Dropbox, OneDrive en Google Drive zijn handige diensten waar je gegevens online opslaat. Alleen zet je je bestanden wel bij een dienst van een ander. Wie kan er allemaal bij? En wat als je meer controle wilt over je cloudopslag? Dan zijn de opties gering. Tijd om je eigen cloudopslag op te zetten.

01 In de cloud

OwnCloud is een gratis oplossing waarmee iedereen zijn eigen cloud kan samenstellen, bouwen en beheren. In de basis werkt het systeem hetzelfde als Dropbox & co. Er is een server-gedeelte dat controle over de opslag (en mogelijkheden) regelt. Op je computers, smartphone en andere apparatuur installeer je de ownCloud-client. Dit is een programma waarmee je verbinding maakt met de ownCloud-server zodat je toegang krijgt tot je bestanden. De bestanden worden automatisch gedownload van de ownCloud-server naar de ownCloud-client. Lees ook: De 15 beste apps om in de cloud te draaien.

©PXimport

02 OwnCloud-client

De ownCloud-client in Windows geeft je eenvoudig toegang tot je bestanden. Je krijgt in de Windows Verkenner een aparte snelkoppeling naar je ownCloud-ruimte. Er wordt een kopie van de bestanden vanuit ownCloud gedownload naar je computer. Wijzigingen die je in bestanden maakt, worden automatisch weggeschreven naar je ownCloud-server en verwerkt op alle apparaten waar je de ownCloud-client installeert. Voor iOS en Android is er een app beschikbaar van de client. Daarnaast kun je de bestanden ook nog benaderen via je browser.

©PXimport

03 ownCloud-server

Er zijn meerdere manieren om de ownCloud-server aan de praat te krijgen. Het is voor beginners lastig om de installatie volledig handmatig uit te voeren. De ownCloud-server draait namelijk in de basis in een webhosting-omgeving. Zeggen de woorden Apache, MySQL en PHP je iets en kun je hiermee werken? Dan moet een volledige handmatige installatie geen probleem voor je zijn. Voor de techneuten onder ons: je kunt ownCloud installeren op een eigen VPS (virtuele server) en soms ook in de webruimte van een 'hosting-provider'. Installeren op een eigen Linux-computer is eveneens mogelijk.

©PXimport

04 'hosted ownCloud'

We kiezen in deze cursus voor de eenvoudigste manier om met ownCloud te experimenteren: een voorgeïnstalleerde ownCloud-server, oftewel 'hosted ownCloud'. Wij kiezen nu voor blaucloud.de, waar je 2 GB gratis opslagruimte krijgt. Op de installatieprocedure na, heb je volledige controle over je eigen ownCloud. De gratis opslagruimte is beperkt, maar wel voldoende om goed te experimenteren met ownCloud en te ontdekken of het systeem je aanspreekt. Je kunt vervolgens altijd nog besluiten om de schijfruimte tegen betaling uit te breiden of een andere installatievariant van ownCloud kiezen.

©PXimport

05 Setup server

Surf naar www.blaucloud.de en klik op EN om de taal aan te passen naar het Engels. Klik op Register en kies bij Costless 2 GB voor Setup Cloud-Space. Geef een naam op voor je ownCloud-server en stel je mailadres en wachtwoord in. Nadat je akkoord bent gegaan met de algemene voorwaarden wordt je ownCloud-server ingericht. Je ontvangt een mail waarin je je mailadres moet bevestigen. Vervolgens is je ownCloud-server klaar om in gebruik te nemen. De gratis opslagruimte bij blaucloud verloopt niet. Wel moet je elke drie maanden laten weten dat je de opslagruimte nog gebruikt. Stel dus een mailadres in dat je daadwerkelijk gebruikt.

©PXimport

06 Installeer de client

De ownCloud-client vind je hier onder Sync. Je hebt hier twee keuzes: Desktop clients en Mobile clients. De desktop-versies zijn er voor Windows, OS X en Linux. Voor je smartphone of tablet kijk je bij de mobiele clients. In dit artikel installeren we de desktop-client voor Windows. Tijdens de installatie moet je drie dingen opgeven: serveradres, gebruikersnaam en wachtwoord. Allereerst het adres van je ownCloud-server. Als je ownCloud via blaucloud.de gebruikt, is het adres https://.blaucloud.de. Geef bij gebruikersnaam eveneens de naam van je server op en stel je wachtwoord in.

Standaard zal de ownCloud-client alle bestanden synchroon houden die aanwezig zijn in ownCloud-server. Dit is de meest optimale instelling. Je kunt eventueel ook voor een selectieve synchronisatie kiezen.

©PXimport

Direct overal installeren

Je verkent ownCloud het prettigst als je de client-software direct op al je apparaten in gebruik neemt. Installeer de ownCloud-client dus meteen op al je computers en vergeet ook je smartphone en tablet niet. De ownCloud-app voor iOS (0,99 euro) en Android (0,79 euro) werkt intuïtief. Na de installatie via de applicatiewinkel geef je het serveradres, de gebruikersnaam en het wachtwoord op, waarna je toegang hebt tot je bestanden op je ownCloud-server.

07 Gebruik van de client

Na de installatie vind je de ownCloud-client terug als icoontje in je systeemvak. Dubbelklik hierop om de status op te vragen. Je ziet dat er verbinding is met de ownCloud-server. Kijk bij Activiteit om te zien welke communicatie er plaatsvindt tussen de ownCloud-client op je computer en de ownCloud-server. De eerste keer dat je ownCloud in gebruik neemt, worden er alleen een paar voorbeeldbestanden en -mappen gesynchroniseerd. Controleer of bij de ownCloud-client instellingen Algemeen het vinkje Start bij opstarten actief is.

©PXimport

08 Client in de Verkenner

Klik in Windows Verkenner onder Favorieten op ownCloud om je persoonlijke ownCloud-map te openen. Hier kun je alle bestanden kwijt die je met je andere apparaten wilt laten synchroniseren. De voorbeeldbestanden en mappen kun je (later) weggooien. OwnCloud integreert minder goed in de Windows Verkenner dan andere clouddiensten. Met Dropbox kun je bijvoorbeeld met de rechtermuisknop een eerdere bestandsversie opvragen. Bij ownCloud is de functie van de rechtermuisknop beperkt tot het delen van bestanden.

©PXimport

09 Browser

De ownCloud-server is ook bereikbaar via iedere browser. Typ het adres van je ownCloud-server in en meld je aan met je gebruikersnaam en wachtwoord. Je krijgt direct een overzicht van al je bestanden en mappen. In de browseomgeving van ownCloud kun je nog veel meer doen dan alleen je bestanden bekijken, je kunt de functionaliteit namelijk naar eigen behoeven uitbreiden door 'apps' toe te voegen (zie stap 13). Standaard is het onder andere al mogelijk om bestanden of mappen via deze webinterface te delen.

©PXimport

10 Delen

Om een bestand of map te delen met iemand anders, beweeg je de muispijl over hetgeen je wilt delen. Er wordt een aantal extra opties getoond. We nemen het bestand owncloudusermanual.pdf als voorbeeld. Beweeg je muis over dit pdf-bestand en klik vervolgens op Delen. Plaats een vinkje bij Deel link. Kopieer de link via Ctrl+C en plak deze bijvoorbeeld in een mailtje aan de persoon met wie je het bestand wilt delen. Optioneel kun je een vervaldatum (houdbaarheidsdatum) en/of wachtwoord instellen. Links in beeld zie je drie knoppen: Gedeeld met u, Gedeeld door u en Gedeeld via link. Via deze knoppen kun je terugzien welke bestanden en mappen je gedeeld hebt.

©PXimport

Nederlandstalig

Meestal is de browseromgeving van ownCloud direct Nederlandstalig. Als deze nog in de Engelse taal wordt getoond, kun je dit eenvoudig aanpassen. Klik rechts in beeld op je gebruikersnaam en kies Personal. Verander de instelling bij Language naar Nederlands. De aanpassing wordt direct doorgevoerd. Je kunt hier ook een profielafbeelding instellen.

11 Bestandsversies

De ownCloud-server houdt versies bij van je bestanden. Wanneer je bijvoorbeeld een foto opslaat in je ownCloud, deze bewerkt en het origineel overschrijft, is dit eenvoudig ongedaan te maken. Meld je aan met je browser bij je ownCloud-server en beweeg je muispijl over het bestand dat je wilt terughalen. Klik op Versies om te zien welke versies er beschikbaar zijn. Laat een eerdere versie terugzetten met Herstellen.

©PXimport

12 Prullenbak

Naast bestandsversies heeft de ownCloud-server een eigen prullenbak. Als je in de mobiele app, je browser of via de ownCloud-map op je computer een bestand of map verwijdert, belandt het eerst in de prullenbak. Open je ownCloud in je browser en bekijk linksonder in beeld bij Verwijderde bestanden de inhoud van de ownCloud-prullenbak. Beweeg je muispijl over de items en kies Herstellen om een bestand of map terug te zetten. Via het kruisje kun je het item definitief verwijderen. De prullenbak krijgt standaard 50 procent van de huidige vrije ruimte in je ownCloud-server toebedeeld. Dit wordt gecontroleerd zodra er een nieuw bestand in de prullenbak belandt. Bestanden blijven maximaal 180 dagen aanwezig in de prullenbak.

©PXimport

13 Apps

We vertelden net al dat je zelf functies aan ownCloud kunt toevoegen. OwnCloud heeft namelijk veel interessante extra's. Sommige zijn standaard actief, zoals de eerder genoemde bestandsversies, prullenbak en mogelijkheid om bestanden te delen. Andere kun je zelf nog toevoegen. Ga naar de webinterface van ownCloud en klik linksboven op Bestanden. Kies Apps en bekijk welke apps er geïnstalleerd zijn of welke je nog kunt installeren. De apps die al geactiveerd zijn, zie je door op Geactiveerd te klikken. Je kunt apps deactiveren door op Uitschakelen te klikken. Links in beeld zie je diverse categorieën waarbinnen nieuwe apps te vinden zijn. Klik op een categorie, kies de app die jij graag wilt gebruiken en installeer deze via de knop Activeer. De apps geven je ownCloud-server nieuwe mogelijkheden. De instellingen van de apps vind je rechtsboven in beeld door op je gebruikersnaam te klikken en te kiezen voor Beheerder.

©PXimport

14 Meldingen

OwnCloud stuurt meldingen van gebeurtenissen naar je mailadres. De meldingen hebben vooral betrekking op het delen van bestanden en mappen. Meldingen ontvangen is vooral in het begin handig zodat je zonder in te loggen meekrijgt wat er zoal gebeurt in je persoonlijke cloud. Als je ownCloud eenmaal door hebt, kun je de instellingen van de meldingen aanpassen. Dit doe je weer via de browser, klik rechtsboven op je gebruikersnaam en kies Persoonlijk. Kijk bij Meldingen en geef aan welke meldingen je wilt blijven ontvangen via mail. Je kunt de meldingen één keer per uur, dag of week laten versturen.

©PXimport

15 Zelf installeren

In dit artikel heb je gelezen dat hoe eenvoudig het is om een vliegende start te maken men een 'hosted ownCloud'. Blaucloud.de is slechts één voorbeeld van een aanbieder die ownCloud op deze manier levert als dienst. Meer kant-en-klare ownCloud-aanbieders vind je op www.owncloud.org bij Download / Download ownCloud / Providers. Zelf een ownCloud-server installeren kan ook. Kijk op de website van ownCloud bij Download / Download ownCloud / Download / Web installer. Bij sommige hosting-aanbieders is ownCloud standaard al aanwezig, maar nog niet actief. Als je al een website draait, kun je even kijken in het controlepaneel (Cpanel of Direct Admin) of je ownCloud kunt installeren, bijvoorbeeld via Installatron. Als deze zogenaamde 'one-click'-installatievoorziening niet aanwezig is, kun je ownCloud-server ook installeren via een php-script. De documentatie hiervoor vind je op www.owncloud.org.

©PXimport

16 VPS

De beste manier om een ownCloud-server te draaien is op een VPS (virtuele server). Het werkt als volgt: op de VPS installeer je een Linux-distributie, bijvoorbeeld Ubuntu en vervolgens installeer je ownCloud op deze Linux-versie. Bij DigitalOcean heb je grote flexibiliteit wat betreft de 'huur' van je VPS. Het is bij deze dienst eveneens eenvoudig om back-ups te maken en je kunt zelfs een image-kiezen waarin ownCloud al is voorgeïnstalleerd. Zo wordt het werken met een VPS toch weer iets eenvoudiger.

©PXimport

ownCloud-server op eigen computer

Je kunt de ownCloud-server ook installeren onder Linux op je eigen computer. Op www.owncloud.org en YouTube vind je goede instructies, maar een basiskennis van Linux is altijd vereist. Als je OwnCloud aan de praat wilt krijgen onder Windows, kan dit alleen via VirtualBox. Maak een nieuwe virtuele Linux-computer aan, installeer hierop Ubuntu en vervolgens de ownCloud-server. Er zijn ook kant-en-klare ownCloud-server images die werken in VirtualBox, bijvoorbeeld 'ownCloud in a box' en 'TurnKey Linux ownCloud'. Ook hiervoor is gedegen computerkennis een vereiste, zeker als je de (virtuele) ownCloud-server ook veilig bereikbaar wilt maken via internet.

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.