Oled, qled, HDR10, Dolby Vision, 8K en local dimming. Duizelt het je al? Als je een nieuwe smart-tv zoekt, stuit je ongetwijfeld op allerlei termen. Lees in deze koopgids welke eigenschappen écht belangrijk zijn. Zo is de gebruikte schermtechniek belangrijk voor de beeldkwaliteit. Daarnaast is het natuurlijk wel zo prettig dat je vlot door het app-aanbod kunt navigeren. Aan het eind van deze koopgids stellen we zeven interessante modellen uit verschillende prijsklassen aan je voor.

Laten we beginnen met goed nieuws. Een slechte televisie kun je vandaag de dag haast niet kopen, mits je wel een product van een gerenommeerd merk aanschaft. Met een scherm van pakweg Samsung, LG, Panasonic, Philips, Hisense of Sony zit je goed. Uiteraard zijn er nog wel de nodige verschillen. Ga je voor een degelijke smart-tv of wil je liever een topexemplaar met een levensechte beeldkwaliteit?

Lcd: betaalbare televisies

Lcd-televisies (ook wel led-televisies genoemd) zijn nog altijd veruit het goedkoopst. Een exemplaar met een bescheiden schermdiagonaal van bijvoorbeeld 32 of 43 inch is vanaf een paar honderd euro te vinden. Daarnaast komen heel wat modellen van 55, 65 of 75 inch niet boven de duizend euro uit. Behalve de relatief lage prijs is een ander voordeel van lcd-televisies de lange verwachte levensduur.

Elke hedendaagse lcd-televisie bevat ledverlichting als lichtbron. Meestal zitten er achter het lcd-paneel meerdere leds. Binnen elke pixel passeert de lichtstraal een polarisatie- en kleurfilter, waarna het beeldpunt naar de gewenste kleur verandert. Lcd-televisies hebben als nadeel dat (een deel van) de ledverlichting altijd is ingeschakeld. Wegens deze actieve lichtbron is het voor lcd-panelen lastiger om pikzwarte scènes te tonen. Er belandt namelijk al gauw te veel licht in de pixel. Zwart oogt hierdoor als donkergrijs. Wel hebben lcd-televisies in de regel een hoge piekhelderheid.

Local dimming

De betere lcd-televisies ondersteunen local dimming. Hierbij zijn de ledlampen achter het lcd-paneel over meerdere zones verdeeld. Deze zones kunnen afzonderlijk oplichten en dimmen. Een pluspunt, want hierdoor zijn er op een lcd-televisie goede contrastwaarden haalbaar. Er bestaan verschillende vormen van local dimming.

Lcd-televisies uit het hoogste prijssegment ondersteunen veelal de local dimming-techniek mini-led. In dat geval verlichten (tien)duizenden kleine leds het lcd-paneel. Vanwege de aanwezigheid van honderden of misschien wel duizenden dimzones bieden deze smart-tv’s goede contrasten. Lager geprijsde modellen hebben onder de noemers backlit of full array respectievelijk tientallen of honderden leds. Tot slot bestaan er met edge lit ook nog lcd-televisies met aan de onder- en bovenzijde ledlampen. Deze modellen hebben doorgaans een dunne behuizing.

Qled: intense kleuren

In je zoektocht naar een nieuwe smart-tv kom je waarschijnlijk ook zogeheten qled-televisies tegen. Met name Samsung, Hisense en TCL brengen dergelijke producten op de markt. Een qled-televisie heeft eveneens een lcd-paneel met led-achtergrondverlichting. Een verschil is dat er direct achter het paneel een folielaagje met nanokristallen is geplaatst . Deze zogenoemde kwantum dots versterken het licht van de ledlampen. Het resultaat is een zeer heldere weergave met levendige kleuren. Gemiddeld genomen ligt de prijs van een qled-model een fractie boven die van een reguliere lcd-televisie.

Samsung illustreert de verschillen tussen een qled- en een regulier lcd-paneel.

Oled: zwart = zwart

Heb je best wat geld over voor een fraai beeld met natuurgetrouwe kleuren? In navolging van trendsetter LG brengen tegenwoordig nog meer bekende fabrikanten oled-televisies op de markt, zoals Samsung, Sony, Panasonic en Philips. Bij een oledpaneel geven de pixels zelf licht. Hierdoor zijn er dus geen leds als achtergrondverlichting nodig. Om die reden zijn deze televisies nogal dun.

Oled-panelen staan bekend om hun realistische kleurenweergave en hoge detaillering . Daarnaast bieden ze inktzwarte contrasten, omdat de aanwezige beeldprocessor de pixels volledig kan uitschakelen. Bij deze schermtechniek is zwart dus daadwerkelijk zwart (en niet donkergrijs). In tegenstelling tot een lcd-paneel kunnen oled-televisies inbranden. Bij dit verschijnsel blijft bijvoorbeeld het logo van een televisiezender permanent in beeld staan, al gebeurt dat tegenwoordig niet vaak. Verder hebben oled-panelen van origine een lagere helderheid, al is deze eigenschap bij de huidige generatie verbeterd. De aanschafprijs is de afgelopen jaren erg gedaald. Vanaf ongeveer 800 à 900 euro kun je een kleine tot middelgrote oled-televisie aanschaffen.

Deze nieuwe oled-televisie van Philips biedt een weergaloze beeldkwaliteit. (Foto: TP Vision)

Overige beeldeigenschappen

Naast het paneeltype kun je met nog wat andere beeldeigenschappen rekening houden. Let allereerst op de resolutie. Hoe hoger deze waarde, hoe scherper het beeld. Bij televisies vanaf 40 inch volstaat een resolutie van 3840 × 2160 pixels (4K). Voor kleinere (slaapkamer)modellen is 1920 × 1080 pixels (Full HD) scherp genoeg. Er bestaan ook 8K-televisies met een stevig prijskaartje, maar er is hiervoor nauwelijks geschikte videocontent beschikbaar.

Verder is het prettig wanneer het beoogde beeldscherm meerdere HDR-formaten ondersteunt, zoals HDR10 en Dolby Vision. Dergelijke technieken resulteren kortweg in een groter kleurbereik, waardoor recente videostreams meer details laten zien. Tot slot is de vernieuwingsfrequentie een belangrijke eigenschap. Een hoge waarde in hertz betekent een vloeiende videoweergave.

Smartplatform

Let bij de aanschaf van een smart-tv ook op het aanwezige smartplatform. Ieder merk gebruikt namelijk andere software, zoals webOS (LG), Tizen (Samsung), Titan OS (Philips), Fire tv (Panasonic) en Vidaa (Hisense) . Daarnaast is Google tv ook op diverse smart-tv’s vertegenwoordigd, zoals modellen van Sony. Voor de genoemde smartplatforms zijn alle bekende internationale video-apps beschikbaar, waaronder Netflix, Disney+ en YouTube. Meestal vind je ook meerdere Nederlandse diensten in het app-aanbod, al kan dat per smartplatform verschillen. Ben je bijvoorbeeld lid van NLZiet of Videoland, dan is het verstandig om de beschikbaarheid te controleren. Voor een snelle werking van alle apps is het prettig wanneer de smart-tv snel kan rekenen. Kies dus bij voorkeur een model met een krachtige processor. Met name goedkopere televisies reageren mogelijk traag.

Bepaalde LG-televisies stellen in het webOS-smartplatform ook game-apps beschikbaar. (Foto: LG)

Zes goede smart-tv’s

Wil je een nieuwe smart-tv kopen? We geven je hierbij zes voorzetjes, waarbij we de belangrijkste eigenschappen aanstippen. Goed om te weten is dat bijna iedere besproken televisie in verschillende schermdiagonalen verkrijgbaar is.

LG 32LQ63006LA

Voor gebruik in de slaapkamer overweeg je wellicht een kleine smart-tv. Dit scherp geprijsde model van LG voldoet in dat geval prima. De resolutie van 1920 × 1080 pixels is voor een 32 inch-televisie ruimschoots voldoende. Je ziet op een normale kijkafstand geen individuele pixels. Wegens de lage aanschafprijs doe je met deze smart-tv wel wat concessies. Denk bijvoorbeeld aan de lage vernieuwingsfrequentie van 50 hertz en het ontbreken van local dimming. Vergeleken met een duurder model toont het lcd-paneel iets minder realistische kleuren. Zodra je de 32LQ63006LA met wifi of een bekabeld netwerk verbindt, gebruik je alle bekende video-apps. Open in het webOS-smartplatform bijvoorbeeld Netflix, Videoland of NPO Start. Voor het aansluiten van randapparaten telt de achterzijde maar twee HDMI-poorten.

De bescheiden LG 32LQ63006LA is een perfecte smart-tv voor in de slaapkamer.

Pluspunten

Minpunten

Sony Bravia KD-55X75WL

Deze 55inch-televisie van Sony heeft een gunstige prijs-kwaliteitverhouding. Als smartplatform doet de Bravia KD-55X75WL een beroep op Google tv. Installeer vanuit de Play Store al je favoriete video-apps. Met een enkele zoekopdracht ontdek je eenvoudig bij welke streamingdienst een bepaalde film of serie is te zien. Bovendien bedien je deze smart-tv met je stem, waarbij je zelfs andere geschikte slimme apparaten kunt aansturen. Vanaf een mobiel toestel sluis je moeiteloos eigen foto’s en video’s naar het grote scherm door. De televisie ondersteunt hiervoor zowel Chromecast als AirPlay. Deze smart-tv gebruikt een lcd-paneel.

Voor een betaalbare Google tv ben je bij dit Sony-product aan het juiste adres.

Pluspunten

Minpunt

Philips 55OLED759/12

Deze telg van Philips is één van de goedkoopste oledtelevisies van 55 inch. Een leuk extraatje is de Ambilight-verlichting. Ledlampen aan de achterzijde van het scherm schijnen overeenkomstige tv-kleuren op de achterliggende muur, zodat er rondom het scherm een sfeervolle lichtbol ontstaat. Wek daarmee de illusie van een groter beeld! Gamers kunnen de respectabele vernieuwingsfrequentie van 120 hertz ongetwijfeld waarderen. Hierdoor razen vliegensvlugge animatiebeelden zonder haperingen voorbij. Voor het optimaliseren van de beeldkwaliteit bij recente videostreams komt de brede HDR-ondersteuning goed van pas. Zo kan de 55OLED759/12 uit de voeten met HDR10 en Dolby Vision.

Philips bewijst met zijn betaalbare 55OLED759/12 dat de prijs van oled-tv’s de afgelopen jaren sterk is gedaald.

Pluspunten

Minpunt

Samsung The Frame 65LS03D (QE65LS03DAUXXN)

Sommige mensen vinden zo’n groot zwart vlak in de woonkamer maar niets. Samsung heeft daar met zijn The Frame-serie iets op bedacht. Staat de televisie ‘uit’, dan toont het scherm een mooi schilderij of ander kunstwerk. Dat lijkt net echt, want het Koreaanse merk levert een verwisselbare lijst mee. Daarnaast sluit je alle randapparaten op de zogenoemde One Connect Box aan. Vanaf dit aparte kastje loopt er een onopvallende kabel naar de achterkant van het scherm. Kortom, je ziet onder de televisie geen bungelende snoertjes. Het hier besproken model heeft een helder qled-paneel van 65 inch. Je kunt de The Frame 65LS03D zowel neerzetten als ophangen. In de productdoos bevinden zich namelijk twee voetjes en een muurbeugel.

Een Samsung The Frame-televisie lijkt sprekend op een schilderij.

Pluspunten

Minpunten

Hisense 100E7NQ PRO

Kan het jou niet groot genoeg? Mooi, want dit exemplaar van Hisense heeft een reusachtig schermdiagonaal van 100 inch. Dat is ruim 2,5 meter! Met de 100E7NQ PRO creëer je dus je eigen thuisbioscoop. Het qled-paneel van 3840 × 2160 pixels staat garant voor heldere kleuren en een hoge detaillering. Verder is de ondersteuning voor local dimming met ruim tweehonderd zones een pluspunt. Dat resulteert in diepzwarte contrasten. Wie weleens een game speelt, heeft veel profijt van de maximale vernieuwingsfrequentie van 144 hertz. Geniet daarmee van een nogal vloeiende spelervaring. Wegens het grote beeld verlangt deze smart-tv wel een ruime woonkamer.

Woon je groot, dan is dit 100inch-model van Hisense een interessante optie.

Pluspunten

LG OLED65G45LW

Neem je alleen genoegen met de (aller)beste beeldkwaliteit, dan is deze oledtelevisie van LG een logische keuze. De snelle Alpha 11 AI-beeldprocessor tovert de fraaiste beelden op het 65inch-scherm. Oledpanelen staan natuurlijk bekend om hun uitstekende zwartwaarden, maar de OLED65G45LW ondersteunt ook nog eens een hoge piekhelderheid. Hierdoor ogen zowel donkere als lichte scènes zeer realistisch. Je hoeft trouwens niet zelf in de beeldopties te rommelen, want deze televisie kiest aan de hand van het omgevingslicht automatisch de optimale instellingen. Dankzij de matte coating kijk je ook overdag comfortabel televisie. Het webOS-smartplatform blijft de komende jaren up-to-date, want LG belooft voor de komende vijf jaar vier upgrades. De fabrikant levert een wandbeugel mee. Daarmee bevestig je de opvallend slanke behuizing strak tegen de muur.

De matte coating van de LG OLED65G45LW voorkomt hinderlijke reflecties.

Pluspunten

Minpunt

In november lijkt de tuin tot stilstand te komen, maar schijn bedriegt. Juist nu leg je de basis voor een prachtige tuin in het voorjaar. Van het beschermen van planten tegen de kou tot het planten van bollen en fruitbomen: wie in november de handen uit de mouwen steekt, wordt in de lente beloond met een gezonde, bloeiende tuin.

Maak je tuin winterklaar

Een goed voorbereide tuin kan tegen een stootje. Zodra de temperatuur daalt, bescherm je gevoelige planten met vliesdoek of noppenfolie. Leg dat materiaal nu alvast klaar, zodat je snel kunt handelen bij vorst. Maak in de schuur of het tuinhuisje plek voor planten in pot die niet tegen kou kunnen. Binnen blijven ze het best bij een temperatuur tussen de 2 en 10 graden. Vergeet niet af en toe te luchten en de aarde vochtig te houden, zodat de wortels niet uitdrogen. Controleer tot slot de fruitbomen en verwijder ingedroogde of verschrompelde vruchten. Die kunnen schimmels bevatten en zo de boom verzwakken.

Nog even wat extra liefde voor je gazon

In november geef je het gazon nog een laatste onderhoudsbeurt voordat het in winterrust gaat. Steek de randen strak af en verwijder het blad dat op het gras ligt. Blijven bladeren liggen, dan krijgt het gazon te weinig licht en kunnen er schimmels ontstaan. Gebruik het blad liever op andere plekken in de tuin, bijvoorbeeld onder struiken of tussen vaste planten, omdat het blad verteert en voedingsstoffen aan de grond afgeeft.

©Konstantin Zibert - stock.adobe.com

Planten: fruitbomen...

November is een goede maand om fruitbomen te planten. De grond is nog relatief warm, waardoor de wortels kunnen aanslaan voordat de winter begint. Graaf een ruim plantgat en maak in het midden een kleine heuvel waar de stam op rust. Spreid de wortels voorzichtig uit, vul het gat met een mengsel van aarde en compost en druk de grond stevig aan. Geef ruim water en plaats een boompaal als de boom op een open of winderige plek staat.

...en bollen

Ook bloembollen kunnen nu de grond in: tulpen, narcissen, hyacinten en irissen bloeien in het voorjaar als je ze nu plant. Wie meteen wat kleur in de tuin wil, kan wintervaste planten als heide, winterviolen, Skimmia of kleine coniferen in potten zetten.

©iMarzi - stock.adobe.com

Snoeien en onkruid wieden (ja, ook nu nog!)

Zolang het niet vriest, kun je nog prima snoeien. Vooral kale fruitstruiken zijn nu aan de beurt: door oude takken weg te halen, verjong je de struik en bevorder je de groei van nieuwe scheuten. Ook jonge boompjes met een doorgaande stam kun je licht terugsnoeien, zodat ze een mooie, evenwichtige vorm ontwikkelen. De treurwilg mag in deze periode worden geknot, zodat hij in het voorjaar weer mooi uitloopt.

Blijf daarnaast onkruid verwijderen, ook al groeit het minder hard. Door het bij te houden, voorkom je dat het in het voorjaar de overhand krijgt. Zo blijft de tuin netjes en houd je het werk beperkt wanneer alles straks weer begint te groeien.

Vooruitkijken naar het voorjaar

Wie in november nog even de handen uit de mouwen steekt, maakt het zichzelf straks een stuk makkelijker. De tuin krijgt rust, maar de basis voor een nieuw seizoen ligt er al. Zodra de eerste zon zich in het voorjaar laat zien, zie je de beloning van het werk dat je nu hebt gedaan: gezonde planten, een sterk gazon en fruitbomen die vol leven zitten.

‘Weg met Amerikaanse tech!’ Onze afhankelijkheid van Amerikaanse technologische producten en -diensten stuit een groeiend aantal Europeanen steeds meer tegen de borst. Overstappen op Europese alternatieven lijkt daarom een logische keuze, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Europese chatbots zijn lastig te vinden, terwijl kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol in de maatschappij lijkt te gaan spelen.

ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google, Copilot van Microsoft, Grok van xAI of Claude van Anthropic. Als je aan een AI-chatbot denkt, is de kans groot dat een van deze diensten als eerste bij je te binnen schiet. Dat is niet zo vreemd, want het zijn op dit moment de populairste chatbots. Een andere interessante overeenkomst is dat ze allemaal afkomstig zijn uit de Verenigde Staten.
Onlangs kwam er een scheurtje in die Amerikaanse AI-dominantie: de chatbot van het Chinese DeepSeek haalde ineens de voorpagina’s. Voor het eerst leek een niet-Amerikaanse chatbot het te kunnen opnemen tegen de gevestigde orde uit de VS. Dat was goed nieuws voor inwoners van China, aangezien Amerikaanse chatbots daar worden geblokkeerd. Met de komst van DeepSeek kregen Chinezen dus eindelijk toegang tot een geavanceerde AI-bot.
Wij Europeanen hebben wel gewoon toegang tot Amerikaanse AI-modellen. Dat is maar goed ook. Voor de meeste Amerikaanse onlinediensten, zoals WhatsApp, OneDrive of Gmail, zijn er prima Europese alternatieven te vinden. Alleen voor AI-chatbots is dat een stuk lastiger.

Afhankelijk van Amerika

Het verlangen naar de ‘Europeanisering’ van ons internetgebruik is de afgelopen maanden sterk gegroeid. Dat komt vooral door een daling in het vertrouwen in onze samenwerking met Amerika. De huidige Amerikaanse president ziet de EU meer als concurrent dan als partner. Het kan dus riskant zijn om een onvoorspelbaar land zo veel macht over ons (bedrijfs)leven te geven.
Niet alleen privé gebruiken we Amerikaanse diensten, ook op het werk zijn veel producten afkomstig uit de VS, zoals Microsoft Office, Gmail en Slack. In de meeste organisaties kun je AI-chatbots aan dat rijtje toevoegen. Volgens onderzoekers groeit onze AI-afhankelijkheid de komende jaren ook nog eens gestaag verder.

In een hoop werkvelden, waaronder de militaire sector, is kunstmatige intelligentie mogelijk binnen de kortste keren onmisbaar. Het baart experts dan ook zorgen dat wij als Europa momenteel geen enkele controle hebben over deze belangrijke technologie. Ze vrezen dat de VS op een dag besluit om Amerikaanse AI-diensten voor ons te blokkeren. Dan hebben tal van bedrijven ineens een groot probleem.

Zorgen om privacy

In het verleden is al meerdere keren gebleken dat buitenlandse AI-bedrijven het niet zo nauw nemen met de privacy van hun gebruikers. Zo zou OpenAI zonder toestemming de data van EU-gebruikers hebben gebruikt voor het trainen van ChatGPT. Ook is duidelijk dat AI-chatbots gevoelige gegevens van gebruikers lekken, doordat ze ingevoerde tekst als trainingsdata opslaan en later met andere gebruikers delen.

Daarnaast wordt er gevreesd dat overheden de gegevens die gebruikers met AI-modellen delen, kunnen opeisen. In het privacybeleid van DeepSeek staat bijvoorbeeld dat het persoonsgegevens (denk aan chat- en zoekgeschiedenis en zelfs de toetsaanslag) in China opslaat. Volgens de wetten van het land heeft de Chinese overheid het recht om gegevens op te eisen van binnenlandse bedrijven wanneer zij daarom vraagt. Veel regeringen hebben hun werknemers dan ook verboden om DeepSeek op hun werktelefoons te installeren.

Moeilijke markt

Er zijn dus genoeg redenen om over te willen stappen op Europese alternatieven voor AI-diensten, maar dan moeten die er dus wel zijn. De Amerikaanse techindustrie is een stuk groter dan de Europese. EU-bedrijven beginnen daardoor met een grote achterstand en moeten met veel minder middelen een gelijkwaardig product zien te ontwikkelen. We zijn natuurlijk gewend aan de kwaliteit van de Amerikaanse tegenhangers. Slechts weinig mensen en bedrijven zijn bereid om over te stappen op een inferieur alternatief.

Hoe ingewikkelder (en dus duurder) het is om een dienst op te zetten, hoe moeilijker het is om Europese varianten te vinden. En laat het nou net zo zijn dat specifiek het opzetten en trainen van AI-modellen ontzettend prijzig is. Je hebt gigantische datacenters nodig om de vele peperdure, specialistische hardware-installaties 24/7 te kunnen laten draaien. Het trainen van AI-modellen verbruikt bovendien enorme hoeveelheden elektriciteit en de hitte die daarbij vrijkomt, moet dagelijks met miljoenen liters water worden gekoeld.

Er zijn in Europa maar weinig bedrijven voorhanden die bereid zijn om zulke investeringen te doen. Dat komt deels doordat de grote investeerders in Amerika zitten, waardoor start-ups moeilijk aan startkapitaal kunnen komen. Verder zijn de lonen in de VS hoger en is de loonbelasting lager, waardoor ook veel van het toptalent op AI-gebied dáár te vinden is. Daar komt ook nog de strenge regelgeving van de EU bij, die bedrijven kan afschrikken om te innoveren.

Toch is er sinds kort voorzichtig beweging zichtbaar op de Europese AI-markt. Steeds meer bedrijven werken aan eigen taalmodellen en chatbots die binnen de Europese wetgeving opereren en beter aansluiten op onze privacywaarden. Het gaat vaak nog om kleinschalige initiatieven met beperkte rekenkracht, maar ze laten wel zien dat Europa niet stilzit. Zo verschenen er de afgelopen maanden eindelijk enkele concrete voorbeelden van Europese chatbots die de concurrentie durven aan te gaan met Amerika: het Franse Le Chat van Mistral AI en het Zwitserse Lumo van Proton. Hun aanpak verschilt, maar beide projecten tonen dat ook binnen Europa ruimte ontstaat voor kunstmatige intelligentie op eigen voorwaarden.

Le Chat: Concurrent uit Frankrijk

Het Franse Mistral AI bracht eerder dit jaar onder de toepasselijk genaamde chatbot Le Chat een directe concurrent voor de gevestigde orde uit. Deze bot, beschikbaar voor Android, iOS en webbrowsers, maakt gebruik van volledig zelfgetrainde AI-modellen en staat dus voor een groot deel los van de VS. De hardware wordt nog wel geleverd door Amerikaanse fabrikanten. De gegevens worden echter opgeslagen op Europese servers en moeten daarmee voldoen aan strenge Europese privacywetten. Zo mag Mistral volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) je gegevens niet buiten de EU beschikbaar maken. Er moet een juridisch zwaarwegende reden zijn om de gegevens met de overheid te mogen delen.

Hoe goed is Le Chat?

Voor de privacy is Le Chat dus een interessante keuze, maar hoe presteert Mistral in vergelijking met de concurrentie? Uit onze eigen tests blijkt dat Le Chat op de eerste plaats nog niet zo heel vaardig is in het Nederlands. Bij het schrijven van een Sinterklaasgedicht komt de chatbot met veel kromme zinnen, terwijl ChatGPT (naast wat rare rijmpjes) wel consequent kloppende zinnen aan elkaar rijgt. Datzelfde geldt voor zaken die de Nederlandse cultuur aangaan. Als we vragen om suggesties voor klassieke verjaardagshapjes, zegt Le Chat dat we miniquiches en sushi moeten serveren. ChatGPT begrijpt de opdracht beter en raadt ons oer-Hollandse blokjes kaas met mosterd, leverworst en haring op roggebrood aan.

Ook uit onafhankelijke benchmarks blijkt dat Le Chat het vaak moet afleggen tegen Amerikaanse en Chinese modellen. Benchmarks meten hoe chatbots presteren in een breed scala aan taken, bijvoorbeeld op het gebied van wereldkennis, wetenschappelijk redeneren, wiskunde en programmeren.

Mistral Large 2, het model dat momenteel voor Le Chat wordt gebruikt, krijgt van de grootste AI-vergelijkingssite, Artificial Analysis, een gemiddelde intelligentiescore van 38. Vrijwel alle andere AI-chatbots behalen hogere scores. Het huidige standaardmodel van ChatGPT, GPT-4o, verschilt met zijn score van 41 niet veel van Le Chat. Alleen OpenAI biedt ook een Pro-abonnement aan voor 24 dollar waarmee gebruikers toegang krijgen tot geavanceerdere modellen, zoals o3, die juist een topscore van 69 behaalt.

Mistral biedt ook een betaald abonnement (15 dollar), maar daarbij krijgen gebruikers alleen een hogere daglimiet bij het genereren van teksten en afbeeldingen. Ook kun je dan aangepaste chatbots te maken, bijvoorbeeld een bot die altijd antwoordt als een rapper. Betalende gebruikers krijgen dus geen geavanceerder AI-model.

Lumo: Protons privacygerichte alternatief

Sinds juli 2025 is Proton – bekend van Proton Mail en Proton VPN – met zijn eigen AI-chatbot Lumo op de markt gekomen. Daarmee voegt het bedrijf zich bij de kleine maar groeiende groep Europese spelers die een antwoord proberen te bieden op de Amerikaanse dominantie. Lumo profileert zich nadrukkelijk als een privacyvriendelijk alternatief dat de waarden van de Europese digitale soevereiniteit belichaamt.

De chatbot is gebouwd op open-sourcemodellen, waaronder Nemo, OpenHands, OLMO en Mistral Small, en draait volledig op Europese servers. Dat betekent dat alle gegevens binnen de grenzen van de EU blijven en dus onder de strenge AVG-regels vallen. Proton garandeert dat gesprekken niet worden gelogd en uitsluitend lokaal versleuteld worden opgeslagen, zodat zelfs het bedrijf zelf er geen toegang toe heeft. De dienst gebruikt geen enkele gebruikersinput om zijn modellen verder te trainen, iets wat bij Amerikaanse chatbots nog altijd de norm is.

©Proton

Wie wil, kan de webzoekfunctie inschakelen om actuele informatie op te vragen, maar standaard staat die uit. Daardoor werkt Lumo iets minder up-to-date dan ChatGPT of Gemini, maar het voorkomt dat de dienst ongezien data doorsluist naar externe bronnen. Ook kun je bestanden uploaden voor analyse, die vervolgens via Proton Drive worden verwerkt en net als e-mails en documenten volledig end-to-end-versleuteld blijven.

Lumo kent nog beperkingen. Zo kan de chatbot minder context onthouden dan de grote Amerikaanse modellen en ontbreken geavanceerde multimodale functies, zoals spraakinteractie of beeldherkenning. Toch is de komst van Lumo van grote symbolische waarde: eindelijk heeft Europa een concreet alternatief dat niet draait om schaal of winst, maar om vertrouwen, transparantie en privacy. Het laat zien dat innovatie ook kan ontstaan vanuit principes in plaats van marketingbudgetten – al zal de tijd moeten uitwijzen of dat genoeg is om het tegen de reuzen uit Silicon Valley op te nemen.

Kleine tekortkomingen

Een veelgehoorde klacht van AI-fanaten is dat Le Chat minder flexibel is dan de niet-EU-bots. Zo kan de chatbot minder context verwerken, waardoor de dienst niet geschikt is om een verslag van honderden pagina’s samen te vatten. Ook ontbreekt de mogelijkheid voor spraakgesprekken en kan de bot geen tekst lezen op afbeeldingen die je opstuurt. Je kunt Le Chat wel vragen om plaatjes te maken, maar daarvoor gebruikt de dienst het Flux Pro-model van een Duitse start-up. Dat model levert behoorlijke resultaten, al zijn de nieuwste beeldgeneratoren van ChatGPT en Google Gemini nog beter in het uitvoeren van complexe opdrachten en het leesbaar schrijven van tekst.

Ook Lumo is op dit vlak nog beperkt: de chatbot kan geen beelden genereren of analyseren en mist functies als spraakinteractie of uitgebreide contextherkenning. Proton richt zich voorlopig bewust op een veilige basisfunctionaliteit in plaats van op toeters en bellen. In vergelijking met Le Chat is Lumo dus minder veelzijdig, maar wel consistenter in zijn focus op privacy en databeveiliging.

AI-actieplan

Al met al kunnen Le Chat en Lumo op sommige punten aardig meekomen met hun Amerikaanse tegenhangers, maar op veel fronten blijven ze nog achter. De gemiddelde gebruiker kan er prima mee uit de voeten, al zullen bedrijven pas overstappen als Europese bots krachtiger worden en meer taken aankunnen. Om dat te bereiken zijn forse investeringen nodig. De Europese Unie beseft dat inmiddels ook. In april werd een actieplan gepresenteerd dat Europa moet helpen uit te groeien tot wereldleider op het gebied van kunstmatige intelligentie. Daarin belooft Brussel de bouw van vijf gigafabrieken voor de ontwikkeling van geavanceerde AI-modellen, investeringen in cloudcapaciteit en datacenters, en steun voor Europese start-ups. Na jaren van afwachten lijkt Europa zich dus eindelijk op te maken voor een inhaalslag. Met de komst van spelers als Mistral AI (Le Chat) en Proton (Lumo) krijgt het continent stap voor stap meer grip op zijn digitale toekomst. Misschien is dat bescheiden begin precies wat nodig is om ooit echt onafhankelijk te worden van Silicon Valley.