Toen Tesla eind vorig jaar een futuristisch ogende pick-uptruck presenteerde, was de kritiek niet van de lucht. Met z’n opvallend scherpe hoeken was deze auto goed lelijk, zo vond het internet. Toch zit er een uiterst rationeel verhaal achter de ontwerpkeuze voor de Tesla Cybertruck.

Na het stenen tijdperk volgden de bronstijd en de ijzertijd. Inmiddels zijn we aangekomen in het koolstoftijdperk. Alles wat modern is, lijkt tegenwoordig te worden gemaakt van koolstofvezelversterkte kunsthars, ook wel bekend onder de Engelse benaming carbon. Denk aan de Dell XP-laptops, maar ook aan de Boeing 787 Dreamliner en diens concurrent, de Airbus A350.

Daar bestaan goede redenen voor. Koolstofcomposieten zijn lichter dan aluminium en hebben tegelijkertijd een grotere treksterkte. Het spul is bovendien niet vatbaar voor metaalmoeheid of corrosie. Je kunt er daarnaast gemakkelijk complexe vormen mee creëren – reden dat de beroemde vliegtuigontwerper Burt Rutan er graag mee werkte. Hij vernoemde zelfs zijn bedrijf naar het wondermateriaal: Scaled Composites.

In de jaren 90 achtte de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA de tijd rijp voor een ruimteschip met brandstoftanks van koolstofcomposieten: de Venture Star. Dat bleek echter een brug te ver. Zodra je probeert vloeibare waterstof met een temperatuur van -253 graden Celsius in een koolstoftank op te slaan, of vloeibare zuurstof (-183°C), komen de nadelen van dit materiaal aan het licht. Koolstofcomposieten worden dan al snel bros.

Zuurstof heeft de neiging met koolstof te reageren, en het materiaal is minder goed bestand tegen allerlei vormen van straling. Aanhoudende problemen met de koolstoftanks vormden de reden dat de ontwikkeling van de Venture Star, de beoogde opvolger van de Space Shuttle, in 2001 werd gestaakt.

Materiaalkeuzes

Groot was daarom de verbazing toen de visionaire ondernemer Elon Musk in 2016 aankondigde een enorm ruimteschip te willen bouwen op basis van koolstofcomposieten. Hij voegde onmiddellijk de daad bij het woord en had al snel een enorme tank met een doorsnede van 12 meter gereed. Maar in januari 2019 kondigde hij plotseling aan dat zijn vrijage met koolstof voorbij was.

Koolstofcomposieten, zo verklaarde hij, zijn erg bewerkelijk: er daadwerkelijk iets van maken duurt lang. Bovendien, zo zei hij, kosten ze bijna 200 dollar per kilo. Nee, dan roestvrij staal. Dat kost niet meer dan 3 dollar per kilo en het is verbluffend sterk. Starship, zoals Musk zijn geesteskind inmiddels had gedoopt, werd een glanzend stalen gigaraket zoals die niet zou hebben misstaan in een sciencefictionstrip uit de jaren 50.

©PXimport

En zo deden we weer een stap terug naar de ijzertijd. Roestvrij staal bestaat hoofdzakelijk uit ijzer waaraan nikkel, chroom, mangaan en nog een paar andere elementen zijn toegevoegd. ‘Roestvrij’ is een overigens misleidende term: alles waar ijzer in zit, kan roesten. Maar de toevoegingen verhinderen dat wel heel sterk. Het is daarom een geliefd materiaal voor de productie van potten, pannen en bestek. Sommige landen slaan er zelfs munten van.

Voor heel grote objecten, zoals auto’s of vliegtuigen, wordt het echter weinig gebruikt. 3 dollar per kilo klinkt goedkoop, maar een auto weegt al snel een kilo of duizend. Vandaar dat autofabrikanten geverfd ‘gewoon’ staal gebruiken. Daar komt bij dat een auto van roestvrij staal weliswaar niet roest, maar nog steeds gevoelig is voor krassen, die je vervolgens niet eventjes weg kunt lakken.

Musk lijkt echter steeds verliefder op het spul te worden. Op 21 november 2019 onthulde hij de Tesla Cybertruck, een futuristisch ogende pick-uptruck van – jazeker – roestvrij staal. Om precies te zijn: exact hetzelfde soort roestvrij staal dat ook voor Starship wordt gebruikt.

De presentatie verliep, zoals we van Musk gewend zijn, amateuristisch en bombastisch tegelijk. Franz von Holzhauzen, Tesla’s hoofdontwerper, wierp een stalen bal naar een van de ruiten om te demonstreren hoe sterk die zouden zijn. Toen het glas tegen alle verwachting in versplinterde, besloot Von Holzhauzen het nog eens te proberen op een ander raam, dat eveneens aan gruzelementen ging. Musk bleef er laconiek onder (‘De bal ging in elk geval niet door de ramen héén’).

Op de sociale media reageerde men minder gelijkmoedig. De brutale hoekige vormen van de Cybertruck konden op weinig genade rekenen. Paul Snyder van het College for Creative Studies in Detroit vond dat de auto ‘dystopie’ uitstraalde. “Het ding ademt oorlogsgebied, gevechtsvoertuig. Dat is niet het soort boodschap dat ik graag op de weg zie.”

Mildere geluiden

Maar inmiddels klinken er ook mildere geluiden. De Cybertruck ziet er namelijk niet zomaar uit zoals-ie eruit ziet. Musk heeft namelijk een revolutionair productieproces voor ogen. Normaliter bestaat de carrosserie van een auto uit een aantal delen van geperst staal, die door robots aan elkaar zijn gelast en geschroefd. Zoals iedere autobezitter weet, is veel van dat staal nogal dun, anders kon het immers niet in vorm worden geperst.

De Cybertruck zal echter niet worden geperst, maar gevouwen; Musk had hem ook Origamitruck kunnen noemen. Het raketstaal is namelijk te dik om te persen. Vouwen gaat echter wel, mits slim gedaan, en dat scheelt enorm in de assemblagekosten. Bovendien kan de tijdrovende en kostbare lakstraat de deur uit, want het lakken van roestvrij staal slaat nergens op. Daar komt bij dat zware auto’s zoals pick-uptrucks een chassis hebben, een onderstel waar de carrosserie op rust. Voor de Cybertruck is dat niet nodig. De gevouwen constructie van dit staal is van zichzelf stevig genoeg.

Musk maakt met dit ontwerp duidelijk dat hij precies weet wat de Cybertruck moet zijn: een truck. Een voertuig om heel fysieke dingen te doen op vaak ongepolijst terrein. Dankzij het 3 millimeter dikke roestvrij staal hoeft de eigenaar niet bang te zijn voor krassen en deuken, en roest is evenmin een issue. Dit is een auto die goed smerig mag worden en blíjven. En passant doet de Cybertruck op stroomloze plekken dienst als stille generator. Er zitten volwaardige stopcontacten in om machines op aan te sluiten.

De Cybertruck mag dan op een gevechtsvoertuig lijken, dat hij erg handig gaat blijken staat wel vast. Dubai heeft al aangekondigd de politie van een vloot cybertrucks te voorzien. Musk zelf twitterde dat hij de wagen wil gebruiken op Mars. Blijkbaar smaakt het lanceren van een Tesla hem naar meer.

Tekst: Ed Croonenberg.

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt of die zijn voorzien van bijzondere eigenschappen. Met een robotstofzuiger wordt de vloer schoongehouden, terwijl je er niet bij hoeft te zijn. En stofzuigen is dan wel het minste dat ze kunnen, want ook dweilen is voor veel modellen geen proleem. We vonden vijf geavanceerde exemplaren.

Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01

De Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01 is ontworpen om grote ruimtes aan te kunnen. Het apparaat heeft een stofzak van 3 liter en een werktijd tot 180 minuten in de laagste stand. In tegenstelling tot veel kleinere robots is deze HomeRun uitgerust met een stille motor; de opgave van 66 dB maakt hem relatief stil.

Er zit een dweilfunctie in zodat je de robot na het stofzuigen ook direct kunt laten dweilen. Via de app kies je voor een van de modi of plan je een schoonmaakprogramma in. De robot kan zichzelf navigeren, obstakels omzeilen en keert na gebruik terug naar het laadstation. Omdat de opvangbak groot is hoef je niet vaak te legen en dankzij de Li‑ion‑accu is hij geschikt voor grotere woningen. Het apparaat is van recente datum en daarom nog volop verkrijgbaar.

Dreame L10s Pro Ultra Heat

Deze robot combineert een groot stofreservoir van 3,2 liter met een lange werktijd van ongeveer 220 minuten. Dankzij de geïntegreerde dweilfunctie verwijdert hij niet alleen stof maar kan hij ook nat reinigen. De L10s Pro Ultra Heat gebruikt een zak in het basisstation, waardoor je het reservoir minder vaak hoeft te legen.

De Dreame is voorzien van een Li‑ion‑batterij aanwezig en de robot keert automatisch terug naar het station voor opladen en legen. De sensortechnologie helpt bij het vermijden van obstakels en het nauwkeurig schoonmaken van zowel harde vloeren als tapijt. Dankzij de meegeleverde app stuur je de schoonmaak aan, stel je no‑go‑zones in of plan je een dweilrondje.

Philips HomeRun 3000 Series Aqua XU3100/01

Deze Philips‑robot is bedoeld voor wie minder vaak handmatig wil schoonmaken. Hij beschikt over een gecombineerde stofzuig‑ en dweilfunctie en kan zichzelf legen via het automatische station. Met een gebruiksduur tot 200 minuten in de laagste stand en een geluidsniveau van 66 dB kan hij urenlang zijn werk doen zonder al te veel herrie. De stofcontainer van 35 cl is kleiner dan bij de HomeRun 7000, maar door het automatische leegmechanisme is dat geen probleem.

Je bedient het apparaat via de app en kunt daar zowel een schema programmeren als zones instellen. De Aqua XU3100/01 is een model uit de recente 3000‑serie en doordat hij een mop‑pad heeft kan hij zowel droog als nat reinigen, wat handig is voor harde vloeren zoals tegels en laminaat.

iRobot Roomba Combo j9+

De Roomba Combo j9+ is een model dat je vloeren zowel kan stofzuigen als dweilen. De Combo j9 beschikt over een opvangbak van 31 cl en hij kan zelf zijn inhoud legen in het automatische basisstation dat bij de set hoort. De Li‑ion‑accu zorgt voor een lange gebruiksduur en de robot maakt een routeplanning zodat elke ruimte efficiënt wordt schoongemaakt.

Via de app kun je zones instellen waar de robot niet mag komen en het dweilelement in‑ of uitschakelen. In de basis maakt de Combo j9+ zelfstandig een kaart van je woning en keert terug naar het station wanneer de accu moet opladen of de stofcontainer vol is. De robot is bedoeld voor huishoudens die gemak belangrijk vinden en biedt naast stofzuigen ook een dweilfunctie voor hardere vloeren.

MOVA Tech P50 Ultra

De MOVA Tech P50 Ultra is een forse robotstofzuiger met een basisstation. Het apparaat heeft een stofreservoir van 30 cl en wordt geleverd met een basisstation waarin je het stof eenvoudig kunt verwijderen. De robot produceert een geluidsniveau van 74 dB, iets hoger dan de Philips‑modellen, en weegt inclusief station ruim 13 kg.

Hij kan uiteraard ook automatisch terugkeren naar het station om op te laden of te legen. In de specificaties staat dat de MOVA is voorzien van een Li‑ion‑batterij en dat hij zowel kan stofzuigen als dweilen. De meegeleverde app maakt het mogelijk om routes in te stellen en zones te blokkeren. Met een vermogen van 700 W is hij krachtig genoeg voor tapijten en harde vloeren. Het is geschikt voor mensen die een uitgebreid station met automatische functies willen.