Digitale erfenis: Wachtwoorden en accounts bij overlijden
Wanneer je komt te overlijden, wat gebeurt er dan met online accounts? Dat is een vraag waar je eigenlijk bij leven als bij stil moet staan, zodat nabestaanden er niet naar hoeven te gissen. Er zijn aardig wat prangende vragen rond je digitale erfenis waar je van tevoren over na moet denken, van je online accounts tot je cryptowallet. Zoals de volgende.
Voor we ons buigen over de eigenlijke digitale nalatenschap willen we je wijzen op enkele onlinediensten en -tools die je kunnen helpen bij het plannen van je uitvaart. Zo kun je in het wensenboek van Dela je wensen vastleggen van tien zaken die bij een uitvaart van belang kunnen zijn, zoals de lijst met genodigden, welke muziek, wie je contactpersoon is enzovoort. Je kunt je antwoorden online bewaren in een Dela-account of downloaden als pdf-bestand.
Op RememberMe.nl vind je ook een tool waarmee je, na aanmelding, een aantal uitgebreide vragenlijsten rond de topics Wensenlijst, Praktische zaken, Genodigdenlijst en Draaiboek kunt invullen. Opvallend is wel dat van de bijna zestig items er maar één over digitale nalatenschap gaat. Helaas is dat tekenend, zelfs in 2022.
De website van Digital Funeral Professionals is zich hier meer van bewust, maar de site is wel commercieel opgezet. Zo kun je voor 95 euro een ‘digital life planning consult’ aanvragen om je digitale erfenis te regelen. Er is zelfs een mini-masterclass ‘Digitale Nalatenschap op Social Media Gebied’ (25 euro) die je op basis van videolessen een certificaat bezorgt.
©PXimport
Cursus: Regel je digitale erfenis
Wil je helemaal zeker weten dat je nalatenschap na je overlijden goed is geregeld? Doe dan de cursus **Regel je digitale erfenis**van de Tech Academy. Daarin leer je precies hoe je je socialmedia-accounts, digitale bezittingen en foto's op een goede manier overzet. Niet het leukste klusje, wel belangrijk.
Checklists
Regel je liever zo veel mogelijk zelf, dan zijn er een aantal checklists die je gratis kunt downloaden. Neem bijvoorbeeld de checklist van Netwerk Notarissen. Het is een vrij beperkte checklist, maar helpt je wel om over basale zaken alvast na te denken.
Een uitgebreidere checklist, met meer dan twintig doordachte en degelijk uitgewerkte vragen, kun je aanvragen via https://kwikr.nl/delacheck. Hierop staan vragen als: Wat wil je dat er met je social media-accounts gebeurt?, Op welke […] sites heb je een (betaald) account? en Van welke e-mailservices maak je gebruik?. Een opvallend weetje dat je in deze checklist terugvindt is dat ongeveer de helft van alle Nederlanders online niet verder wil leven, maar ook dat 70% van hen nog geen digitale nalatenschap heeft vastgelegd.
Daarnaast kun je op de webpagina van Dela over digtaal nalatenschap terecht voor allerlei zinvolle kwesties rondom je digitale nalatenschap, zoals: Wie zorgt er voor jouw digitale nalatenschap als jij er niet meer bent?, Welke spelregels gelden er voor je digitale nalatenschap? en Weet jij wat er met je WhatsApp-berichten, foto’s en video’s gebeurt?.
Tot slot is er nog een checklist van Business Insider die meer ingaat op de financiële kant. Deze checklist ‘Op tijd geldzaken overnemen van je ouders voorkomt veel gedoe’ gaat weliswaar slechts beperkt in op het digitale aspect van het regelen van de erfenis, maar de financiële insteek is heel interessant en belangrijk om van tevoren al over na te denken.
©PXimport
Stappenplan opstellen
Je digitale erfenis voorbereiden vergt hoe dan ook een aantal stappen. Eerst breng je je digitale erfenis nauwkeurig in kaart door al je online accounts te noteren. Denk aan je socialmedia-accounts, gebruikte cloudopslagdiensten, websites en e-maildiensten, maar ook aan streamingdiensten voor film, muziek en games, en apps op je pc, tablet of smartphone die gekoppeld zijn aan diensten als Fitbit en Strava, of eventuele cryptovaluta en andere online tegoeden enzovoort.
Vervolgens geef je aan wat er precies met je digitale erfenis moet gebeuren. Dit kan per app of service verschillend zijn. Geef duidelijk aan wat er moet worden bewaard of vernietigd en wie welke data in handen mag krijgen.
Dat vastleggen kun je op verschillende manieren doen, zodat het rechtsgeldig is. Leg je namelijk niets vast, dan is het wettelijk zo geregeld dat je nabestaanden moeten bepalen wat er met jouw digitale erfenis gebeurt. Je kunt je wensen vastleggen in een handgeschreven wilsbeschikking (codicil), in een digitale kluis (zie verderop), alles opnemen in je testament of via de notaris een zogeheten online executeur aanstellen, dat kan dezelfde persoon zijn als de executeur testamentair.
©PXimport
Wachtwoordmanager
Het kan natuurlijk niet de bedoeling zijn dat je alle wachtwoorden en inlogcodes in je codicil of testament noteert en up-to-date houdt, of telkens een aangepaste versie doorspeelt aan een vertrouwenspersoon. Je bewaart zo’n lijst dus beter op een veilige, maar ook praktisch haalbare manier, zodat je vertrouwenspersoon pas toegang krijgt tot je online data na je overlijden.
Opschrijven in een notitieboekje en de locatie aan je vertrouwenspersoon doorgeven, is niet zo veilig, en opnemen in een testament is dan weer niet zo praktisch of goedkoop. Er zijn drie alternatieven: het gebruik van een wachtwoordmanager, digitale kluis of cloudopslagdienst (zie kader ‘Cloudopslag’).
Er zijn een heleboel bekende wachtwoordmanagers. We noemen er een paar: 1Password, Bitwarden, Dashlane, KeePass, LastPass en RoboForm. Sommige bevatten een module waarmee je bepaalde mappen toegankelijk kunt maken voor anderen, maar als het slechts gaat om je digitale nalatenschap is dat niet de veiligste optie. Er zijn echter ook beheerders waarmee je een soort noodtoegang (emergency access) kunt opzetten. Je geeft dan aan welke personen toegang mogen krijgen tot je kluis nadat een instelbare periode van inactiviteit is verstreken.
Of een toegewezen contactpersoon kan zelf toegang aanvragen, maar die krijgt hij pas als je niet binnen een zelf in te stellen tijdsverloop reageert. Dit is bijvoorbeeld bij de premiumaccounts van Bitwarden en LastPass mogelijk.
©PXimport
Cloudopslag
Je kunt natuurlijk je inloggegevens bij een (gratis) cloudopslagservice als Dropbox, Google Drive of OneDrive bijhouden, maar echt veilig is dat niet. Je kunt zo’n document dan beter in een aparte, extra versleutelde map binnen die cloudopslagdienst bewaren. OneDrive biedt zo’n functie aan, met de naam Persoonlijke Kluis. Let wel: zonder abonnement kun je niet meer dan drie documenten in die kluis bewaren. Een andere optie is het gratis Cryptomator.
Binnen Windows gebruik je het programma als volgt: start de app op en kies Kluis toevoegen / Nieuwe Kluis Aanmaken. Vul een naam in en verwijs met Andere locatie / Kies naar een submap in de lokale synchronisatiemap van je cloudopslagdienst. Vul een wachtwoord in, geef aan dat je een herstelsleutel wilt – die gegevens kun je dan aan je vertrouwenspersoon doorspelen – en voltooi met Kluis aanmaken.
©PXimport
Tip 05: Digitale kluis
Voor het bewaren van belangrijke of officiële documenten, zoals aktes en dus gegevens van je onlineaccounts, kun je beter een digitale kluis gebruiken die aan een notariaat kan worden gekoppeld. Je kunt dan ook zelf vastleggen wat er met de kluisinhoud moet gebeuren na je overlijden. Een voorbeeld van zo’n kluis is de Nederlandse Notariskluis (vanaf 3,95 euro per maand). Je kunt er allerlei soorten documenten in bewaren, zoals eigendomsbewijzen, een codicil en inlogcodes, maar ook brieven, foto’s of een (afscheids)video.
Volgens medewerker Pieter de Vos zijn er momenteel zo’n vijftig notariskantoren bij deze dienst aangesloten, maar je beslist als gebruiker zelf welke van de aangesloten notarissen je kluis mag beheren, en misschien is je vaste notaris wel bereid zich bij de dienst aan te sluiten. Dit houdt in dat die notaris bij je overlijden de digitale sleutel van je kluis zal overhandigen aan de persoon die je in je codicil of testament hebt gemachtigd. Medewerker De Vos benadrukt verder dat het platform erg veilig is.
In België kunnen alle meerderjarige inwoners gratis een digitale kluis tot 1 GB opslagruimte creëren op www.izimi.be (ook mobiel), een initiatief van het Belgische notariaat. Bij het aanmaken van de kluis kun je zelf een notariskantoor aangeven.
Aanmelden kan met de app itsme (vergelijkbaar met het Nederlandse DigiD). Je bepaalt daarna zelf wat er na je overlijden met je gegevens moet gebeuren: gehele of gedeeltelijke overdracht door een notaris of door een vertrouwenspersoon, of vernietiging van de volledige kluisinhoud.
Een digitale kluis die gekoppeld is aan een notariaat, is de veiligste en meest praktische optie
-
Online accounts
Tot nu toe hebben we vooral algemene tips gegeven voor het beheer van je digitale nalatenschap, maar je doet er ook goed aan de mogelijkheden en voorwaarden na te lopen bij elke app of dienst waarbij je een account hebt en data achterlaat. Besef je dat het achterlaten van data ook gebeurt zonder dat je het echt door hebt, zoals bij heel wat IoT-apparaten, bijvoorbeeld een slimme koelkast of stofzuiger. Vaak moet je daarvoor namelijk een account aanmaken en dus bepaalde persoonsgegevens achterlaten. Ga dus ook na wat er met die data gebeurt na je overlijden.
Weliswaar is er tegenwoordig de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming; in het Engels GDPR) waardoor je vrij veel rechten hebt als gebruiker – zo is een bedrijf verplicht inzage te geven in de gegevens die het over je bijhoudt – maar helaas alleen als je nog in leven bent. De AVG vermeldt namelijk niet wat er met je data mag of moet gebeuren na je overlijden.
©PXimport
Internetdiensten
Er zijn gelukkig inmiddels een heleboel van de veelgebruikte webapplicaties en -diensten die hun gebruikers de mogelijkheid bieden om het een en ander zelf te regelen. We nemen Facebook en Google als voorbeeld, maar ook Instagram, LinkedIn, Twitter en Microsoft hebben al initiatieven genomen op dit vlak.
We beginnen met Facebook. Meld je aan bij en klik bij de Instellingen en Algemeen onder Instellingen voor accounts met herdenkingsstatus op Bewerken. Je kunt nu klikken op Verzoek om je account te verwijderen nadat je overlijdt of je selecteert een vertrouwenspersoon die je account (met herdenkingsstatus) verder mag beheren. Die vertrouwenspersoon stel je daarmee ook in staat je overlijden aan Facebook te melden.
Voor je Google-account meld je je aan bij https://myaccount.google.com/inactive. Klik op Starten, stel de gewenste periode van inactiviteit in en geef de persoon of personen aan die na die periode een bericht moeten krijgen. Je kunt ook aangeven tot welke van de meer dan vijftig Google-diensten hij via jouw account toegang mag krijgen.
Erfeniscontact
Tot voor kort kon je geen toegang krijgen tot de data van een overleden persoon wanneer het Apple ID of wachtwoord onbekend was. Dat is onlangs, met de komst van iOS en iPadOS 15.2 en macOS Monterey 12.1, eenvoudiger geworden. Je kunt nu namelijk contacten koppelen aan de app Digitale erfenis. Zij hebben dan na je overlijden toegang tot je Apple ID en data.
Op een iPhone of iPad open je hiervoor Instellingen, tik je op je naam en kies je Wachtwoord en beveiliging / Erfeniscontact, waarna je de verdere instructies volgt. Op een Mac gaat dit via Systeemvoorkeuren / Apple ID / Wachtwoord en beveiliging. De toegevoegde contacten hoeven zelf geen Apple-apparaat te hebben. De toegangssleutel kun je via e-mail versturen, opslaan als pdf-bestand of afdrukken en op een veilige plek bewaren.
