Even een defect onderdeel vervangen, het was ooit zo makkelijk. Maar tegenwoordig moet je er flink voor studeren en bovendien een serieuze gereedschapskist hebben. Als reparaties en upgrades überhaupt mogelijk zijn. Natuurlijk, smartphones en laptops zijn wel even wat anders dan die oude pc-kasten. Maar je eigen smartphone repareren - of een soortgelijk apparaat - wordt tegenwoordig wel érg lastig gemaakt...

Naast een ontwerp dat reparaties lastig maakt komt er ook nog een andere factor bij kijken: geld, heel veel geld. Daarnaast heb je als gebruiker rekening te houden met (vaak onredelijke) garantievoorwaarden en cryptische gebruiksvoorwaarden. Mag je zelf eigenlijk wel de schroevendraaier pakken om te knutselen aan je zelf-gekochte apparatuur?

Voor hardwarefabrikanten is het lucratief om reparaties zo moeilijk mogelijk te maken. Onderdelen en reparaties leveren serieus geld op, dus nemen ze liever zelf de reparatie op zich dan dat ze die uit handen geven. Maar het dient ook een ander doel: door het onmogelijk te maken om onderdelen te vervangen en accu’s (die over het algemeen het snelst slijten) in een niet-te-openen behuizing te zetten, dienen de gadgets eerder vervangen te worden. Kortom, geplande veroudering.

Het begrip is zeker niet het domein van ‘aluhoedjesmensen’. Geplande veroudering bestaat al sinds de gloeilamp (zoals het Phoebus-kartel, dat ervoor zorgde dat lampen niet langer dan 1000 uur brandden), maar komt ook softwarematig voor. Denk aan Android-fabrikanten die weigeren updates beschikbaar te maken. Ook Apple is betrapt met iOS-updates: het bedrijf stelde iPhones bewust trager te maken om ‘de accu te ontzien’.

Wat hulp van iFixit

Rots in de branding voor iedereen die zelf upgradet of repareert is iFixit. Deze site plaatst zogeheten ‘teardowns’, een soort fotoverslag van hoe smartphones, tablets, pc’s enzovoort tot op de kleinste chip worden ontleed. Zo kom je erachter hoe de producten in elkaar zijn gezet (welke onderdelen zijn gebruikt, gebruikte schroefjes, gelijmde en gesoldeerde onderdelen).

Apparatuur krijgt daarnaast een beoordeling het op gebied van repareerbaarheid. Berucht is de Surface Laptop: deze kreeg een 0. Een van de kritiekpunten is dat de accu zit vastgelijmd en je deze met een heteluchtpistool moet losweken, wat ontploffingsgevaar veroorzaakt.

Deze teardowns worden door medewerkers van de site gemaakt, maar ook door een actieve community. Slim is dat je via de site ook sleutelsetjes met de juiste onderdelen kunt kopen om zelf je reparaties en upgrades uit te voeren. Zo hoef je daar niet meer naar op zoek en heeft de site een handige inkomstenbron. Je moet zelf alleen nog op zoek naar de onderdelen voor je reparatie of upgrade. Chinese webshops bieden hier vaak een betaalbare (maar kwalitatief soms iets mindere) uitkomst.

Hoe je tegengewerkt wordt

Uit de iFixit-teardowns is gebleken dat vooral smartphones en tablets berucht zijn omdat ze nauwelijks te demonteren, repareren of weer in elkaar te zetten zijn (wat natuurlijk ook niet geheel onbelangrijk is). Deze producten zijn dan ook ontworpen om niet te repareren, laat staan upgraden.

Helaas geldt dat voor steeds meer moderne apparatuur, maar er zijn uitzonderingen. De ouderwetse pc ligt voor de hand. Je kunt de kast nog altijd makkelijk openmaken en onderdelen loskoppelen, én vervangen. Er zijn ook nog steeds laptops verkrijgbaar waarvan je gewoon nog geheugenreepjes kunt vervangen of de accu kunt loskoppelen, waardoor je je laptop binnen een paar minuutjes weer toekomstklaar maakt.

Smartphones en tablets zijn natuurlijk een lastiger categorie, omdat het ontwerp zo compact mogelijk gehouden moet worden en er vanwege designoverwegingen vaak wordt gekozen voor unibody metalen of glazen behuizingen. Hierdoor zit de accu – het snelst slijtende onderdeel – vast in het toestel. Er zijn echter nog altijd smartphones met verwisselbare accu, vooral in het goedkopere prijssegment. Nadeel is weer dat smartphones in deze prijsklasse vaak slechte update-ondersteuning krijgen, waardoor je ook softwarematig moet knutselen met Android-roms.

Welk gereedschap?

Wanneer je de juiste onderdelen hebt, kun je je pc al in elkaar zetten met een schroevendraaier en een tubetje koelpasta. Wanneer je apparatuur van een fabrikant die het niet zo op reparaties heeft onder handen neemt, dan puilt de gereedschapskist uit. Je komt schroefjes tegen met de meest inventieve schroefkoppen – als je de schroefjes überhaupt al tegenkomt. Vaak zitten ze verstopt, bijvoorbeeld onder rubber pootjes. Het schroevendraaierkitje van een reparateur wordt hierdoor behoorlijk groot.

©PXimport

Steeds vaker wordt gebruikgemaakt van lijm en tape, waardoor je een heteluchtpistool en een klein mesje nodig hebt om de lijm los te maken. Vaak zijn het de schermen die vastgelijmd zitten; met een soort plectrum (wig) duw je het scherm los van de plakrand, zodat je hem met een zuignap kunt optillen zonder dat het breekt. Vergeet natuurlijk ook de lijm en tape niet om de apparatuur weer in elkaar te zetten. O, een minuscule pincet, een spudger, een antistatisch armbandje en een soldeerbout mogen ook niet ontbreken in je gereedschapskist.

Recht op reparatie

De roep om wetgeving voor het recht om je apparatuur te repareren zwelt met elke anti-reparatiestreek aan. Heftige lobby’s van machtige tech-bedrijven hinderen reparatierechtwetgeving. Maar het Europees Parlement werkt wel degelijk aan wetgeving die reparaties mogelijk moeten maken, bijvoorbeeld door bedrijven te dwingen reparatiehandleidingen vrij te geven en vervangende onderdelen beschikbaar te stellen.

Ook in de VS wordt er aan dergelijke wetgeving gewerkt. Naleving is natuurlijk een tweede. Zo gelden er in Europa strenge garantiewetten, maar veel techbedrijven hebben daar gewoon lak aan. Zo zijn er meerdere rechtszaken geweest tussen consumentenorganisaties en tech-giganten als Apple, die natuurlijk liever twee jaar Apple Care-garantie verkopen dan de wettelijke twee jaar garantie naleven...

Tijdens het werk word je waarschijnlijk regelmatig gestoord door binnenkomende e-mails, meldingen, berichtjes, systeemupdates en pop-ups. Het zijn meestal nuttige en leuke elementen, maar ze halen je wel uit je concentratie. In Windows 11 zit een nieuwe functie om deze afleidingen tijdelijk te dempen.

Focus instellen

Deze Focusmodus is een productiviteitstool die te vinden is in de Klok-app. Je kunt hem activeren vanuit de Windows Instellingen. Druk op Windows-toets+I en ga naar Systeem, waar je Focus vindt. Hier kun je de duur van een ongestoorde werksessie invoeren. Standaard is dit op 30 minuten ingesteld. Daaronder staan vier opties. Geef de timer weer in de Klok-app om zichtbaar te maken hoelang de sessie bezig is. Vink ook de optie aan om badges te verbergen in de taakbalk-apps. Daardoor kom je niet verleiding om aan die apps aandacht te schenken. Ook het knipperen in de taakbalk-apps verberg je om dezelfde reden. Schakel Niet storen in, dan worden al deze meldingen tijdens de sessie gedempt.

De meeste gebruikers vinken de vier opties aan.

In de klok

Het is ook mogelijk om Focus te activeren vanuit het systeemmeldingscentrum. Klik in de taakbalk op de datum- of tijdaanduiding. Hiermee open je de agenda en het meldingsgebied. Onderaan waar de knop Focus staat, kun je de duur aanpassen. Zodra je op de knop klikt, verschijnt de focustimer op het scherm. Terwijl een sessie actief is, zie je de klok en de resterende tijd en nog enkele andere relevante gegevens, zoals wanneer de volgende pauze is gepland. Zie je niet graag de tijdsduur die langzaam aftelt, dan verberg je die door op de drie puntje te klikken. Daarna kun je de optie Resterende tijd weergeven uitschakelen. Als je in de instellingen de optie Niet storen hebt ingeschakeld, blokkeert deze functie alle meldingen.

Nog acht minuten geconcentreerd werken en dan volgt een pauze van vijf minuten.

Ontspannen werken

Wanneer je Focus maximaliseert, zie je rechts de voortgangsgrafiek die toont hoelang je gisteren en vandaag de tool hebt gebruikt. Je kunt ook een Spotify-afspeellijst selecteren om je sessies te begeleiden met ontspannende muziek. Onderaan krijg je de taken te zien die in de app Microsoft To Do op je wachten.

Wanneer je Focus maximaliseert, krijg je nog meer informatie te zien.

Een gazon is meer dan een stukje groen. Het kan een speelplek zijn voor kinderen of juist vooral de blikvanger zijn in een strak aangelegde tuin. Soms ligt het vol in de zon, soms grotendeels in de schaduw. Voor elke situatie is er een passend graszaadmengsel. Wat past het best bij jouw tuin?

Lees ook: Groener gras? Maaien en onderhouden doe je zo

Wat voor graszaad je nodig hebt, hangt helemaal af van het soort grasveld dat je wilt. Voor een veldje waarop je kinderen lekker kunnen ravotten en een balletje trappen heb je ander gras nodig dan voor een gazon dat vooral bedoeld is voor de sier. Hieronder lees je per toepassing welke grassoorten het meest geschikt zijn.

Speelveld: stevig en snel herstellend

Een gazon waarop gespeeld, gelopen of gevoetbald wordt, moet vooral sterk zijn. Het gras moet tegen een stootje kunnen én zich snel herstellen. Daarvoor heb je een mengsel nodig met veel Engels raaigras (Lolium perenne). Dit gras kiemt snel en vormt stevige sprieten. Het is goed bestand tegen intensief gebruik en groeit snel terug als het beschadigd raakt. Vaak wordt het aangevuld met veldbeemdgras (Poa pratensis), dat ondergronds uitlopers vormt en zo kale plekken opvult. Samen zorgen deze soorten voor een duurzaam speelgazon dat veel belasting aankan.

Siergazon: fijn, traag groeiend en egaal

Voor een siergazon gelden weer andere zaken. Het moet vooral fijn van structuur zijn, gelijkmatig groeien en een egaal, verzorgd beeld geven. Voor dit type gazon zijn roodzwenkgras (Festuca rubra) en struisgras (Agrostis capillaris) geschikt. Deze grassoorten groeien langzaam en blijven laag, waardoor je minder vaak hoeft te maaien. Ze vormen een dichte mat van fijne sprietjes die er netjes uitziet, vooral bij regelmatig onderhoud. Een siergazon vergt wel iets meer zorg, want het is minder sterk en herstelt trager bij schade.

Schaduwgazon: licht nodig, maar minder zon

In tuinen met veel schaduw, bijvoorbeeld door bomen, heeft gras het moeilijk. De meeste grassoorten groeien slecht zonder zon, wat ruimte geeft aan mos. Een schaduwgazon moet daarom vooral weinig licht nodig hebben en toch stevig genoeg zijn om een dichte mat te vormen. Mengsels voor schaduw bevatten vaak fijne vormen van roodzwenkgras en soms bosgras (Festuca heterophylla), een soort die beter groeit bij weinig licht. Een kleine hoeveelheid Engels raaigras zorgt voor stevigheid, maar alleen als er dagelijks toch wat zonlicht aanwezig is. Let op: ook schaduwgazon heeft minimaal 2 tot 4 uur daglicht nodig om goed te blijven groeien.

Droge (zand)grond: diep wortelend en hittebestendig

Op lichte zandgrond of op plekken waar je weinig sproeit, heb je gras nodig dat tegen droogte kan. Dit soort gras moet diep kunnen wortelen en niet te snel verdrogen. Mengsels voor droge omstandigheden bevatten vaak een aangepaste selectie van veldbeemdgras en speciaal geselecteerde varianten van Engels raaigras die minder water nodig hebben. Soms wordt er ook hard zwenkgras aan toegevoegd, dat goed bestand is tegen droogte en hitte. Deze soorten wortelen dieper dan gemiddeld, waardoor ze vocht uit lagere lagen kunnen opnemen. Zo blijft je gazon ook bij warme zomers langer groen.

©Elena Elisseeva | Elenathewise

Wanneer en hoe zaai je gras?

De ideale periode om gras te zaaien is in het voorjaar (maart tot mei) of het najaar (september tot half oktober). Dan is de bodem warm genoeg en valt er meestal voldoende regen. Ook tussentijds bijzaaien is mogelijk – bijvoorbeeld als je last hebt van kale plekken of na het verwijderen van mos – zolang de bodemtemperatuur boven de 10 °C ligt en de grond vochtig blijft.

Begin altijd met een goede voorbereiding. Maai het bestaande gras kort, en verwijder mos en dood materiaal door het gazon te verticuteren. Dat kan met een verticuteerhark of een verticuteermachine.

Bij het herstellen van kale plekken hark je de grond los, zodat het zaad goed contact maakt met de aarde. Zaai vervolgens het juiste graszaadmengsel voor jouw situatie. Druk het zaad licht aan, bijvoorbeeld met een plank of de achterkant van een hark. Belangrijk: houd de bodem vochtig tot het gras begint te kiemen. Dat duurt gemiddeld 7 tot 14 dagen, afhankelijk van de soort en temperatuur. Wil je extra bescherming bieden? Strooi dan een dun laagje potgrond of compost over het zaad. Dat helpt tegen uitdroging en beschermt tegen vogels.

Wacht met maaien tot het gras minstens 8 cm hoog is, en gebruik dan een hoge maaihoogte bij de eerste maaibeurt. Zo geef je jonge sprietjes de kans om zich goed te wortelen.

Lees ook: Gras vol mos? Dit wil je weten over het verticuteren van je gazon

Tabel: deze grassoorten heb je nodig