Hoewel smartphones en tablets steeds meer functies van de traditionele notebook overnemen, blijft het fijn om soms gewoon een fysiek toetsenbord en een beeldscherm te hebben. Daarom maakten wij een lijstje met vijf heerlijke laptops.

Toshiba Satellite Z30T-A-111

Een notebook kan niet dun en licht genoeg zijn. Toshiba's Z30T-A-111 weegt 1,36 kilogram en hoort hiermee bij de lichtste notebooks op de markt. Omdat de Z30T ook over een aanraakscherm beschikt, hebben we van doen met een echte ultrabook.

Toshiba heeft gekozen voor een Intel Core i5-4200U, een dualcoreprocessor op 1,6 GHz met een turbokloksnelheid van 2,6 GHz. De processor is gecombineerd met 8 GB RAM. Daarnaast bevat de ultrabook een vlotte 512 GB SSD van Samsung. Deze combinatie zorgt voor goede prestaties. De accu houdt het bij normale werkzaamheden zo'n zeven tot acht uur uit.

©PXimport

Toshiba's Satellite Z30T is een uitstekende ultrabook. De laptop is licht, snel en gaat lang mee op de accu. De uit magnesium vervaardigde behuizing is behalve licht ook stevig. Een pluspunt, het matte scherm, is tegelijkertijd voor sommige mensen ook een minpunt. De ontspiegeling voegt een hinderlijke wazige laag toe. Naast de hier geteste uitvoering voert Toshiba ook de vrijwel identieke Z30T-A-11Z met een iets snellere processor.

Bekijk hier de volledige review van de Toshiba Satellite Z30T-A-111.

Toshiba Satellite Z30T-A-111

Prijs: € 1399,-

Processor: Intel Core i5-4200U

RAM: 8 GB

Opslag: 512 GB SSD

Grafisch: Intel HD Graphics 4400

Beeldscherm: 13,3 inch (1920 x 1080 pixels)

Draadloos: 802.11a/b/g/n/ac, bluetooth 4.0 + LE

Camera: Full-HD webcam

Aansluitingen: 3x usb 3.0, VGA, HDMI, 3,5mm-headsetaansluiting, kaartlezer

Afmetingen: 31,6 x 22,7 x 2 cm

Gewicht: 1,36 kg

Accu: 52 Wh

Pluspunten

+ Licht

+ Snel

+ Full HD

Minpunten

- Korrelige antireflectielaag

- Opstaande schermrand

SCORE: 8/10

MacBook Air

De nieuwe MacBook Air wordt door Apple aangeduid als begin 2014. Qua uiterlijk is er geen verschil met de variant uit 2013 (review) en zien we dezelfde aluminium behuizing. Dat is geen nadeel, want naast stevig is de MacBook Air ook erg licht en dun.

Helaas heeft Apple deze update niet aangewend om de MacBook Air te voorzien van een Retina-scherm, iets waar veel mensen op hoopten. De 13 inch-uitvoering heeft nog steeds een 13,3 inch-scherm met een resolutie van 1440 x 900 pixels. Toen dit scherm in 2010 werd geïntroduceerd was het een prima scherm, inmiddels zijn we verwend met ultrabooks met full hd of hogere resoluties en vinden we dit scherm wat magertjes. De kleurweergave en inkijkhoek zijn wel goed.

©PXimport

De 'nieuwe' MacBook Air is een erg marginale update en we hopen dat Apple bij de volgende update flink uitpakt. Toegegeven, de MacBook Air is nog steeds een heel fraaie notebook met een erg goede behuizing en een prima accuduur. Ook het formaat en gewicht zijn erg goed. Daar staat tegenover dat de schermresolutie van 1440 x 900 pixels inmiddels wat belegen begint te worden. Het is prettig dat Apple de prijzen met honderd euro heeft verlaagd.

Bekijk hier de volledige review van de Macbook Air.

MacBook Air

Prijs: € 1029,- (basismodel 128 GB SSD) of € 1229,- (basismodel 256 GB SSD)

Processor: Intel Core i5-4260U (dualcore 1,4 GHz)

RAM: 4 GB DDR3

Opslag: 128 of 256 GB SSD

Grafisch: Intel HD Graphics 5000

Beeldscherm: 13,3 inch (1440 x 900)

Draadloos: 802.11a/b/g/n/ac

Webcam: Ja, 720p

Aansluitingen: 2 x usb 3.0, Thunderbolt (ook DisplayPort), SDXC-kaartlezer

Afmetingen: 32,5 x 22,7 x 1,7 cm

Gewicht: 1,35 kg

Accu: 54 Wh

Pluspunten

+ Behuizing

+ Accuduur

+ 802.11ac

+ Gewicht

Minpunten

- Schermresolutie

- Slechts 4 GB RAM

SCORE: 8/10

Toshiba Chromebook CB30-102

De Chromebook is Googles visie op de toekomst van de notebook waarin je vrijwel altijd online bent. Chrome OS is eigenlijk niet veel meer dan een browser, al je bestanden en data staan op Googles diverse clouddiensten. Toshiba is de eerste met een 13inch-Chromebook.

Chrome OS gebruik je vooral online, maar het is wel mogelijk om offline documenten te bewerken en aan te maken. Omdat Chrome OS niet veel meer is dan de Chrome-webbrowser kan een Chromebook volstaan met relatief zwakke hardware. Het voordeel hiervan is een lage prijs, terwijl de energiezuinige hardware ook een dunne notebook goed mogelijk maakt.

©PXimport

Toshiba is de eerste fabrikant met een Chromebook met een 13,3inch-scherm. Dit formaat biedt een prettige balans biedt tussen een scherm dat groot genoeg is en draagbaarheid. Ook Samsung komt binnenkort met een 13,3inch-Chromebook, waarvan het scherm een hogere resolutie zal hebben. Toshiba's Chromebook heeft duidelijke nadelen. Zo is het scherm erg middelmatig, daarnaast is de fraai ogende behuizing van net iets te goedkoop plastic gemaakt.

Bekijk hier de volledige review van de Toshiba Chromebook CB30-102.

Toshiba Chromebook CB30-102

Prijs: € 299,-

Processor: Intel Celeron 2955U (dualcore, 1,4 GHz)

RAM: 2 GB

Opslag: 16 GB SSD

Grafisch: Intel HD Graphics

Beeldscherm: 13,3 inch (1366 x 768 pixels)

Draadloos: 802.11a/b/g/n, bluetooth 4.0

Webcam: Ja (1280 x 720 pixels)

Aansluitingen: 2x usb 3.0, HDMI, 3,5mm-headsetaansluiting, kaartlezer

Afmetingen: 328,6 x 227 x 20 mm

Gewicht: 1,5 kg

Accu: 52 Wh

Pluspunten

+ Prijs

+ Accuduur

+ Schermformaat

+ Usb3.0-poorten

Minpunten

- Slappe behuizing

- Goedkoop uiterlijk

- Matig scherm

SCORE: 8/10

ASUS Zenbook UX303LA

ASUS' Zenbook UX303LA die we in de uitvoering UX303LA-C4089H getest hebben is een fraaie verschijning. Qua vormgeving lijkt de aluminium behuizing op eerdere Zenbooks. ASUS heeft voor dit model echter gekozen voor een nieuwe kleur die ze zelf rookbruin noemen. De kleur die een beetje het midden houdt tussen bruin en grijs ziet er erg fraai uit.

De gebruikte Intel Core i7-4510U is een dualcore-processor met een basiskloksnelheid van 2 GHz. De processor wordt bijgestaan door 8 GB RAM wat in combinatie met de SSD zorgt voor een soepele en snelle laptop. De opslag wordt verzorgd door een SSD van SanDisk. Opvallend voor een ultrabook is dat het om een 2,5inch-uitvoering gaat. Je kunt hem dus in de toekomst zelf verwisselen voor een grotere SSD.

©PXimport

ASUS zet met de UX303LA in de geteste uitvoering een ultrabook neer waarbij ze vrijwel alles goed doen. De Zenbook UX303LA ziet er prachtig uit, heeft een fijn toetsenbord, een uitstekend scherm en is lekker snel. Het grootste minpunt is dat de opslagcapaciteit van de SSD wat ruimer had kunnen zijn. De accuduur is met zo'n vijf tot zes uur best netjes, maar er zijn ultrabooks die het nog beter doen.

Bekijk hier de volledige review van de ASUS Zenbook UX303LA.

ASUS Zenbook UX303LA

Prijs € 1229,-

Besturingssysteem Windows 8.1

Beeldscherm 13,3 inch (1920 x 1080 pixels)

Processor Intel Core i7-4510U (dualcore 2 GHz)

Geheugen 8 GB DDR3

Opslag 128 GB SSD

Aansluitingen 3 x usb 3.0, HDMI, Mini DisplayPort, 3,5mm-hoofdtelefoonaansluiting, SDHC-kaartlezer, VGA (via adapter), 100MBit/s-netwerkaansluiting (via usb-adapter)

Draadloos 802.11b/g/n/ac, bluetooth 4.0

Afmetingen 32,3 x 22,3 x 2 cm

Gewicht 1,45 kg

Accu 50 Wh

Pluspunten

+Goed scherm

+Uitbreidingspoorten

+Kwaliteit behuizing

+Design

+Toetsenbord

Minpunten

-Opslagcapaciteit SSD

SCORE: 8/10

Toshiba Satellite P50T-B-108

Toshiba's Satellite P50T-B-108 valt op door één ding: een 15,6 inch-scherm met een resolutie van 3840 x 2160 pixels. Een dergelijk scherm wordt meestal met 4K aangeduid, maar de correcte term is eigenlijk UHD. Toshiba heeft de P50T voor een groot gedeelte afgewerkt met aluminium waardoor de laptop elegant oogt.

Toshiba's P50T is één van de eerste notebooks met een UHD-scherm en we kunnen niet anders zeggen dan dat het scherm er fantastisch uitziet. Pixels zijn niet zichtbaar en letters en foto's zijn haarscherp. Wel loop je net als bij andere hoge-resolutie-schermen op tegen het 'probleem' dat het scherm vooralsnog teveel pixels heeft voor sommige toepassingen. Zo zijn afbeeldingen op veel websites niet scherp. Kwalijker is dat Windows 8.1 zelf niet nog steeds niet helemaal klaar is voor UHD.

©PXimport

Toshiba's Satellite P50T valt vooral op door het uitstekende UHD-scherm. Het beeld is haarscherp en door de kalibratie zijn de kleuren uitstekend. De hardware die Toshiba in de laptop toepast is modern en de prestaties van de P50T zijn voor alledaag gebruik dan ook erg goed. De P50T is hierdoor een goede desktopvervanger.

Bekijk hier de volledige review van de Toshiba Satellite P50T-B-108.

Toshiba Satellite P50T-B-108

Prijs: € 1499,-

Processor: Intel Core i7-4700HQ (quadcore 2,4 GHz)

RAM: 16 GB

Opslag: 1 TB SSHD

Grafisch: AMD Radeon R9 M265X 2 GB

Beeldscherm: 15,6 inch (3840 x 2160 pixels)

Aansluitingen: 4x usb 3.0, gigabit, HDMI, 3,5mm-aux, SD

Optisch station: Blu-ray-brander

Draadloos: 802.11a/b/g/n/ac, bluetooth 4.0

Camera: Ja

Afmetingen: 37,8 x 24,4 x 2,8 cm (2,3 kg)

Accu: 45 Wh

Pluspunten

+UHD-scherm

+Gekalibreerd scherm

+Krachtig

Minpunten

-Koeling

-Geen SSD

-Accuduur

SCORE: 7/10

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.