Wetgeving rond netneutraliteit: waarom we er scherp op moeten blijven
Netneutraliteit is één van de belangrijkste onderwerpen op de digitale agenda van Europa en Nederland, maar ook één van de meest obscure. In dit artikel leggen we uit wat het precies inhoudt, hoe 'zero-rating' werkt en hoe de wetten in elkaar steken.
Kort gezegd betekent netneutraliteit dat providers geen ‘datadiscriminatie’ mogen plegen. Een internetprovider mag nooit een dienst afknijpen, extra geld rekenen voor een bepaalde app, of speciale deals afsluiten met andere diensten. Je zou denken dat dat logisch is, maar er zijn nog steeds veel providers die maar wat graag diensten als Netflix tegenhouden, of die boos zijn op de gemiste inkomsten door apps als WhatsApp.
Inmiddels zijn er Nederlandse regels voor netneutraliteit, maar is er ook een Europese wet. Verwarrend, en ondanks die wetten zijn er ook nog providers die bijvoorbeeld gratis muziekdiensten aanbieden. Hoe zit dat precies?
Lees ook: Netneutraliteit - 5 controversiële initiatieven die de grens opzoeken
Zero-rating
Netneutraliteit heeft als voornaamste doel om providers te verbieden om diensten tegen te houden. Maar het heeft ook een omgekeerde werking, eentje die niet altijd even goed uitpakt voor de consument– afhankelijk van wie je het vraagt. Daarbij komt zero-rating om de hoek kijken.
Zero-rating: goed of slecht voor de consument?
‘Zero-rating’ is een term die aantoont dat een bepaalde dienst niet wordt meegerekend met je dataverbruik (een ‘rate’ van ‘zero’). Gratis muziek streamen klinkt erg aantrekkelijk voor consumenten. Het lijkt immers een win-win: Muziek streamen zonder dat het je extra geld of data kost.
Toch is er ook veel kritiek op het plan, en niet alleen maar omdat het de Nederlandse en Europese wet ondermijnt. Zero-rating zou slecht zijn voor de concurrentie, zowel voor de streamingdiensten als voor de providers. Waneer KPN 'gratis' Spotify aabiedt, wint Spotify zo van kleine nieuwe streamingdiensten die ermee proberen te concurreren.
Datalimieten
Een complicerende factor is er in de vorm van datalimieten. Met de opkomst van 3G en 4G/LTE (en het toekomstige 5G) durven veel providers het niet meer aan om een abonnement af te sluiten waarin onbeperkte data zit. Dat levert immers alleen maar problemen op met het netwerk, dat waarschijnlijk meteen vastloopt door alle video’s die er dan afgespeeld worden en downloads die er binnengehaald worden. Datalimieten worden inmiddels gefaseerd ingevoerd door steeds meer providers.
In Amerika zijn er veel providers die al niet blij zijn met onbeperkte abonnementen – zelfs niet op de vaste lijn. Datalimieten van bijvoorbeeld 100 gigabyte zijn ook op vaste verbindingen heel normaal in Amerika, iets wat in Nederland niet expliciet verboden is maar door geen enkele provider wordt gepraktiseerd.
Opstopping door Netflix
Die datalimieten zijn er niet voor niets. De hoeveelheid data die we verstoken groeit namelijk in rap tempo, met name door de opkomst van video. Netflix, YouTube en de video’s die je op Facebook ziet, laten het dataverbruik hard stijgen. Begin 2015 bleek uit een Amerikaans rapport dat Netflix op piekmomenten (bijvoorbeeld op vrijdagavond) ruim 37 procent van het internetverkeer besloeg.
In hetzelfde rapport werd een jaar later geconcludeerd dat het Netflix-verkeer op sommige momenten boven de 50 procent zat. Tel daarbij het videoverkeer op van streamingdiensten als YouTube, Hulu, en Amazon, en je kunt je voorstellen dat providers niet zo blij zijn met al dat stijgende dataverbruik.
Datalimieten zijn slechts één manier waarop providers proberen het videoverbruik aan banden te leggen, maar de andere manier is veel controversiëler: afknijpen van de desbetreffende dienst. Dat deed Amerika’s grootste provider Comcast begin 2014, zoals in onderstaande grafiek is te zien. De ISP begon toen met het vertragen van Netflix-verbindingen en met het verlagen van de kwaliteit van de streams.
©PXimport
Nederlandse wet netneutraliteit
In 2012 nam ons land de eerste wet op netneutraliteit aan. Nederland werd daarmee het tweede land ter wereld, naast Chili, dat een officiële wet op netneutraliteit kreeg. In die eerste wet stonden wel enkele uitzonderingen, die er ook in de huidige Nederlandse en Europese wet zijn. Eén daarvan is dat internetverkeer nog steeds mag worden afgeknepen als dat voor verstopping op het netwerk zorgt – juist één van de argumenten waarom je netneutraliteit zou willen aannemen.
Volgens de huidige wet mogen providers echter alleen bepaalde soorten internet afknijpen, maar geen specifieke diensten. Een goed voorbeeld is het gratis wifi dat de NS aanbiedt in zijn treinen. Dat wordt verzorgd door T-Mobile, maar om te voorkomen dat het netwerk te veel vertraging oploopt heeft de provider ervoor gezorgd dat je geen video’s kunt streamen over het netwerk. Dat betekent geen YouTube, maar ook geen Netflix, of kleine websites zoals 123video of Vimeo.
Daarnaast zijn er een paar andere redenen waarom providers het internetverkeer mogen vertragen, zoals het beschermen van de gebruiker tegen hackpogingen, of het controleren van e-mails door een spamfilter. In de praktijk betekent dat dat providers het verkeer niet kunnen afknijpen voor hun eigen gewin.
Netneutraliteit in Europa
Met name de toenmalige Eurocommissaris Neelie Kroes (Digitale Agenda) was groot fan van 'onze' wet: zij raadde netneutraliteit al langer aan in het Europese Parlement. Eind 2012 gingen buiten Kroes om de eerste stemmen op in het Parlement om een Europese wet op netneutraliteit, nadat diverse providers in verschillende landen diensten begonnen te blokkeren of er een extra soort belasting op wilde hebben. De eerste keer dat daar iets over werd afgesproken was echter pas in 2014, toen Kroes een eerste wetsvoorstel indiende voor een Europese wet. Die werd pas officieel in juni 2016 voor het eerst aangenomen.
De regels zijn zo vaag dat er een aparte toezicht-houder nodig is: de ACM
Het probleem was echter dat de precieze wetstekst nogal ambigu was. De regels zijn zo vaag, dat ze op nationaal niveau moeten worden geïnterpreteerd door de toezichthouder – in Nederland de Autoriteit Consument & Markt. In Europa komen die verschillende toezichthouders bij elkaar in de ‘Berec’, die een eigen richtlijn van de wetshandhaving heeft opgesteld. Dat betekent dat het niet eens gaat om een bindende wet, maar om een verordening. En daar zit de crux, want in Nederland hebben we ook een eigen wet op netneutraliteit, die wel degelijk door de providers moeten worden gevolgd.
Naar aanleiding van de Europese regelgeving moest Nederland de wet wel aanpassen. Dat gebeurde officieel in oktober van vorig jaar, toen de Eerste Kamer definitief instemde met een nieuwe versie van de wet. Daarin stond onder andere een clausule over zero-rating, die met het wetsvoorstel meteen verboden werd.
De regels worden er niet veel duidelijker op. Je hebt namelijk een Europese wet, die eigenlijk geen wet is maar een ‘verordening’ waar de nationale toezichthouders naar moesten kijken. En dan is er nog de Nederlandse wet zelf, die nu door de ACM wordt gehandhaafd en die ervoor zorgt dat providers niet meer aan zero-rating moeten doen.
Verwarring
De verwarring is dusdanig groot, dat providers zoals T-Mobile hun plannen daar handig op aanpassen. Zo werd het abonnement met ‘Datavrije Muziek’ gepresenteerd, precies één dag vóór de stemming in de Eerste Kamer. Op die manier kon T-Mobile zeggen dat alleen de Europese regels van kracht waren op het abonnement, zonder meteen een boete te krijgen van de ACM. De waakhond deed echter alsnog onderzoek naar de vorm van zero-rating. Wat daarvan de uitkomst was, is op moment van schrijven nog niet bekend.
Lees ook: T-Mobile laat je 'gratis' muziek streamen, maar mag dat wel?
Netneutraliteit is een ingewikkeld concept met veel verschillende lagen, dat op zowel Europees als Nederlands niveau verschillende interpretaties kent. Bovendien heeft de lobby van internetproviders een flinke vinger in de pap in Brussel, en zijn veel providers tegen de wet. Door de groeiende vraag naar data kunnen zij hun netwerken maar moeilijk optimaliseren, en door apps als WhatsApp en Skype verliezen zij veel inkomsten.
Toch lijkt de politiek nu eindelijk op te staan voor netneutraliteit door het bij wet vast te leggen. Zoals de voorvechters van netneutraliteit het zelf zeggen: “All bits are created equal”. Dat blijkt.
