Voorkom en genees malware op je smartphone
Er zijn verschillende soorten malware voor smartphones, maar vrijwel allemaal zijn ze gericht op het verkrijgen van beheersrechten en het buitmaken van jouw account- en privégegevens. Met deze tips voorkom je besmetting van malware op je smartphone en los je problemen op.
Europol waarschuwt
Cybercriminelen richten hun pijlen in toenemende mate op smartphones, zo constateert Europol in zijn jaarlijkse trendrapport over digitale criminaliteit. De onderzoeksorganisatie geeft aan dat mobiele malware een groeiend probleem is en ziet dat aanvallers hun vaardigheden aanscherpen. Ergens is dat wel logisch: we gebruiken smartphones allang niet meer alleen voor bellen en sms’en, maar ook voor internetbankieren, online winkelen en onze belastingaangifte. Er staat steeds meer gevoelige informatie op onze toestellen, wat ze erg interessant maakt voor kwaadwillenden. De meeste virussen worden geschreven voor Android, maar cybercriminelen hebben ook iOS in hun vizier. Op beide platforms wordt anno 2017 volop gevist naar gebruikersgegevens. Bovendien hebben de vele gratis apps die mensen installeren toegang tot een hoop privégegevens. Denk aan je locatie, camera, microfoon en het telefoonboek. In tip 4 laten we zien waarom je daar kritisch op moet zijn.
Tip 01: Officiële kanalen
Het ligt voor de hand, maar de beste manier om te voorkomen dat je smartphone besmet raakt met malware is door alleen apps via officiële kanalen te downloaden. Ontwikkelaars en apps die je vindt in Google Play en de App Store zijn uitvoerig gescreend door beveiligingsexperts. Hetzelfde geldt voor apps in de Amazon App Store. In tegenstelling tot iOS is het bij Android relatief eenvoudig om buiten de bekende kanalen om aan apps te komen, maar dat raden we met klem af. Het is vaak lastig te achterhalen of de aanbieder betrouwbaar is en of er misschien is gesjoemeld met het installatiebestand. Zonder dat je het doorhebt, kunnen je gegevens zomaar naar de servers van een cybercrimineel worden gestuurd. Vaak gaat het mis met betaalde apps die gratis via het illegale circuit worden aangeboden. Je bespaart misschien een paar euro, maar betaalt uiteindelijk met je privégegevens.
©CIDimport
Tip 02: Beoordelingen
Google Play komt geregeld negatief in het nieuws als er weer eens malware wordt aangetroffen in apps die gewoon op het platform beschikbaar zijn. Vaak is de malafide code verstopt in een variant van een bekende app of game, maar het komt ook voor dat populaire apps geïnfecteerd blijken. Procentueel valt de malware in Google Play enorm mee, maar let toch altijd goed op wat je precies op installeert. Sommige apps, die veelal gratis zijn en titels als ‘Free Sexy Ringtones’ dragen, bevatten mogelijk malware. Ze kunnen de controle van je smartphone overnemen en bijvoorbeeld dure betaalde sms’jes verzenden. Of pop-ups tonen met het advies om op een link te klikken om de beveiliging van je smartphone te checken. Niet doen! Kies voor populaire apps van betrouwbare ontwikkelaars die vaak zijn gedownload én positief worden beoordeeld. Lees de reviews op de pagina van de desbetreffende app in Google Play en beoordeel of die voor jou overtuigend genoeg zijn om de app te downloaden.
©CIDimport
Veel malware wordt buiten Google Play en de App Store verspreid
-
Tip 03: Blijf up-to-date
Misschien heb je al eens van Stagefright gehoord, het ernstige lek in Android dat eind 2015 de gemoederen flink bezighield. Of de Pegasus-malware voor iOS die aan een enkele klik genoeg had om wachtwoorden te verzamelen en gebruikers te volgen. Beide vormen van malware werden onschadelijk gemaakt na een update van het besturingssysteem. Omdat vrijwel elke software-update belangrijke beveiligingslekken dicht, is het belangrijk om je toestel bijgewerkt te houden. Updates verschijnen doorgaans automatisch, maar het is slim om zo nu en dan de instellingen in te duiken en te checken of er een nieuwe softwareversie beschikbaar is. Maak je gebruik van een ouder Android-toestel of een iPhone die geen updates meer ontvangt, dan is het verstandig om te upgraden naar een nieuwer model. Zie ook tip 13.
©PXimport
Tip 04: Check permissies
Prettig aan Android is dat het systeem inzicht geeft in welke permissies een app vereist. Download je bijvoorbeeld een navigatie-app, dan is het logisch dat die toegang moet hebben tot je locatie, internetverbinding en opslag (voor het bewaren van kaartgegevens). Dat hoeft natuurlijk niet voor elke app te gelden. Wees tijdens het installeren kritisch op de machtigingen die apps vereisen en klik informatievensters niet bij voorbaat weg. Vraagt een relatief eenvoudige app toegang tot vrijwel alle onderdelen van je smartphone, dan is het beter om een alternatief te zoeken. Bij het updaten van apps worden soms ook meer machtigingen vereist. Ga na of je je daarbij prettig voelt. Heb je een toestel met Android 6.0+, dan beheer je app-permissies zélf via Instellingen / Apps / App-rechten. Let wel op dat een app soms niet meer functioneert als je bepaalde rechten intrekt.
Tip 05: Blijf alert
Door alert te zijn, kun je veel nare problemen voorkomen. Heb je het idee dat je toestel trager werkt dan gebruikelijk of loopt de accu veel sneller leeg? Valt je telefoonrekening om onverklaarbare redenen opeens veel hoger uit? Of staan er vreemde sms’jes op je toestel waarvan je je niet kunt herinneren dat je ze ooit hebt verstuurd? Dan is er mogelijk iets niet in de haak. Malware hoeft niet meteen de oorzaak te zijn, maar toch is het slim om recente geïnstalleerde apps te verwijderen en een scan uit te voeren met een betrouwbare antivirus-app (tip 6). Vraag indien nodig bij je provider na op welke dagen je sms- en internetgebruik bovengemiddeld hoog was. Met behulp van tip 11 kun je er ook achter komen wie de mogelijke boosdoener is.
©PXimport
Tip 06: Antivirus-apps
Er wordt nog al eens getwijfeld aan het nut van antivirus-apps voor smartphones. Critici zijn van mening dat makers van dit soort apps de dreiging van malware zwaar overdrijven en inspelen op de angst die bij gebruikers leeft. Als je alleen apps via de officiële kanalen downloadt, dan is het gevaar dat je loopt klein. Komt het wel eens voor dat je apps via andere kanalen downloadt, dan bieden antivirus-apps uitkomst, omdat ze niet-geverifieerde apps vóór installatie kunnen scannen op malware. Toch lopen dergelijke apps ook geregeld achter de feiten aan: nieuwe aanvalstechnieken worden niet altijd ontdekt en dan loop je alsnog de kans geïnfecteerd te raken. Heb je het idee dat er malware op je toestel staat, gebruik dan gratis apps als Lookout of Avast Mobile Security om een scan uit te voeren. Maar ga ook zeker na of je onlangs apps hebt gedownload die problemen zouden kunnen veroorzaken.
©PXimport
Je gezonde verstand gebruiken kan een malware-aanval voorkomen
-
Tip 07: Onbekende bronnen
In de eerste tip hadden we het al kort over de mogelijkheid om apps buiten de officiële kanalen om te downloaden. Bij iOS vergt het de nodige stappen om dit mogelijk te maken, terwijl het bij Android een kwestie is van het aanvinken van de optie Onbekende bronnen (via Instellingen / Beveiliging). Vervolgens kun je handmatig via elke gewenste bron installatiebestanden voor Android (zogenoemde apk’s) downloaden en installeren. Het is aan te raden om deze functie in principe uit te laten staan om misbruik te voorkomen. In hetzelfde menu als Onbekende bronnen vind je ook een functie om wél ingeschakeld te houden: Verifieer Apps. Die is niet feilloos, maar kan in veel gevallen malware herkennen in apps die buiten Google Play om zijn geïnstalleerd. De precieze locatie van deze optie kan per type smartphone verschillen.
Tip 08: Waarschuwingen
Neppe veiligheidswaarschuwingen komen niet alleen voor op pc’s, maar kunnen ook opduiken in de browser van je smartphone. Geregeld wordt er in een pop-up gewaarschuwd dat je toestel ‘ernstig gevaar loopt’ en dat je op een link moet klikken om het systeem te repareren. Op slinkse wijze proberen kwaadwillenden je hiertoe te verleiden, maar in 99 procent van de gevallen gaat het om troep die veel schade aanricht. Klik dit soort meldingen direct weg, maar niet voordat je een notitie hebt gemaakt van de inhoud van de melding. Gebruik die vervolgens om te onderzoeken of en waardoor je toestel (of browser) besmet is geraakt. Soms lijken de meldingen afkomstig van de politie en wordt ‘losgeld’ gevraagd om ‘malware’ te verwijderen, maar ga hier niet op in. Zelfs als je betaalt is de kans klein dat je ervan af bent.
©PXimport
Tip 09: Alternatief browsen
Standaard gebruik je Chrome op Android en Safari op iOS om over het web te surfen met je smartphone. Beide browsers doen hun werk op zich prima, maar er zijn alternatieven die je privacy en veiligheid beter waarborgen. Onze favoriet is Firefox (gratis in Google Play en in de App Store), een browser die soepeler werkt dan bijvoorbeeld Chrome en ondersteuning biedt voor browserextensies. Daardoor kun je extensies als uBlock Origin (adblocker) en Ghostery (om trackers te blokkeren) installeren. De combinatie van de twee voorkomt bijvoorbeeld dat gehackte websites malafide advertenties of vervelende pop-ups kunnen tonen. Voor websites die je vertrouwt en hun broodnodige advertentie-inkomsten gunt, kun je een uitzondering maken door ze aan een witte lijst toe te voegen.
©PXimport
Tip 10: Ga op onderzoek uit
©PXimport
Het kan natuurlijk gebeuren dat je toestel ondanks het volgen van eerdere tips besmet is geraakt met malware. Bijvoorbeeld omdat je per ongeluk hebt geklikt op een vreemde link op Facebook of Twitter. Je bent waarschijnlijk niet de eerste, en in dit geval is dat goed nieuws. Probeer te achterhalen waardoor de besmetting is veroorzaakt door bijvoorbeeld te googelen naar de tekst van de terugkerende pop-up of advertentie. Is het een wijdverspreid probleem, dan is de oplossing vaak nabij. Doet je telefoon raar door een recent geïnstalleerde app, verwijder die dan en voer een scan uit met een antivirus-app (tip 6). In sommige gevallen zijn er apps beschikbaar in Google Play om specifieke vormen van malware te verwijderen. Wees hier echter kritisch op en onderzoek eerst goed waar je mee te maken hebt en wat je opties zijn.
Lastig te verwijderen apps? Opstarten in de veilige modus kan uitkomst brengen
-
Tip 11: Veilige modus
Soms is een malafide app lastig van je toestel te krijgen, omdat hij beheersrechten heeft verworven. Via Instellingen / Apps is de malware dan niet te verwijderen. Start in dat geval je telefoon op in de veilige modus. Dit doe je door hem helemaal uit te schakelen, opnieuw op te starten en gedurende dat proces de volumeknop omlaag ingedrukt te houden. Nu werkt je toestel in de veilige stand en worden geïnstalleerde apps van derden niet opgestart. In veel gevallen kun je de schadelijke app vervolgens wel verwijderen. Is dat nog steeds niet mogelijk, ga dan na of de app bij Instellingen / Beveiliging / Apparaatbeheerders staat en schakel hem daar uit. Vervolgens kun je de software alsnog verwijderen. Door je toestel opnieuw op te starten, verlaat je de veilige modus.
©PXimport
Tip 12: Fabrieksinstelling
Het herstellen van de fabrieksinstellingen is een laatste redmiddel als het niet lukt om malware van je toestel af te krijgen. De handeling is relatief eenvoudig, maar zorgt wel dat alle gegevens op je smartphone verloren gaan. Als je contact-, app- en inloggegevens met de cloud van Google of Apple synchroniseert, dan is het gelukkig eenvoudig om de data later weer terug te zetten. Op Android ga je naar Instellingen / Back-up & herstel / Fabrieksinstellingen herstellen. In sommige gevallen moet je bij Privacy of SD-kaart en telefoongeheugen zijn om de fabrieksinstellingen te herstellen. Op iOS-apparaten ga je naar Instellingen / Algemeen / Stel opnieuw in en kies je voor Wis alle inhoud en instellingen. Zorg vooraf dat je toestel voor tenminste 50 procent is opgeladen.
©PXimport
Oudere versies van Android en iOS zijn kwetsbaarder voor malware
-
Tip 13: Upgrade op tijd
Veel vormen van malware maken gebruik van bekende kwetsbaarheden in het besturingssysteem. Of je nu gebruikmaakt van Android of iOS, ernstige lekken worden doorgaans met software-updates gedicht. Helaas komt het maar al te vaak voor dat – vooral oudere – toestellen niet meer van updates worden voorzien. Als je een Android-toestel hebt dat ouder is dan twee jaar, hoef je in de regel niet meer op software-ondersteuning te rekenen. Je mist daardoor fijne nieuwe features en loopt een verhoogd veiligheidsrisico. Apple is consequenter met updaten: doorgaans blijft een nieuwe iPhone zo’n vier jaar bijgewerkt. Ook de Nexus- en Pixel-lijn van Google krijgt langere én snellere software-ondersteuning. Fabrikanten van budgettelefoons als Huawei, Lenovo en Acer zijn op dat gebied een stuk lakser, iets om te onthouden bij de aanschaf van je volgende smartphone.
©CIDimport