Koopgids: écht draadloze in-ear hoofdtelefoons

Gek eigenlijk. Als je een jaar geleden de woorden ‘draadloos’ en ‘hoofdtelefoon’ zag, ging het bijna altijd over een over-ear koptelefoon die je via bluetooth met je mobiele telefoon kon verbinden. Maar in zeer korte tijd zijn er heel veel in-ears verschenen die met bluetooth zijn uitgerust. Dat is opmerkelijk, want dat betekent dat er heel wat technologie in een zeer kleine behuizing werd gestopt. En laten we de batterij niet vergeten; een bluetooth-oortje heeft immers een eigen stroombron nodig. Maar dan de nieuwste lichting bluetooth in-ears: liep er bij eerdere modellen nog een kabel van het ene oor naar het andere, nu zijn aardig wat in-ears écht draadloos.

340 miljoen koptelefoons

Wie een willekeurige webwinkel opent en de categorie ‘hoofdtelefoons’ kiest, zal snel ontdekken dat er gekozen moet worden uit honderden apparaten. Jawel, honderden. Koptelefoons – en we gebruiken de term nu heel algemeen – zijn al een aantal jaren extreem populair. Vorig jaar zijn er 85 miljoen verkocht. Behoorlijk veel, toch? En dat is enkel wat er over de toonbank ging in… Europa. Over de hele wereld zijn er 340 miljoen van die dingen verscheept, alleen in 2016.

Bij koptelefoons denken veel mensen nog aan die grote dingen met kussens die over de oren vallen, maar in de praktijk bestaat inmiddels tweederde uit in-ears oftewel: oortjes. Het zijn modellen die je echt in het oorkanaal propt (in-ears) of in de oorschelp laat rusten (buds).

Vorig jaar was ongeveer een derde van alle verkochte hoofdtelefoons draadloos. En dat aantal zal alleen nog maar stijgen, omdat de consument draadloos nu eenmaal handiger vindt. Zowel bij het luisteren als bij het opbergen is het minder gedoe en bovendien kun je je telefoon in je binnenzak houden terwijl je loopt. Ze klinken doorgaans ook nog eens vrij goed, doordat alle onderdelen die zorgen voor een goede geluidskwaliteit (zoals de dac en de hoofdtelefoonversterker) in de hoofdtelefoon zitten en niet langer in de smartphone. Een potentieel zwakke schakel is daarmee verwijderd; de versterkers in mobiele telefoons zijn vaak van mindere kwaliteit.

Bedankt, Apple!

Behalve de consument, is ook Apple een belangrijke aanjager van de draadloze hoofdtelefoontrend. Dat bedrijf besloot bij de lancering van de iPhone 7 namelijk dat hoofdtelefoonuitgangen op de smartphone verleden tijd zijn. Het is altijd wat gissen naar de exacte motieven van Apple, maar waarschijnlijk is het een mix van design, kosten en opportuniteit. Zonder hoofdtelefoonuitgang kan een telefoon weer wat dunner. Een ingebouwde hoofdtelefoonuitgang vereist bovendien een dac/ hoofdtelefoonversterkerchip en – misschien wel het meest geniale – derden die hoofdtelefoons uitbrengen met een lightning-aansluiting moeten daarvoor eerst hun zegen bij het hoofdkantoor van Apple in Cupertino ophalen.

Een echt geslaagd plan bestaat altijd uit verschillende lagen. Daarom stoomde Apple ook nog een alternatief klaar: de AirPods. Met het antennestaafje dat uit elk oor hangt ogen ze misschien wat gek, maar ze betekenden wel de grote doorbraak van echt draadloze oortjes bij het grote publiek. De AirPods werken met alle mobiele toestellen, maar kunnen wel meer als je ze verbindt met een Apple-apparaat. Zo kunnen ze tegelijkertijd met een iPhone, Mac en Apple Watch verbinden.

Wie het oortje past...

De meeste mensen kennen de oortjes vooral als de gratis ondingen die smartphone-fabrikanten meeleveren, en dus is er over het algemeen weinig waardering voor in-ears. Goede oortjes hebben echter de potentie om zeer goed te klinken. En dat heeft te maken met de directe overdracht van de muziek naar je oren. Hoofdtelefoons die over je oren vallen, brengen allerlei factoren met zich mee die de klankkwaliteit kunnen beïnvloeden. Want geloof het of niet, het type oorkussens, de exacte plaatsing op je hoofd en zelfs de vorm van je oorschelp kunnen veel invloed hebben. Bij zogenaamde on-ears, waarbij de kussens op je oor rusten (in plaats van eromheen), is de plaatsing zelfs waanzinnig belangrijk. Een beetje verschuiven en alle detail is weg. Het is een probleem dat je minder ervaart bij in-ears, vooropgesteld dat je ze correct inbrengt. Want daar wringt de schoen vaak. Sommige mensen vinden in-ears niet zo comfortabel en stoppen ze met weinig enthousiasme in het oor. Dat heeft een onmiddellijke impact op de klank, vooral voor de bas. Als je zo iemand bent, is het beter om oortjes te kopen die meer in de oorschelp rusten. Dit type ligt eerder tegen het begin van het oorkanaal aan, in plaats van erin.

Oren zijn even individueel als vingerafdrukken. Dat geldt zowel voor de oorschelp als voor de vorm van het oorkanaal. Grote kans dus dat in-ears uit de doos niet meteen goed passen. De meeste fabrikanten leveren daarom minimaal drie paar extra kussentjes, zogenaamde ‘tips’, mee. Probeer de verschillende formaten van deze tips ook vooral even uit! De meeste in-ears hebben een trucje om ze snel te plaatsen en te verwijderen, en als je dat eenmaal door hebt, gaat het wisselen snel.

Mogelijk tref je in de verpakking een hele collectie tips met uiteenlopende vormen. Standaard tips zijn koepelvormig en hebben één flange of flens. Ze zijn vaak gemaakt van siliconen, wat goed bestand is tegen zweet – handig tijdens het sporten dus. Andere tips, zoals die van Comply, bestaan uit een soort schuim. De bedoeling is dat je ze samendrukt, in je oor steekt en laat uitzetten. Nadeel: ze lijken sneller vies te worden. En tenslotte zijn er tips die twee of drie flensen hebben om een betere afdichting van het omgevingsgeluid te bieden.

Goed om weten: de oren en oorkanalen zijn niet per definitie symmetrisch gevormd, en dus kan het zijn dat je voor het ene oor een andere maat moet nemen dan voor het andere.

O ja, en hoewel de meeste echt draadloze in-ears goed zitten, kunnen sporters misschien toch beter kiezen voor oortjes met een beugel achter het hoofd (we zeggen ‘beugel’ en niet ‘draad’ omdat hij wat dikker is vanwege de accu en elektronica die erin verwerkt is). Dat type blijft meestal beter zitten, omdat het gewicht van de eigenlijke oortjes, het gedeelte dat in je oor past, kleiner is.

Codec-soep

Draadloze in-ears lijken wel wat op bluetooth-oortjes. Sterker nog: het zijn eigenlijk bluetooth-oortjes, maar dan doorontwikkeld. Nagenoeg elk model heeft dan ook een microfoon ingebouwd, zodat je tevens een telefoongesprek kunt voeren. Hier komt wel wat toptechnologie aan te pas, want die microfoon zit aan je oor, niet aan je mond. Zo gebruiken de AirPods een sensor die trillingen van je schedel registreert om je stem beter op te nemen.

Bij draadloze in-ears gaat de muziek dus via bluetooth van je smartphone naar de in-ears. Bluetooth is met voorsprong de meest gebruikte technologie voor draadloze dataoverdrachten op korte afstanden. Maar het etiket ‘bluetooth’ zegt je nog niets over hoe de muziek wordt overgezet. Bluetooth heeft geen grote bandbreedte en kan dus geen muziek in cd-kwaliteit vervoeren. Het wordt altijd achter de schermen omgezet naar een zogenaamde ‘lossy’ codec, omdat dit een compactere datastroom oplevert. Daarbij gaat wel muziekinformatie verloren.

Welke codec wordt gebruikt? Daar wordt het een beetje een soep. De groep achter bluetooth gebruikte altijd de SBC-codec, die de muziek behoorlijk sterk comprimeert en aantast. Eigenlijk werd het ontworpen puur voor stemmen, niet voor de veel rijkere stroom die muziek is. Daarom werden ook optionele codecs toegelaten. Optioneel betekent hier dat ze niet altijd werken, want zowel je bronapparaat (je smartphone of laptop) als de in-ears moeten die ondersteunen. MP3 en AAC waren lang populaire opties. De ene bij Android-apparaten, de andere bij toestellen van Apple. Beiden klinken niet slecht, maar hebben toch nog tekortkomingen. Vooral bij reeds sterk gecomprimeerde muziekbestanden of streams in lage kwaliteit zorgt de bijkomende conversie tijdens de bluetooth-overdracht voor hoorbare gevolgen. Bassen worden dunner, hoge tonen klinken artificieel. De beste kwaliteit wordt geleverd door de aptX-codec, die bij Android de MP3 vervangt. Aanvankelijk waren er maar weinig telefoons die deze codec konden gebruiken, maar sinds Qualcomm de eigenaar werd van aptX is dat probleem aan het verdwijnen. De meeste smartphones die nu verschijnen, hebben de codec aan boord. Je ziet zelfs meer en meer apparaten die aptX HD-ondersteunen. Dat is een nog betere versie die voor het eerst lossless muziek in cd-kwaliteit over bluetooth kan streamen. Aan de kant van telefoons duikt aptx HD meer en meer op, maar qua headsets is het aanbod beperkt tot een handvol van Audio-Technica en Beyerdynamic. Echt draadloze in-ears met aptX HD zijn er (nog) niet, maar de fraaie Beyerdynamic Xelento wireless komt wel in de buurt. Er is ook nog LDAC. Vroeger enkel bij Sony te vinden, maar sinds kort opgenomen in Android 8 en dus ook beschikbaar voor andere fabrikanten.

Bepaal wat je wilt horen

Voor mobiel gebruik, of als je luistert in een luidruchtige omgeving zijn in-ears een goede keuze. Ze steken in je oorkanaal en daardoor worden storende geluiden geweerd. Noise-cancelling (NC) lijkt daarom misschien niet zo belangrijk, maar de extra winst qua geluidsisolatie is het toch waard. NC of ruisonderdrukking is inmiddels zeer effectief geworden. Microfoons aan de buitenkant van de oortjes meten omgevingsgeluid en sturen die data door naar een speciale chip die ‘antigeluid’ produceert. De vervuiling op je muziek wordt dus weggewerkt door een geluidsgolf die precies omgekeerd klinkt. Dat is misschien heel abstract, maar het helpt als je geluid visualiseert als pieken en dalen. Een ‘piek’ (bijvoorbeeld het gebrul van een vliegtuigmotor) kan worden geëlimineerd door op hetzelfde moment een ‘dal’ te laten horen.

Paradoxaal genoeg is noise-cancelling ook een heel slimme techniek als je juist meer van de omgeving wilt horen. Het probleem met in-ears is dat ze omgevingsgeluid zo goed weren dat je bijvoorbeeld de aankondiging over een gate-wijziging op de luchthaven mist. De nieuwste ruisonderdrukking-functies zijn echter in staat om alle geluid tegen te houden – behalve bijvoorbeeld menselijke stemmen. Ook kun je instellen hoeveel omgevingsgeluid wordt doorgelaten. Wel zo handig als je gaat hardlopen in het park en je de fietser achter je hoort bellen.

Opladen

Tot slot: hoe laad je een toestel op dat uit twee losse en kleine onderdelen bestaat? Via een etui of een doosje. Bijna alle draadloze in-ears worden geleverd in een kleine case met een uitsparing waarin de oortjes perfect passen. Op dat moment raken ze contactjes waarlangs de stroom vloeit. Bij goedkopere modellen gebeurt het laden enkel als de case zelf aan een adapter hangt, maar bij de meerderheid is er een accu in het doosje ingebouwd. Dat is handig, want je kunt de batterij in de case opladen wanneer je wilt en de oortjes dan onderweg van stroom voorzien. De kans is groot dat je dat nodig hebt, want door hun kleine formaat kan elk oortje maar een bescheiden batterij bevatten. Reken op een uur of zes luisteren, maximaal.

Kooptip 1: Sony WF-1000X (€219)

Ze zijn misschien wel de beste draadloze in-ears, en ook de mooiste. De WF-1000X is nog maar net gepresenteerd op de IFA, maar al goed beschikbaar. Sony besteedt altijd veel aandacht aan design en minimalisme zit in hun dna. Deze in-ears, beschikbaar in zwart of beige, zijn dan ook heel discreet. Je stopt ze makkelijk in je oren en dankzij het beugeltje aan de binnenkant, dat zo flexibel is dat het geen waarde lijkt te hebben, blijft de WF-1000X heel goed op zijn plaats. De oortjes zijn met 6,8 gram per stuk bovendien ongelooflijk licht.

Een minpunt is dat ze niet erg lang spelen: drie uur. De meegeleverde case heeft een powerbank voor twee bijkomende laadbeurten, zodat je in totaal negen uur kunt luisteren. Onderbroken door het laden uiteraard, wat ook even duurt. Voor lange vluchten zijn deze in-ears dus minder geschikt, bij het forensen zijn ze echter geweldig.

De WF-1000X heeft ruisonderdrukking met twee niveaus, maar mist de geavanceerde mogelijkheden van de twee andere NC-hoofdtelefoons die Sony recent voorstelde. Wil je ruisonderdrukking die zich bijvoorbeeld aanpast aan de vlieghoogte of aan wat je doet, dan is de WI-1000X, in-ears met schouderbeugel, interessanter.

Kooptip 2: Philips SHB4385 (€139)

Philips is in dit segment absoluut de prijskampioen: de SHB4385 tikt af op minder dan 140 euro. Daarmee is het product heel wat goedkoper dan dat van de concurrenten. Voor die prijs krijg je echt volledig draadloze in-ears die je oplaadt via een minidoosje. Het opladen duurt 1,5 uur, waarna je zes uur lang muziek kunt beluisteren. Niet slecht! Ook deze Philips werkt met een kleine uitstulping die de apparaatjes op hun plaats houden in je oorschelp. Ze zijn wel wat groter dan die van Sony.

Voor deze prijs kun je geen ruisonderdrukking verwachten, wat de Philips-oortjes iets minder interessant maakt voor reizigers. Philips durft ze wel als sportoortjes te positioneren.

De SHB4385 is onderdeel van de Bass+ familie. We hoeven het wellicht niet uit te leggen, maar dat wil zeggen dat de klank qua bassen is aangedikt. Vind je dat leuk, dan is dat prima. Elektronische (dans)muziek, pop… het klinkt allemaal net iets spannender. Maar wil je je muziek juist zo zuiver mogelijk, dan moet je misschien wel passen. Liefhebbers van klassiek of akoestisch spelende singer-songwriters kunnen daarom maar beter iets anders zoeken.

Kooptip 3: Jabra Elite Sport (€249)

De meeste draadloze in-ears mikken op reizigers, maar Jabra gaat voor de sportende medemens. De Elite Sport is op alle vlakken afgestemd op workouts en sportactiviteiten. De behuizing is van siliconen en volledig waterdicht. Jabra biedt zelfs een garantie van drie jaar tegen zweetschade. De meeste oortjes van dit type hebben een beugel voor extra stabiliteit, maar deze Elite Sport doet het net iets anders. Je draait ze zo dat ze in de plooi bovenaan je oren passen, waardoor de oortjes zeer vast komen te zitten. En dat is precies wat je nodig hebt als je stevig aan het fitnessen slaat.

De Elite Sport bevat ruisonderdrukking die je snel in- en uitschakelt. Ook weer handig als je met de fiets het verkeer induikt. Helemaal uniek zijn de ingebouwde hartslagmeter en een drie-assige snelheidsmeter. Je gebruikt deze sensoren samen met de Jabra Sport Life-app. Het is een heel uitgebreide app die je bijvoorbeeld een VO2 MAX-waarde geeft en je vertelt wanneer het tijd is om te herstellen.

Er is veel positiefs aan deze oortjes, maar ze zijn wel wat groter. Waar de Sony’s heel onopvallend in de oren steken, zie je van ver dat je de Jabra’s draagt. De Elite Sport is ook een wat duurder model.