Over een paar jaar bellen we allemaal via onze breedbandaansluiting. Lekker makkelijk, maar vooral goedkoper. Voice over ip kenden we al, maar nu komt Scarlet als eerste provider met voice over dsl, speciaal voor particulieren. Eindelijk kunnen we de vaste aansluiting van KPN de deur uit doen!

Over een paar jaar bellen we allemaal via onze breedbandaansluiting. Lekker makkelijk, maar vooral goedkoper. Voice over ip kenden we al, maar nu komt Scarlet als eerste provider met voice over dsl, speciaal voor particulieren. Eindelijk kunnen we de vaste aansluiting van KPN de deur uit doen! Over bellen via internet is al veel geschreven, maar er zijn nog maar weinig mensen die het in de praktijk ook echt gebruiken. De komende jaren wordt het echter steeds makkelijker om bij uw breedbandaansluiting ook ip-telefonie te nemen. Wie zijn adsl-aansluiting via KPN heeft lopen, is verplicht minimaal een BelBudget-abonnement voor telefonie hierbij af te nemen. Gelukkig is KPN allang geen alleenheerser meer in de telefooncentrale. Wie graag surft én een vaste lijn voor telefoon of fax wil aanhouden – maar minder op heeft met KPN – heeft ook een andere mogelijkheid: bellen via adsl (voice over dsl). Een van de vroegste aanbieders van deze dienst is SpaarTotaal van Scarlet. Omdat we erg benieuwd zijn naar de kwaliteit van deze nieuwe dienst, hebben we ons onmiddellijk aangemeld en voice over dsl (VoDSL) in de praktijk getest. Het bellen over een breedbandverbinding verloopt anders dan bij een gewone telefoon. Je sluit je gewone telefoon namelijk aan op een speciale breedband router van de alternatieve aanbieder. Deze breedbandrouter mengt op een slimme manier telefonie met de breedbandinternet en stuurt dat in één verbinding naar de centrale. Op dit moment zijn de alternatieve netwerken van BBned, Versatel of BaByXL in staat telefonie en internet te scheiden en elk verder af te handelen. Hier komt verder geen KPN-telefonieapparatuur in de centrale aan te pas. U kunt in zo'n geval dus de KPN-lijn opzeggen om kosten te sparen. Al uw gesprekken lopen dan over de breedbandverbinding die wordt aangehouden. Met telefoneren via adsl behoudt u dus wél de gewone telefoon – maar dan aangesloten op uw router. En VoIP dan? Er zijn twee manieren om telefonie gemengd met data over een breedbandverbinding te sturen. De techniek die Scarlet SpaarTotaal in deze test op het BBned adsl-netwerk gebruikt is voice over dsl, of korter: VoDSL. Een tweede erg populaire manier is voice over ip (VoIP). Voice over dsl wordt relatief weinig toegepast, maar heeft als voordeel dat het relatief makkelijk een goede kwaliteit levert. Naast Scarlet bieden op dit moment DutchWeb (www.dutchweb.net), TTG (www.ttg-netherlands.nl) en bbeyond (www.dsl.nl) ook VoDSL, allen over het BBned-netwerk. TTG richt zich alleen op de zakelijke markt. De favoriet echter is voice over ip (VoIP). Ondermeer Pilmo (www.pilmo.nl) past deze techniek in Nederland toe en veel meer aanbieders zullen dit voorbeeld dit jaar nog volgen. Voor zowel VoIP als VoDSL heb je (voor een goede gesprekskwaliteit) een specifieke router nodig die nauw aansluit bij de apparatuur van het adsl-netwerk in de telefooncentrale. Omdat er meer dan alleen data wordt verstuurd, noemen we zo'n router ook wel integraded access device (iad). Dit kastje voegt de router- en telefoniefunctionaliteit samen. Het grote verschil tussen VoDSL en VoIP is dat VoDSL twee aparte verbindingen legt naar de centrale, waarvan een specifiek voor spraak. Bij VoIP is er sprake van één enkele verbinding tussen het iad en de centrale. Hierdoor is de verbinding kwetsbaarder en is de kwaliteit soms afhankelijk van het dataverkeer, wat kan resulteren in een slechte kwaliteit spraak. Ook al heeft spraak bij beide voorrang op het dataverkeer. Testresultaten Tijdens onze test is de kwaliteit van VoDSL inderdaad goed. Bij een 8 Mbit download en een 512 Kbit upload drukte het voeren van een gesprek alleen aantoonbaar op de upload. Deze neemt in de praktijk iets meer dan 10 procent af (ongeveer 60 Kbit) tot 450 Kbit. Maar nog steeds is dit voldoende voor een gezonde uploadverbinding. Ook andere zware up- als downloads hadden geen invloed op de kwaliteit van het gesprek. Verder blijkt VoDSL goed in staat te zijn een modemverbinding met lage datasnelheid op te zetten (bijvoorbeeld Girotel-verbinding) of een fax te versturen. Op een snelle 56k modemverbinding reageert de VoDSL-lijn echter slecht, hier komt moeizaam een 37 Kbps verbinding tot stand. Scarlet raadt aan hiervoor een speciaal dsl-modem te nemen. Tip: met een extra initialisatie-commando kunt u ook zelf de doorvoer van het modem terugschroeven tot bijvoorbeeld de 28 bps standaard. Verder is het nog niet mogelijk sms'jes te ontvangen, wordt nummerherkenning doorgegeven en komt voicemail eraan (maar is nog niet operationeel). Het antwoordapparaat kan dus weer even uit de kast. *** bbned_CopperJet_816-2P-HR.jpg Bij een abonnement op Scarlet SpaarTotaal hoort de CopperJet 816-2p. Deze router is speciaal uitgevoerd in de kleur oranje, de huiskleur van netwerkleverancier BBned. Copperjet 816 De iad die bij het Scarlet-abonnement wordt geleverd is de CopperJet 816-p2. Dit apparaat bevat drie aansluitingen: één voor ethernet, twee voor telefonie. Allied Data levert ook de CopperJet 816 met maar liefst vijf poorten (één voor ethernet, vier voor telefonie). Er is ook een CopperJet voor isdn-telefoons. Standaard is steeds één telefonie-aansluiting actief. Tegen meerprijs kunt u tot twee of vier aansluitingen activeren, elk met een eigen nummer. De iad levert de internetverbinding ruw af. Het is dan ook de bedoeling dat u hier zelf een pc met ethernetkaart of een ethernetrouter op aansluit – al dan niet draadloos, om zo meerdere poorten en een firewall voor het eigen netwerkje te krijgen. De ethernet-kruiskabel wordt hiervoor meegeleverd. Overzetten telefoon Gelukkig is het mogelijk de vaste KPN-lijn aan te houden, mocht u willen overstappen van een gewone naar een VoDSL-telefoon. Deze hoeft u pas een maand na oplevering op te zeggen. Daarna kan de aanbieder – in dit geval Scarlet – het oude telefoonnummer laten overzetten op het nieuwe VoDSL-toestel. Hebt u nog geen aansluiting (dat kan natuurlijk ook) dan betaalt u € 150. In dit geval krijgt u een KPN-monteur over de vloer om de BBned-koppeling te realiseren. Een vreemde gewaarwording, zeker als u overstapt op VoDSL omdat u van KPN af wilt. Maar het koper in eerste stukje van uw huis naar de centrale blijft in handen van KPN. VoDSL is niet (nog niet) overal in Nederland leverbaar. Net als bij adsl is het belangrijk dat de afstand tot de centrale niet te groot is. Met een postcodecheck op de site van Scarlet of BBned kunt u controleren in welk gebied u zit. Goedkoper? De reden om over te stappen op SpaartTotaal zijn natuurlijk de goedkopere vaste kosten én gesprekskosten. Zo liggen de vaste kosten 20 procent onder de KPN BelBasis-tarieven (bij isdn zelfs 30 procent). Ook de gesprekskosten zijn structureel lager in vergelijking tot KPN, voor interlokaal ongeveer 10 procent, voor internationaal kan de besparing oplopen tot 20 procent. Voor lokaal tarief en bellen naar mobiel is er met 1 procent nauwelijks voordeel. Nationaal bellen naar een ander nummer op het BBned-netwerk is voorlopig gratis. Dit kan interessant zijn voor bedrijven met vestigingen of een bedrijf met veel thuiswerkers achter de pc. Verder kent Scarlet de zogenaamde Spaarnummers en Spaarnummers-Extra die nog eens 10-15 procent extra korting geven op specifieke telefoonnummers Het is niet mogelijk van Carrier PreSelect gebruik te maken. Voor de internetverbinding kunt u kiezen uit vier snelheden. Alle internetpakketten zijn inclusief 40 MB opslag, een mailbox inclusief spamfilter en een newsgroepenserver. De prijzen variëren van ca. € 35 tot € 75 (inclusief € 14,23 vaste kosten voor VoDSL telefonie) per maand. Het complete overzicht vindt u op www.scarlet.nl onder Spaarstand. Conclusie Internetproviders zullen steeds meer telefonie gaan aanbieden over hun netwerken, onafhankelijk van KPN. Scarlet laat zien dat het kan, zonder aan kwaliteit in te boeten. Belangrijkste voordeel is natuurlijk de besparing. Scarlet profileert zich door kosten te vergelijken met KPN, maar maakt geen vergelijk met andere aanbieders van goedkope telefonie. Daarbij komt dat je voor telefonie opgesloten zit in het Scarlet-netwerk, het is immers niet mogelijk te shoppen bij goedkopere aanbieders (Carrier PreSelect). Tel daarbij op de snel veranderende markt en wij zouden adviseren nog even te wachten – als u de tijd hebt. Er komen vast nog meer, andere of betere aanbiedingen voorbij. Info: www.bbned.nl, www.scarlet.nl

De Panasonic TV-55Z90BE6 is een premium OLED-tv, net onder het topmodel. Hij mikt op uitmuntende beeldkwaliteit en zal heel wat kijkers aantrekken, ongeacht wat hun favoriete kijkvoer is. Maar de concurrentie is zwaar en we vragen ons af of de tv iets extra te bieden heeft.

9

Fantastisch

Samenvatting

De Panasonic Z90B levert prachtige beelden dankzij het heldere Master OLED Pro-paneel en uitstekende kalibratie. De tv ondersteunt alle HDR-formaten en is met snelle HDMI 2.1-poorten ideaal voor gamers. Het geluid is prima en de draaivoet handig. Minpunten zijn het gebrek aan DTS en ontbrekende Belgische apps op Fire TV.

Plus- en minpunten

• Zeer goede piekhelderheid
• OLED-contrast en zeer goed schaduwdetail
• Goede kalibratie af fabrikant
• Goede bewegingsscherpte

• Gebrek aan lokale smart tv-apps voor België
• Geen ondersteuning voor DTS
• Hoge adviesprijs

Panasonic heeft nooit voor opvallende designs gekozen en dat is dit keer niet anders. Het zwarte toestel combineert een slank scherm met een relatief grote behuizing voor de elektronica en aansluitingen achteraan. De afwerking is piekfijn in orde. In tegenstelling tot veel concurrenten staat de Z90B op een draaivoet, een detail dat voor velen handig kan zijn. Opvallend is dat de Z90B voorwaarts gerichte luidsprekers heeft die in een balk onderaan het scherm zitten. Het toestel staat nauwelijks 2cm boven het meubel, maar wie een soundbar wil gebruiken kan die toch voor de tv zetten als de luidsprekerbalk in dat geval toch niet wordt gebruikt.

De aansluitingen staan allemaal zijwaarts of naar onder gericht zodat ze wandmontage niet bemoeilijken. De vier HDMI-poorten zijn onderverdeeld in twee HDMI 2.0-poorten en twee HDMI 2.1-poorten. Die laatste twee leveren 48Gbps bandbreedte en ondersteunen alle belangrijke gamerfuncties, ALLM, HDMI VRR, AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync en kunnen gebruikt worden voor gaming in 4K120 (consoles) of 4K144 (pc). Gamers genieten van een lage input-lag, 6,0ms in 2K120 en 10,5ms in 4K60. Verder vinden we drie usb-poorten, ethernet, WiFi 5, Bluetooth, een optische digitale audio-uitgang en hoofdtelefoonaansluiting. Die laatste is via het menu om te schakelen naar een subwoofer-uitgang. Voor live tv is er een dubbele tuner (DVB-T2/C/S2) met een CI+-slot. 

Referentie kalibratie en goede piekhelderheid

De Z90B is verder voorzien van een Master OLED Pro paneel, dat is hetzelfde of een gelijkwaardig paneel die we ook op de Philips OLED810 of LG C5 aantreft. Het paneel in ons testexemplaar toonde een bijzonder goede uniformiteit in heldere en donkere beelden, er is geen spoor van verticale strepen. De kijkhoek is zeer goed, zoals bij alle OLED-tv’s, en de anti-reflectielaag is degelijk, al blijft het van belang om sterke reflecties in het scherm te vermijden. Het toestel pakt uit met een bijzonder goede piekhelderheid. In HDR10 Filmmaker mode meten we 1316 nits op het 10%-venster, en 220 nits op het volledig wit scherm.

Lees ook: Zo testen we televisies voor ID.nl

Wat HDR-piekhelderheid betreft steekt de Z90B daarmee zelfs de LG C5 voorbij, al is het verschil klein. In SDR liggen de resultaten dichter bij elkaar, maar neem de LG C5 de leiding op het volledig wit veld waar hij 265 nits haalt, terwijl de Z90B op 202 nits zit. Voor SDR zal de C5 daardoor iets helderder lijken. Het kleurbereik van 98,3% P3 is wat we ondertussen al even gewend zijn van OLED-tv’s. Dat is zeer goed, en met die specificaties staat de Z90B uitstekend in de startblokken voor top HDR-beelden.

Veel hangt ook af van de kalibratie, en op dat vlak kunnen we de Z90B echt niets verwijten. We gebruiken graag Filmmaker Mode, in SDR is die erg donker ingesteld. Zet de Verlichtingssterkte op 70, en laat de lichtsensor aan en je bent klaar. De fouten die we meten zijn zo klein dat ze op een referentiemonitor niet zouden misstaan. Reken dan ook op mooie natuurlijke beelden, met veel kleurexpressie en goede schaduwdetails. Ook voor HDR10 is de Filmmaker Mode de beste keuze. De tv levert bijzonder goed schaduwdetail, zelfs in onze moeilijkste testscène, de strandscène uit House of Dragons.

Heb je iets meer detail nodig dan kan dat nog steeds door de ‘Dark Visibility’ instelling te gebruiken. Kleurweergave is erg goed, en heldere nuances blijven uitstekend bewaard. Enkel in de helderste tinten verliezen ze wat kleurintensiteit, dat is typisch voor W-OLED. De Z90B ondersteunt bovendien HDR10+ Adaptive en Dolby Vision IQ Precision Detail, voor de beste HDR-beeldkwaliteit. 

Beeldverwerking

De HCX Pro AI MkII processor die Panasonic ook in vorige modellen gebruikte levert bijzonder mooie prestaties. Deinterlacing van live tv (1080i) beeld en ruisonderdrukking scoren goed. Al dient gezegd dat Panasonic erg voorzichtig is met beeldverwerking. De ‘Min’ instelling is voor de meeste beeldverwerking een veilige keuze. Bevat de bron duidelijk ruis, dan zal dat vermoedelijk wat te voorzichtig zijn, de ‘Med’ instelling (voor ruisonderdrukking) levert dan betere resultaten. Upscaling zorgt voor mooie, scherpe beelden en met Resolutie Remasteren kan je zelfs wat extra accent leggen. Dat laat je echter best uitstaan bij erg oud (dvd-) beeldmateriaal, de processor accentueert immers ook ruis op dat soort bronnen.

In HDR was de processor erg goed in het vermijden van kleurstroken in zachte kleurovergangen. In SDR zien we nog wat ruimte voor verbetering op dat vlak. Zet ‘Vloeiende schakering’ op ‘Min’, eventueel kan je voor heel zware gevallen naar ‘Med’ schakelen. De processor vermijdt relatief goed dat er te veel detail verloren gaat. De bewegingsscherpte is uitstekend, en met Intelligent Frame Creation kan je de sportbeelden mooi vloeiend maken, of het schokken van het 24fps camerabewegingen in film wegwerken. 

Audiokwaliteit

De Z90B is uitgerust met een redelijk krachtige 2.1-audioconfiguratie van 60W. De stereoluidsprekers staan bovendien voorwaarts gericht, altijd een goed punt voor de audiokwaliteit. Hij ondersteunt Dolby Atmos, maar geen DTS. Voor wie de tv-luidsprekers gebruikt is dat geen belangrijk minpunt. Wie echter een soundbar of andere audio-oplossing gebruikt, moet weten dat de tv geen DTS-signalen doorgeeft via eARC/ARC. Sluit je bron in dat geval dan rechtstreeks aan op de soundbar. Onze filmfragmenten klonken vrij goed, met prima stereoscheiding en een vleugje surround. De woofermodule zorgt voor voldoende bas. De muziekpreset blies onze muziektesten wat extra leven in. De tv kan voldoende volume leveren, maar boven een bepaald niveau hoor je wel wat vervorming. 

Fire TV

Fire TV, het smart tv-systeem van Amazon, vervangt sinds vorig jaar het in huis ontwikkelde My Home Screen. De layout loopt gelijk met die andere smart tv-systemen. Op het Home-scherm neemt een content-caroussel de bovenste helft van het scherm in. Fire TV toont daar op dit moment enkel content-aanbevelingen, geen ongerelateerde reclame. We hopen dat dit zo blijft. Centraal in beeld vind je snelkoppelingen naar het ingelogde profiel, ingangen, bookmarks en de zoekfunctie. Daarnaast is er ruimte voor zes pictogrammen van favoriete apps. Heb je er meer, dan moet je even doorklikken. Verder naar onder zijn er talrijke rijen met aanbevelingen uit verschillende streamingdiensten al krijgt Prime Video duidelijk meer aandacht. De app-store bevat alle belangrijke internationale streamingdiensten, en ook Nederlandse lokale apps zijn vrij goed vertegenwoordigd. Belgische kijkers vinden helaas geen enkele lokale app, een onbegrijpelijk minpunt in 2025. Lees het artikel over Fire TV voor alle details.

De overstap naar Fire TV heeft Panasonic niet aangezet om voor een modernere afstandsbediening te kiezen. De grote afstandsbediening met afgeronde vorm ligt goed in de hand, en de aangename toetsen hebben een lichte aanslag met goede feedback. We zijn ook erg tevreden over de “My App”-toets die je zelf kunt toewijzen aan een app naar keuze, en de “Picture”-toets waarmee je snel van beeldmode verandert. Het ontwerp heeft echter ook nadelen. Door de afmetingen kan je niet alle toetsen bereiken zonder je hand te verplaatsen. En de veelheid aan toetsen is toch wat verouderd. Een compactere versie, met minder toetsen en een oplaadbare batterij zou beter scoren.

Conclusie

Dat de Panasonic TV-55Z90BE6 uitstekende beeldkwaliteit levert, daar mag je van op aan. Wat jammer dan dat de prijs zo hoog is, dat kost hem een half punt. Als we even vergelijken met concurrenten, dan is de Z90B zonder meer de duurste terwijl hij geen exclusieve features biedt. Minpunten zijn er vooral voor Belgische kijkers die geen enkele lokale app op Fire TV vinden. Het gebrek aan DTS-ondersteuning, daar tillen we minder zwaar aan. Deze tv levert prachtige beelden, zowel in SDR als HDR en hij ondersteunt dan ook nog eens alle belangrijke HDR-formaten. De audio-oplossing levert goede geluidskwaliteit en zorgt samen met de knappe beelden voor een hele mooie filmbeleving. Fire TV heeft alle internationale streaming-apps in huis. Gamers zullen deze televisie ook waarderen want ook voor hen heeft hij alle belangrijke features.

De Motorola Edge 70 volgt de recente trend van dunne, lichte smartphones, maar dan met een zachter prijskaartje van net geen 800 euro. Hoewel het geen directe concurrent is van vlaggenschepen als de S25 Edge, bewijst de Edge 70 dat een uniek premium ontwerp niet de hoofdprijs hoeft te kosten.

Met een dikte van nét iets minder dan 6 millimeter en een gewicht van slechts 159 gram is de Edge 70 een van de lichtste en slankste telefoons op de markt. Desondanks voelt het toestel niet goedkoop aan, en dat is te danken aan een stevig aluminium chassis en een op nylon geïnspireerde bekleding. De Edge 70 biedt bovendien uitstekende duurzaamheid: hij heeft een MIL-STD-810H-certificering (MIL staat voor military grade), IP68- en IP69-ratings én is voorzien van Gorilla Glass 7i.

Het 6,7-inch amoledscherm heeft een resolutie van 2712 bij 1220 pixels en een adaptieve verversingssnelheid van 1 tot 120 Hz. Het vlakke oledpaneel biedt daarnaast een hoog contrast. Vooral de levendige, licht verzadigde kleuren, mogelijk gemaakt door de Pantone-nabewerking, vallen positief op. Het enige nadeel aan het display is de laag geplaatste vingerafdrukscanner; om die te gebruiken moet je je duim in een oncomfortabele positie buigen.

©Wesley Akkerman

Uitstekende middenklasser

De Edge 70 wordt aangedreven door de middenklasse Qualcomm Snapdragon 7 Gen 4-processor, bijgestaan door 12 GB werkgeheugen en 256 GB aan opslagruimte. Vooral de cpu is op papier minder krachtig dan die van de duurdere vlaggenschepen, maar in de praktijk maakt dat weinig uit. Apps worden snel geopend en multitasking gaat het apparaat goed af. Een groot voordeel is dat de processor niet erg heet wordt onder hoge druk en zijn werk dus zonder morren doet.

Een ander voordeel is dat de 4800mAh-batterij het opvallend lang volhoudt; zelfs bij matig tot zwaar gebruik is dat al snel een volledige dag. Daarmee overtreft hij de duurdere concurrentie van Samsung en Apple. Opladen gaat eveneens vlot, met 68 W bedraad, waardoor je binnen 50 minuten weer een volledig opgeladen batterij hebt. Ook op dit punt scoort Motorola flink wat punten.

©Wesley Akkerman

©Wesley Akkerman

Typisch Motorola

Traditioneel doet Motorola het goed op het gebied van software dankzij de bijna stock Android 16-ervaring. Helaas treffen we deze keer behoorlijk wat bloatware aan en zijn er advertenties zichtbaar in de weerapp; dubieus voor een toestel van 800 euro. Tijdens de installatie word je bovendien meermaals gevraagd om voorgestelde apps te installeren. En als je daar nee op zegt, kom je alsnog applicaties tegen waar je niet om vroeg, zoals TikTok en Perplexity AI.

Wat betreft ondersteuning kan de Motorola Edge 70 rekenen op vier Android-upgrades (tot Android 20) en vijf jaar aan beveiligingspatches. Hoewel dat voldoende is voor een middenklasser, blijft het wel iets achter bij de langere support die Samsung en Google bieden. Daarnaast voelt Moto AI nog aan als een achtergesteld project. De functies werken niet allemaal in het Nederlands, waardoor de AI-knop op het toestel eigenlijk nog maar weinig waarde heeft.

Foto's maken gaat prima

Het camerasysteem bestaat uit een 50MP-hoofdcamera met optische beeldstabilisatie, een 50MP-ultragroothoeklens en een 50MP-selfiecamera. Bij voldoende licht leveren deze camera's prettig ogende foto's met een ruim dynamisch bereik. Vooral in het donker verrast het toestel: dankzij de grote sensoren blijven beelden helder en gedetailleerd. Jammer is wel dat de software kleuren soms te nadrukkelijk verzadigt, waardoor foto's iets minder natuurlijk overkomen. Voor gebruik op sociale media zijn ze echter meer dan prima.

Toch kent het camerasysteem duidelijke beperkingen. Video's kunnen slechts in 4K met 30 fps worden opgenomen, terwijl beeldstabilisatie alleen werkt bij 1080p en 30 fps. Daarnaast kan de handmatige scherpstelling onverwacht invloed hebben op de helderheid. En doordat er geen telelens aanwezig is, ben je volledig aangewezen op digitale zoom. Begrijpelijk gezien de slanke behuizing van de Edge 70, maar alsnog een teleurstellend compromis.

Motorola Edge 70 kopen?

De Motorola Edge 70 is een slimme aankoop als je een slank en licht toestel zoekt voor minder dan 1000 euro. De bouwkwaliteit, het scherm, de lange batterijduur en de robuustheid maken dit een fijne smartphone voor dagelijks gebruik. Ondanks de bloatware en de onvolwassen Moto AI bewijst dit toestel dat je geen duur vlaggenschip nodig hebt voor een vooruitstrevend ontwerp en vlotte prestaties.