iOS 7 is de meest radicale update van Apple's mobiele besturingssysteem tot nu toe. Maar terwijl de gereviseerde interface en de gedurfde nieuwe look alle aandacht krijgen, heeft iOS 7 een hele hoop nieuwe functies die het veiliger en eenvoudiger in het gebruik maken.

De nieuwe functies zijn gemakkelijk te gebruiken, maar de rigoureuze veranderingen in de iOS interface zorgen ervoor dat sommige wat lastig te vinden zijn. We laten je zien hoe je tien handige nieuwe functies in iOS 7 kunt vinden en er het meeste uit kunt halen.

Hoe schakel je in iOS 7 automatische app updates in?

Ben je dat kleine rode cirkeltje om het App Store icoon zat? Je hebt geluk. Er is een nieuwe functie waarmee je je iPhone, iPod touch, of iPad automatisch app updates kunt laten downloaden en installeren zodra ze beschikbaar zijn.

Om te beginnen, open de Settings app, scrol omlaag en selecteer iTunes & App Store. Scrol vervolgens omlaag naar de kop Automatic Downloads; daar zie je opties om automatisch muziek die je van iTunes gekocht hebt te downloaden, apps die je op andere iOS apparaten gedownload en geïnstalleerd hebt, en app updates voor de apps die je op het apparaat in kwestie geïnstalleerd hebt. Automatische updates zijn standaard uitgeschakeld, maar je kunt op de schuifbalk drukken om de instelling in of uit te schakelen.

Standaard downloadt iOS 7 alleen automatische updates wanneer je een Wi-Fi verbinding hebt, maar als je dat echt wilt kun je ze ook via een mobiel netwerk downloaden. Om dit te doen, zoek naar de knop Use Cellular Data in het iTunes & App Store instellingenscherm en verschuif deze naar rechts. Helaas is dit een alles-of-niets instelling: Je kunt je iPhone niet vertellen om iTunes Radio te streamen terwijl je op een mobiel netwerk zit maar automatische app updates uit te schakelen wanneer je geen Wi-Fi verbinding hebt, dus wees voorzichtig als je geen onbeperkt datapakket hebt.

Verder kun je er niet voor zorgen dat iOS 7 een specifieke app niet updatet als je van automatische updates gebruik maakt. Als je bijvoorbeeld een oudere versie van een app prettiger vindt dan de nieuwe, dan kun je niet zorgen dat deze niet geüpdatet wordt tenzij je automatische updates volledig uitschakelt.

©PXimport

Hoe blokkeer je in iOS 7 nummers?

We hebben het allemaal meegemaakt. Onderzoeksbureaus die je constant proberen te bereiken, of het verkeerde nummer dat je maar blijft bellen omdat die persoon zich niet lijkt te realiseren dat jij niet degene bent naar wie hij of zij op zoek is. Normaal gesproken heb je de hulp van je mobiele aanbieder nodig om nummers te blokkeren, maar met iOS 7 kun je bepaalde mensen blokkeren zodat ze je niet kunnen bellen, SMS'en of Facetime sessies starten.

Je kunt op iemand op twee manieren blokkeren: Via je contactenlijst of via de Settings app. Om iemand die al in je lijst met contactpersonen staat, open de Contacts app, selecteer een contactkaart, scrol helemaal omlaag en druk op Block this Caller. Als je iemand in de Recents lijst van de Phone app blokkeert zul je op de "i" moeten drukken om hun contactkaart te zien te krijgen. Vanaf dat punt is het proces identiek.

Als je je lijst met geblokkeerde nummers sneller wilt bewerken, open de Settings app, ga naar de Phone, Messages, of FaceTime instellingen; scroll omlaag naar Blocked en je kunt mensen toevoegen of verwijderen. Om iemand toe te voegen, druk op Add New...; om iemand te verwijderen, veeg van rechts naar links met je vinger over de naam van een persoon en druk op de Unblock knop die tevoorschijn komt.

Let wel, als je iemand blokkeert kan hij of zij je niet bellen, SMS'en, of een Facetime conversatie met je beginnen. Je kunt niet zorgen dat iemand je niet kan bellen maar wel een SMS-bericht kan sturen. Houd dit in gedachten, en blokkeer op een verantwoorde manier.

©PXimport

Hoe deel je bestanden met AirDrop?

AirDrop werd in Mac OS X Lion geïntroduceerd. Het is een functie waarmee je op eenvoudige wijze bestanden kunt delen met andere Mac gebruikers op je lokale netwerk. Met iOS 7 kunnen iPhone, iPad en iPod touch gebruikers ook meedoen. De functie kan foto's, video's, webpagina's, routebeschrijvingen en meer delen. Maar je kunt niet met Mac computers delen.

Om het te gebruiken moet je ervoor zorgen dat jij en degene met wie je iets wilt delen AirDrop aan hebben staan. Veeg omhoog vanaf de onderkant van je scherm om Control Center te openen en druk op AirDrop. Om alleen AirDrop te gebruiken met mensen die in je lijst met contactpersonen staan, druk op Contacts Only; om met iedereen te delen, druk op Everyone. Vraag of de persoon met wie je wilt delen hetzelfde doet.

Open vervolgens een app die delen via AirDrop ondersteunt - laten we in dit geval de Photos app als voorbeeld gebruiken. Open een foto, en zoek naar de knop met een omhoog wijzend pijltje. Als de andere persoon AirDrop ingeschakeld heeft en zich in de buurt bevindt zou hij of zij bovenaan in het paneel tevoorschijn moeten komen. Druk op de naam van degene met wie je de foto wilt delen, en hij of zij krijgt een berichtje met de vraag of de foto geaccepteerd moet worden. Als de andere persoon op Accept drukt, zal je telefoon de foto naar zijn of haar telefoon versturen.

AirDrop werkt via Wi-Fi en Bluetooth, maar niet via mobiele netwerken. Je hoeft je niet eens op hetzelfde Wi-Fi netwerk te bevinden - er wordt automatisch een tijdelijke directe verbinding met de andere persoon aangemaakt zolang je dicht bij elkaar in de buurt bent.

Onthoud dat AirDrop niet op alle apparaten die compatibel zijn met iOS 7 werkt: AirDrop werkt alleen op de iPhone 5 of nieuwer, de vierde generatie iPad en iPad Mini en de vijfde generatie iPod touch en nieuwer. Je hebt er ook een iCloud account voor nodig. De transfers van AirDrop zijn versleuteld.

©PXimport

Hoe verander je de stem van Siri?

Siri, de soms arrogante virtuele assistant van Apple, krijgt in iOS 7 een nieuwe stem - een aantal nieuwe stemmen, om precies te zijn. Siri heeft nog altijd standaard een zachte vrouwenstem, maar als je dat wilt kun je ook een mannenstem kiezen.

Om de stem te veranderen, open de Settings app en ga naar General settings. Druk daar op Siri en vervolgens op Voice Gender: Hier kun je kiezen uit een vrouwenstem - een beetje minder robotachtig dan die in iOS 5 en 6 - of een mannenstem.

Helaas is er slechts één mannenstem en één vrouwenstem, dus je kunt niet veel veranderen of hopen nieuwe stemmen laden zoals dat met sommige GPS-systemen kan. Als je een andere taal wilt dan Amerikaans of Canadees Engels, dan heb je waarschijnlijk nog steeds slechts één stem ter beschikking - sorry, Britse iPhone gebruikers. Maar een beetje keuze is beter dan helemaal geen keuze.

©PXimport

Hoe gebruik je Activation Lock in iOS 7?

Als je ooit je telefoon of tablet kwijtraakt kan de Activation Lock functie van iOS 7 je een hoop gedoe besparen door mogelijke dieven buiten te sluiten. Wanneer je je verloren telefoon wist met Apple's Find My iPhone tool, verwijdert iOS 7 niet alleen je data van de telefoon, een dief - of de vinder van je telefoon - moet dan ook je Apple ID en wachtwoord invoeren om het toestel überhaupt te kunnen gebruiken. Hierdoor is je verloren, gewiste iPhone niet veel meer dan een veredelde presse-papier.

Je hoeft niet veel te doen om Activation Lock in te stellen. Als je je iPhone gelinkt hebt met een iCloud account is de kans groot dat je al klaar bent. Om hiervoor te zorgen, druk op iCloud in de Settings app. Scrol omlaag naar Find My iPhone, en zorg dat de schuifbalk op On staat (hij is dan groen en naar rechts verschoven).

Om je telefoon of tablet te vergrendelen of te wissen, ga naar iCloud.com op je computer en log in met je Apple ID en wachtwoord. Selecteer vervolgens Find My iPhone en Devices en selecteer je apparaat. Find My iPhone zal de locatie van je apparaat traceren en je de mogelijkheid geven om het een geluid af te laten spelen (handig als je toestel tussen de kussens van je bankstel geglipt is), je telefoon in de "verloren" modus te zetten (die beschermt je telefoon met een PIN en zet een bericht op het lock screen), of je apparaat compleet te wissen, waarmee het in de Activation Lock modus terechtkomt.

©PXimport

Hoe pas je het Notification Center aan?

Nieuw in het iOS 7 Notification Center is de Today weergave, waarop je - zoals de naam al doet vermoeden - hoogtepunten van de dag kunt zien. Standaard geeft het de weersverwachting, je kalender, herinneringen op je takenlijst, beursnoteringen, en afspraken op je kalender voor morgen weer. Maar misschien hoef je niet te weten hoe het met de koersen gaat, en misschien heb je het niet druk genoeg om je kalender te willen kunnen zien. Zo kun je de weergave naar je eigen smaak aanpassen.

Om aan te passen wat er in de Today weergave verschijnt, ga naar de Settings app, druk op de Notification Center instellingen, en scrol omlaag naar Today View. Daar kun je kiezen wat er op het Today scherm verschijnt door een paar schuifbalken te verzetten.

Today Summary: Dit geeft je een overzicht van de weersomstandigheden en wat in je agenda staat.

Next Destination: Is je volgende afspraak aan de andere kant van de stad? Dit geeft je een inschatting van hoe lang het zal duren om er te komen en hoe lang het zal duren om aan het einde van de dag thuis te komen.

Calendar Day View: Toont de iOS Calendar app afspraken voor vandaag.

Reminders: Laat alles zien wat je in de Reminders app hebt staan waaraan je herinnerd wilt worden.

Stocks: Huidige koersen zoals aangegeven in de Stocks app.

Tomorrow Summary: Een kort overzicht van wat je morgen moet doen.

Je kunt de volgorde waarin de items verschijnen aanpassen - maar op beperkte wijze. Druk op Edit in de rechterbovenhoek van het instellingenscherm van het Notification Center en versleep de items met de "grabbers" - de drie lijnen naast elk item in de lijst. Je kunt alleen de Calendar Day View, Reminders en Stocks herorganiseren; de andere onderdelen blijven op hun plek staan. Druk als je klaar bent op Done.

Tot nog toe is dat alles wat je in de Today weergave kunt laten zien. Je kunt de weergave niet helemaal verbergen, ook niet als je alle items in de Today weergave uitschakelt. Het paneel blijft dan leeg staan.

©PXimport

Hoe pas je het tekstformaat aan in iOS 7?

Aanpasbare formaten zijn niet nieuw in iOS, maar iOS 7 verbetert het concept met zijn nieuwe tekst-aanpassingstool. In iOS 6 kon je de tekst in bepaalde apps aanpassen zodat het veel groter was dan het standaardformaat. Dat kan in iOS 7 nog steeds, maar je kunt het ook aanpassen zodat het kleiner is, in elke app die de Dynamic Type functie van iOS 7 ondersteunt.

Om tekstformaten aan te passen, ga naar de Settings app, druk op General, druk vervolgens op Tekst Size: Je krijgt dan een schuifbalk te zien waarmee je de tekst heel klein tot heel groot kunt maken. Pas het naar wens aan en verlaat Settings. De eerstvolgende keer dat je een app opent wordt het formaat aangepast.

Als je grotere tekst wilt dan de Text Size tool toestaat, dan kan dat met de iOS 7 toegankelijkheidsfuncties. Open de Settings app, druk op General, en op Accessibility. Zoek daar naar Larger Type, en druk erop. Schakel Larger Dynamic Type in, en nu kun je nog grotere letters instellen.

©PXimport

Een timestamp voor elk bericht in Berichten

In iOS 6 laat de Messages app zien wanneer je een conversatie begonnen bent met iemand, en je kunt zien wanneer je periodiek met iemand hebt gechat, maat je kunt niet zien wanneer elk individueel bericht is verzonden of ontvangen. iOS 7 houdt de tijd bij voor elk bericht en geeft de timestamp weer - mits je deze simpele truc kent.

Open de Messages app en ga naar een conversatiethread. Veeg met je vinger van rechts naar links en de timestamps worden zichtbaar. Zodra je je vinger optilt of weer naar rechts veegt verdwijnen ze weer.

Helaas kun je met iOS 7 niet altijd voor alle berichten timestamps weergeven, maar de informatie is er wanneer je deze nodig hebt.

©PXimport

Kijk welke iOS apps populair zijn bij jou in de buurt

Met iOS 7 kun je zien welke apps populair zijn in je omgeving. Het lijkt een beetje overbodig, maar het akn je helpen om een aantal interessante apps te ontdekken die je misschien anders niet zou gebruiken, en je kunt apps vinden die handig zijn in een nieuwe omgeving - zoals lokale transport apps.

Om deze apps te vinden, ga naar de App Store, druk op Near Me in de taakbalk onderaan het scherm (het vervangt Genius uit iOS 6). Je krijgt dan een lijst te zien met apps die populair zijn in je geografische omgeving.

We kunnen niet garanderen dat deze apps nuttig voor je zullen zijn, maar het is een leuke nieuwe manier om de App Store te verkennen.

©PXimport

Zorg dat iTunes Radio draait wat je wilt

iTunes Radio, Apple's nieuwe internet radiodienst die samen met iOS 7 gelanceerd werd, geeft je enigszins controle over wat je hoort - en wat je niet hoort. Zo zorg je ervoor dat Miley Cyrus wegblijft uit de afspeellijst.

Als je maar niet genoeg kunt krijgen van de hit "Radioactive" van Imagine Dragons en meer van dat soort nummers wilt horen, druk dan op het sterretje in het Now Playing scherm van iTunes Radio, en druk op Play More Like This. Dan krijg je meer vergelijkbare nummers te horen.

Okay, misschien heb je wel een bloedhekel aan Imagine Dragons. Wie ben ik om daarover te oordelen? Het is net zo gemakkelijk om nummers die je nooit meer wilt horen te blokkeren. Druk op het sterretje, en vervolgens op ever Play This Song, en iTunes Radio zal dat nummer van je station verbannen. Helaas lijkt het er niet op dat je artiesten kunt blokkeren, dus het kan dat, ook al heb je "Radioactive" geblokkeerd, je nog steeds "It's Time" te horen krijgt.

©PXimport

Daarnaast kun je kiezen of je alleen hits of juist meer obscure muziek wilt horen. Om dit te doen, druk op de "i" bovenaan het iTunes Radio Now Playing scherm. Onder Tune This Station staat een schuifbalk waarmee je de breedte van de muziekkeuze kunt aanpassen. Selecteer Hits als je alleen heits wilt beluisteren (dit is de standaardinstelling), selecteer Discovery als je alleen minder bekende nummers wilt horen, en selecteer Variety als je een mix van zowel hits als obscure nummers wilt hebben.

Standaard worden nummers met expliciete songteksten uitgesloten, maar als je niet gauw aan dingen aanstoot neemt, druk dan op de knop naast Allow Explicit Tracks. Maar kom niet bij ons klagen als je iPhone vunzigheid laat horen.

Er zit wel een addertje onder het gras: Als je naar een van de Featured Stations van Apple luistert kun je nummers niet blokkeren - je zit vast aan wat Apple je voorschotelt, hoewel je nog steeds expliciete nummers kunt uitschakelen.

©PXimport

Dit is een vrij vertaald artikel van onze zustersite TechHive.com, geschreven door Nick Mediati (@dtnick). De mening van de auteur komt niet per definitie overeen met die van ComputerTotaal.nl.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.