Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste freeware van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: Scan je downloads

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Zelfs wanneer je software uit een ogenschijnlijk betrouwbare bron downloadt, kan het gebeuren dat het installatiebestand ongewenste narigheid bevat. Om dat buiten de deur te houden, hebben we natuurlijk allemaal een virusscanner draaien. Helaas is geen enkele scanner volmaakt en dus zouden we er liever meerdere tegelijk gebruiken. En dat is (los van de kosten) dan weer geen goed idee, want die bijten elkaar. Ieder nummer weer wijzen we je erop dat je een bestand kunt laten scannen door de dienst VirusTotal, waarmee je tientallen scanners op een bestand kunt loslaten. Tenminste, wanneer dat kleiner is dan 64 MB. Maar ja, da’s wel een gedoe: iedere keer een net gedownload bestand weer uploaden bij die site. Dat kan makkelijker en wel met Winja. Winja nestelt zich in het contextmenu van Windows en daardoor kun je eenvoudig vanuit Verkenner kiezen voor Scan With Winja. Het bestand wordt nu automatisch naar VirusTotal gestuurd en even later verschijnt de samenvatting van het scanrapport. Staat de teller op 0 dan is alles goed. Is er veel gevonden, dan gooi je de download snel weg. Bij een paar gevonden items rechtsklik je in Winja op de bestandsnaam en kies je Open Report om te zien of dat zorgelijk is.

©PXimport

Tip 02: Kleintje foto

Geschikt voor: elk systeem

Wie serieus aan de slag wil met fotobewerking, heeft de keus aan meerdere fantastische programma’s, zowel gratis als betaald. Stuk voor stuk vergen die de nodige studie om er het maximale uit te halen. Daarmee vallen ze haast vanzelf af voor mensen die hooguit zo nu en dan een foto willen oplappen. Gelukkig is er in de categorie ‘snel en simpel’ ook genoeg keus. Een hele aardige optie vormt Polarr, een online-toepassing die de belangrijkste bewerkingsfuncties gratis biedt. Zo kun je alle gangbare kleur- en lichtcorrecties uitvoeren, zelfs met professionele curven, en zijn er wat filters. In tegenstelling tot sommige online-concurrenten kun je bij Polarr behoorlijk grote foto’s uploaden. Wie eenmaal de smaak te pakken heeft, kan de toepassing desgewenst tegen betaling uitbreiden (maar dan kun je natuurlijk ook overstappen op uitgebreidere gratis software).

Een aardige bijkomstigheid van Polarr is dat de toepassing niet alleen in de browser beschikbaar is, je kunt hem ook downloaden voor Windows, macOS, ChromeOS en Linux én er is een iOS- en Android-app!

©PXimport

Tip 03: Beter verwijderen

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8(.1), 10

Deze rubriek is natuurlijk bedoeld voor het verwerven van leuke, nuttige of interessante software, maar soms wil je ook wel weer eens af van een programma. De meeste software biedt daarvoor een uninstaller en anders kun je het centraal regelen via het Windows-onderdeel Apps. Bij beide mogelijkheden blijft de kans helaas aanwezig dat er zaken achterblijven omdat de verwijderprogramma’s maar al te vaak mappen of registerverwijzingen over het hoofd zien. Er bestaan dan ook speciale programma’s voor software-verwijdering, zoals Geek Uninstaller. Geek Uninstaller voert eerst het reguliere verwijderprogramma uit dat bij een toepassing hoort en scant vervolgens het systeem op achtergebleven mappen of registerverwijzingen. Dat gebeurt razendsnel en maar al te vaak vindt Geek nog iets. Als er geen reguliere verwijderaar beschikbaar is, biedt Geek in zijn contextmenu Geforceerd Verwijderen en je kunt het programma ook gebruiken om verweesde vermeldingen uit de lijst te wissen (Vermelding Verwijderen). En je kunt vanuit Geek gelijk de installatiemap, registersleutel of website van de maker te bezoeken. Prettige bijkomstigheid: het programma is portable én in het Nederlands.

©PXimport

Tip 04: Niet te warm

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Het Amerikaanse NZXT is bekend als leverancier van geavanceerde koelers, fraaie systeemkasten en meer van dat soort moois. Wie geld investeert in dat soort producten wil vaak ook zijn systeem nauwkeurig in de gaten kunnen houden en om die reden maakte de fabrikant het programma Cam. Het aardige van Cam is dat je het ook kunt gebruiken wanneer je pc niet één component van NZXT bevat.

Cam is in zijn eenvoudigste vorm een monitorprogramma dat een snelle blik biedt op de temperatuur van de gpu en cpu, vrij geheugen en nog zo wat zaken. Maximaliseer je het venster, dan schakelt Cam over naar een meer professionele modus met een veel gedetailleerder overzicht. Hierin vind je bijvoorbeeld de temperatuur per processorkern, gegevens van allerlei moederbordsensoren en grafieken van gpu-temperatuur, netwerkgebruik en beeldjes per seconde in de laatst gespeelde game. Vooral die temperatuurgrafiek is handig, want grafisch intensieve games willen je kaart nog wel eens flink opstoken. Om dat in de gaten te houden is er zelfs een handige overlay-modus die informatie binnen een game kan laten zien.

©PXimport

Tip 05: Zoek ruimtevreters

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Met die grote harde schijven van tegenwoordig maken we ons nog maar zelden zorgen om ruimtegebrek, maar als er één ijzeren computerwet is, dan is het wel: zelfs de grootste schijf loopt een keer vol. Er zijn heel wat (gratis) programma’s die je kunnen vertellen welke bestanden en mappen de meeste ruimte opslokken maar er is er niet één zo fijn als Xinorbis. Deze tool is er in een gratis versie en een betaalversie, waarbij die laatste extra functies biedt zoals het vinden van dubbele bestanden. Wij nemen genoegen met de gratis versie en die biedt al genoeg om vrolijk van te worden. Na een razendsnelle scan toont het programma een samenvatting van zijn bevindingen waarin je bijvoorbeeld ziet hoeveel ruimte wordt ingenomen door films, hoeveel door muziek enzovoort. Via Mapeigenschappen krijg je een nog veel beter inzicht en kun je opvragen hoeveel bestanden in elke categorie zijn gevonden en hoeveel ruimte ze precies opslokken. Dat kan zelfs met nog meer criteria (bijvoorbeeld op extensie) en Xinorbis biedt ook nog een top 101 in de categorieën grootste en kleinste.

Xinorbis is overigens ook beschikbaar als portable versie.

©PXimport

Tip 06: Beter rekenen

Geschikt voor: Windows, macOS, iOS, Android

Op de rekenmachine van Windows valt weinig aan te merken en concurrerende (mobiele) besturingssystemen bieden doorgaans dergelijke functionaliteit ook of er is een groot assortiment aan apps voor dat doel beschikbaar. Veel rekenmachines haken echter af als er ook een grafiekje gemaakt moet worden en als het aankomt op interactie geven ze al helemaal niet thuis. Maar niet getreurd: met de fraaie Desmos Graphing Calculator (ook beschikbaar als iOS- en Android-app) kan iedereen gewoon in elke hedendaagse browser aan de slag want het moois is gemaakt in html5.

In zijn eenvoudigste vorm is Desmos een alledaagse (wetenschappelijke) calculator waarin je gewone berekeningen kunt maken inclusief de vertrouwde exponentiële, logaritmische, goniometrische en statistische functies. Daar begint het echter pas. In Desmos kun je gemakkelijk functies invoeren van de vorm y=f(x) en daarvan wordt vervolgens de grafiek getoond. Die functies mogen echter ook parameters bevatten (bijvoorbeeld y=ax) waarbij je aan de parameter a een schuifregelaar kunt koppelen. Zo maak je grafieken waarmee je interactief kunt spelen. Voor de meeste mensen houdt het hier wel op, maar wie echt behoefte heeft aan zwaar wiskundig geschut kan nog dieper graven.

©PXimport

Tip 07: Alles voor images

Geschikt voor: Windows XP, 7, 8(.1), 10

We doen steeds minder met fysieke cd-, dvd- en blu-ray-schijfjes, maar toch zijn ze nog lang niet uit ons leven verdwenen. De meeste mensen hebben nog een flinke collectie van die dingen in huis. Wil je langzaam je verzameling schijfjes digitaliseren of wil je voor veiligheidsdoeleinden een back-up maken, dan ligt het voor de hand om er een image-bestand van te maken. Zo’n bestand – vaak in iso-formaat – heeft als voordeel dat je het met speciale software (zoals Virtual CloneDrive) kunt openen alsof het een schijfje is dat je in de speler stopt. Sterker nog: dergelijke software biedt vaak een groot aantal virtuele stations, zodat je meerdere image-bestanden tegelijk open kunt hebben. Blijft alleen de vraag hoe je image-bestanden maakt? Dat gaat uitstekend met ISO Workshop. Dat programma stelt je niet alleen in staat om iso-bestanden te maken van schijfjes of mappen, maar ook om ze vanuit andere formaten (zoals bin, nrg of img) te converteren, om er bestanden uit te kopiëren of om ze te branden op een fysiek schijfje.

©PXimport

Tip 08: Meer Taakbeheer

Geschikt voor: Windows XP, 7, 8(.1), 10

Het onderdeel Taakbeheer van Windows voldoet voor veel gebruikers uitstekend, áls ze het al ooit gebruiken dan hooguit om een vastgelopen programma te sluiten. Voor nieuwsgierige computeraars is Taakbeheer echter een rijke bron van informatie waarmee ze zicht houden op het wel en wee van de pc.

Er zijn voor Taakbeheer volop alternatieven die het Windows-onderdeel niet per se hoeven te vervangen, maar wel mooi kunnen aanvullen. Een daarvan is AnVir Task Manager Free. Dit programma plaatst na installatie een aantal pictogrammen in het Systeemvak (maximaal vijf) die in één oogopslag informatie tonen over geheugengebruik, schijfstatus, netwerkverkeer, cpu-belasting en voor laptops batterijstatus. Daarnaast houden ze temperaturen bij. Dat is echter nog maar het begin. Dubbelklik je op een van die pictogrammen, dan opent het echte taakbeheer-onderdeel en dat is zeer uitgebreid. Zo kun je niet alleen à la Windows-Taakbeheer vastgelopen processen stoppen of onderdelen uit de opstartlijst verwijderen, maar ook diepgravende informatie opvragen over gebruikte dll-bestanden, brongebruik (cpu-tijd, lees- en schrijfoperaties, en dergelijke) en nog veel meer. Ook kun je vanuit AnVir snel informatie over processen opvragen bij Google.

©PXimport

Tip 09: Superieure mediaspeler

Geschikt voor: Windows XP, 7, 8(.1), 10

Hoeveel mensen zouden de standaard mediaspeler (Films en TV in Windows 10) van Windows bewust gebruiken? O, het onderdeel speelt video’s keurig af, tenminste als het een niet al te exotisch formaat is, maar minimalistisch is het allemaal wel. Het is dan ook niet vreemd dat veel mensen voor een alternatief kiezen. VLC is een zeer populaire en uiterst betrouwbare optie, maar stiekem is Daum PotPlayer toch nog mooier. Deze speler kan uiteraard uit de voeten met een enorm aantal audio- en videoformaten (waaronder ook 4k, hdr en 360 graden) maar blinkt vooral uit in flexibiliteit en een enorme hoeveelheid aanvullende functies voor de liefhebber.

Om te beginnen met dat eerste: je kunt PotPlayer helemaal naar je hand zetten, zowel qua uiterlijk als qua bediening en werking. Als het gaat om aanvullende functies kent PotPlayer geen gelijken. Zo biedt PotPlayer een groot aantal gereedschappen om video’s te vervormen, wat handig is wanneer de beeldverhouding van het filmpje niet kloppend te krijgen is met die van de beeldschermresolutie. Ook kun je met PotPlayer video’s live te lijf met allerlei filters en effecten, bijvoorbeeld om beeld te roteren, te spiegelen of te verscherpen. En dat alles is nog maar het topje van de ijsberg van wat de tool kan!

©PXimport

Tip 10: Lezen, lezen, lezen

Geschikt voor: Android

Windows of MacOS? Android of iOS? Het zijn van die klassieke twistpunten waar mensen zich buitengewoon over kunnen opwinden. In die zelfde categorie past de vraag ‘e-reader of tablet?’. Voor allebei valt wel wat te zeggen, bijvoorbeeld dat veel e-readers geen verlicht scherm hebben en daardoor prettiger zijn voor gebruik op het strand of buiten in de tuin. Anderzijds zijn e-readers vooralsnog hopeloos als het gaat om graphics, dus lees je (ook) boeken die meer dan alleen tekst bevatten, dan verdient het scherm van een tablet verreweg de voorkeur.

En dan heb je nog de juiste app nodig. Heb je een iPad, dan gebruik je vermoedelijk iBooks. Voor Android-tablets is de juiste app beslist EBookDroid. Dit juweel leest niet alleen traditionele e-bookformaten zoals epub of mobi maar ook bestanden die doorgaans meer beeld of andere opmaakelementen bevatten zoals pdf, djvu of het voor strips populaire cbr- of cbz-formaat. De app houdt van elk boek bij waar je gebleven bent, laat je bladwijzers bewaren en notities maken, kan boeken doorzoeken en is uitgebreid configureerbaar. Puur leesplezier!

Tip 11: Android-verkenner

Geschikt voor: Android

Wie met iOS werkt heeft tot versie 11 moeten wachten op een standaard-onderdeel voor bestandsbeheer. Op dat gebied hebben gebruikers van Android altijd veel meer vrijheid gehad, maar wat heb je aan vrijheid zonder de juiste gereedschappen om er optimaal gebruik van te kunnen maken? Met Total Commander – file manager voor Android heb je die gereedschappen. Deze app kan heel veel dingen die zijn grote Windows-broer ook kan. Total Commander is een bestandsbeheerder met twee vensters zodat je twee mappen tegelijk open kunt hebben en dus is het kopiëren, verplaatsen en wissen van bestanden met deze app een eitje. Allerlei ingebouwde bestandsviewers vergemakkelijken het leven nog meer en als dat nog niet genoeg is zijn er ook nog plug-ins waarmee je bijvoorbeeld ftp-locaties kunt openen of bestanden van je lokale netwerk kunt benaderen. Het aardige van Total Commander is dat het ook nog eens op de meeste versies van Android werkt.

©PXimport

Tip 12: Alles over websites

Geschikt voor: Firefox

Het web zit vol handige tools voor het analyseren van websites, maar het benaderen ervan is altijd een hoop gedoe. Je moet doorgaans naar de site met de tool om daar vervolgens de te analyseren url op te geven. Dat kan een stuk makkelijker, tenminste wanneer je Firefox gebruikt. De fantastische add-on Flagfox geeft namelijk rechtstreeks en vanuit elke site toegang tot een schat aan handig gereedschap.

Om te beginnen toont een vlaggetje in de adresbalk je waar de server zich bevindt, iets dat soms tot verrassende inzichten kan leiden. Zo ontdekten wij dat de officiële website van de Chinese regering in … Amerika wordt gehost! Rechtsklikken we op dat vlaggetje, dan zie je de andere mogelijkheden die Flagfox biedt, waaronder het bekijken van de exacte locatie met Geotool, het opvragen van informatie over een site in WolframAlpha en het weergeven van veiligheidsdata op Virustotal. Achter More gaat nog veel meer schuil. Zo kunnen we van daaruit een pagina laten vertalen met Google Translate (handig want ons Chinees is wat roestig), naar betrouwbaarheid vragen bij WoT, url’s inkorten met Tiny URL en nog meer veiligheidsgegevens achterhalen met Mozilla Security Observatory. Via More / Opties kun je bovendien precies samenstellen welke set tools je in het menu wilt zien. Een must voor elke fanatieke websurfer!

©PXimport

Gevaarlijk?

©PXimport

Niet te snel klikken

Veel mensen denken dat een luchtreiniger vooral nuttig is in het voorjaar en de zomer, als het pollenseizoen in …uhm volle bloei staat. Maar ook – of juist – in de herfst is zo’n apparaat een echte hulp voor een gezonder binnenklimaat in huis. Hoe dat precies zit, lees je in dit artikel.

Open deur: minder ventilatie = minder frisse lucht

Waar in de zomer ramen en deuren openstaan, houden we in de herfst juist alles vaker dicht. Dat houdt de warmte binnen, maar doordat de lucht minder goed circuleert blijven vocht, stof en geuren langer hangen. In badkamers, keukens en woonkamers met goed sluitende kozijnen merk je dat direct: de lucht voelt wat bedompter aan en ruikt sneller muf. Een luchtreiniger helpt dat te voorkomen door fijnstof, pollen en andere kleine deeltjes actief uit de lucht te filteren. Zo blijft het binnenklimaat merkbaar frisser, ook wanneer de ramen dicht blijven.

Minder allergieklachten

Wie gevoelig is voor huisstofmijt of schimmelsporen, merkt dat klachten vaak toenemen in de herfst. Dat komt doordat vocht en temperatuur in huis precies de omstandigheden bieden waarin deze allergenen goed gedijen. Een luchtreiniger helpt door de lucht continu in beweging te houden en allergenen te vangen. Wat je wel moet weten: schimmelsporen worden door een filter grotendeels uit de lucht gehaald, maar de bron – vaak vochtige muren of slecht geventileerde ruimtes – moet je nog steeds aanpakken. Zonder die bronbestrijding blijft het probleem terugkomen. Een luchtreiniger helpt dus vooral bij de symptomen, niet bij de oorzaak.

©Philips

Ventileren en luchtvochtigheid

Een luchtreiniger is geen vervanger voor ventilatie. Ventileren blijft nodig om koolstofdioxide, vocht en geur af te voeren. Wie de ramen regelmatig openzet en daarnaast een luchtreiniger laat draaien, houdt de lucht zowel vers als schoon. De luchtreiniger pakt de fijne stofdeeltjes aan, terwijl ventilatie zorgt dat nieuwe zuurstof binnenkomt.

In de herfst speelt ook de luchtvochtigheid een rol. Door de verwarming kan de lucht binnen te droog worden, en daar doet een luchtreiniger weinig aan. Wil je het binnenklimaat prettig houden, combineer hem dan met een luchtbevochtiger.

Betere lucht, beter binnenklimaat

Een luchtreiniger is geen wondermiddel, maar wel een apparaat dat in de herfst meer doet dan veel mensen denken. Hij haalt stof, pollen en schimmelsporen uit de lucht, helpt muffe geur te voorkomen en ondersteunt de ventilatie in huis. Zeker in goed geïsoleerde woningen, waar de lucht snel stil komt te staan, merk je het verschil. De lucht voelt frisser aan, je ademt prettiger en het binnenklimaat blijft in balans – precies wat je nodig hebt in het seizoen waarin we het liefst binnen blijven.

Mediabestanden, zoals foto’s, audio en diverse documenten, bevatten vaak extra informatie over het bestand zelf, de zogeheten metadata. Niet al die gegevens hoeven natuurlijk voor iedereen leesbaar te zijn. Hoe pas je die gegevens aan, en kun je ze ook helemaal verwijderen?

Metadata betekent letterlijk gegevens over gegevens. Het gaat namelijk om informatie die iets over het bestand zelf zegt, maar geen deel uitmaakt van de hoofdinhoud. Bij foto’s kan dit bijvoorbeeld de opnamedatum zijn, maar ook de locatie, cameramodel en instellingen. Muziekbestanden bevatten dan weer gegevens zoals titel, artiest, album, jaartal, albumhoes en songteksten. In video’s vind je informatie terug zoals gebruikte software, resolutie en lengte. Ook in pdf’s en Office-documenten als pdf zitten vaak extra data, zoals auteursnaam, aanmaakdatum en revisies.

Metadata zijn vaak erg handig. Je kunt je vakantiefoto’s bijvoorbeeld automatisch sorteren op locatie of datum, en als fotoliefhebber kun je instellingen zoals iso of sluitertijd analyseren. In muziekbestanden toont je mediaspeler alle informatie in de afspeellijst (inclusief gesynchroniseerde lyrics) en kun je snel tracks per genre of jaar terugvinden. Bij documenten zie je naast de auteur onder meer ook wanneer het bestand is aangemaakt en welke revisies zijn doorgevoerd.

Waarom bewerken?

Metadata zijn dus zeker handig, maar soms bevatten ze informatie die je liever niet deelt of die simpelweg niet klopt. Denk aan foto’s die je online plaatst: je wilt dan meestal geen locatiegegevens meegeven zoals je thuisadres. En misschien ook liever niet welk toestel je gebruikt of dat je bewerkingen hebt uitgevoerd. Anderzijds wil je voor archiveringsdoelen misschien nog trefwoorden toevoegen of locatiegegevens invoeren bij foto’s die je binnenshuis nam.

In veel muziekbestanden zitten onjuiste tags, zoals verkeerd gespelde album- of artiestnamen. Of je wilt ontbrekende albumhoezen of lyrics aanvullen, of extra tags toevoegen om je collectie beter te structureren per jaar, genre of tracknummer.Bij documenten kan het juist gaan om het verbergen van de auteur of doorgevoerde aanpassingen, of om het wissen van revisies met gevoelige inhoud. Soms wil je ook bepaalde metadata eenduidiger gebruiken in meerdere bestanden, bijvoorbeeld voor professionele doeleinden.

Locatiegegevens in foto's

Laten we starten met foto’s en in het bijzonder met locatiegegevens, want deze kunnen voor veel gebruikers belangrijk zijn. De kans is groot dat je smartphone deze informatie standaard bewaart bij elke foto. Je kunt dit controleren en aanpassen. Op Android open je de camera-app, tik je op het tandwielpictogram voor Instellingen, zoek je naar Locatie opslaan, GPS-tags of Geotagging en schakel je de functie uit. Op sommige toestellen kun je ook instellen dat telkens eerst om je toestemming wordt gevraagd.

Op een iPhone open je Instellingen en ga je naar Privacy en beveiliging. Tik op Locatievoorzieningen, scrol naar Camera en kies Nooit of Vraag volgende keer of wanneer ik deel, om telkens zelf te beslissen.

Bij de meeste digitale fotocamera’s werkt het net zo. Ze gebruiken een gps-module of bluetooth met je smartphone om locatiegegevens toe te voegen. Via het menu kun je deze functie ook hier uitschakelen.

Locatie aanpassen

Sommige apps en diensten verwijderen locatiegegevens automatisch uit foto’s. WhatsApp bijvoorbeeld stript standaard alle metadata. Toch is het veiliger om gevoelige informatie vooraf zelf te wissen. Op een iPhone doe je dat vanuit de Foto’s-app: selecteer de foto, tik op het info-icoon of veeg omhoog. Je ziet een kaart met locatie, en via Pas aan kun je de locatie wijzigen of instellen op Geen locatie. Met Voeg een locatie toe kun je ook zelf gegevens toevoegen. Op Android is dit wat lastiger. Google Foto’s biedt geen optie om locatiegegevens te verwijderen of aan te passen als die al in de EXIF-metadata zitten. Zelf locatiegegevens toevoegen kan wel, maar slechts beperkt. Externe apps bieden dan meer mogelijkheden.

Photo Metadata Remover geeft je de mogelijkheid om een of meerdere foto’s tegelijk te strippen van locatie en andere metadata. Je kiest de bronmap en de doellocatie voor de opgeschoonde bestanden. Wil je metadata wijzigen in plaats van verwijderen, dan gebruik je een gratis app als Photo EXIF Editor - Metadata. Open een fotomap, selecteer een foto en je ziet een reeks EXIF-tags, zoals Geolocation, Captured time, Aperture en Exposure time. Tik op een tag om deze aan te passen. Bij Geolocation krijg je een kaart te zien waarop je een nieuwe locatie aanduidt, die je bevestigt met het vinkje en het diskette-icoontje.

Losse bestanden in XnView

Het is prettiger om de metadata van je foto’s op je pc te bewerken. In beperkte mate kan dat via Verkenner: klik met rechts op een foto, kies Eigenschappen, open het tabblad Details en beweeg je muis over de kolom Waarde om te zien welke items je kunt aanpassen. Voor meer mogelijkheden zijn er gratis externe tools beschikbaar. We denken bijvoorbeeld aan de uitgebreide opdrachtregeltool ExifTool, de flexibele fotobeheerder XnView MP of het Adobe Lightroom-alternatief darktable.Hier focussen we op de handigste functies binnen XnView MP. Start de tool (ook als portable versie beschikbaar) en open een foto via het menu Bestand of de ingebouwde bestandsbrowser. Icoontjes op de miniatuur tonen welke metadata aanwezig zijn (xmp, ipct-iim en exif). Helemaal onderaan vind je het tabblad Info met de metadata op aparte tabbladen. Op het tabblad Kaart bekijk je de locatie. Controleer in het menu Beeld of alle gewenste opties bij Info panelen zijn aangevinkt.

In het menu Metagegevens kies je bij Opschonen welke soorten metadata je wilt verwijderen. Andere opties, die geen verdere toelichting behoeven, zijn GPS-gegevens bewerken en Tijdstempel wijzigen. Met IPTC bewerken en XMP bewerken pas je metadata aan via meerdere tabbladen. Klik hier op Schrijven om je wijzigingen toe te passen. In het Info-paneel zul je merken dat veel aanpassingen tegelijk op zowel ITPC-IIM- als XMP-niveau doorgevoerd worden.

Batch-aanpassingen in XnView

Met XnView MP kun je metadata ook in meerdere foto’s tegelijk aanpassen of verwijderen. Open Hulpmiddelen / Reeks converteren (Ctrl+U) en voeg bestanden of een hele map toe met Bestanden toevoegen of Map toevoegen. Ga daarna naar het tabblad Acties, klik op Actie toevoegen, kies Metagegevens en selecteer een optie als IPTC-IMM/XMP, Metagegevens wissen of XMP. We gaan even uit van deze laatste. Vul de tagvelden die verschijnen naar wens in.

Op het tabblad Uitvoer bepaal je waar de gewijzigde bestanden terechtkomen (dit hoeft zeker niet de bronmap te zijn). Bevestig met Converteren om de aangepaste metadata op te slaan in de geselecteerde foto’s. Je controleert dit via het Info-paneel op het tabblad XMP (onder meer bij het onderdeel dc). Op vergelijkbare manier kun je ook IPTC-IIM-metadata aan meerdere foto’s toevoegen of aanpassen.

Metadata in audio

Net als bij foto’s kunnen ook audiobestanden metadata opslaan, in verschillende headers en op uiteenlopende manieren. Het bekendste formaat is ID3 (voornamelijk bij mp3), met informatie als titel, artiest, album, genre en jaar. De latere versie, ID3v2, ondersteunt ook songteksten, albumhoezen en eigen velden. Andere populaire formaten zijn APE en Vorbis Comments, onder meer gebruikt bij FLAC- en OGG-bestanden.

Zoals eerder genoemd zijn er verschillende praktische redenen om metadata in audiobestanden aan te passen of toe te voegen. Twee uitstekende en gratis tools hiervoor zijn TagScanner en Mp3tag. We nemen deze laatste als voorbeeld. Laat je niet afschrikken door de naam: de tool ondersteunt verschillende audio- en metadataformaten, waaronder de drie hierboven genoemde.

Losse bestanden in Mp3tag

Download en installeer Mp3tag onder Windows (eventueel als portable versie) en start de app. Sleep een audiobestand naar het hoofdvenster en selecteer het. In het linkerdeelvenster zie je de metadata zoals Titel, Artiest, Album en Jaar. In de kolom Tag verneem je het type metadata, bijvoorbeeld Vorbis Comment, ID3v2.4 of APE. Je past de metadata aan door in een tagveld te klikken en de inhoud te wijzigen of aan te vullen. Klik met rechts op het veld met het cd-icoon, kies Cover toevoegen en verwijs naar een geschikte afbeelding. Gebruik Bestand / Tag opslaan (Ctrl+S) om je wijzigingen te bewaren.

Je kunt ook metadata ophalen via online databases. Mp3tag ondersteunt standaard drie bronnen: freedb (of beter: opvolger gnudb, aangezien freedb niet langer operationeel is), Discogs en MusicBrainz. Deze opties vind je in het menu Tagbronnen. Bij het eerste gebruik van Discogs meld je je aan met een gratis account en autoriseer je Mp3tag met een code. Voor MusicBrainz en freedb is dat niet nodig, al vul je voor freedb wel bij voorkeur een (willekeurig) e-mailadres in via Bestand / Opties bij Tagbronnen / Freedb (de overige gegevens kun je ongewijzigd laten). Je kunt nu allerlei metadata, inclusief coverart, opvragen via deze bronnen.

Batch-aanpassingen in Mp3tag

Soms wil je metadata van meerdere muziekbestanden tegelijk aanpassen of toevoegen, bijvoorbeeld nummers van dezelfde cd. Dat kan ook in Mp3tag: sleep een map met nummers naar het hoofdvenster of open die via Bestand / Map toevoegen. Selecteer de bestanden die je tegelijk wilt aanpassen; met Ctrl+A selecteer je alles. In het linkerdeelvenster verschijnt dan standaard <houden> bij tagvelden die al ingevuld zijn. Laat je <houden> staan, dan wijzigt Mp3tag dat veld niet. Klik je op het pijlknopje, dan kun je <wissen> kiezen om het veld te legen, een bestaande tag selecteren of zelf iets invoeren. Bevestig ook hier met Ctrl+S om je wijzigingen op te slaan.

Je kunt metadata ook automatisch laten invullen op basis van bestandsnamen. Die bevatten soms bruikbare informatie terwijl de metatags zelf leeg zijn. Selecteer de juiste bestanden en kies Converteren / Bestandsnaam - Tag. Pas het veld Formattering aan zodat het overeenkomt met de structuur van je bestandsnamen, bijvoorbeeld %track% - %artist% - %title%. Onderaan zie je de overeenkomende tags. Klik op Voorbeeld en bevestig met OK. Het omgekeerde kan trouwens ook, via Tag - Bestandsnaam.

Metadata in documenten

Niet alleen mediabestanden bevatten metadata, dit geldt net zo goed voor ‘gewone’ documenten. Deze informatie kan bijvoorbeeld handig zijn bij het ordenen, zoals op auteur of trefwoorden, en bij het archiveren en zoeken. We beperken ons hier tot twee populaire formaten: pdf en docx. Om de metadata van een pdf te bekijken, open je die in een gratis applicatie als Adobe Acrobat Reader. Klik met rechts op het document en kies Document properties (Ctrl+D). Op het tabblad Description kun je tags invullen zoals Title, Author, Subject en Keywords.

Voor docx-bestanden kun je Verkenner gebruiken: klik met rechts op het bestand, kies Eigenschappen en blader op het tabblad Details door de metadata. Je kunt dit uiteraard ook rechtstreeks in Microsoft Word doen: open het document, ga naar Bestand, kies Info en klik op Alle eigenschappen weergeven.

Documenten bewerken

Bij docx-bestanden kun je metadata niet alleen bekijken, maar vaak ook aanpassen, zowel via Verkenner als in Word. Beweeg je muiscursor over een veld en verschijnt er een kader, dan kun je de inhoud wijzigen of wissen. Wil je meerdere metadata tegelijk verwijderen, dan kies je beter een andere aanpak. Dit kan via het tabblad

Details in het eigenschappenvenster van het bestand. Klik onderaan op Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen. In het dialoogvenster staat standaard ingesteld dat er een kopie wordt gemaakt zonder eigenschappen, maar je kunt ook de optie De volgende eigenschappen uit dit bestand verwijderen kiezen. Vink dan de gewenste metadata aan of klik op Alles selecteren, en bevestig met OK.

Je kunt ook bewerken vanuit Word: ga naar Bestand, kies Info en klik op Controleren op problemen / Document controleren. Laat alle onderdelen aangevinkt en klik op Controleren. Vervolgens kies je Alles verwijderen bij de onderdelen die je uit het document wilt halen. Rond af met Sluiten.

PDF-bestanden bewerken

Voor het gratis bewerken van metadata in een pdf-bestand gebruik je bijvoorbeeld PDF24 Creator. Start de tool na installatie. In de toolbox onderaan zie je onder meer de knoppen Remove PDFMetadata en Edit PDF metadata. Sleep een of meerdere pdf’s naar het venster. Met de eerste knop verwijder je alle metadata in één keer, met de tweede pas je velden aan zoals Title, Author, Subject en Keywords. Je kunt hiermee helaas geen eigen metadata toevoegen.

Dat kan wel met een zeldzame gratis (online-)tool zoals Sejda. Klik op Change metadata (ook Remove all metadata is hier beschikbaar), vul de gewenste velden in of klik op + Add new field, en geef een naam en waarde op. Bevestig met Add Field en Update PDF Metadata, en download de aangepaste pdf. Je kunt deze eigen velden bekijken met Acrobat Reader, via Document properties op het tabblad Custom.