Het begin van het jaar is een uitgelezen kans om je computer onder handen te nemen. Van de binnen- én de buitenkant! Je pc opschonen doe je met de tips uit dit artikel, zodat je systeem er weer een poosje tegenaan kan.

Dat het verstandig is om de computer periodiek onderhoud te geven wist je vast al. We beginnen onder de motorkap: met de software. Schijfopruiming ken je wellicht, maar wist je dat dit programma niet alle opties prijsgeeft op het eerste gezicht? Er valt meer op te ruimen dan je denkt. Open het Startmenu en typ Schijfopruiming. Controleer of de juiste schijf geselecteerd staat en klik op OK om de controle te starten. In het venster dat je hierna ziet, klik je op de knop Systeembestanden opschonen. Het programma voert een nieuwe, grondigere controle uit.

In het resultatenscherm heb je de keuze om nog meer onderdelen op te schonen, zoals Windows Update opschonen (kopieën van alle updates die zijn geïnstalleerd), Upgradelogboekbestanden van Windows (handig in geval van installatieproblemen en verder niet) en Windows-installatiebestanden (de oorspronkelijke installatiebestanden van Windows). Loop kritisch door de lijst heen en plaats vinkjes naast de onderdelen die je flink wil opschonen. Op ons testsysteem wonnen we hiermee met gemak 3,5 tot 5 GB ruimte.

OneDrive lokaal of niet

Grote kans dat je inmiddels een deel van je bestanden ook in de cloud opslaat, bijvoorbeeld via het in Windows 10 ingebouwde OneDrive. Wist je dat het niet nodig is om alle bestanden ook nog lokaal op te slaan? Je kunt een deel van de bestanden ook alleen online opslaan. Je ziet ze dan wel netjes verschijnen in de Verkenner, maar ze worden pas gedownload als je erop dubbelklikt om ze te openen. Vooral voor bestanden die je niet (vaak) gebruikt, maar wel wilt bewaren, is dit een prettige manier. Ruim de schijf op door bestanden die je niet nodig hebt, te markeren als ‘alleen online’.

Klik met de rechtermuisknop op de wolk van OneDrive (naast de klok in het Systeemvak, klik indien nodig op het driehoekje om alle pictogrammen te zien) en kies voor Instellingen. Open de tab Account en klik op Mappen kiezen. Haal het vinkje weg bij Alle bestanden zichtbaar maken en bepaal welke mappen wel of juist niet lokaal beschikbaar moeten zijn. Open daarna de tab Instellingen en zet een vinkje bij de optie Ruimte besparen door alleen de bestanden te downloaden die u gebruikt.

©PXimport

Slim opslaan

Een beetje hulp bij het opgeruimd houden van je computer kan geen kwaad. Windows heeft Slim opslaan in huis: met dit onderdeel maak je automatisch ruimte vrij door ongebruikte bestanden (zoals tijdelijke bestanden en de inhoud van de Prullenbak) op te schonen. De optie is standaard uitgeschakeld: zet ‘m aan. Open het instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies Systeem, Opslag. Zet de schuif op Aan bij de optie Slim opslaan. Klik meteen op Slim opslaan configureren of nu uitvoeren. We zetten Opslaginzicht ook meteen aan: hiermee denkt Windows met je mee als de schijfruimte flink afneemt. Je bepaalt zelf wanneer dit moet worden uitgevoerd, bijvoorbeeld Bij onvoldoende schijfruimte. In de sectie Tijdelijke bestanden geef je aan wat er moet gebeuren met de tijdelijke bestanden.

Werp hierna een blik op Lokaal beschikbare cloudinhoud. Hier kun je aangeven dat OneDrive-bestanden automatisch op ‘alleen online’ worden gezet als je ze een bepaalde periode niet hebt geopend. Kies bijvoorbeeld voor 14 dagen als je lokale OneDrive-bestanden wilt verplaatsen naar de cloud nadat je ze 14 dagen niet meer hebt geopend. Ongeduldig als we zijn, wachten we niet op het eerste moment dat de instellingen automatisch worden uitgevoerd, maar klikken we op de knop Nu opruimen om de actie direct te starten.

©PXimport

Grote bestanden vinden en verwijderen

Grote bestanden die ruimte innemen en niet nuttig zijn: daar willen we vanaf. Eerst bekijken we welke programma’s beter het veld kunnen ruimen. Windows heeft daar een handige indicator voor. Open het instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies voor Apps. Bij Apps en onderdelen sorteer je de lijst met apps op Grootte. De ruimteslurpers verschijnen bovenaan de lijst. Loop door de lijst heen en verwijder de apps die je niet gebruikt. Hierna bekijken we de bestanden op de computer. Om snel een overzicht te krijgen van grote bestanden, roepen we de hulp in van het gratis TreeSize Free.

Dit programma geeft in één oogopslag weer welke bestanden veel ruimte innemen: klik op de knop Select Directory en selecteer de gewenste schijf. Klik op de kolom Size om te sorteren op grootte. Bestanden die niet nodig zijn en ruimte innemen, verwijder je. Pas op met de systeemmappen, zoals Gebruikers, Program Files en Windows: verwijder hieruit alleen bestanden als je zeker weet dat dit geen kwaad kan.

Terug naar fabrieksinstellingen

Is de computer in de loop van de tijd zo vervuild geraakt dat je de sterke behoefte voelt om met een schone lei te beginnen? Je kunt tot slot overwegen om de pc terug te brengen naar de ‘fabrieksstaat’. In Windows 10 kost dit aanzienlijk minder tijd dan in het verleden. Open het instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies Bijwerken en beveiliging, Systeemherstel. Klik op de knop Aan de slag in de sectie Deze pc opnieuw instellen. Je kunt ervoor kiezen om je persoonlijke bestanden te behouden, zodat je het beste van beide werelden hebt: een schone omgeving, maar niet het ongemak van alle bestanden terug moeten plaatsen na de opschoonactie.

Stof verwijderen

Verplaatsen we ons naar de buitenkant van de pc. Of je nu een laptop of desktop onder handen neemt: haal de spanning eraf. Dus stekker eruit en (laptop)accu verwijderen. Neem vervolgens met een stofdoek de machine af. Om vette vingers aan de buitenzijde te verwijderen, gebruik je een vochtig doekje.

Of het nu gaat om je toetsenbord, de ventilatoropeningen van je laptop of desktop of om andere lastig te bereiken onderdelen van je computer: een flesje perslucht mag niet ontbreken in je schoonmaakkast. Gebruik de perslucht om je toetsenbord schoon te maken en – als je een desktopcomputer gebruikt – om de ventilatoren stofvrij te maken

©PXimport

Houd de bus met lucht enkele centimeters verwijderd van het oppervlak dat je stofvrij wilt maken. Begin met een rustige stroom perslucht en voer die daarna op, totdat er geen stof meer vrijkomt. Zorg ervoor dat de perslucht het stof uit de computer blaast en niet erin. Voorkom ook dat de ventilatorbladen draaien door de luchtverplaatsing: houd ze tegen terwijl je de perslucht gebruikt.

Gebruik nooit een stofzuiger om de computer schoon te maken. Een computer is immers een precisie-instrument en een stofzuiger is hiervoor te grof gereedschap. Gebruik een wattenstaafje voor moeilijk bereikbare plekken.

Als je een meer gevorderde gebruiker bent, kun je de desktopkast openschroeven en alle componenten individueel stofvrij maken, maar voor de meeste situaties krijg je de machine voldoende schoon op de beschreven wijze. Besluit je de computer alsnog open te maken, houd dan rekening met statische elektriciteit en gebruik een antistatisch polsbandje.

Toetsenbord, muis en beeldscherm

Gebruik een microvezeldoek met schoonmaakalcohol of een vochtig doekje om het toetsenbord schoon te maken. Hanteer dezelfde routine voor het schoonmaken van de muis en gebruik een wattenstaafje voor de gebieden waar je lastig bij kunt.

Het scherm verdient uiteraard ook de nodige aandacht, en wel met beleid. We gebruiken hiervoor een reinigingsgel en een microvezeldoek. Op internet vind je verschillende reinigingsets. Maak bij het afnemen horizontale of verticale bewegingen en gebruik nooit kracht bij het wegpoetsen van een oneffenheid. Overweeg het gebruik van schoonmaakalcohol of gedemineraliseerd water en wrijf rustig over de vuiligheid totdat die loskomt.

Gebruik geen papieren (zak)doekjes, om krassen te voorkomen. Gebruik ook geen normale schoonmaakmiddelen, maar investeer in een schoonmaakmiddel dat specifiek is bedoeld voor het reinigen van het scherm. Je pc is nu zowel intern als extern weer blinkend schoon!

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.