Hoe zit het nu met 5G in Nederland?

Mogelijk heb je nu nog het gevoel geen 5G nodig te hebben, omdat de internetsnelheid van 4G prima volstaat. Dat is niet verwonderlijk. 4G heeft echter grote veranderingen teweeggebracht hoe wij mobiele data gebruiken, en vooral het onderweg streamen van muziek en video heeft een enorme vlucht genomen dankzij 4G.

Ook 5G zal naar verwachting een revolutie teweegbrengen dankzij de extra datasnelheid en het aantal apparaten dat gelijktijdig gebruik kan maken van het netwerk. Het zou zelfs je bestaande wifi-netwerk kunnen vervangen. Maar voordat het zover is, zijn er nog veel hordes te nemen. Vooral in Nederland lijken we achter de feiten aan te lopen ten opzichte van andere landen. Dat ligt niet aan de providers die 5G aanbieden. Hoe zit dat precies?

Bandbreedtes

Om dat uit te kunnen leggen, moeten we even kijken naar een technisch deel van 5G-netwerken. 4G gebruikt op dit moment de frequentiebanden 800, 1.800 en 2.600 MHz om te werken. De frequenties die 5G gaan gebruiken, zijn 700, 1.400 en 2.100 MHz. Later gevolgd door 3.500 en tenslotte 26.000 MHz (oftewel 3,5 en 26 GHz). De eerste drie frequentiebanden vallen in het spectrum dat nu al gebruikt wordt voor mobiele 4G-netwerken en kon dus vrij vlot in gebruik genomen worden. Daardoor zal er qua dekking ook geen enorme uitdaging zijn voor de providers. De andere twee banden liggen behoorlijk buiten dat spectrum en zullen dus echt een merkbaar verschil maken, vooral op doorvoersnelheid.

Alleen die 3,5 GHz-band. Die is in Nederland nog helemaal niet beschikbaar. In het Friese Burum staat een afluisterstation van de AIVD en MIVD, dat deze frequentieband gebruikt voor pakweg de noordelijke helft van Nederland. Voordat deze bandbreedte geveild kan worden aan providers moet er een oplossing gevonden worden voor het afluisterstation, dat verplaatst gaat worden naar buiten onze landgrenzen. Daarna kan de 3,5 GHz-band dan eindelijk geveild worden aan providers. De mobiele netwerken zullen echter wel bijgewerkt moeten worden, omdat de bandbreedte in een ander spectrum valt.

Overigens zal dat bij de 26GHz-band al helemaal het geval zijn, zodat het bereik toereikend gemaakt kan worden. Dat houdt echter wel in dat we op zijn vroegst over een paar jaar pas écht iets van het verschil kunnen merken dat 5G maakt. Dat is nogal een andere boodschap dan de reclames van providers ons wijs willen maken.

Waarom 5G nog niet snel is

Het probleem is eenvoudig. De oplossing niet. De 3,5 GHz-frequentieband wordt dus al gebruikt door de schotels in het Burum. De AIVD en MIVD onderscheppen er radioverkeer mee, maar ook het bedrijf Inmarsat heeft de frequentie nodig om het scheepvaartverkeer noodoproepen te kunnen laten doen. Laatstgenoemde stapte met succes naar de rechter om de frequentie te kunnen blijven gebruiken en de Nederlandse staat te dwingen met een oplossing te komen voordat ze de 5G-frequentie aan providers kunnen aanbieden.

Omdat er internationale regels zijn afgesproken rondom de beschikbaarheid van noodoproepen stelt de rechter dat de 3,5 GHz-frequentie Inmarsat niet zomaar afgepakt mag worden. Het ziet er naar uit dat zowel Inmarsat als de geheime diensten moeten uitwijken. Inmarsat gaat waarschijnlijk vanaf 1 januari 2024 in Griekenland te werk.

Dat houdt in dat de band vanaf 2024 in gebruik genomen kan worden. De veiling van de frequenties aan providers vindt waarschijnlijk eind 2023 plaats. De rechterlijke uitspraak heeft gezorgd voor twee jaar vertraging bovenop de vertraging die de situatie al met zich meebracht. In 2024 kunnen providers in Nederland waarschijnlijk 5G aanbieden dat wel écht het verschil maakt. Daarna kan het worden uitgebreid met de 26 GHz-band.

5G-light

De CEO van Vodafone (Nick Read) schudde de boel flink op door klare taal te spreken: “De manier waarop VodafoneZiggo 5G in Nederland aanbiedt is geen echte 5G en misleidt daarmee consumenten en bedrijven.” Daar voegde Read aan toe: “Het is effectief een 5G-symbool laten zien, maar 4G-prestaties geven.” Dat komt omdat de provider Dynamic Spectrum Sharing (DSS) inzet, waarbij zowel 4G- als 5G-banden gebruikt worden, maar niet de maximale constante bandbreedte van 5G bereikt wordt. VodafoneZiggo reageerde snel tegenover techsite Tweakers.net met een ontkennende reactie, waarin gesteld wordt dat 5G via DSS gewoon voldoet aan de standaarden.

De andere providers met een eigen netwerk (T-Mobile en KPN) zien geen meerwaarde in het gebruik van DSS en scheiden de 4G- en 5G-banden. Ondanks dat de andere providers geen DSS gebruiken, zijn er geen opvallende snelheids- en bereiksverschillen merkbaar. Door een woordvoerder van T-Mobile werden we gewezen op de zogenaamde Umlaut-test, waar T-Mobile zelf natuurlijk als beste uit de bus kwam. De verschillen zijn marginaal, terwijl twee van de drie providers geen frequentiedelingstechniek gebruiken.

Met die kleine vooruitgang die het huidige 5G biedt kunnen providers het zichzelf lastig maken. 5G heeft zoveel meer in z’n mars dan nu wordt geboden, terwijl in praktijk 5G in Nederland nog lang niet zo ver is. Hierdoor kunnen de eerste gebruikerservaringen voor gebruikers tekortschieten, terwijl juist 5G wel wat positief sentiment kan gebruiken, aangezien het onderwerp vaak problematisch terugkeert in nieuwskoppen: van complottheorieën tot spionagebeschuldigingen aan het adres van China, dat Huawei zou gebruiken voor grootschalige spionage.

Drie maal 5G

In Nederland tellen we drie verschillende mobiele netwerken, van VodafoneZiggo, KPN en T-Mobile. De andere providers zijn zogenaamde virtuele providers (zoals Ben en Simyo) en maken gebruik van een van de drie netwerken. Die drie providers zetten enorm in op 5G, terwijl hogere databundels of lagere prijzen niet echt meer aan de orde lijken. Sterker nog: T-Mobile voerde afgelopen december nog een ‘inflatiecorrectie’ door. Hierdoor lijkt 5G eigenlijk alleen écht interessant in combinatie met het duurste ongelimiteerde abonnement. Je beperkte 4G-databundel brandt immers sneller op wanneer je deze blootstelt aan 5G.

Klaar voor 5G

Hoewel providers 5G aanbieden, zal de ervaring waarschijnlijk nog niet aan de verwachtingen voldoen. Naast een 5G-abonnement moet je ook de beschikking hebben over een 5G-smartphone. Hoewel dat aanbod steeds breder wordt, valt uit smartphonetests wel op te maken dat een 5G-verbinding de accu leeg trekt. Let ook op de 5G-frequentiebanden die het toestel ondersteunt, vooral als je een toestel van een Chinese fabrikant kiest. Zo claimt bijvoorbeeld Xiaomi’s submerk Poco dat de F2 Pro 5G ondersteunt. Maar ondanks dat je het 5G-logootje in de bovenhoek van het scherm ziet, worden de lage frequentiebanden niet ondersteund en blijft het toestel 4G gebruiken.

Overigens hoef je je daar met smartphones van Samsung en Apples iPhone 12-serie geen zorgen over te maken. De relatief kleine accu’s van de iPhone kunnen er echter wel voor zorgen dat de levensduur van de accu minder is door het hogere energieverbruik van 5G.

De toekomst van 5G in Nederland

Maar natuurlijk gaat 5G veel verder dan smartphones met een snellere verbinding. Het nieuwe netwerk staat aan de wieg van nieuwe mogelijkheden en apparatuur. Zo wordt er al gedroomd over zelfrijdende auto’s die dankzij hun snelle verbinding in staat zijn snel in te spelen op gevaarlijke situaties die camera’s en slimme algoritmes niet kunnen zien, zoals realtime weers- en verkeersinformatie of meldingen en waarschuwingen van andere verbonden voertuigen.

Smart cities is ook een vrij abstract begrip dat als voorbeeld van een 5G-toepassing genoemd wordt. Het begrip is eigenlijk de overtreffende trap van een slim huis, de Europese Commissie omschrijft het als volgt: ‘een smart city gebruikt informatie- en communicatietechnieken voor beter gebruik van voorzieningen en minder uitstoot. Bijvoorbeeld door slimmere stadsvervoersnetwerken, verbeterde watervoorziening en afvalverwerkingsfaciliteiten en efficiëntere manieren om gebouwen te verlichten en te verwarmen. Het betekent ook een meer interactief en responsiever stadsbestuur, veiligere openbare ruimtes en het voorzien in de behoeften van een vergrijzende bevolking.’

Maar ook concretere toepassingen zijn denkbaar. Gaat bijvoorbeeld een 5G-verbinding je wifi-netwerk vervangen? Snellere verbindingen en een beter bereik nemen enerzijds een hoop uitdagingen weg. Anderzijds geef je de controle uit handen door je eigen thuisnetwerk op te heffen en is bekabeld internet via bijvoorbeeld een glasvezelverbinding nog altijd sneller en stabieler.

5G vs. wifi

Over het vraagstuk of 5G wifi gaat verdringen maakt Eric van Uden, countrymanager bij AVM (bekend van onder meer de Fritz!Box-routers) zich weinig zorgen. Van Uden denkt dat een glasvezelverbinding de toekomst blijft voor thuisnetwerken. “FTTH (Fiber To The Home, kortom glasvezel - red.) is de techniek die in de toekomst de beste techniek blijft voor internet thuis. We zien in Nederland ook duidelijk dat o.a. KPN versneld FTTH aan het installeren is voor haar klanten. Er is tegelijkertijd een trend gaande dat meer en meer geïntegreerd wordt in de modemrouter thuis. Ik denk hierbij onder andere aan smart home. De router thuis zie ik dus niet zo snel verdwijnen.” Sterker nog, Van Uden ziet juist mogelijkheden in 5G. “AVM biedt ook binnenkort een 5G-router in haar assortiment aan. Deze zie ik met name gebruikt worden in het buitengebied waar met andere technieken geen fatsoenlijke bandbreedte mogelijk is. AVM biedt een oplossing voor iedere toegangstechniek: xDSL, DOCSIS, FTTH, 4G, en hier hoort dus ook 5G bij.”

Want die buitengebieden, daar valt een wereld te winnen. Het is voor providers kostbaar om een glas- of kopernetwerk aan te leggen en te onderhouden in regio’s die relatief afgelegen en dunbevolkt zijn. Door een 5G-modem in een router te plaatsen, kun je alsnog een volwaardig thuisnetwerk hebben dat in plaats van via een kabel door de lucht het huis binnenkomt. De mogelijkheden van de thuisnetwerkfabrikant zijn wel beperkt tot deze gebieden, aangezien AVM niet actief is in de markt van netwerkapparatuur voor providers.

Aanleg 5G-netwerken

Voordat we het verschil kunnen merken dat 5G-netwerken mogelijk maken, moeten die netwerken eerst nog aangelegd worden. Voor de 5G-frequenties die we nu in gebruik hebben, waren geen enorm ingrijpende veranderingen nodig voor de mobiele netwerken. Dat lijkt wel het geval bij de andere frequenties die verder buiten het spectrum vallen dan we nu gebruiken. Van meer antennes tot meer verbindingspunten, van alles is nodig om de enorme hoeveelheid data en datastromen efficiënt te kunnen verwerken. Bovendien is het een cruciale infrastructuur, waar ook essentiële diensten vanaf hangen, zoals hulpdiensten en verbonden voertuigen. En daarom is er veel te doen over de aanleg van de 5G-netwerken. Economisch gezien én vanuit veiligheidsoogpunt. Zo is er veel wantrouwen tegen Chinese bedrijven.

Huawei op de zwarte lijst

Dat er wordt gewezen naar onder andere Huawei voor Chinese spionage door landen die hier zelf op betrapt zijn, ligt ingewikkeld. Huawei ontkent in alle toonaarden Chinese spionage-achterdeurtjes in hun netwerk-apparatuur in te bouwen en ondanks alle beschuldigingen is er nog geen enkel bewijs geleverd. Anderzijds zijn er wel degelijk banden met de Chinese overheid die Huawei gebruikt voor z’n eigen niet-altijd-even-koosjere agenda. Zo onthulde The Washington Post eind 2020 dat Huawei gezichtsherkenning ontwikkelde voor Chinese veiligheidsdiensten die Oeigoeren, een onderdrukte Chinese minderheidsgroep, op straat herkent.

En natuurlijk zijn de belangen en spionagemogelijkheden van 5G enorm. De investeringen in het nieuwe netwerk zijn groot en al het cruciale dataverkeer is een interessante bron voor spionage. Van bedrijfsgegevens tot informatie over infrastructuur en gebruikersdatahonger waar zelfs Facebook en Google nog wat van kunnen leren. Wat natuurlijk niet alleen geldt voor China.

Toch is Huawei een lastige partij om niet mee in zee te gaan voor de aanleg van 5G-netwerken. Huawei is ver met zijn technologie en heeft de productiecapaciteit om veel apparatuur tijdig en betaalbaar te leveren. Er zijn ook andere fabrikanten die de netwerkapparatuur ontwikkelen, zoals Nokia, Ericsson en Samsung. Nederland heeft inmiddels het standpunt ingenomen Huawei te weren uit de ‘kritieke’ infrastructuur. Ook in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland ligt Huawei onder vuur, met name door de Amerikaanse druk.

Slaat 5G in Nederland aan?

Uit onderzoek van Telecompaper van rond de jaarwisseling blijkt dat zo’n zes procent van de Nederlanders gebruikmaakt van 5G. Op de vraag of dat aan de verwachtingen voldoet, laten providers desgevraagd weinig over los. Het laat in ieder geval nog een flinke doelgroep over die verleid kan worden voor 5G. Het lijkt erop dat dit vooral moet gebeuren met betere netwerken die hogere snelheden en een goed bereik bieden. De prioriteit lijkt minder te liggen bij hogere databundels en meer gigabytes voor minder geld. Op de vraag hoe T-Mobile bijvoorbeeld gebruikers de komende jaren wil overtuigen over te stappen op 5G, is het antwoord voor de hand liggend: “(…) we zijn altijd bezig om ons netwerk verder te optimaliseren om onze klanten de beste netwerkervaring te bieden die zij gewend zijn van ons. Wij zitten nooit stil en zetten, door middel van tijdelijke of experimenteervergunningen, nu al 5G via 3,5 GHz, maar ook andere banden, zoals 26 GHz, in op testlocaties. T-Mobile biedt dit echter nog niet commercieel aan voor een groot publiek.”

Of dat genoeg is voor 5G om de massa op korte termijn aan te spreken, wordt de vraag. Feit is wel dat het speelveld rondom 5G in Nederland vol hordes staat: we lopen achter de feiten aan vanwege de 3,5GHz-band, er is negatieve berichtgeving rondom gezondheid en spionage, 5G op de lage frequentieband biedt weinig meerwaarde en biedt het speelveld van drie mobiele providers genoeg concurrentie?

Weinig weten, weinig betalen

Uit het Global Mobile Consumer Survey, een onderzoek dat jaarlijks door Deloitte wordt uitgevoerd, blijkt dat zo’n 60% van de Nederlanders niet veel weet van 5G. Het onderzoek stipt tevens aan dat de aanpak van providers misschien niet de beste is. Zelfs als de netwerksnelheid tien keer zo snel zou zijn, zou slechts 68% van de Nederlanders bereid zijn meer te betalen. Van die Nederlanders die bereid zijn maandelijks in de buidel te willen tasten, geeft 22% aan zo’n vijf euro extra te willen betalen en 5% meer dan een tientje. Dat is een relatief klein marktaandeel en zijn vrij kleine bedragen, waardoor je kunt twijfelen aan de prijs- of gigabyte-strategie van providers.

Gelukkig voor de providers kunnen ze de marketingkracht van smartphonemakers inzetten. Bedrijven als Apple, Samsung, Oppo en OnePlus proberen zichzelf maar al te graag neer te zetten als pioniers van het nieuwe netwerk. Het kan helpen Nederlanders bewuster te maken van de meerwaarde van 5G. Maar wordt de gemiddelde Nederlander bereidwilliger meer te betalen voor 5G, terwijl de prijzen van smartphones de afgelopen jaren flink lijken te zijn gestegen en een smartphone bij je abonnement je sinds enkele jaren zelfs een BKR-registratie oplevert?

Laag marktaandeel

Het valt te verwachten dat 5G nog niet echt een groot marktaandeel weet te veroveren tot het echt het verschil kan maken. We zitten immers nog in fase één van de drie en het grote publiek moeten nog bekend raken met de mogelijkheden van 5G. Naar verwachting zal het verschil pas in 2024 gemaakt worden, wanneer fase twee van start kan gaan met de 3,5GHz-band. De mobiele brancheorganisatie GSMA is positief en verwacht (wereldwijd) dat dat in 2025 een op de vijf mobiele dataverbindingen via 5G verloopt. Hoe de nieuwe netwerktechnologie onze wereld gaat veranderen, zal voorlopig nog wel even vaag blijven.

6G

Geloof het of niet, het onderwerp 6G ligt al op de vergadertafel. Zelfs al staat de uitrol van 5G pas net in de kinderschoenen. Het is namelijk een proces van vele jaren voordat vastgesteld wordt hoe de nieuwe techniek zijn werk gaat doen. Tussen iedere generatie zit ongeveer een jaar of tien. Dat zou betekenen dat we ongeveer rond 2030 de eerste 6G-toepassingen zullen gaan zien. Onderzoeksgroepen beginnen net met hun eerste verkenningen voor 6G. Gaan er mogelijk terahertz-frequenties gebruikt worden, en zo ja, is dat mogelijk als het gaat om bereik en onze gezondheid? Welke bitrates maakt dat mogelijk? Onder leiding van Nokia is een onderzoeksgroep gestart onder de naam Hexa-X die dit, en natuurlijk nog veel meer, onderzoekt. Hier lees je meer over op www.hexa-x.eu.