Het zoeken naar een nieuwe printer is altijd even een karwei. Wil je een inkjetprinter of laserprinter? Moet het apparaat kunnen scannen en dubbelzijdig kunnen afdrukken? Heb je alleen zwart-witprintjes nodig of wil je ook eens een foto kunnen printen? Wij proberen je keuze een stuk makkelijker te maken met dit artikel.

Naast concrete vragen over welke functies een printer moet hebben, komen er ook lastigere vraagstukken bij de aanschaf van een printer kijken. Het gaat dan bijvoorbeeld om de onderhoudskosten en de prijs per pagina. Want als fabrikanten van printers ergens goed in zijn, dan is het wel het zo onduidelijk mogelijk maken van de kosten na aanschaf. Maar laten we bij het begin beginnen.

Inkjet of laser?

De belangrijkste en dus eerste vraag die je jezelf moet stellen bij aanschaf van een printer: inkjet of laser? Een inkjetprinter is goedkoper in aanschaf en heb je al vanaf een paar tientjes. De HP Officejet Pro 6230 kost bijvoorbeeld maar 50 euro en wordt geleverd met vier cartridges waar je alvast een aantal afdrukken mee kunt maken. Het grote nadeel van een inkjetprinter is echter dat de kosten ná aanschaf een stuk hoger zijn: je moet constant investeren in nieuwe cartridges en fabrikanten doen er alles aan om het gebruik van namaak-cartridges te ontmoedigen. Sommige namaak-cartridges worden niet herkend of bieden een veel slechtere printkwaliteit dan originele cartridges. Laserprinters zijn duurder in aanschaf maar de kosten per pagina zijn een stuk lager. Dit komt omdat één toner-cassette van een laserprinter makkelijk duizenden pagina’s kan printen. Wil je kleur kunnen printen met een laserprinter, dan heb je net als bij een inkjetprinter vier cartridges of cassettes nodig. Een toner-cassette bevat poeder in plaats van vloeibare inkt van een inkjet-cartridge. Afdrukken van een laserprinter hoeven dan ook niet te drogen. Een bekend nadeel van een inkjetprinter is ook dat de inkt op den duur uitdroogt. Dat gebeurt nog sneller als je printer bijvoorbeeld vol in de zon staat. Een nadeel van een laserprinter is dat je af en toe de drum-eenheid moet kopen.

©PXimport

Zwart-wit of kleur?

De volgende vraag is of je kleur of alleen zwart-wit wilt kunnen printen. Vanwege de aanschafprijs zijn laserprinters voor thuisgebruik eigenlijk alleen zinvol als je tevreden bent met alleen zwart-wit. Een kleuren-laserprinter is uiteraard mogelijk, maar weet wel dat je zo’n 200 euro kwijt bent voor de printer en je gemakkelijk 60 tot 80 euro voor één toner-cassette uitgeeft. Bij zowel een kleuren-laserprinter als een kleuren-inkjetprinter heb je te maken met vier verschillende cassettes of toners. Dit wordt aangegeven als CMYK, oftewel Cyaan, Magenta, Yellow (geel) en Key Plate (zwart). Bij inkjetprinters koop je vaak een complete set CMYK-cartridges voor een paar tientjes, sommige fabrikanten hebben de CMY-kleuren in één cartridge gecombineerd. Bij laserprinters is het normaal om losse toner-cassettes te kopen, gecombineerde CMY-toners zijn zeldzaam.

©PXimport

Twee is goedkoper dan één

Functies

Een printer moet natuurlijk goed kunnen printen, logisch. Maar veel printers kunnen nog veel meer. Zodra een printer ook kan scannen, kopiëren of faxen kan versturen, heb je het over een all-in-one-printer. Je herkent een multifunctionele printer meteen omdat het apparaat een klep heeft die een glazen plaat herbergt. De plaat wordt gebruikt om documenten van onderen te kopiëren of te scannen. Een all-in-one-printer kan zowel als inkjet- of als laserprinter uitgevoerd zijn. Scans kunnen in de meeste gevallen meteen op je computer worden opgeslagen, via een bekabelde verbinding of draadloos via wifi. Sommige all-in-one-printers kunnen ook gebruikt worden als fax. Een fax wordt in Nederland eigenlijk alleen nog voor zakelijke correspondentie gebruikt, je hebt hiervoor een telefoonaansluiting nodig. In de meeste gevallen sluit je de printer met een kabel aan op je modem. In de meeste gevallen is het aan te raden om voor een all-in-one-printer te kiezen, deze modellen zijn vaak helemaal niet veel duurder dan een simpele printer. De Epson Expression Home XP-442 inkjet all-in-one printer heb je bijvoorbeeld al voor slechts 50 euro.

©PXimport

ADF

©PXimport

Connectiviteit

Alle printers kun je met een computer verbinden via een usb-kabel. Als je desktop-pc en printer zich in dezelfde ruimte bevinden, is dit de goedkoopste en meest efficiënte oplossing. Heb je een laptop en wil je draadloos kunnen printen, dan ontkom je eigenlijk niet aan een printer met wifi. Met een omweg kan het zonder ook, zie kader ‘Draadloos met je bekabelde printer’. Gelukkig hebben de meeste nieuwe modellen standaard wifi aan boord en hoeft een wifi-printer echt niet duur meer te zijn. Wil je vanaf je smartphone kunnen printen, dan moet je even kijken of de printer de protocollen AirPrint (voor iPhone en iPad) en Google Cloud Print (Android) ondersteunt. Met die laatste techniek kun je zelfs vanaf een andere locatie iets op je printer afdrukken. Sommige printers hebben ook de mogelijkheid om direct vanaf een geheugenkaartje te printen. Deze optie vind je vooral terug op inkjetprinters.

©PXimport

Draadloos met je bekabelde printer

Foto’s printen

Wil je foto’s kunnen afdrukken, dan kies je het best voor een inkjetprinter. De reden is dat inkjetprinters beter in staat zijn om afdrukken te maken die op klassieke ontwikkelde foto’s lijken. Een kleuren-laserprinter kan ook prima documenten in kleur printen, maar de kleuren die je met een inkjetprinter print, zijn vaak een stuk levendiger. Bijkomend voordeel is dat inkjetprinters meestal ook speciale ingebouwde functies hebben voor het afdrukken van foto’s en dat je in de printer meteen fotopapier kunt leggen, vaak ook in kleinere formaten. Er zijn tegenwoordig ook speciale fotoprinters op de markt. Deze kleine apparaatjes kun je meteen voeden met fotopapier en printen binnen een paar seconden een foto direct van je smartphone, tablet of pc via wifi of door een usb-drive of sd-kaartje in de printer te stoppen.

©PXimport

Formaten

Je documenten print je veelal uit in A4-formaat en alle printers die in Nederland verkocht worden, kunnen dit formaat aan. Wil je ook eens iets op een ander din-formaat uitprinten, dan moet je even opletten. Een kleiner formaat zoals A5 is meestal geen probleem, omdat de papierlade van een printer in de meeste gevallen horizontale en verticale schuiven bevatten, zodat je er kleinere formaten passend in kunt leggen. Bij het afdrukken moet je er wel even om denken dat je als papierformaat nu bijvoorbeeld A5 of A6 aangeeft, anders verwacht de printer een A4-papier en dit kan tot vastzittend papier leiden.

Op een groter formaat printen is een ander verhaal. Als je eens een A3-tje wilt printen, heb je een printer nodig die dit formaat aankan. Grote bedrijfsprinters hebben papierlades waar je A3-papier in kunt leggen, en sommige kleinere printers kunnen op A3-formaat afdrukken als ze over een Automatic Document Feeder beschikken. Niet alle printers met een ADF kunnen dit overigens, bekijk altijd de specificaties van de printer om er zeker van te zijn dat de printer op A3 kan printen. Sommige printers kunnen bovendien dubbelzijdig printen, dit gaat vaak wel een stuk langzamer dan een enkelzijdige afdruk.

©PXimport

Nog groter?

©PXimport

Prijs per pagina

De aanschafprijs van een printer zegt niets over hoe goedkoop de machine in gebruik is. Vaak worden printers tegen dumpprijzen aangeboden, maar betaal je je vervolgens scheel aan toner-cassettes, inkt- en drum-cartridges. Wil je weten hoeveel geld je echt kwijt bent, dan moet je zeker ook kijken naar de prijs per gedrukte pagina. En dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Geen enkele fabrikant geeft dit betrouwbaar aan, je bent dus afhankelijk van reviews en tests. Je kunt om de zoveel tijd een test van verschillende printers terugvinden in dit magazine of in één van onze zusterbladen en uiteraard kun je recensies lezen op sites als www.kieskeurig.nl. Een ouderwetse Google-zoekopdracht biedt natuurlijk ook uitkomst.

De prijs per pagina kan per machine enorm variëren en hangt er natuurlijk ook vanaf of je originele cartridges of namaak-artikelen in je printer gebruikt. Op Costperpage.nz vind je een overzicht van veel verschillende printers en hun kosten per pagina. De prijzen zijn in Nieuw-Zeelandse Dollars, maar je krijgt een aardig idee welke printers tot de goedkoopste behoren. De goedkoopste laserprinter die je hier vindt, de Kyocera ECOSYS P3055DN, kan voor zo’n halve cent per pagina printen in zwart-wit. De aanschafprijs ligt wel op zo’n 700 euro. Aan de andere kant van het spectrum vind je bijvoorbeeld de inkjetprinter HP DeskJet 3720 voor 65 euro, deze kost per kleurenpagina echter 16 cent en per zwart-witpagina 7,5 cent. Let er bij aanschaf ook even op dat een nieuwe printer uiteraard inclusief cartridges of toners wordt geleverd, maar dat dit in vrijwel alle gevallen om een starter-kit gaat. Met andere woorden: na een paar printjes zal je printer een melding geven dat de inkt-cartridge of toner-cassette bijna leeg is.

©PXimport

Snelheid

Iets wat je wel een stuk beter direct kunt vergelijken, is de snelheid waarmee een printer je plaatjes of documenten af kan drukken. In de meeste gevallen berekent een fabrikant de snelheid op basis van een enkelzijdige afdruk met alleen tekst. Druk je afbeeldingen af, dan kan het printen een stuk langer duren. Er kan bovendien een groot verschil zitten in de snelheid van enkelzijdig en dubbelzijdig afdrukken. Sommige printers draaien het papier na de eerste zijde snel om, andere printers moeten het papier weer helemaal door de machine laten rollen om de andere kant te bedrukken. Op deze laatste manier is het dubbelzijdig afdrukken soms veel langzamer dan twee enkele zijdes na elkaar te drukken. Denk er ook aan dat fabrikanten termen als pages (pagina’s), sides (kantjes) en sheets (vellen) door elkaar gebruiken.

©PXimport

Onderhoud

We hebben het al even genoemd, aan onderhoudskosten ben je sowieso geld kwijt voor cartridges in het geval van een inkjetprinter. Voor een laserprinter moet je af en toe een nieuwe toner-cassette bestellen. Of je gaat voor originele navul-artikelen of kiest voor namaak-producten is je eigen keuze, voor beide opties is wat te zeggen. Als je originele producten kiest, ben je uiteraard een stuk duurder uit, maar de kwaliteit is altijd top en je machine kan er langer van meegaan. Sommige namaak-producten kosten echter een fractie van de prijs van een originele cassette of cartridge en printen toch in een goede kwaliteit.

Zorg in elk geval dat je even goed recensies leest van namaak-producten voordat je er één in je printer steekt. Voor veel printers zijn ook XXL-cartridges of -cassettes beschikbaar. Dit kan soms heel wat geld schelen. Zo kost een Brother TN-2420 cassette voor een laserprinter weliswaar het dubbele van een TN-2410 cassette, maar je kunt er dan ook circa 3000 in plaats van 1200 afdrukken mee maken. Naast een toner-cassette moet je af en toe een nieuwe drum-eenheid kopen voor een laserprinter, ga uit dat je na tienduizend printjes een nieuwe drum-eenheid moet bestellen. Een nieuwe drum-eenheid kost al snel een paar tientjes.

©PXimport

Resolutie

Denk aan het milieu

Ten slotte kun je je afvragen of je überhaupt een printer nodig hebt. Het lijkt een rare uitspraak in een koopgids over printers, maar veel documenten hoef je tegenwoordig niet meer uit te printen. Je belastingaangifte gaat digitaal, het opzeggen van een contract kan in veel gevallen via de mail en een fotoboek kun je ook digitaal op een fotolijstje of tablet bekijken.

Heb je toch een printer nodig maar wil je je steentje bijdragen aan het milieu, zoek dan een printer met goede ecologische functies. Vrijwel elke printer heeft verschillende modi aan boord om energie te sparen door bijvoorbeeld zichzelf uit te schakelen als hij langer dan een minuut niet wordt gebruikt. Een andere ecologische maatregel is om de printkwaliteit aan te passen. Standaard drukt je printer af met veel meer toner of inkt dan wanneer hij in de spaarstand staat. Je bespaart hierdoor op je lopende kosten en dat is niet alleen goed voor het milieu maar ook voor je portemonnee.

En als je cartridges leeg zijn of je oude printer kapot is, gooi ze niet in de prullenbak maar laat ze door de fabrikant recyclen. Ga naar de website van de fabrikant voor meer informatie.

©PXimport

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!