Er bestaan allerlei klusjes waarvoor je geen vaste werkplek nodig hebt en waarvoor je zelfs niet op kantoor hoeft te zijn. Vroeger moest je een laptop meeslepen, maar voor steeds meer werkzaamheden volstaat een tablet ook wel en die neem je makkelijk overal mee naartoe. Op naar het mobiele kantoor.

Tip 01: Tekstverwerker

Een tekst schrijven of bewerken is typisch zo'n klusje dat je wilt doen zodra je in de gelegenheid bent en inspiratie hebt. Daarom is het zo handig dat je tegenwoordig niet meer bent gebonden aan een desktop of laptop. Want ook voor tablets bestaan inmiddels prima tekstverwerkers. Documenten maak je meestal niet alleen voor jezelf. Anderen moeten ze ook kunnen lezen of eraan verder werken. Een standaardformaat waarmee iedereen uit de voeten kan, is dus ideaal. Daarom is het goed nieuws dat het officiële Microsoft Word nu voor je tablet beschikbaar is. Zowel Android en iOS als uiteraard het eigen Windows Phone worden ondersteund. Lees ook: 10 tips om tv te kijken met je tablet.

Met de app kun je al je Word-documenten openen, bewerken en weer bewaren, zonder tegen nare compatibiliteits- of lay-outproblemen aan te lopen. Het is wel nodig om je met een (nieuw of bestaand) Microsoft-account aan te melden. Doe je dit niet, dan kun je wel alvast even in de app rondkijken, maar geen teksten bewerken.

©PXimport

Tip 01 Tekstverwerker Word op een tablet lijkt behoorlijk veel op de versie voor pc's.

Tip 02: Online documenten

Eenmaal aangemeld met je Microsoft-account kun je rechtstreeks vanuit Word documenten oppakken die je online in OneDrive of DropBox hebt opgeslagen. Uiteraard kun je daar ook je gewijzigde en je nieuwe documenten in opslaan. Een koppeling maken met een SharePoint-site kan ook, handig in een zakelijke omgeving. Werk je liever lokaal, dan sla je de documenten op je tablet op. Gebruik je een iPad, dan kun je ook van Apples eigen online opslagdienst iCloud gebruikmaken. Je bepaalt dus zelf welke documenten je waar opslaat.

Online bij een dienst als OneDrive of DropBox heeft wel het grote voordeel dat je apparaat-onafhankelijk kunt werken. Op kantoor maak je een document aan via bijvoorbeeld je laptop en onderweg werk je er rustig verder aan op je tablet. Zo heb je altijd en overal de meest recente versies van je documenten tot je beschikking.

©PXimport

Tip 02 Online opgeslagen documenten geven de meeste flexibiliteit.

Tip 03: Office-suite

Niet alleen Word is tegenwoordig geschikt voor je tablet. Hetzelfde geldt voor Excel, PowerPoint en Outlook. Zodoende heb je een prima set mobiele office-apps tot je beschikking. Hoewel je de apps gratis mag gebruiken van Microsoft, heb je wel een abonnement op Office 365 nodig om van de volledige functionaliteit te profiteren. Eventueel kun je eerst een gratis proefabonnement van een maand afsluiten. De gratis versies bevatten gelukkig voor de meeste mensen meer dan voldoende functionaliteit om ermee uit de voeten te kunnen.

Uiteraard bestaan er nog meer office-suites dan die van Microsoft. Zo kun je op een iPad gebruikmaken van tekstverwerker Pages, spreadsheetprogramma Numbers en presentatiebouwer Keynote. Deze apps hebben eigen bestandsformaten, maar je kunt er ook Office-formaten mee inladen en weer opslaan. Het is alleen niet uitgesloten dat je kleine verschillen in de lay-out ziet.

Tot slot zijn er nog de platform-onafhankelijke apps Google Documenten, Google Spreadsheets en Google Presentaties, die ook weer overweg kunnen met het Microsoft-formaat. Bestanden kun je ophalen vanaf je Google Drive.

©PXimport

Tip 03 Net als Apple heeft ook Google handige office-apps.

Tip 04: E-mail

Om je e-mail te lezen kun je allereerst gebruikmaken van de client die standaard al op je tablet zit. Maar maak je op je computer gebruik van Outlook, dan is het wel zo leuk om dit ook op je tablet te installeren. Dan heb je op al je apparaten ongeveer dezelfde look & feel. Zoals je in tip 3 hebt gelezen, is de Outlook-app in beginsel gratis. Je kunt er eenvoudig diverse accounts in opvoeren, ook als je ze bij verschillende partijen afneemt, waarna je alle mail centraal met een en dezelfde app beheert. Bij het opvoeren van een account kun je direct kiezen uit een heel stel bekende e-maildiensten, zoals Exchange, iCloud, Google en Yahoo!.

Heb je eigenlijk alleen maar Gmail-accounts? Dan is het slim om naar de Gmail-app van Google te kijken. Die sluit wat betreft gebruikservaring het beste aan op wat je van het online Google Mail bent gewend.

©PXimport

Tip 04 Alle e-mail kun je in Outlook laten samenkomen, ook Gmail-accounts.

Tip 05: IMAP

Ontvang en verstuur je jouw e-mail via een eigen internetprovider? Dan moet je wat extra informatie opgeven in e-mail-apps zoals Outlook. Behalve je e-mailadres en wachtwoord zijn dat onder andere enkele servernamen en poortnummers. Alle benodigde informatie heb je van je provider gekregen. Gebruik liefst de instellingen voor het IMAP-protocol. Bij IMAP blijft alle post online bij de e-mailprovider staan, zodat de berichten op al je apparaten zichtbaar blijven. Ook zie je dan precies welke berichten je al hebt gelezen en welke antwoorden je hebt gestuurd. Bij het oudere POP3-protocol wordt e-mail eenmalig opgehaald en lokaal op dat ene apparaat opgeslagen, zodat al je andere apparaten er geen toegang meer toe hebben. Niet zo handig.

©PXimport

Tip 05 Via het IMAP-protocol houden al je apparaten toegang tot e-mail.

Tip 06: Presentaties

Een flitsende presentatie maken is een perfect klusje voor op je tablet. Het kan met de in tip 3 genoemde apps PowerPoint en Keynote. Een andere mogelijkheid is door gebruik te maken van Prezi. Prezi.com is een online dienst die de laatste jaren behoorlijk populair is. Een Prezi-presentatie is een groot werkblad waarop lustig wordt in- en uitgezoomd. Heel anders dus dan de traditionele serie dia's. Prezi mag je gratis gebruiken, maar dan zijn je presentaties wel openbaar. Pas zodra je een abonnement afneemt, kun je afschermen wie wat ziet. Installeer je de Prezi-app voor Android of iOS, dan kun je de presentaties gewoon op je tablet maken of bewerken. Handig om er tussendoor nog even aan te werken. Ook heb je alles meteen onder handbereik. Kom je onverwachts een potentiële klant tegen, dan kun je jouw pitch perfect onderbouwen met een presentatie.

©PXimport

Tip 06 Prezi-presentaties maak je op je gemak met je tablet.

Tip 07: Documentscanner

Formulieren, facturen en bonnetjes worden tegenwoordig massaal ingescand, zodat ze digitaal kunnen worden gearchiveerd. Ook is het handiger een document als pdf via e-mail te versturen, dan een ouderwetse fax te gebruiken. Een flatbedscanner heb je niet meer nodig. We lopen immers met een handige tablet met ingebouwde camera rond. Simpelweg een foto maken is een mogelijkheid, maar dan kan het een hels karwei zijn om documenten optimaal leesbaar te krijgen, zonder storende vervorming. Gelukkig bestaan er speciale documentscanners. Deze apps zijn in staat om allerlei soorten vervorming te corrigeren, zodat het niet uitmaakt als je de tablet een beetje scheef boven het papier houdt. Ook worden kleur en belichting verbeterd, zodat de tekst optimaal leesbaar wordt. De apps herkennen automatisch de omtrek van het papier. Indien nodig kun je een kader verslepen om dit nog wat te finetunen. Voor iPad is Scanner Pro (Readdle, 2,99 euro) een goede keuze. Op Android kun je Fast Scanner (CoolMobileSolution, gratis met in-app-aankopen) gebruiken.

Tip 08: Verschillende pagina's

Scanner-apps zijn niet alleen perfect om documenten te digitaliseren. Je kunt er ook mee vastleggen wat er tijdens vergaderingen en presentaties op bijvoorbeeld een whiteboard is geschreven en getekend. Bestaat een document uit verschillende pagina's, dan scan je ze per stuk, waarna de app ze keurig aan hetzelfde pdf-document toevoegt. Zodat er geen wirwar van losse documentjes ontstaat. Na het scannen kun je elke pagina nog even nalopen en eventueel bijwerken waar nodig, waarna je het document opslaat. De pdf's kun je vervolgens lokaal op je tablet bewaren, maar slimmer is het om ze in bijvoorbeeld Dropbox te verzamelen. Zo zijn ze eenvoudig op een gewone computer binnen te halen, zodat je al je belangrijke documenten aan de administratie of zoiets als een projectmap kunt toevoegen.

Tip 09: Notities

De beste ideeën komen vaak op de gekste momenten. Noteer je ingevingen meteen, want ze zijn erg vluchtig en anders zit je tevergeefs dagenlang te piekeren wat dat geniale idee ook alweer was. Met een tablet bij de hand is er geen excuus meer, want alles wat je zoal te binnen schiet, kun je direct vastleggen, waar je ook bent. Ideeën, notities, to-do-lijstjes, noem maar op. Je kunt er de gratis app Evernote voor gebruiken. Die is voor zowel Android als iOS als Windows Phone beschikbaar. Nog mooier is dat je al je notities meteen ook op een gewone computer kunt inzien. Dat kan via de website van Evernote of via een gratis programma voor je pc of Mac dat je op deze website vindt.

©PXimport

Tip 09 Met Evernote bewaar je alle belangrijke en minder belangrijke krabbels.

Tip 10: Notitieboekjes

Zodra je de app van Evernote op je tablet start, registreer je je en vervolgens kun je aan de slag. Evernote werkt met notitieboeken. Dat is een handige manier om je notities te ordenen. Zo kun je bijvoorbeeld zakelijk van privé scheiden. Al kun je alle notities ook gewoon tegelijk zien. Aan notities kun je foto's en geluidsfragmenten toevoegen. Je bent dus zeker niet beperkt tot tekst alleen. Verder kun je een alarm zetten, zodat je er bijvoorbeeld aan wordt herinnerd dat je nog wat boodschappen moet halen voor het avondeten.

Werk je alleen maar met Apple-apparaten? Dan is het een idee om eens een kijkje te nemen bij de standaard meegeleverde app Notities. Die is wel stukken eenvoudiger uitgevoerd dan Evernote, maar al je hersenspinsels worden netjes via iCloud gesynchroniseerd tussen al je Apple-apparaten, zoals je Mac, iPad en iPhone.

Heb je diverse Android-apparaten, dan kun je Google Keep uitproberen. Op niet-Android-apparaten zoals pc's kun je alles wat je noteert bereiken via deze website.

©PXimport

Tip 10 In Evernote orden je notities in notitieboekjes.

Tip 11: Pdf-documenten

Steeds vaker worden boeken, artikelen en ook gewone documenten aangeboden als pdf-bestanden. Op papier kun je lekker strepen, aantekeningen maken of passages markeren en met een ezelsoor vind je belangrijke pagina's snel weer terug. Maar hoe doe je dat digitaal? Met Foxit MobilePDF van Foxit Corporation kun je hetzelfde doen met digitale documenten. Om pagina's te markeren gebruik je het pictogram van een vierkant met een lintje erin, rechtsboven in het scherm.

Hiermee maak je een zogenoemde bookmark aan. Aantekeningen maken doe je door op het potlood ernaast te tikken. Je krijgt dan een extra werkbalk te zien. Daarmee kun je onder andere lijnen en pijlen trekken, maar ook tekstfragmenten met een kleur markeren, onderstrepen of doorstrepen. Verder kun je met een pennetje uit de vrije hand op het digitale papier schrijven en tekenen. Een stukje tekst toevoegen kan op twee manieren: dwars over de bestaande tekst heen, of in een 'geeltje' dat zichtbaar wordt zodra je op een kleine tekstballon tikt. De tekst geef je via een (virtueel) toetsenbord in zoals je op een tablet bent gewend.

©PXimport

Tip 11 Aantekeningen maken en teksten markeren in digitale documenten.

Tip 12: Annoteren

Belangrijk om te weten is dat met Foxit MobilePDF de originele inhoud van pdf-documenten niet verandert. Het enige wat er gebeurt, is dat er als het ware een extra laag over het document wordt gelegd waarin jouw aantekeningen staan. Dat heet annoteren. De originele inhoud 'eronder' blijft volledig intact. Behalve aantekeningen maken voor jezelf wordt annoteren vaak gebruikt om documenten van anderen zoals een collega of medestudent van commentaar te voorzien. Je krijgt precies de lay-out te zien zoals de maker het heeft bedoeld.

Annoteren is ook superhandig om aantekeningen op je eigen gescande documenten (tip 7 en 8) te zetten, bijvoorbeeld voor je boekhouder. Tik je op het tabje dat tegen de linker schermrand zit, dan zie je via Bookmark en Annotation precies waar je wat hebt toegevoegd. Annotaties zijn op elk moment aan te passen, te verplaatsen of weg te halen. Zorg eerst dat er in de werkbalk geen gereedschap is geactiveerd en tik daarna op een annotatie om hem te wijzigen. Foxit MobilePDF kun je prima gratis gebruiken, ondanks een rijtje in-app aankopen. Zo is het openen en bewaren van bestanden in Dropbox en Google Drive gewoon gratis, alleen het koppelen van die opslagruimte aan de app niet.

©PXimport

Tip 12 Elke annotatie kun je aanpassen, verplaatsen of weer weghalen.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.