Regen, natte jassen, was die niet buiten aan de lijn kan: in de herfst is de luchtvochtigheid in huis al snel hoger. Zonder goede ventilatie merk je dat aan beslagen ramen, muffe lucht of zelfs schimmel. Tijd om slim te ventileren dus: frisse lucht binnenlaten – zonder dat je extra moet stoken om het binnen warm te houden.
Dit artikel in het kort
In dit artikel lees je hoe je in de herfst slim ventileert. We leggen uit waarom het beter is om een paar keer per dag kort en krachtig te luchten dan een raam urenlang op een kier te zetten. Ook lees je meer over ventilatieroosters en mechanische systemen, welke signalen wijzen op te veel vocht in huis en wat balansventilatie kan betekenen. Verder leggen we uit waarom het ook zin heeft te ventileren wanneer het buiten vochtig is en wat je zelf kunt doen om te zorgen het droger blijft in huis.
Lees ook: Waar moet je op letten bij het plaatsen van een centraal ventilatiesysteem?
Waarom ventileren in de herfst belangrijk is
In de herfst zit je vaker binnen en is de lucht buiten vaak vochtig. Toch produceer je binnenshuis het meeste vocht: koken, douchen, wassen, ademen en natte kleding zorgen samen voor meerdere liters waterdamp per dag. Hoeveel dat is, hangt sterk af van de gezinssamenstelling en je dagelijkse gewoonten. Als die vochtige lucht nergens heen kan, ontstaat condens op ramen en muren. Het huis voelt kouder aan en het kost meer energie om de temperatuur aangenaam te houden. Een hoge luchtvochtigheid vergroot bovendien de kans op schimmel en kan leiden tot klachten als benauwdheid of het verergeren van allergieën.
Liever af en toe kort luchten dan raam op een kier
Een raam op een kier zetten lijkt een logische oplossing, maar ís het niet. De lucht stroomt maar langzaam door en ondertussen verdwijnt er warmte. Je kunt beter een paar keer per dag kort en krachtig luchten. Zet ramen of deuren een kwartiertje tegenover elkaar open (of een minuut of vijf, als het buiten erg koud is), zodat er een stevige luchtstroom ontstaat. Vochtige lucht verdwijnt dan snel en maakt plaats voor drogere buitenlucht. Dat is de meest zuinige manier van ventileren. Dat komt doordat muren, vloeren en meubels namelijk warmte opslaan. Staat er de hele dag een raam open, dan koelen die langzaam af. Moet de verwarming daarna weer aan, dan warm je niet alleen de lucht opnieuw op maar ook al die afgekoelde oppervlakken. Dat kost extra energie.
Ventilatieroosters en gebruiken
Ventilatieroosters boven ramen of kleine klepraampjes lijken in de herfst vooral warmteverlies te veroorzaken. Toch is het slim om ze niet dicht te zetten. Ze zorgen voor een constante toevoer van frisse lucht, die nodig is om vocht af te voeren. In goed geïsoleerde huizen is dit zelfs onmisbaar, omdat er anders nauwelijks luchtverversing plaatsvindt.
Verschil tussen oudere en nieuwere woningen
In oudere huizen met enkel glas en beperkte isolatie zie je vochtproblemen vaak sneller terug in de vorm van condens op de ramen. Hier is extra vaak luchten nodig, omdat warme, vochtige lucht minder waterdamp kan vasthouden zodra die afkoelt. Komt die lucht in contact met een koud oppervlak – zoals enkel glas of een slecht geïsoleerde muur – dan koelt de lucht daar snel af en ontstaat er condens. Dat werkt net als bij een koud blikje frisdrank op een warme dag: de lucht eromheen koelt af en er vormen zich druppeltjes.
In nieuwbouwhuizen is de situatie anders: die zijn beter geïsoleerd, maar voor frisse lucht afhankelijk van ventilatieroosters en mechanische systemen. Hier merk je vochtproblemen niet meteen aan condens, maar eerder aan muffe lucht of vochtige plekken in hoeken (hoeken zijn extra gevoelig, omdat de lucht er minder goed circuleert en buitenmuren daar vaak kouder zijn). In beide situaties blijft ventileren belangrijk, maar de aanpak verschilt per type woning.
Mechanische ventilatie gebruiken
In een huis met een centraal ventilatiesysteem kun je dat systeem het best continu laten draaien. Vaak geldt: de laagste stand is geschikt voor normaal gebruik, de middelste of hoogste stand gebruik je op momenten dat er veel vocht vrijkomt, zoals tijdens koken, douchen of wanneer er veel mensen in huis zijn. Twijfel je welke stand bij jouw woning past? Kijk dan in de handleiding van het systeem of vraag advies aan de installateur.
Bij balansventilatie met warmteterugwinning werkt het iets anders: het systeem voert constant lucht af en blaast tegelijk voorverwarmde lucht naar binnen. Zo gaat er nauwelijks warmte verloren. Vergeet niet om de filters schoon te maken of minstens één keer per jaar te vervangen.
Wat is balansventilatie?
Balansventilatie is een systeem dat evenveel lucht afvoert als aanvoert. Terwijl vervuilde lucht naar buiten gaat, wordt verse buitenlucht naar binnen geblazen. Dankzij een warmtewisselaar neemt de koude buitenlucht eerst warmte op uit de afgevoerde lucht, zodat er geen tocht ontstaat en de verwarming minder hard hoeft te werken. Het resultaat: frisse lucht in huis zonder groot warmteverlies.
Waarom luchten ook werkt als het buiten vochtig is
Het lijkt misschien vreemd om bij regenachtig weer de ramen open te zetten, maar koude buitenlucht bevat meestal minder vocht. Zodra deze verse lucht binnen opwarmt, neemt de hoeveelheid vocht die de lucht kan vasthouden toe en daalt de relatieve luchtvochtigheid in huis. Alleen bij extreem vochtig weer, zoals mist of motregen, werkt dit tijdelijk minder goed. Ook in de herfst en winter helpt ventileren dus om vochtproblemen te voorkomen, zelfs als het buiten nat en klam aanvoelt.
Douchen of koken? Ventilatie (extra) aan!
Veel vochtproblemen ontstaan doordat er in korte tijd veel vocht vrijkomt, bijvoorbeeld tijdens douchen of koken. Zet bij het douchen altijd de afzuiging aan en laat die na afloop nog even draaien. Houd de badkamerdeur dicht, zodat het vocht zich niet door de rest van het huis verspreidt. Tijdens het koken helpt een afzuigkap met afvoer naar buiten. Heb je die niet, zet dan een raam open tijdens het koken, ook al is het maar kort.
Hoe herken je dat je onvoldoende ventileert?
Je kunt vaak zelf merken dat de luchtvochtigheid te hoog is. Denk aan beslagen ramen in de ochtend, handdoeken die na een nacht nog steeds klam zijn, een muffe lucht in de slaapkamer of donkere plekken langs kozijnen en in hoeken van muren. Zie je dat soort dingen, dan ventileer je waarschijnlijk niet genoeg.
Luchtvochtigheid meten met een hygrometer
Een hygrometer laat zien hoe vochtig het in huis is. De ideale luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en 60 procent. Boven de 60 tot 70 procent, zeker als dit langere tijd zo blijft, neemt de kans op schimmel toe. De exacte grens hangt ook samen met de temperatuur: warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude lucht. Een eenvoudig digitaal metertje is al vanaf een paar tientjes verkrijgbaar.
Wat als ventileren niet genoeg is?
Blijft de luchtvochtigheid hoog ondanks dat je goed ventileert, dan kan een luchtontvochtiger uitkomst bieden. Zeker in kamers waar vaak was hangt te drogen of in slecht geïsoleerde ruimtes helpt zo’n apparaat. Het kan ook schelen om de was vaker buiten te drogen als het weer het toelaat, of om een warmtepompdroger te gebruiken die het vocht netjes afvoert.
Was drogen in de herfst: wanneer kan het wel en wanneer niet?
Ook in de herfst kun je de was buiten drogen, maar het hangt sterk af van het weer. Een droge dag met wat wind is vaak gunstiger dan een koele windstille dag met zon. Wind zorgt namelijk voor verdamping, ook als de lucht fris aanvoelt. Bij bewolkt maar droog weer droogt de was dus beter dan je misschien denkt. Uiteraard hang je de was niet buiten wanneer het regent of mistig is. Een zonnige herfstdag met wind is het meest ideaal, maar ook bij alleen wind kan de was verrassend goed drogen.
Was buiten drogen? Een briesje +
Zo'n fijne droogmolen!Wat je zelf kunt doen
Niet alleen techniek, ook je eigen gewoonten bepalen hoeveel vocht er in huis komt. Korter douchen, deksel op de pan tijdens het koken, de was buiten drogen als het kan: het helpt allemaal om de hoeveelheid vocht binnenshuis te beperken.
Slim omgaan met energie
Een raam dat de hele dag openstaat kan de binnentemperatuur met meerdere graden verlagen, waardoor de verwarming extra moet stoken. Kort en krachtig luchten is veel zuiniger. Tien minuten twee ramen tegen elkaar open kost minder warmte dan acht uur een raam op een kier laten staan.
Conclusie
Door slim te ventileren in de herfst houd je je woning droog en gezond, terwijl je tegelijkertijd niet onnodig hoeft te stoken. Door regelmatig kort te luchten, ventilatieroosters open te houden, mechanische ventilatie goed te gebruiken en vocht meteen af te voeren bij douchen of koken, voorkom je problemen. Met een hygrometer houd je de luchtvochtigheid eenvoudig in de gaten. Wie nu goede gewoonten ontwikkelt en let op eigen gedrag, profiteert in de winter: minder kans op schimmel, een prettiger binnenklimaat en lagere stookkosten.
