Muziek wordt vaak gecomprimeerd om opslagruimte te beperken of om zonder al te veel kwaliteitsverlies op lagere bandbreedte te kunnen streamen. Hiervoor zijn verschillende audio-codecs ontwikkeld, met mp3 als een van de oudste en bekendste. Efficiënte opvolgers staan al klaar, zoals Ogg Vorbis, dat door Spotify wordt ingezet, en het verliesvrije flac. Hoe verhouden deze audio-codecs zich tot elkaar?

De bekendste vorm van audiocompressie is mp3 van Fraunhofer IIS. De audio-codec werd in de loop van de jaren negentig populair op internet en lange tijd beschermd door patenten. Het ontbreken van een patentvrije methode voor audiocompressie was de belangrijkste reden voor de ontwikkeling van Ogg Vorbis.

Daarbij is Ogg het containerformaat dat ook andere multimedia kan omvatten, en Vorbis de eigenlijke audio-codec. Het formaat wordt onderhouden door de Xiph.Org Foundation. Het is veel ‘jonger’ dan mp3 en werkt efficiënter. Er is met Opus inmiddels ook een veelgeprezen opvolger.

Digitale muziek is vrijwel altijd gecomprimeerd omdat het origineel voor veel toepassingen te groot is én omdat er gemakkelijk veel winst mee kan worden geboekt. Nemen we de cd als uitgangspunt, dan is een perfecte kopie (bijvoorbeeld met een programma als Exact Audio Copy) ongeveer 700 MB groot. Comprimeren kan zonder enig kwaliteitsverlies met een ‘lossless’ audio-codec zoals flac (Free Lossless Audio Codec), vergelijkbaar met het ‘zippen’ van bestanden. Dat brengt de omvang met zo’n 30 tot 50 procent terug.

Vaker wordt een ‘lossy’ audio-codec zoals mp3, aac, Ogg Vorbis of Opus gebruikt. Er is dan – afhankelijk van de kwaliteitsinstelling – wel een beetje kwaliteitsverlies, maar er is ook veel minder opslagruimte nodig én minder bandbreedte voor het streamen. Het wordt al snel een factor tien kleiner.

Frequenties

Even terug naar de basis van de cd. Er is, berekend op wat het menselijk oor kan horen, gekozen om met een frequentie van 44,1 kHz samples van 16 bit te nemen. Deze digitale voorstelling van het analoge signaal heet ook wel pulscodemodulatie (pcm). Zonder compressie vraagt een minuut zo’n 10 MB met voor streamen een bitrate van 1.400 kbit/s. Met compressie kan dit worden teruggebracht tot bijvoorbeeld 128 kbit/s en, bij een efficiënte audio-codec, meer dan acceptabel klinken.

Bij het moderne hi-res audio zijn die getallen overigens heel anders. Meestal wordt dan een bit-diepte van 24 bit genomen en samplefrequentie van 96 kHz of zelfs 192 kHz. Bij 96 kHz is per minuut al 35 MB ruimte nodig of 4.600 kbit/s en bij 192 kHz zelfs 9.200 kbit/s. Dat kan met audiocompressie uiteraard wel omlaag, maar het is bij hi-res audio juist gebruikelijk om dat niet te doen en een lossless audio-codec als flac te gebruiken.

©PXimport

Is hi-res audio zinvol of dure schijfvulling? Zuiver theoretisch is het overvloedig. Het dynamisch bereik – de marge tussen de stilste en luidste piek – is bij cd-kwaliteit (16 bit) al 96 dB en zelfs dat wordt zelden benut door te luid ‘afmixen’. De samplefrequentie bepaalt het frequentiebereik en hoeft ook niet hoger, omdat cd-kwaliteit het hele spectrum van 20 Hz tot 20 kHz al afvangt. Meer kan het menselijk oor niet waarnemen en kunnen ook de beste luidsprekers niet (zuiver) weergeven.

Weliswaar wordt hi-res audio vaak wel als beter ervaren, maar dat komt dan door bijvoorbeeld een betere productiekwaliteit. De oprichter van Ogg Vorbis, Christopher Montgomery (roepnaam Monty), haalt hi-res audio in een uitgebreide blog onderuit en stelt zelfs dat het vervelende neveneffecten in het geluid kan hebben. Er zijn uiteraard verschillende meningen.

Bitrates

De bitrate die voor ‘cd-kwaliteit’ nodig is, verschilt sterk per audio-codec. Bij mp3 ga je al snel naar 320 kbit/s, terwijl bij modernere audio-codecs als aac en Ogg Vorbis 192 of 256 kbit/s al kan volstaan. Dat komt omdat audio-codecs steeds worden verbeterd en dus efficiënter zijn; daar werken al decennialang honderden wetenschappers aan. De achterliggende algoritmen zijn zeer complex.

De basis is psycho-akoestiek, de wetenschap hoe hersenen geluiden begrijpen. Er worden bijvoorbeeld hoge frequenties weggehaald die we toch niet waarnemen; bij mp3 wordt zelfs weinig boven de 16 kHz bewaard. Dat geldt ook voor snelle overgangen of een zacht geluid dat vrijwel tegelijk met een hard geluid optreedt. Verder wordt gezocht naar herhalende patronen, zoals stiltes. Door de complexiteit zijn patenten en licenties vrij gangbaar voor audio-codecs.

Bij Ogg Vorbis kan in theorie wel een constante bitrate worden gekozen, maar dat is niet gebruikelijk en wordt ook ontmoedigt. Doorgaans wordt juist voor een constante kwaliteit gekozen. Hierbij zijn er elf kwaliteitsniveaus, variërend van -1 tot 10. De bitrate is niet constant en hangt onder meer af van de complexiteit van de muziek. Bij benadering komt niveau 0 ongeveer overeen met 64 kbit/s, niveau 5 met ongeveer 160 kbit/s en niveau 10 levert omstreeks 500 kbit/s. Het niveau 5 benadert cd-kwaliteit, bij niveau 6 is het verschil met een originele cd al vrijwel niet meer hoorbaar.

©PXimport

Voordelen en nadelen van Ogg Vorbis

Heel nuttig is dat in Ogg Vorbis ook tags worden ondersteund, vergelijkbaar met id3-tags bij mp3, maar nog flexibeler. Ook kan een bestand niet alleen een linker- en rechterkanaal dragen voor stereogeluid, maar tot 255 aparte kanalen – handig voor surround-geluid of meerdere taalsporen. Bovendien werkt Ogg Vorbis met samplefrequenties van 8 kHz tot maar liefst 192 kHz.

In potentie ondersteunt de audio-codec ook het zogenaamde ‘bitrate peeling’, waarmee een reeds gecomprimeerd audiobestand kan worden geconverteerd naar (of gestreamd op) een lagere kwaliteit. Het heeft dan dezelfde kwaliteit als wanneer het direct in die kwaliteit zou worden gecomprimeerd.

Ondanks de vele voordelen, zoals het ontbreken van patenten en licentiekosten, een goed gedocumenteerd bestandsformaat er opensource-bibliotheken, lijkt het niet zo gangbaar als bijvoorbeeld mp3 en aac. Toch wordt het ongemerkt vaak gebruikt. Bijvoorbeeld in games voor audio of chat, door Spotify voor haar streamingdienst en door TomTom voor spraakcommando’s.

Een nadeel is de matige ondersteuning in software en hardware. Daarom is in de podcastwereld mp3 nog steeds het meest gebruikt, met aac als beoogde opvolger. Het zou zelfs kunnen dat mp3, nu de patenten zijn verlopen (de laatste in april 2017), weer terrein gaat winnen, al heeft de Xiph.Org Foundation met het zeer efficiënte Opus vermoedelijk wel weer een sterke troef in handen.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Wij selecteerden vijf modellen met deze handige extra, die bovendien goed scoren op prijs-kwaliteitverhouding.

Hisense WF5S1043BW

Wie vaak wast of een groot huishouden heeft, zit goed met de Hisense WF5S1043BW. Deze wasmachine heeft een indrukwekkende trommelcapaciteit van 10,5 kg en draait op een efficiënte motor met energieklasse A. De Steam Mix-functie verfrist kleding en helpt allergenen te reduceren zonder intensief te wassen. Dankzij de ConnectLife-app kun je de machine bedienen vanaf je smartphone, waar je ook bent. Je ontvangt meldingen, start programma's op afstand en checkt energieverbruik.

Ook op het gebied van wasprogramma's is deze Hisense veelzijdig: Power Wash 49' biedt een intensieve wasbeurt in minder dan een uur, terwijl je met Snel 15' in no-time een kleine lading opfrist. Het display is duidelijk en de bediening intuïtief. Daarbij zorgt het Soft Drum-ontwerp voor een zorgvuldige behandeling van je was, waardoor ook delicate stoffen langer meegaan.

Toepassingen: Grote gezinnen, veel wassen, snelle opfrisbeurten
Bijzonderheden: Stoomfunctie, 10,5 kg trommel, bediening via app, energieklasse A, Power Wash 49'

Bosch WAN282E4FG

De Bosch WAN282E4FG uit de Serie 4-lijn biedt alles wat je van Bosch mag verwachten: solide bouwkwaliteit, gebruiksgemak en slimme technologie. De Iron Assist-stoomfunctie vermindert kreukels aanzienlijk, zodat je minder hoeft te strijken. Dat is niet alleen handig, maar ook een uitkomst als je vaak overhemden of delicate stoffen draagt.

Met een capaciteit van 8 kg is deze wasmachine ideaal voor gezinnen tot vier personen. De EcoSilence Drive-motor werkt fluisterstil – je kunt 'm gerust aanzetten tijdens een telefoongesprek of als de kinderen slapen. Bovendien zorgt ActiveWater Plus ervoor dat er nooit meer water gebruikt wordt dan strikt noodzakelijk. De anti-vibratiepanelen houden de machine stabiel, zelfs bij het centrifugeren op 1400 toeren.

Toepassingen: Gezinnen, geluidsgevoelige omgevingen, energiezuinig en kreukvrij wassen
Bijzonderheden: Iron Assist-stoomfunctie, stille EcoSilence Drive-motor, ActiveWater Plus, energieklasse A

Inventum VWM8010B

Ben je op zoek naar een compacte wasmachine met moderne functies? De Inventum VWM8010B heeft een capaciteit van 8 kg en biedt 14 programma's, waaronder een krachtige SteamClean-optie. Die zorgt voor extra hygiëne en frisheid in je kleding, zonder agressieve middelen of hoge temperaturen. Ideaal dus voor babykleding, sportkleding of mensen met een allergie.

Met energieklasse A en een geluidsniveau van 72 dB doet deze machine zijn werk stil en zuinig. De zwarte kleur en het strakke design geven deze machine een moderne uitstraling, wat ‘m geschikt maakt voor zichtbare plekken zoals een open washok of bijkeuken. Het bedieningspaneel is overzichtelijk, met toetsen voor temperatuur, toerental en startuitstel.

Toepassingen: Kleinere huishoudens, compacte ruimtes, hygiënisch wassen met stoom
Bijzonderheden: SteamClean-functie, 14 programma's, energieklasse A, stijlvol zwart design, lage geluidsproductie

Whirlpool FFBBE 7469 BV

De Whirlpool FFBBE 7469 BV is ontworpen voor wie comfort zoekt. FreshCare+ Steam houdt je wasgoed fris tot zes uur na het einde van de cyclus door middel van zachte stoomstoten en trommelbewegingen. Zo blijft je kleding zacht en ruikt het niet muf, zelfs als je niet op tijd kunt uitladen.

Dankzij 6th Sense-technologie past de machine automatisch het waterverbruik, energieverbruik en programmaduur aan op de grootte en vuilgraad van de lading. De capaciteit van 7 kg is ruim voldoende voor eenpersoonshuishoudens of stellen. Daarnaast is het bedieningspaneel strak vormgegeven en eenvoudig in gebruik. De machine draait stil en stabiel, met een centrifugeersnelheid tot 1400 toeren.

Toepassingen: Kleine huishoudens, fris en zacht wasgoed, energie-efficiënt wassen
Bijzonderheden: FreshCare+ Steam, 6th Sense automatische instellingen, 7 kg capaciteit, energieklasse A, gebruiksvriendelijke bediening

LG F4WR7011SYB

De LG F4WR7011SYB is een krachtige wasmachine met een royale capaciteit van 11 kg en een uitgebreide stoomfunctie. De Steam-technologie verwijdert allergenen, bacteriën en kreukels effectief, en is daarmee een uitkomst voor mensen met een gevoelige huid of hooikoorts.

De TurboWash 360°-functie reinigt je kleding in slechts 39 minuten met behulp van vier sproeiers, zonder in te boeten op waskwaliteit. AI Direct Drive herkent de textielsoort en stemt het wasritme automatisch af, wat leidt tot optimale reiniging én minder slijtage. Je bedient de machine eenvoudig via de LG ThinQ-app, waarin je ook extra wasprogramma's kunt downloaden of meldingen ontvangt wanneer de was klaar is. Een slimme keuze voor wie technologie en capaciteit wil combineren!

Toepassingen: Grote gezinnen, snelle wasbeurten, allergiegevoelige huishoudens
Bijzonderheden: Steam-technologie, AI Direct Drive, TurboWash 360°, ThinQ-app, energieklasse A, 11 kg capaciteit

Een laptop koop je niet zomaar – het is een flinke uitgave. Je verwacht er dan ook jaren mee vooruit te kunnen. Tegelijkertijd zijn laptops kwetsbare apparaten. Daarom loont het om stil te staan bij de garantievoorwaarden. Wat mag je verwachten per merk?

Lees ook: Op zoek naar een nieuwe laptop? Dit is waar je op moet letten!

Wettelijke en fabrieksgarantie: hoe zit het precies?

Er heerst vaak onduidelijkheid over garantie, en dat komt vooral doordat wettelijke en fabrieksgarantie door elkaar lopen. Alleen fabrieksgarantie verschilt per merk en is doorgaans helder omschreven. Die krijg je bovendien automatisch bij aankoop, zonder dat je daar iets extra’s voor hoeft te doen.

Wettelijke garantie is een ander verhaal: die is minder concreet en kent geen vaste looptijd. Volgens de Europese Richtlijn 'Koop en Garantie' en het Nederlandse Burgerlijk Wetboek heb je als consument recht op een product dat doet wat je ervan mag verwachten. Voor een eenvoudige laptop betekent dat grofweg drie jaar bescherming, voor duurdere modellen kan dat oplopen tot vijf jaar.

De keerzijde van wettelijke garantie

Als je wettelijk gezien toch drie tot vijf jaar gedekt bent, waarom zou je je dan druk maken om fabrieksgarantie? Simpel: zodra er meer dan een jaar verstreken is, ligt de bewijslast bij jou. Gaat je laptop na vijftien maanden stuk, dan moet jíj aantonen dat het niet door verkeerd gebruik komt. En dat is vaak een lastige klus – vooral omdat de verkoper er belang bij heeft de claim af te wijzen.

Veel gedoe, weinig vaart

Een beroep doen op de wettelijke garantie is meestal een langdurig traject. Intussen zit je zonder laptop en moet je flink je best doen om je gelijk te halen. Zonder kennis van consumentenrecht en een flinke dosis doorzettingsvermogen kom je niet ver.

©Valeriia Lukashova

Fabrieksgarantie biedt meer zekerheid

Juist omdat de regels rondom wettelijke garantie zo vaag zijn, is het verstandig te kiezen voor een laptop met een goede fabrieksgarantie. Vooral bij dure of kwetsbare modellen. Hoe langer die garantie standaard duurt, hoe meer vertrouwen de fabrikant blijkbaar heeft in het eigen product. En dat zegt iets.

Let op: voor garantie moet je altijd aankloppen bij de verkoper, niet bij de fabrikant. Ook als de winkel je doorstuurt naar de producent, blijf je bij je recht: de verkoper is verantwoordelijk.

Hoe zit het per merk?

In de onderstaande tabel zie je de standaard garantietermijnen van de twaalf populairste laptopmerken in Nederland.

Wat valt op?

Veel merken hanteren standaard twee jaar garantie. Toch is er een opvallende uitzondering: Apple – dat alleen premium laptops verkoopt – geeft slechts één jaar. Budgetmerk Medion doet het beter en biedt standaard twee jaar. Ook Microsoft, toch geen onbekende naam, beperkt de garantie tot één jaar.

Wil je zekerheid en ben je bereid daar wat extra voor te betalen? Dan zijn merken als Medion, HP, Acer en Dell het overwegen waard. Zij bieden betaalbare modellen én de mogelijkheid om de garantie relatief voordelig uit te breiden tot vijf jaar.

En bij tweedehands laptops?

Goed om te weten: garantie zit op het apparaat, niet op de persoon die het koopt. Bij een tweedehands laptop neem je dus ook de resterende garantie over. Vraag daarom altijd om een aankoopbewijs en check of er nog aanvullende garantievoorwaarden gelden.