar je toch zeker bij stil kan staan. Een 3,5 inch harde schijf weegt al snel meer dan 750 gram. Een standaard 2,5 inch SSD weegt rond de 70 gram. Dit is een aanzienlijk verschil. Het verschil wordt nog groter als we naar een SSD met de M.2 form factor kijken. Die wegen nog niet eens 10 gram. 

06 SSD verbruiken minder stroom 

Een SSD verbruikt over het algemeen minder stroom dan een harde schijf. Alhoewel de verschillen met sommige harde schijven erg klein zijn. In standby modus is het verbruik minder dan 1 watt. Bij volledige belasting niet meer dan 7 watt. Het voordeel hiervan komt vooral in een laptop tot zijn recht. De accu zal tenslotte hierdoor minder snel leegraken. 

07 SSD maken geen geluid. 

Moderne harde schijven hebben een lage geluidsopbrengst, maar als je een snelle harde schijf wilt van 10.000 of meer toeren dan ga je hem zeker wel horen. Met een SDD heb je daar geen last van. De geluidsopbrengst is zo minimaal dat je hem nooit zult horen. 

Zijn er dan geen nadelen? 

Een SSD heeft zeker wel nadelen. Het flash geheugen van de SSD kan niet eindeloos worden gewist en beschreven. Door het voortdurend wissen en opnieuw beschrijven slijten de geheugencellen en worden ze op een gegeven moment onbetrouwbaar. Dit is niet direct een groot nadeel ten opzichte van een harde schijf. Een harde schijf bestaat uit bewegende delen die ook aan slijtage onderhevig zijn. Daarnaast is een harde schijf gevoelig voor schokken. Daar heeft de SSD weer geen last van. 

Grootste nadeel van de SSD is de prijs. De prijs per GB is bij een SSD hoger dan dat van een HDD. Bij een PCIe SDD is dit verschil nog groter. Dit nadeel weegt niet op tegen de voordelen. Tegenover de hogere prijs staan erg veel voordelen waar je geen spijt van zult krijgen.  

Lees verder op onze sites

Er zijn een aantal onderdelen die je absoluut goed voor elkaar moet hebben in je computer als je onbezorgd wilt gamen. Lees hier welke

Een SSD is een fraaie aanwinst in je systeem, als aanvulling op, of als vervanging van, je oude harddisk.

De resultaten bewezen: Benchmark. In deze test hebben we drie benchmarks uitgevoerd met drie schijven, de 950 Pro en 850 Evo-SSD en een traditionele harde schijf.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.