De Surface Pro X is een ultradunne twee-in-een Windows 10-tablet met een door Microsoft ontworpen processor, gebaseerd op een Qualcomm-chip, die je ook in duurdere smartphones aantreft. Hoe goed draait Windows op een ARM-processor? Dat testen we in deze Surface Pro X review.

Intel lijkt dezer dagen wel van alle kanten concurrentie te krijgen: van de beter presterende AMD Ryzen-processors, de M1 SRM-chip in de nieuwe Macs en ook van de Microsoft SQ1- en SQ2-ARM-processoren in de Surface Pro X. Maar hoe goed werkt Windows 10 op ARM-gebaseerde hardware? Voorlopig nog niet zo optimaal als op Intel-gebaseerde hardware, zo blijkt.

De Microsoft SQ1- en SQ2-chipsets in de verschillende modellen van de Surface Pro X zijn gebaseerd op Snapdragon 8cx en 8cx Gen 2-chipsets van Qualcomm. Die draaien Windows-apps die van nul af aan gecodeerd zijn voor de ARM-architectuur. Ook lukt het ze om bestaande Windows-applicaties zonder tussenkomst van een emulator te draaien … zolang het om 32bit-code gaat.

Wat niet lukt, is 64bit-code zonder emulator uit te voeren. 64bit-ondersteuning is vooral noodzakelijk bij apps die veel geheugen gebruiken, zoals een browser met veel open vensters, omvangrijke documenten en rekenbladen, ingewikkelde ontwerpen in Autodesk Sketchbook of grote multimediabestanden in Adobe Photoshop of Premiere Pro.

Emulator

Microsoft lanceerde in oktober 2019 zijn op ARM-gebaseerde Surface Pro X gelijktijdig met de Intel-gebaseerde, maar verder vrijwel identieke, Surface Pro 7. De 64bit-Windows-emulator zou ‘snel’ volgen, maar er was nog altijd geen spoor van toen Microsoft in oktober 2020 een licht verbeterde versie van de Surface Pro X uitbracht. 

Pas eind december 2020 verscheen een vroege previewversie van de emulator, alleen beschikbaar voor leden van het Windows Insider-programma, in het experimentele Dev-channel. Die previewversie is nog zeer experimenteel en ondersteunt voorlopig nog lang niet alle 64bit-software. 

Bovendien gaat het om een emulator, die 64bit-Windows-code onvermijdelijk iets trager uitvoert. Het is daarom te vroeg om betrouwbare benchmarks uit te voeren van 64bit-Windows-software op ARM-gebaseerde computers.

©PXimport

Versies en accessoires

In ons land zijn momenteel vijf varianten verkrijgbaar van de Surface Pro X: drie met de SQ1-chipset en twee met de nieuwere SQ2-processor. Wij testten het op een na duurste model, met SQ2-chipset (gebaseerd op de Qualcomm Snapdragon 8cx Gen 2 5G, zonder 5G-modem, maar wel met een Qualcomm X24 LTE-modem en met Adreno 690-gpu), 16 GB RAM en 256 GB ssd met nog 206 GB vrije ruimte bij de ingebruikname. Het duurste model heeft een ssd van 512 GB en is voor de rest identiek.

Het belangrijkste verschil met de Surface Pro 7, op de ARM-architectuur na, is het verbeterde ‘PixelSense’-aanraakscherm met een beeldverhouding van 3 : 2 en een diagonaal van 13 in plaats van 12,3 inch. Het heeft dezelfde pixeldichtheid van 267 ppi, dankzij een licht verhoogde resolutie. De schermkwaliteit is een van de sterke punten van de Surface-reeks en ging er bij het ARM-model dus nog wat op vooruit.

Wil je de Surface ook als laptop gebruiken, dan kun je er het best ook de officiële toetsenbordcover bij kopen. Behalve de alleen in zwart verkrijgbare Surface Pro X Keyboard (149,99 euro) heeft Microsoft het Surface Pro X Signature Keyboard met Slim Pen-bundel in het assortiment (249,99 euro, vier kleuren). 

Het toetsenbord drukt behoorlijk in en wiebelt ook als je er snel op tikt. Het is minder comfortabel dan een echt laptoptoetsenbord of een kwalitatief draadloos toetsenbord, al is het wel bruikbaar.

Wanneer je de Surface Slim Pen voor het eerst uit de gleuf in het toetsenbord haalt, start de bijbehorende configuratie-app automatisch op. De pen is zowel links- als rechtshandig te gebruiken. De knop op de bovenzijde activeert bij het indrukken een extra zelf te bepalen functie. Jammer genoeg werkte de pen niet bij ons testexemplaar: de knop op de bovenkant functioneerde wel, bluetooth meldde dat de pen verbonden was, correct werkte en toonde de batterijstand (100 procent), maar de schrijftip functioneerde niet. 

Dat de mini Surface-pen soms niet schrijft, is blijkbaar een bekend probleem, te oordelen naar het aantal meldingen op internet. Als geen van de door Microsoft vermelde troubleshooting-tips helpt, rest niets anders dan de pen in te ruilen voor een werkend exemplaar. Even bij aankoop controleren dus!

Prestaties

Met een gemeten stroomverbruik van iets meer dan 51 watt in de UL Futuremark 3DMark Professional Night Raid-benchmark is de ARM-variant van de Surface Pro niet energiezuiniger dan de vergelijkbare Intel-versie. De Surface Pro 7 verbruikt ongeveer hetzelfde in die benchmark en presteert bovendien iets sneller in de DX12 grafische benchmark. 

De ARM-versie zet wel een hogere PCMark-score neer dan de Intel-variant (bijna twee keer zo hoog). Vooral in de productiviteitstests (kantoorsoftware) blijkt de ARM-versie sneller dan de Intel-variant. Ook in de batterijtests presteert de ARM-tablet beter dan de Intel-variant. De vergelijking loopt wel gedeeltelijk mank, omdat een groot deel van onze 64bit-benchmarks niet of onvolledig draaiden op de Surface Pro X.

©PXimport

Conclusie

Wat design, bouwkwaliteit en ergonomie betreft, is de Surface Pro X vergelijkbaar met de Surface Pro 7. Op een aantal vlakken (gewicht, omvang en schermkwaliteit) mag je van een lichte verbetering spreken. Dat de 64bit-ondersteuning voorlopig nog zeer experimenteel is, bemoeilijkt een eerlijke vergelijking tussen het ARM- en het Intel-model van deze Microsoft-tablet. 

We zien momenteel niet echt een gegronde reden om het ARM-model boven de Intel-uitvoering te verkiezen. Maar wat niet is, kan altijd nog komen: in sommige benchmarks presteert de op ARM gebaseerde tablet beter dan het Intel-equivalent.

Een 'gewoon prima' smartphone hoeft echt geen vele honderden euro's te kosten, weten we inmiddels. De nieuwe Motorola Edge 60 Fusion is daar een mooi voorbeeld van, lees je in deze review. Voor een adviesprijs van 329 euro krijg je een telefoon die luxe oogt, fijne specificaties heeft en zes jaar updates ontvangt.

De Edge 60 Fusion is het goedkoopste model in Motorola's Edge 60-serie en verkrijgbaar in drie kleuren: blauw, roze en het geteste turquoise. Niet de meeste alledaagse kleuren voor een smartphone, en het veilige grijs, zwart en wit ontbreken. Wij kunnen dat wel waarderen.

Opvallend ontwerp

De Edge 60 Fusion valt lekker op in de saaie massa. Een hoesje kan handig zijn om de telefoon beter te beschermen, maar is niet nodig voor grip. De nepleren achterkant biedt namelijk veel grip. Motorola schermt bovendien met een MIL-STD-810H-certificering, die aangeeft dat de Edge 60 Fusion niet stuk zou moeten gaan door een val van maximaal 1,2 meter hoogte.

©Rens Blom

De Edge 60 Fusion valt lekker op.

De gebruikservaring van de Motorola-smartphone is uitstekend. Met 178 gram is het toestel relatief licht, door de gekromde randen aan de zijkanten heb je het idee dat je een hele dure telefoon in handen hebt en het 6,67 inch-oledscherm ziet ook heel goed uit. De verversingssnelheid is 120 Hz en de resolutie wat hoger dan Full-HD, waardoor het scherm scherp oogt.

Complete smartphone

We zijn ook blij dat Motorola de scherp geprijsde smartphone zo compleet heeft gemaakt. De Edge 60 Fusion is bijvoorbeeld waterbestendig, ondersteunt een e-sim en heeft lekker veel (256 GB) opslagcapaciteit. Ook het werkgeheugen is van gebruikelijke grootte (8 GB) en de gangbare accucapaciteit van 5200 mAh levert een meer dan prima accuduur op. Wij kunnen de smartphone bij redelijk intensief gebruik, ook buiten de deur, zeker een lange dag gebruiken. 's Avonds opladen kan, maar de volgende ochtend redt het toestel ook.

©Rens Blom

Het grote scherm ziet er goed uit

Je dient wel zelf een oplaadadapter te regelen, en het liefst een krachtige. Motorola levert – vanwege nieuwe EU-wetgeving – namelijk alleen een usb-c-kabel in de doos van de Edge 60 Fusion mee. Met de juiste adapter kan de smartphone overigens lekker rap opladen, namelijk met 68 watt. Wat dat zegt? Dat het drie kwartier duurt om de telefoon van 0 naar 100 procent te brengen.

Is de Edge 60 Fusion zonder compromissen? Nee. De gebruikte MediaTek-processor is niet zo snel, waardoor de telefoon ons af en toe niet kan bijhouden. Geen ramp, maar wel een aandachtspunt. Toestellen worden door de jaren heen namelijk wat trager door alle apps en bestanden die je erop hebt gezet, en de Edge 60 Fusion is dus vanaf dag één al niet de snelste in zijn segment.

©Rens Blom

Camera's

De camera's van de smartphone zijn wat verwarrend. Achterop lijken drie cameralenzen te zitten, aangevuld met een flitser. Er zijn echter maar twee camera's: een hoofdcamera en een groothoekcamera. De Edge 60 Fusion kan ook inzoomen, maar gebruikt daar zijn hoofdcamera voor. Hoewel de camera's prima zijn gelet op de prijs, merken we duidelijk dat duurdere smartphones betere kiekjes schieten. Een begrijpelijk compromis, en we zijn blij dat Motorola de groothoeklens voorzien heeft van een macrofunctie, om van heel dichtbij te fotograferen. Dat kunnen lang niet alle telefoons in dit prijssegment.

Hieronder zie je twee fotoseries met van links naar rechts de hoofdcamera, groothoekcamera en zoomfunctie (2x) aan het werk.

©Rens Blom

©Rens Blom

Zes jaar updates

Prettig aan de Motorola Edge 60 Fusion is dat de telefoon drie Android-upgrades en zes jaar beveiligingsupdates krijgt. Je kunt het toestel dus heel lang veilig gebruiken. Motorola installeert ook heel wat AI-functies op het toestel. Sommige functies zijn nuttig, andere niet. Vertrouwd prettig blijven de gebaren om de smartphone efficiënt te bedienen. Motorola's tijdlijn met artikelen in allerlei categorieën toont ons om onduidelijke redenen alleen Engelstalige content, aangevuld met advertenties. Google's nieuwsfeed blijft dus relevanter.

©Rens Blom

Sommige onderdelen van Motorola's software bevallen goed, andere delen minder.

Conclusie: Motorola Edge 60 Fusion kopen?

De Motorola Edge 60 Fusion is niet de snelste smartphone in zijn prijsklasse, maar scoort op alle andere belangrijke punten wel (erg) goed. We zijn ook blij met het updatebeleid van zes jaar. Voor iets meer dan 300 euro koop je zo een telefoon waar je veel plezier aan kunt beleven.

WhatsApp is de meest geïnstalleerde app op Nederlandse smartphones, gevolgd door Google Maps, DigiD en YouTube. Dat blijkt uit het Mobile App Trends Report 2025 van Framna. Voor dit rapport zijn 600 apps geanalyseerd en 9.000 gebruikers ondervraagd.

Praktisch wint het van nieuws

De Top 20 laat een duidelijke voorkeur zien voor praktische apps, zoals 9292, NS, PostNL en Buienradar. Ook supermarktapps als die van Albert Heijn en Lidl Plus zijn vertegenwoordigd; terwijl ook Marktplaats, Bol en Spotify populair zijn.Nieuwsapps van onder andere NU.nl, NOS en De Telegraaf ontbreken. Daarin verschilt Nederland bijvoorbeeld van Scandinavische landen als Zweden en Denemarken, waarin de categorie nieuwsapps sterker scoort.

Kijken we naar sociale media, dan staan Facebook, Instagram en LinkedIn wel in de Top 20, maar TikTok ontbreekt.

Hoge waardering ≠ (automatisch) vaak geïnstalleerd

Framna keek niet alleen naar hoeveel een app wordt geïnstalleerd, maar ook naar de mate van waardering. De zogeheten "App Pulse-score" is gebaseerd op tevredenheid, gebruikswaarde, relevantie en het imago van de aanbieder. Op basis van die score staan WhatsApp, Spotify en ChatGPT bovenaan. Opvallend: sommige apps met een hoge App Pulse-score – zoals ChatGPT en Teletekst – komen niet voor in de lijst van meest geïnstalleerde apps.

WhatsApp niet weg te denken

WhatsApp is met een gebruikspercentage van 97 procent met afstand de populairste app in Nederland. De app wordt zowel privé als zakelijk gebruikt, onder meer voor klantenservice, groepsgesprekken en afspraakherinneringen. Daarmee speelt WhatsApp een centrale rol in de digitale communicatie van veel Nederlanders.

DigiD en Tikkie onmisbaar geworden

Ook DigiD en Tikkie zijn breed ingeburgerd. DigiD is de standaard geworden voor online toegang tot overheidsdiensten en zorginstanties. Tikkie wordt veel gebruikt voor het eenvoudig terugbetalen van bedragen onderling. Beide apps combineren gebruiksgemak met een duidelijke functie, waardoor ze inmiddels voor veel gebruikers tot de vaste uitrusting van hun telefoon behoren.

Social media dagelijks het meest geopend

In het onderzoek is ook gekeken naar het daadwerkelijke gebruik van apps. Social media worden het vaakst dagelijks geopend (door 62 procent van de ondervraagden), gevolgd door nieuwsapps (61 procent), financiële apps (31 procent) en entertainmentapps (28 procent). Toch halen nieuwsapps de top 20 van meest gebruikte apps niet.

De 20 meest gedownloade apps in Nederland

1: WhatsApp

2: Google Maps

3: DigiD

4: YouTube

5: Facebook

6: Marktplaats

7: Instagram

8: Albert Heijn

9: Spotify

10: Bol

11: PostNL

12: Messenger

13: NS

14: Netflix

15: Buienradar

16: Tikkie

17: Lidl Plus

18: LinkedIn

19: 9292

20: ING