In de tijd waarin je Windows 2000-pc meer dan vijf minuten nodig had om een bureaublad te laten zien, kon pc-optimalisatiesoftware daar vaak wel een minuut of meer afsnoepen. Maar werken de oude methodes op de prestaties van de huidige pc's? Kortom: is pc-optimalisatie nog wel nuttig?

Voor een paar tientjes of zelfs gratis een vier keer zo snelle pc! De makers van hulpprogramma's voor systeemoptimalisatie beloven zonder uitzondering gouden bergen en alleen maar voordelen wanneer je hun software gebruikt. Er was inderdaad een tijd dat dergelijke programma's ook echt nodig waren om Windows langere tijd probleemloos te kunnen gebruiken. Een nieuwe versie van PC Tools, Norton Utilities of QEMM386 was een moment waar iedere pc-gebruiker met smart op zat te wachten; eindelijk konden er nog meer problemen van Windows opgelost worden.

Lange tijd had Microsoft ook onvoldoende oog voor problemen, en werd het aan de gebruiker overgelaten om de problemen op te lossen, of niet. Maar die tijd lijkt voorbij, Windows lost de problemen nu zelf wel op. De snelheid van Windows na een jaar intensief gebruik, is niet heel veel lager dan aan het begin. In elk geval niet wanneer je de services die Microsoft aan Windows heeft toegevoegd om het systeem op snelheid te houden, gewoon hun werk laat doen. De noodzaak hier aparte tools voor te installeren lijkt daarmee overbodig. Of zou er nog wel voordeel in een apart programma voor defragmentatie of geheugenbeheer zitten?

©PXimport

De programma's voor systeemoptimalisatie beloven vaak heel veel betere prestaties.

Het Windows-register

Het register is een bekende zwakke plek van Windows. In het register bewaren het besturingssysteem en alle programma's die je installeert, informatie over hun configuratie. Het register is een hiërarchische database, dus met een opbouw die doet denken aan een mappenstructuur. In elke map kan een stuk configuratie-informatie zitten (een sleutel) maar ook een aantal submappen met submappen en submappen tot je uiteindelijk pas veel dieper bij een sleutel komt. Start de register-editor (met het commando regedit) en je ziet dit ook direct terug.

Zoek je met F3 en herhaal je de zoekopdracht, dan merk je ook dat configuratiegegevens voor een bepaald programma of een hardwarecomponent op heel veel verschillende plekken in het register voorkomen.

Dat het register geldt als een zwakke plek, komt voor een belangrijk deel doordat het bij dagelijks gebruik eigenlijk alleen maar groeit en nooit kleiner wordt. Er wordt vooral informatie aan toegevoegd en eigenlijk nooit opgeruimd. Wanneer je een programma installeert en meteen weer verwijdert, blijven er vele MB's aan daarna nutteloze gegevens en instellingen in het Windows-register achter. Het register groeit hierdoor tot wel 500 MB of meer en bevat dan heel veel nutteloze informatie. Maar is dat ook erg? Wel volgens de leveranciers van register-cleaners. Programma's om het register op te schonen en te ontdoen van de overbodige gegevens zijn erg populair en zowel betaald als gratis te krijgen. Register-cleaners claimen de computer sneller te maken door 'registerfouten' te verwijderen en zo crashes te voorkomen. Ook speuren ze verweesde instellingen op die zijn achtergebleven toen de bijbehorende software werd verwijderd. Tot slot claimen register-cleaners 'corrupte en beschadigde' gegevens te verwijderen. "Het effect van het opschonen van het register is een kleiner register. Het register wordt met Windows geladen en de grootte van het register heeft dus direct invloed op de systeemprestaties. Daarnaast kunnen fouten uit het register gehaald worden. In dat geval maakt het opschonen van het register de pc stabieler" aldus de TechSupport van WiseCleaner.

©PXimport

Ashampoo Registry Cleaner is een van hulpprogramma's om het register op te schonen.

Ecosystem Team

Dat Windows steeds beter voor zichzelf zorgt en vaak al met nieuwe technieken overweg kan voor ze ook maar echt in de winkel liggen, is te danken aan het Windows PC Ecosystem Team. Dit team is opgezet binnen Microsoft nadat Windows Vista direct al bij de introductie grote problemen had met videodrivers van NVIDIA en diverse hardware van HP. Beide problemen waren wel bekend tijdens de ontwikkeling van Vista, maar hadden nooit de aandacht gekregen die ze verdienden. Niemand binnen Microsoft had zich er echt voor ingezet ze op te lossen.

Het Windows PC Ecosystem Team bestaat uit een aantal Windows-engineers die heel nauw samenwerken met de hardwarefabrikanten. Zij zorgen ervoor dat elke nieuwe chip, elk nieuw aanraakscherm, elk nieuw opslagmedium en elke nieuwe hardware-standaard, wordt vertaald naar een aanpassing van een driver. Plus, wanneer er een echte aanpassing in Windows nodig is, zetten ze deze op de roadmap van de Windows-ontwikkelaars.

©PXimport

Bij wijzigingen in het Windows-register waarschuwt Microsoft dat deze het systeem ook instabiel kunnen maken.

Vervuiling?

We testen verschillende register-cleaners. De populairste is ongetwijfeld het gratis CCleaner, maar ook minder bekende en betaalde versies zoals Ashampoo Registry Cleaner, Wise Registry Cleaner en de opruimfunctie voor het Windows-register in Norton Utilities laten we draaien. Dat de scanresultaten grotendeels gelijk zijn, bewijst dat vervuiling van het register voorkomt en de definities die daarvoor gelden ook ongeveer gelijk zijn. Minder duidelijk wordt echter wat het verwijderen van de fouten vervolgens oplevert - behalve het gevoel goed werk te hebben verricht. Hoe erg is het als er koppelingen in het register staan naar helpbestanden die er niet zijn, als je alle hulp met computer en software wel via Google zoekt? Hoe erg is het als er een bestandsformaat niet aan een bepaald programma gekoppeld is zolang alle bestandsformaten die je wel gebruikt, dat wel zijn? Lastig is bovendien dat de programma's ook niet helpen te begrijpen wat deze fouten betekenen of wat de impact ervan is. Een paar honderd of zelfs duizend gevonden fouten, maakt het praktisch onmogelijk er zelf ook maar kritisch naar te kijken. Er is geen andere optie dan alles door de register-cleaner ongezien te laten verwijderen, wat meteen ook het meest risicovol is om te doen.

Vervuiling in het Windows-register is niet te voorkomen. De impact van de fouten is in de praktijk echter zo gering dat het misschien maar beter is ze niet op te schonen. Je voorkomt dat er echt iets mis gaat en bespaart tijd en moeite. Merkbare snelheidswinst zul je alleen boeken wanneer de computer maar net aan de specificaties van Windows voldoet. Upgraden met een SSD en meer geheugen zijn het echte medicijn voor zo'n pc, het register opschonen is slechts symptoombestrijding.

©PXimport

Als alles 'hoge prioriteit' heeft, heeft uiteindelijk niets meer hoge prioriteit.

©PXimport

De gratis CCleaner doet niet onder voor de betaalde register-vegers.

Is er nog toekomst voor het Windows-register?

Ook komende versies van Windows zullen nog een Windows-register kennen. Wel zal de rol in Windows 10 opnieuw kleiner worden. De apps binnen Windows gebruiken het register bijvoorbeeld niet. Alle code van een app zit in een soort container inclusief eventuele configuratiegegevens. Daar komt bij dat Microsoft met Windows 10 een echt nieuwe kernel (kern van een besturingssysteem) introduceert die een samenvoeging is van de kernel voor Windows Phone en die van Windows 8. Deze moet op elk apparaat gebruikt kunnen worden, dus behalve computer en smartphone ook op tablets, Xbox en apparaten als de Raspberry Pi.

Fragmentatie

Fragmentatie treedt op als bestanden worden opgeslagen op een harde schijf. Het staat eigenlijk voor de versnippering van de gegevensopslag en die zorgt voor vertraging. Heeft de computer een bestand nodig, dan verplaatst de kop van de harde schijf zich over de ronddraaiende schijf waarop de gegevens staan. In de optimale situatie staan de gegevens als één lange streep op de schijf. In de praktijk is dat vaak niet zo en moet de kop van de harde schijf om een bestand te lezen een aantal sprongen maken naar de plekken op de schijf waar telkens een deel van de gegevens staat. Dit is het gevolg van de manier waarop het bestandssysteem een schijf indeelt en elk vakje met gegevens adresseert. Bij langer gebruik neemt de mate van fragmentatie toe en kost het lezen en schrijven van gegevens steeds meer tijd. De pc wordt dan trager. Dit geldt overigens alleen voor de traditionele harde schijf, zie het kader 'SSD defragmenteren?'. Het defragmenteren van een SSD is zelfs schakelijk.

Defragmenteren is de oplossing voor fragmentatie. Bij defragmentatie worden de blokjes met gegevens opnieuw gerangschikt op de harde schijf zodat in het optimale geval om een bestand te lezen, telkens maar één beweging van de kop nodig is. De harde schijf is het langzaamste onderdeel van een computer, de impact van defragmentatie op de systeemprestaties daardoor groot.

Het goede nieuws is echter dat Windows het (opnieuw) inmiddels zelf regelt! Met XP introduceerde Microsoft een defragmentatiefunctie in de consumentenversie van Windows, maar die moest nog apart gestart worden. Dat gaf ruimte aan de makers van defragmentatiesoftware om het defragmenteren volledig te automatiseren. Destijds hadden deze programma's dus wel bestaansrecht. Maar sinds Windows Vista defragmenteert Windows de harde schijven automatisch op een moment dat de pc niet gebruikt wordt. Je hoeft er niets voor te doen om de computer op snelheid te houden en merkt er ook nog eens niets van ... allemaal standaardfunctionaliteit van Windows.

©PXimport

De defragmentatie van Windows doet stil en zonder ommezien uitstekend werk.

SSD defragmenteren?

Hoewel een SSD en een klassieke HDD dezelfde functie vervullen en Windows er ook nauwelijks onderscheid tussen maakt, is de interne werking van deze twee totaal verschillend. Bij de SSD ontbreken bewegende delen en is de toegangstijd tot de data overal hetzelfde, ongeacht op welke plek en in welke geheugenchip die gegevens staan. Is defragmentatie bij een harde schijf noodzakelijk, bij een SSD kan het schadelijk zijn! Windows 7 en 8 beschikken over voldoende kennis om een SSD te herkennen en de instellingen erop aan te passen.

©PXimport

Magisch defragmenteren

Er zijn nog wel aparte programma's voor defragmentatie. Magical Defrag van Ashampoo biedt net als de defragmentatie in Norton Utilities nog maar weinig extra's als het gaat om de defragmentatie zelf. De uitzondering is O&O Defrag dat heel veel inzicht geeft in de fragmentatie en meerdere manieren biedt om te defragmenteren. Je kunt daarmee de systeempartitie volgens een andere systematiek defragmenteren dan een datapartitie, de eerste bijvoorbeeld gesorteerd op bestandsnaam, de tweede op datum van de laatste gebruik. Heel mooi, maar merkbaar sneller wordt de pc er niet van. De standaard defragmentatie van Windows is - zo lijkt het - goed genoeg en werkt helemaal automatisch. De SSD heeft de betekenis van defragmentatie verder beperkt, hetzelfde geldt voor de nieuwste harde schijven die veel sneller zijn en ook vaak cachegeheugen gebruiken om data sneller te kunnen leveren. Het is dus niet nodig om nog tijd en geld te besteden aan het oplossen van een probleem dat in huidige Windows-versies vanzelf wordt opgelost.

©PXimport

O&O Defrag 18 komt met heel veel opties en mogelijkheden maar doet uiteindelijk toch maar alleen defragmentatie.

©PXimport

Om te bewijzen dat defragmentatie winst oplevert, biedt O&O gratis een programma dat de mogelijke winst door defragmentatie berekent.

Een schone installatie

Als niets meer werkte en ook de tooltjes Windows niet meer konden fixen, dan was een schone installatie lange tijd het enige antwoord. De harde schijf formatteren en helemaal opnieuw beginnen. Menno Schoone begon er in een periode van ernstige ziekte een website over die nog altijd bestaat en zeer succesvol is. Met een knipoog naar zijn achternaam gaf Menno onder het motto "Een Schoone PC is een optimale PC" op zijn site tips voor het snel opnieuw inrichten van Windows. Gedwongen door de verbeteringen in Windows heeft hij inmiddels de koers van zijn site aangepast. "De hardware is zo snel geworden dat de tijd die het kost om Windows te optimaliseren, niet meer opweegt tegen de daaruit voortvloeiende prestatiewinst. Windows kan nu vrijwel out-of-the-box gebruikt worden, zelf sleutelen onder de motorkap is daarom zelden zinvol", aldus Menno. "Ik heb de focus verlegd van de techneut naar de gebruiker. Het gaat niet meer om het installeren of optimaliseren van Windows maar om het verhogen van computerkennis en vaardigheden."

Als het gaat om tooltjes is Menno helder: "Ik heb gemerkt dat al die clean- en systeemtools voor meer problemen zorgen dan ze problemen oplossen. De enige waar ik nog een beetje vertrouwen in heb is CCleaner, maar dan alleen voor privacy en dan alleen om het hoogstnoodzakelijke te verwijderen. Zelf gebruik ik hem niet en hij staat ook niet op mijn website vermeld."

©PXimport

Door de veranderingen in Windows is de website van Menno Schoone nu een heel andere site dan in het XP-tijdperk.

Geheugenoptimalisatie

Van de drie optimalisatieprogramma's zijn de geheugenmanagers het meest achterhaald door de tijd en de ontwikkelingen in Windows. Tools om het geheugen van Windows te beheren, claimen geheugen vrij te maken. Dat klinkt goed maar is het niet. Je koopt geen duur geheugen om het niet te gebruiken. Moderne besturingssystemen gebruiken juist al het geheugen dat er is. Deze ontwikkeling is voor Windows begonnen bij NT4. Elk stukje RAM-geheugen wordt gebruikt en dat kan heel veel zijn.

Zeker de 64bit-versie van Windows kan heel veel geheugen adresseren en gebruikt het ook echt. Applicaties worden geladen, data worden in cache geplaatst. En daarbij wordt ook virtueel geheugen gebruikt, waarbij een stukje opslagruimte als tijdelijk werkgeheugen wordt ingezet, zelfs als het eigenlijk niet nodig is. Dit wordt allemaal gedaan om op het moment dat het wél nodig is, niet nog allerlei tijdrovende en dus vertragende acties te hoeven uitvoeren. Windows is hier zo goed in geworden dat het best een uitdaging is een 64bit-computer op de knieën te krijgen door alleen maar programma's te starten.

Als een geheugenmanager echt in staat zou zijn om de manier waarop Windows met het geheugen omgaat te veranderen, dan zou dat de computer onherroepelijk trager maken en vermoedelijk ook instabieler. Gelukkig kunnen geheugenmanagers dat helemaal niet. Net als alle andere programma's, kan een geheugenmanager namelijk alleen in 'user mode' van Windows zijn acties uitvoeren en daar zijn de mogelijkheden maar zeer beperkt.

Hoe werken deze programma's dan? Als Windows start, wordt eerst de opstartcode geladen en daarna de kernel. Op dit moment wordt ook het geheugen ingedeeld. Een geheugenmanager kan pas hierna actief worden. Doorgaans forceren deze programma's applicaties meer gegevens naar het virtueel geheugen te schrijven dan Windows zelf nodig vindt, of ze claimen juist zelf heel veel geheugen om zo Windows te dwingen andere applicaties gegevens naar het virtueel geheugen te schrijven. Daarna laat de geheugenmanager het geheugen snel los en creëert het zo 'vrij geheugen', dat echter al snel weer door Windows zal worden weggeven voor echt nuttig gebruik. De TechSupport van WiseCleaner laat ons weten: "Wise Memory Optimizer kan geheugen vrijmaken en vrijgeven aan nuttige applicaties dat door inactieve processen wordt gebruikt. Maar de belangrijkste en unieke mogelijkheid is dat het programma het geheugen kan defragmenteren. Het voegt alle kleine ongebruikte geheugenblokjes samen tot een groter geheugenblok dat weer in zijn geheel gebruikt kan worden".

Liever msconfig

Geheugenmanagers zijn totale onzin en eerder schadelijk voor de pc dan dat ze goeddoen. Prik geheugen bij, stap van een 32bit-versie van Windows over naar 64 bit, en schakel programma's die onnodig met Windows opstarten uit in msconfig of via het Taakbeheer. Al het overige geheugenbeheer kun je beter aan Windows over laten. Dat is wel zo veilig en zeker beter!

©PXimport

Geheugenbeheer in Windows is sinds NT4 zoveel beter geworden.

Expert-modus

Wat doen computerexperts zelf om hun computer top fit te houden? Lars van Beek is Technisch Product Manager Windows bij Microsoft Nederland en verantwoordelijk voor Windows Vista, 7 en 8 in Nederland. Van Beek is nauw betrokken bij de productontwikkeling van Windows en bekend met de interne werking van Windows. "Op mijn werk installeer ik wekelijks nieuwe versies van Windows 10. Dat scheelt natuurlijk ook. Maar de pc's thuis draaien al jaren prima en zonder extra tooltjes. Ik vertrouw op de automatische defragmentatie en daarnaast controleer ik in Taakbeheer wat er allemaal start. Daarnaast check ik de prestaties en processen in Taakbeheer, daar loop ik ook wel eens doorheen."

Joris Peterse is redacteur bij Computer!Totaal en heeft een haat-liefde-verhouding met Windows. "Zo min mogelijk installeren. Ik zorg ook dat alles dat ik geïnstalleerd heb niet met Windows meestart, dus ik loop regelmatig msconfig door. Wanneer ik iets nodig heb, start ik het zelf, evenals een virusscan. Verder zorg ik dat mijn (vrij kleine) SSD altijd ruimte heeft. Ik installeer alles op de grotere harde schijf behalve Windows, drivers en zoiets als Firefox."

Conclusie

De tijd van de betaalde programma's voor systeemoptimalisatie is voorbij of nadert zijn einde. Windows is steeds beter in staat zijn eigen onderhoud te doen en doet dat ook echt goed. Het aantal situaties waarin nog een apart programma nodig is om ontbrekend onderhoud van Windows uit te voeren of beter uit te voeren, is zeer beperkt. Een grote of langdurige impact op de prestaties moet je er dan ook niet van verwachten. Goede hardware en upgraden naar een SSD en meer geheugen zijn betere maar ook duurdere oplossingen voor problemen met een trage computer. Even geen geld en een te trage pc? Kies dan voor een Windows-herinstallatie.

Een nieuwe laptop koop je niet zomaar. Het aanbod is groot, de verschillen in prijs en prestaties nog groter. Processors, opslag, schermtechniek en aansluitingen veranderen steeds, waardoor kiezen lastig blijft. De beste laptop is die past bij wat jij ermee doet: werk, studie, streamen of zwaardere taken als gamen of videobewerking. In deze koopgids lees je waar je anno 2025 (en ook al een beetje anno 2026) op let en hoe je binnen jouw budget een laptop vindt die lang meegaat.

Wanneer je een nieuwe laptop wilt kopen, dan is er aan keuze geen gebrek. Je moet dus goed weten waar je naar op zoek bent en dat begint bij je doel: wat ga je met de laptop doen en waar gebruik je hem? Bij een laptop die voor je werk of studie veel onderweg gebruikt wordt, zijn het gewicht en de accuduur bijvoorbeeld belangrijke aandachtspunten. Gebruik je een laptop voornamelijk thuis zonder extra randapparatuur, dan is een groter scherm fijner en maakt het gewicht weer minder uit. Belangrijk is dat je een realistisch budget bepaalt dat rekening houdt met je wensen. We raden je sowieso aan om minimaal 700 euro uit te trekken: vanaf dat prijsniveau krijg je zonder al te veel concessies een bruikbare 16 GB RAM en 512 GB-ssd. Wil je serieus aan de slag met fotobewerking of een heel goede bouwkwaliteit, mik dan op 900 tot 1200 euro zodat bijvoorbeeld een beter scherm tot de mogelijkheden behoort. Wil je serieus gamen of zware 4K-video's bewerken? Reken dan op minimaal 1200 euro voor een laptop met losse gpu en extra koeling. Ligt je budget lager, overweeg dan refurbished zakelijke modellen of een Chromebook als je vooral online werkt.

Snelle checklist

✅Bepaal waarvoor je de laptop vooral gebruikt (werk, studie, gamen, reizen)
✅Kijk naar formaat en gewicht als je vaak onderweg bent
✅Let op accuduur en schermhelderheid bij gebruik buiten
✅Ga voor minimaal 16 GB RAM en 512 GB ssd-opslag
✅Controleer aansluitingen (usb-c met laden en video, HDMI 2.0 of hoger)
✅Vergelijk toetsenbordcomfort en bouwkwaliteit
✅Controleer of onderdelen later uitbreidbaar zijn (RAM, ssd)

Schermformaat

Het beeldscherm bepaalt voor een belangrijk gedeelte het formaat van een laptop. Wanneer je een laptop veelvuldig buitenshuis wilt gebruiken, raden we je een 13- of 14inch-scherm aan. Een 14inch-laptop is wat ons betreft de ideale combinatie tussen een scherm waarop je comfortabel kunt werken en de draagbaarheid onderweg. We gaan er daarbij wel vanuit dat een laptop thuis of op je werkplek voornamelijk met een los beeldscherm gebruikt wordt als je echt langdurig werkt. Gebruik je geen los scherm en neem je je laptop nooit mee, dan is een wat groter 15- of 16inch-scherm wel fijn. Gebruik je een laptop vooral buitenshuis? Let dan op de schermhelderheid: voor gebruik in lastige lichtomstandigheden is minimaal 400 nits aan te raden. Daarnaast zijn matte schermen minder gevoelig voor storende reflecties, terwijl glanzende schermen vaak een levendiger beeld geven maar sneller spiegelen in fel licht.

Een Full-HD-scherm is ook op goedkope laptops tegenwoordig gelukkig de standaard en op een 14inch-scherm heb je hiermee een scherp plaatje. Op een 14inch-laptop is de meerwaarde van een 4K-scherm beperkt, al kan een scherm met wat hogere resolutie als 2880 x 1620 of 2560 x 1600 pixels wel prettig zijn. Voor grotere laptops geldt dat nog sterker. We zien dat de markt steeds meer verschuift van 16:9- naar 16:10-schermen. In plaats van een resolutie van 1920 x 1080 pixels heb je dan een scherm met 1920 x 1200 pixels. Die extra verticale ruimte maakt spreadsheets en websites zichtbaar prettiger zonder dat de behuizing significant groter wordt.

©Dell | Shaun Lucas

Beeldkwaliteit

Naast dat je ook op goedkopere laptops tegenwoordig een bruikbare resolutie krijgt, is ook een IPS-scherm steeds meer standaard geworden. Hierdoor is de beeldkwaliteit over het algemeen beter dan een aantal jaar geleden, toen er vooral TN-schermen op goedkopere laptops gebruikt werden. Uiteraard zijn er nog wel verschillen tussen goedkopere en duurdere IPS-panelen, maar de kwaliteit van een goedkoop IPS-paneel is doorgaans een stuk beter dan die van een goedkoop TN-paneel. Duurdere IPS-panelen hebben een betere kleurweergave omdat ze een groter gedeelte van het kleurspectrum kunnen weergeven. Goedkope panelen kunnen vaak niet alle kleuren goed weergeven, waardoor ze niet heel geschikt zijn voor serieuze fotobewerking. Daarnaast is oled sterk in opmars en bij laptops vanaf 800 euro is er genoeg keuze als je op zoek bent naar een oledscherm. Oled heeft als voordeel dat het contrast veel hoger is dan bij IPS-schermen, omdat de individuele pixels uitgeschakeld of gedimd kunnen worden. Ook is de kleurweergave over het algemeen goed, waardoor een oledscherm er al snel indrukwekkend uitziet. Een nadeel kan zijn dat oledschermen op laptops doorgaans PWM (pulse-width modulation) gebruiken om de helderheid te regelen en niet iedereen dat comfortabel vindt. Een andere schermtechniek die in opkomst is, is het mini-ledscherm. Dit is een IPS-scherm waarvan de achtergrondverlichting bestaat uit mini-leds die in zones aangestuurd kunnen worden. Hierdoor is het contrast veel beter dan bij traditionele achtergrondverlichting, waardoor de eigenschappen van een oledscherm benaderd worden.

©ASUS

©HP

RAM en opslag

Windows 11 heeft genoeg aan 8 GB RAM, maar dat is een hoeveelheid werkgeheugen die we in 2025 afraden. Software stelt steeds meer eisen en het is wel zo prettig als je tijdens het werken meerdere vensters en programma's naast elkaar kunt gebruiken. Kies dus voor minimaal 16 GB RAM. Op een krachtige laptop voor videobewerking of een krachtige gamelaptop raden we je 32 GB RAM aan. Kies ook als je weinig eisen hebt minimaal een ssd met een capaciteit van 512 GB. Een kleinere ssd wordt namelijk wel heel krap als je wat programma's op je laptop installeert. Wil je gamen? Dan is een ssd van 1 TB wat ons betreft het minimum. Moderne spellen vereisen vaak ergens tussen de 40 en 100 GB opslagruimte. Het is toch wel prettig om een paar spellen tegelijkertijd te kunnen installeren, zeker omdat het downloaden en installeren door de grote omvang ook steeds meer tijd in beslag neemt. Let erop dat het bij veel laptops niet mogelijk is om het werkgeheugen later uit te breiden of te vervangen. Bij gamelaptops of krachtigere workstations kan dat doorgaans nog wel. De opslag is bij veel laptops wel te vervangen omdat er meestal gebruik wordt gemaakt van een M.2-NVMe-ssd. Sommige laptops hebben een tweede M.2-slot.

©Adnan Ahmad Ali - stock.adobe.com

Toetsenbord

Het toetsenbord is een van de belangrijkste onderdelen van een laptop en bepaalt in grote mate hoe fijn je kunt werken. In de praktijk zijn er grote verschillen tussen het tikcomfort van laptops. Sommige toetsenborden geven een duidelijke feedback als je een toets indrukt, terwijl andere toetsenborden geen duidelijk drukpunt hebben. Op heel dunne laptops hebben de toetsen soms minder travel, wat zorgt voor een minder comfortabele tikervaring. Op goedkope laptops zit er soms speling in het toetsenbord, wat vervelend is als je langere stukken wilt tikken. Soms vind je in reviews informatie over het tikcomfort, maar in het echt uitproberen heeft wel onze voorkeur. Werk je veel met getallen, dan is een numeriek veld waarschijnlijk onmisbaar en moet je in de praktijk kijken naar laptops met minimaal een 15inch-scherm.

Een verlicht toetsenbord lijkt misschien een onbeduidend detail, maar is in de praktijk een heel fijne toevoeging. Laptops gebruik je immers vaak ook onderweg, waarbij de verlichting niet altijd zo goed is als op je werkplek thuis. Dan is het toch wel fijn als je kunt zien op welke toetsen je drukt als je naar je toetsenbord kijkt.

©Hairem - stock.adobe.com

Aansluitingen

Uiteraard is het belangrijk dat je laptop alle aansluitingen heeft die je nodig hebt, waarbij je extra moet letten op de mogelijkheden van de usb-c-poorten. Een laptop zonder usb-c-poort die ook geschikt is voor laden en het aansluiten van een beeldscherm zouden we zelf niet meer kopen. Als een laptop thunderbolt 4 of 5 ondersteunt, dan weet je zeker dat je een usb-c-poort met alle mogelijkheden krijgt, met ondersteuning voor heel hoge overdrachtssnelheden van 40 of zelfs 80 Gbit/s (thunderbolt 5). In combinatie met een geschikt thunderbolt-dockingstation ondersteunt een thunderbolt-poort twee 4K-schermen; op usb-c-dockingstations zonder thunderbolt kan dit beperkt zijn tot één scherm. Usb 4 is gebaseerd op thunderbolt en kan theoretisch ook een snelheid tot 40 Gbit/s ondersteunen, maar de eisen zijn minder streng, waardoor de maximale snelheid vaak 20 Gbit/s is. Daarnaast is het mogelijk dat de beelduitvoer beperkt is tot één 4K-scherm. In de praktijk zijn alle usb-c-aansluitingen met ondersteuning voor usb 4 geschikt voor laden en video. Tot slot zijn er ook usb-c-poorten die gebruikmaken van usb 3.2 en een maximale overdrachtssnelheid van 5 of 10 Gbit/s bieden en maximaal één 4K-scherm ondersteunen. De meeste laptops met een usb-c-poort op basis van usb 3.2 ondersteunen laden en video, maar dat is niet altijd zo. Gebruik je HDMI voor het aansluiten van een scherm, controleer dan of dat HDMI 2.0 of nieuwer is, zodat je een 4K-scherm op 60 Hz kunt gebruiken. Een of twee usb-a-poorten, een kaartlezer en een 3,5mm-headsetaansluiting zijn in de praktijk ook erg handig.

©HP

Veel processorkeuze

Elk jaar komen er nieuwe laptop-cpu's uit, terwijl ook oudere generaties in de schappen blijven, waardoor vergelijken snel onoverzichtelijk wordt en het lastig is om een bepaalde processor aan te raden. In grote lijnen gebruikt Intel tegenwoordig Core 3/5/7 voor mainstream en Core Ultra 5/7/9 voor de premiumklasse. De belangrijkste vernieuwingen zitten in de Core Ultra 200V-reeks (Lunar Lake), bedoeld voor dunne en zuinige laptops. Deze processors combineren een moderne geïntegreerde gpu met een npu voor on-device AI en voldoen aan Microsofts eisen voor een Copilot+-pc, waarmee je extra functies in Windows krijgt. Voor normale energiezuinige laptops heeft Intel de Core Ultra 200U-reeks, terwijl de 200H/HX voor krachtige laptops bedoeld is. Deze doorgaans snellere processors op basis van de Arrow Lake-architectuur zijn echter niet voorzien van een npu die voldoet aan de eisen voor een Copilot+-pc. Let er daarnaast op dat er ook Core 200-processors zonder Ultra zijn: die zijn bedoeld voor iets goedkopere mainstreamlaptops en gebruiken een oudere architectuur, vergelijkbaar met Intels eerdere 13e en 14e generatie Core-processors (Raptor Lake). Op zich is dat niet heel erg, ook de oudere generaties Core-processors zijn prima chips.

AMD volgt grofweg eenzelfde logica als Intel en verkoopt processors als Ryzen 3, 5, 7 en 9. AMD heeft wel de generatieaanduiding veranderd, want waar er eerst reeksen waren als 5000, 7000 en 8000, vallen de nieuwste processors in de 9000-, 200- en 300 AI-reeks. De Ryzen 200-reeks is een refresh op basis van Zen 4 die inzet op prijs en efficiëntie en, net als de oudere chips in de 7000- en 8000-reeks, geen npu heeft die krachtig genoeg is om te voldoen aan de eisen van een Copilot+-pc. Geschikte chips vind je bij AMD in de Ryzen AI 300-reeks met nieuwe Zen 5-cores en snellere geïntegreerde graphics. De 9000-reeks is eveneens op Zen 5 gebaseerd en omvat krachtige processors die bedoeld zijn voor bijvoorbeeld gamelaptops. Deze chips hebben een relatief langzame geïntegreerde gpu, want ze worden gecombineerd met een losse gpu.

©Intel

Prestatieverschillen

Net als bij Intel gebruikte AMD op oudere processors de letter H voor chips met een hoger energieverbruik en de letter U voor energiezuinige processors. Bij de nieuwe Ryzen 300 AI- en Ryzen 200-reeks staan geen letters meer in het typenummer. In de specificaties vind je wel een standaardenergieverbruik. Het energieverbruik zegt wel iets over prestaties, maar kan door fabrikanten vaak ook lager ingesteld worden. De koeling en fabrieksinstellingen per laptop bepalen in de praktijk veel van het werkelijke prestatieniveau. Omdat moderne chips vaak verschillende soorten kernen combineren (prestatie- en efficiëntiekernen), zegt ook een simpele eis als 'minstens zoveel cores' weinig. Als vuistregel zit je voor de meeste gebruikers veilig met Core (Ultra) 5 of Ryzen (AI) 5 of hoger. Eind 2025 komt Intel met een nieuwe processorreeks op basis van de Panther Lake-architectuur die vermoedelijk als Core Ultra 300 op de markt komt. Laptops op basis van die processors worden begin 2026 verwacht.

©AMD

ARM-processors

Toen de Microsoft Windows 11 Copilot+-pc's in 2024 geïntroduceerd werden, was dat in combinatie met een Qualcomm Snapdragon X Plus of Elite-processor die gebruikmaken van de ARM-architectuur. Een architectuur die Apple sinds 2020 met de introductie van de M1 gebruikt voor Macbooks. We vroegen ons een jaar geleden dan ook af of dit wellicht het einde van x86 in de Windows-laptop inluidde. Een jaar later moeten we concluderen dat dat nog niet het geval is. Er is namelijk niet zo heel gek veel gebeurd. Qualcomm heeft sindsdien goedkopere varianten van de Snapdragon X-processor met 8 cores geïntroduceerd, maar er zijn nog geen ARM-processors van andere fabrikanten. Nvidia en Mediatek zouden bezig zijn met een ARM-processor voor Windows, maar die lijkt te zijn uitgesteld naar 2026. De introductie van goedkopere varianten betekent wel dat ARM-laptops er nu vanaf zo'n 700 euro zijn. Als je op zoek bent naar een laptop voor kantoorwerkzaamheden, kunnen die interessant zijn als je zeker weet dat je niet tegen beperkingen aanloopt op het gebied van softwarecompatibiliteit. Want hoewel de meeste software werkt op de ARM-architectuur en de ondersteuning steeds beter wordt, zou het kunnen dat dit niet voor al jouw software geldt. Op de website windowsonarm.org vind je voor veel software informatie of deze werkt op een Windows-laptop voorzien van ARM-processor. Laptops voorzien van een Snapdragon X hebben over het algemeen een lange accuduur.

©Qualcomm

Lees ook: Productiever en creatiever: dit kan Copilot voor jou betekenen

Wat is je budget en wat kun je voor dat bedrag verwachten?

Gamelaptop

Iedere laptopprocessor is voorzien van een geïntegreerde gpu en voor dagelijks gebruik voldoen die ruimschoots. Sommige geïntegreerde gpu's zijn zelfs snel genoeg voor (licht) gamen. De gpu's in processors in Intels Core Ultra 200V-processors en AMD's Ryzen AI 300-processors zijn voor geïntegreerde gpu's best indrukwekkend. E-sportstitels en wat oudere spellen kun je bijvoorbeeld spelen op Full HD als je de kwaliteitsinstellingen bescheiden houdt. De geïntegreerde gpu's die je in andere processors vindt, zijn een stuk zwakker en niet heel geschikt voor gamen. Waar je op de desktop de keuze hebt uit videokaarten van Nvidia, AMD en Intel, ligt dat voor een laptop anders en biedt alleen Nvidia geschikte gpu's aan.

Wil je gamen in Full HD, dan heb je aan een laptop voorzien van een RTX 4060 of RTX 5050 genoeg. Wil je wat comfortabeler op Full HD of zelfs in 1440p spelen, dan zijn de RTX 4070, RTX 5060 of RTX 5070 goede kandidaten. Dit zijn helaas wel allemaal gpu's met 8 GB VRAM, een hoeveelheid die we je op een desktop-pc zouden afraden omdat spellen steeds vaker VRAM vereisen om lekker te draaien. Helaas hebben de meeste mobiele gpu's minder geheugen dan hun desktoptegenhangers. Laptops met een RTX 4050 of de oudere, nog wel verkrijgbare, RTX 3060, 3050 Ti en 3050 raden we wel af. Die gpu's zijn voorzien van 6 of zelfs 4 GB VRAM en dat is zelfs met lagere kwaliteitsinstellingen erg krap. Wil je comfortabel in spelen, dan zijn minimaal een RTX 4080 of RTX 5070 Ti dankzij de ruimere hoeveelheid 12 GB VRAM goede kandidaten.

Probeer bij gamelaptops altijd reviews te vergelijken als je meerdere modellen op het oog hebt. Want waar de prestaties van grafische kaarten op de desktop nauwelijks van elkaar verschillen, is dat bij mobiele gpu's anders. Fabrikanten kunnen op basis van de koeloplossing in de laptop het vermogen van een gpu aanpassen, waardoor een laptop met een RTX 4070 toch beter kan presteren dan een RTX 4080.

©Nvidia

Chromebook

Gebruik je een laptop vooral voor browsen en andere online-toepassingen, dan kan een Chromebook interessant zijn. Chrome OS is een relatief licht besturingssysteem, waardoor een Chromebook doorgaans goedkoper is dan een Windows-laptop. Wel is Chrome OS inmiddels meer dan alleen een browser; zo kun je tegenwoordig ook Android-apps installeren en is het ook mogelijk om Linux-applicaties te gebruiken. Hierdoor is het prettig als een Chromebook wat snellere hardware heeft. Zo is ook onder Chrome OS 8 GB RAM prettig, zodat je genoeg tabbladen en applicaties tegelijkertijd kunt gebruiken zonder tegen grenzen aan te lopen. Daarom is er naast de normale Chromebook tegenwoordig ook de Chromebook Plus. Google stelt strengere hardware-eisen aan een Chromebook Plus, waardoor deze varianten sneller zijn en softwarematig wat meer mogelijkheden, zoals ingebouwde Gemini, bieden. Ook is een Chromebook Plus net wat handiger offline te gebruiken, omdat je bestanden automatisch voor offline bewerken beschikbaar zijn. Bij een normale Chromebook moet je dat per bestand van tevoren aangeven. Een Chromebook Plus heb je vanaf zo'n 400 euro en dan krijg je sowieso een Full HD IPS-scherm, minimaal 8 GB RAM en minimaal 128 GB opslag. We raden je, gezien deze relatief lage prijs, aan om eerst naar de Plus-modellen te kijken als je een Chromebook zoekt. Normale Chromebooks zijn nog goedkoper en heb je al voor zo'n 300 euro. Dan krijg je doorgaans wel een laptop met slechts 4 GB RAM, weinig opslag of juist heel trage eMMC-opslag en een relatief trage processor.

Omdat Chromebooks ook gebruik kunnen maken van Android-apps, is een aanraakscherm met opklapbaar scharnier in de praktijk een fijne toevoeging. Veel Android-apps werken immers prettiger als je ze op een tablet kunt gebruiken.

©Acer

Apple MacBook Air

Het assortiment laptops van Apple is behoorlijk overzichtelijk en bestaat uit de MacBook Air en MacBook Pro, die beide in twee schermformaten leverbaar zijn. Met de huidige MacBook Air, die verkrijgbaar is in een 13- of 15-inchvariant, haal je een laptop in huis waarmee je vrijwel alle werkzaamheden kunt uitvoeren. De normale M4-processor heeft 10 cores en is een relatief vlotte laptopprocessor. Indrukwekkend is dat er ondanks die krachtige processor toch geen actieve koeling noodzakelijk is, waardoor de MacBook Air altijd heerlijk stil zijn werk doet. Een minpuntje van de MacBook Air is dat de instapmodellen voorzien zijn van 256 GB opslag en dat is, afhankelijk van je gebruiksdoel, wellicht te weinig. Upgraden kan alleen bij aanschaf; het is onmogelijk om de ssd op een moderne MacBook later te vervangen. Iedere MacBook is tegenwoordig wel van minimaal 16 GB RAM voorzien en dat werkt in de praktijk gewoon prettig en hoef je dus niet per se te upgraden, iets dat overigens ook alleen bij aanschaf kan. Voor consumenten is de MacBook Air wat ons betreft de laptop waar we naar zouden kijken. De duurdere MacBook Pro heeft wel een wat beter scherm met mini-ledverlichting en kan met veel krachtigere processors geconfigureerd worden en kan, doordat er wel actieve koeling is, de prestaties langduriger volhouden.

©Apple

De 10 bekendste laptopmerken in Nederland

HP (Hewlett-Packard) heeft een groot en veelzijdig aanbod. Van instapmodellen voor school en thuis tot de snellere Envy- en Omen-laptops, waarmee je ook zwaardere taken aankunt.

Apple richt zich op gebruikers die een stil en krachtig systeem willen dat jaren meegaat. De MacBook Air en Pro met M-chips draaien soepel, hebben een sterke accuduur en passen goed binnen het Apple-ecosysteem.

Lenovo valt op door zijn degelijke bouw en scherpe prijzen. De IdeaPad en Yoga zijn populaire keuzes voor dagelijks gebruik. De 2-in-1-modellen bieden extra flexibiliteit, handig als je het scherm ook als tablet wilt gebruiken.

ASUS combineert prestaties met vernieuwing. De ROG- en TUF-modellen spreken gamers aan, terwijl de ZenBook-serie bekendstaat om het slanke ontwerp en de OLED-schermen.

Acer is sterk in laptops die veel waar bieden voor hun geld. De Swift- en Aspire-series zijn betaalbaar, snel genoeg voor alledaags gebruik en breed verkrijgbaar.

Dell levert met de XPS-lijn hoogwaardige Windows-laptops voor wie kwaliteit en afwerking belangrijk vindt. Ook de Inspiron-serie blijft populair onder thuisgebruikers.

Microsoft richt zich met de Surface-lijn op lichtgewicht laptops en tablets met een goed scherm en nauwkeurige stylus-ondersteuning.

MSI spreekt vooral gamers en videomakers aan. De laptops hebben krachtige hardware, goede koeling en een uitgesproken uiterlijk.

Huawei groeit snel met de MateBook-serie. De laptops zijn dun, licht en netjes afgewerkt, met een helder scherm en scherpe prijs.

Samsung richt zich met de Galaxy Book-lijn op gebruikers die al andere Samsung-apparaten hebben. Laptops en smartphones werken daarin soepel samen.

De beste laptop ...

...is de laptop die het best bij jou past. Bedenk dus vooraf goed wat je wilt en nodig hebt. Kijk niet alleen naar de prijs, maar ook naar bouwkwaliteit, accuduur en uitbreidbaarheid. De techniek verandert snel, maar door nu slim te kiezen, zorg je dat je ook over drie of vier jaar nog prettig met je laptop werkt. Of je nu kiest voor Windows, macOS of ChromeOS: een model dat past bij wat je dagelijks doet, daar heb je uiteindelijk het meest aan!

De aanschaf van een nieuwe camera is een spannend moment, maar het enorme aanbod maakt kiezen soms lastig. Ga je voor full-frame, veel megapixels of staat gebruiksgemak voorop? Wij helpen je door de specificaties heen te kijken. In dit artikel wijzen we je op de aandachtspunten voor jouw zoektocht, zodat je kunt investeren in apparatuur waar je jarenlang plezier van hebt.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Kamera Express

De knoop is doorgehakt: je gaat een nieuwe camera kopen. Dat is een leuk vooruitzicht, maar zodra je het aanbod bekijkt, kan de keuzestress toeslaan. Er zijn immers talloze modellen, sensoren en systemen op de markt die allemaal om je aandacht vragen. Om te voorkomen dat je verdwaalt in de specificaties, is het slim om vooraf goed in kaart te brengen wat je precies zoekt. Het maken van de juiste keuze begint niet bij de hardware, maar bij jezelf.

Bepaal je doel en de gewenste beeldkwaliteit

De allerbelangrijkste vraag die je jezelf moet stellen is wat je precies wilt gaan vastleggen. Een straatfotograaf heeft natuurlijk hele andere eisen dan iemand die vogels in de vlucht wil fotograferen of studioportretten maakt. Je doel bepaalt dus voor een groot deel welk type sensor je nodig hebt.

De sensor is het hart van je camera en heeft veel invloed op de beeldkwaliteit en prestaties bij weinig licht. Full-frame sensoren zijn fantastisch in donkere omstandigheden en bieden een prachtige scherptediepte, maar zijn vaak prijziger en zwaarder. Crop-sensoren zijn daarentegen compacter en vergroten het bereik van je lens, wat weer handig is voor natuurfotografie.

Kijk daarnaast kritisch naar de resolutie. Megapixels zijn belangrijk als je foto's op groot formaat wilt afdrukken of achteraf veel wilt bijsnijden, maar voor online gebruik volstaat een lagere resolutie vaak prima.

Het totale kostenplaatje

Bij de aanschaf van fotoapparatuur kijken mensen vaak alleen naar de prijs van de camera zelf, de zogenoemde body. Het is echter verstandiger om naar het totaalplaatje te kijken. Voor een beginnende fotograaf biedt een instapmodel vaak al meer dan genoeg functionaliteit, terwijl een gevorderde gebruiker misschien specifieke wensen en eisen heeft die een duurder model rechtvaardigen.

Vergeet daarom niet dat je budget ook ruimte moet overlaten voor accessoires. Lenzen zijn vaak bepalender voor de kwaliteit van je foto dan de camera zelf. Daarnaast heb je snelle geheugenkaarten, reservebatterijen en een goede tas nodig. Reken je rijk door het complete pakket in te schatten, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.

Ergonomie en bedieningsgemak

Specificaties op papier zeggen niets over hoe een camera in de hand ligt. Het gebruikscomfort is misschien wel de meest onderschatte factor bij een aankoop. Een camera moet goed aanvoelen, niet te zwaar zijn als je er de hele dag mee op pad gaat, en een logische knoppenindeling hebben.

Voor beginners kan het heel prettig zijn als een camera beschikt over goede automatische functies, zoals oog-autofocus en gezichtsherkenning, zodat je direct scherpe foto's maakt. Wil je juist groeien in je hobby? Dan is het belangrijk dat de camera voldoende fysieke knoppen heeft om instellingen als sluitertijd en diafragma handmatig en snel aan te passen, zonder dat je eerst diep in een menu moet duiken.

©Niks Ads

Denk aan de toekomst en test het zelf

Een camera is zelden een losstaande aankoop; je koopt je in in een systeem. Controleer daarom altijd de uitbreidingsmogelijkheden. Heeft het merk dat je op het oog hebt voldoende lenzen beschikbaar die passen bij jouw ambities? Misschien wil je in de toekomst wel investeren in een reportageflitser of specifieke macro-lenzen.

Door te kiezen voor een systeem met voldoende compatibele accessoires, voorkom je dat je over een paar jaar alles moet vervangen. De beste manier om hier zeker van te zijn, is door het zelf te ervaren. Reviews lezen en specificaties vergelijken op de website van Kamera Express is een goed startpunt, maar stap vooral ook een winkel binnen. Door verschillende modellen vast te houden en advies te vragen aan specialisten, merk je direct welk model voor jou de juiste 'klik' heeft.