Krachtige videokaarten zijn niet aan te slepen. Dat heeft minder te maken met de populariteit van gaming dan je denkt. Ze worden gekocht door mensen die cryptovaluta’s willen delven. De vraag is: aanhaken bij de hype of ben je daarvoor te laat? Verdienen aan bitcoin, hoe doe je dat?

Door: Dirkjan van Ittersum

In webwinkels verscheen afgelopen periode opvallend vaak de tekst ‘uitverkocht’ bij high-end videokaarten. De belangstelling ervoor was groot: ze worden namelijk gebruikt voor het bouwen van speciale computers om cryptovaluta’s te delven, zoals Bitcoin, Litecoin of Ethereum. Delven is een term voor het via ingewikkelde berekeningen genereren van de valuta’s. Deze digitale munten zijn bezig aan een ware opmars.

Ze zijn vanwege de aanhoudende koersstijgingen op langere termijn populair bij beleggers en vanwege de heftige koersfluctuaties bij speculanten die kunnen verdienen aan zowel stijgende als dalende koersen. Maar ze vormen in eerste instantie een alternatief voor ‘echt’ geld zoals de dollar of euro. Je kunt er op steeds meer plekken mee betalen, niet alleen online, maar ook in restaurants en winkels.

De digitale munten worden met argusogen bekeken door banken, want zij staan bij transacties buitenspel. Het geld gaat direct van betaler naar ontvanger. Iedere transactie komt terecht in een decentraal kasboek. Kopieën ervan staan op duizenden computers. De kans dat daar iets mee misgaat is dus klein.

Blockchain

Het begon allemaal met Bitcoin. De munt werd in 2009 ontwikkeld door iemand die zich Satoshi Nakamoto noemt en zegt uit Japan te komen. Nakamoto blijft verder anoniem; naar zijn of haar ware identiteit wordt nog steeds gegist. Het is ook heel goed mogelijk dat het een verzonnen naam is voor een groep ontwikkelaars. Het ontwikkelen van een eigen munt heeft Nakamoto geen windeieren gelegd. Hij (om voor het gemak uit te gaan van een man) zou eigenaar zijn van ongeveer een miljoen Bitcoins (op het moment van schrijven 3,7 miljard euro).

Nakamoto bedacht misschien nog wel iets veel belangrijkers met de basis van Bitcoin: de blockchaintechnologie. Dit maakt dat de munt zeer betrouwbaar is en er niet mee gesjoemeld kan worden. Maar die technologie is veel breder in te zetten in onze wereld. Niet alleen voor cryptovaluta, maar ook voor andere financiële en ook niet-financiële doeleinden. Hoe blockchain precies werkt, leggen we in een later artikel uit.

De door Nakamoto ontwikkelde technologie is opensource. Iedereen mag ermee aan de slag gaan en dat verklaart deels het succes van cryptovaluta. Al snel na Bitcoin ontstonden er alternatieve munten waarvan de laatste tijd Ethereum het meest in de belangstelling staat. Die ‘munt’ biedt ook mogelijkheden om te programmeren. Dat komt van pas bij het ontwikkelen van bijvoorbeeld ‘smart contracts’. Het geld zal pas worden vrijgegeven als aan bepaalde voorwaarden is voldaan, bijvoorbeeld als de sleuteloverdracht bij aankoop van een huis is gedaan.

Bitcoin-koers

De koersen van digitale munten zijn de afgelopen periode de lucht in geschoten. De waarde van Bitcoin is in een jaar tijd met meer dan 600 procent gestegen. Bitcoin is de absolute koploper, maar andere munten staan eveneens flink in de belangstelling, met dito waardestijgingen. Ethereum steeg zelfs ruim 2500 procent. De meeste digitale munten werken met een limiet. Zo is het technisch niet mogelijk om meer dan 21 miljoen Bitcoins te maken. Op dit moment zijn er zo’n 12 miljoen Bitcoins in omloop.

Het delven van nieuwe Bitcoins wordt steeds moeilijker doordat de benodigde berekeningen steeds complexer worden. In 2009 kon je met een gewone computer in een paar dagen tijd honderden Bitcoins delven. In 2014 zou je daar met hetzelfde apparaat bijna 100 jaar over doen, vandaar dat er gespecialiseerde computers voor gebruikt worden. De verwachting is dat in 2040 99 procent van alle Bitcoins is gedolven. Daarna duurt het nog eens honderd jaar voordat de laatste procent is gemijnd.

De populariteit van digitale munten zorgt ervoor dat veel mensen aan het delven slaan. Speciale machines maken ingewikkelde berekeningen om munten te slaan. Helaas is het delven van Bitcoins inmiddels zo lastig dat het voor de hobbyist nauwelijks nog interessant is om zelf op zoek te gaan naar Bitcoins. Zelfs met de krachtigste videokaarten is het niet meer rendabel. Zo’n kaart is te lang bezig en verbruikt bovendien te veel stroom.

Er zijn daarom speciale chips ontwikkeld met de naam Application Specific Integrated Circuit (ASIC). Ze zijn volledig ingericht op het vinden van Bitcoins. Ze zitten in dure, luidruchtige en stroomvretende machines waardoor de gemiddelde thuisgebruiker er niet aan begint. Met name in China - waar stroom goedkoop is – zijn er ‘Bitcoin farms’. Het zijn grote serverruimtes vol met dit soort ASIC’s. Er wordt op zo’n grote schaal gezocht naar nieuwe Bitcoins. De thuisgebruiker kan daar niet tegenop.

Wie toch aan de slag wil met cryptovaluta’s kan beter zijn heil zoeken bij een alternatieve munt zoals Ethereum, Dogecoin, Litecoin of het Nederlandse Gulden. Wat de verschillen zijn, leggen we in een later artikel uit. We zetten daarin de verschillende cryptovaluta uiteen.

Alternatief rijk worden

Het zelf minen van digitale munten met speciale hardware is slechts één manier om geld te verdienen aan cryptovaluta’s. Een andere optie is het speculeren op koersdalingen of -stijgingen.

Peter de Ruiter, auteur van het boek 'Bitcoins beter begrijpen', heeft daar ruime ervaring mee. “Er zijn veel marktplaatsen waar je kunt handelen in Bitcoins en andere munten. Je kunt gebruik maken van slimme mogelijkheden zoals limietorders. Daarbij kun je aangeven hoeveel je maximaal wilt betalen voor een bitcoin, dus bijvoorbeeld niet meer dan 3000 euro. Door de snelle koerswijzigingen is het meestal na een paar dagen raak en heb je voor dat bedrag een bitcoin. Ook verkopen is op dezelfde manier mogelijk. Dus je stelt in dat je minimaal 3500 euro wilt ontvangen voor een bitcoin. Zo is het mogelijk om binnen enkele dagen een bedrag van een paar honderd euro te verdienen.” Wel geldt: doe dit alleen met geld dat je kunt missen, want je kunt ook flink de mist in gaan.

De komende tijd staan we op PCM uitgebreid stil bij cryptovaluta. Zo lees je binnenkort ook meer over het bouwen van een mining-pc. Stay tuned!

De Oppo Find X9 Pro is een van de duurste smartphones die je kunt kopen. Het is ook het toestel met de langste accuduur, althans in onze gebruikstests. Wat kun je nog meer verwachten? Je leest het in deze Oppo Find X9 Pro-review.

De beste accuduur

Een van de speerpunten van de Oppo Find X9 Pro is zijn reusachtige batterij. Een 7500mAh-accu voorziet de telefoon van stroom en verpulvert hiermee de accu's van de Apple iPhone 17 Pro Max (nog geen 5000 mAh), Samsung Galaxy S25 Ultra (5000 mAh) en Google Pixel 10 Pro XL (5200 mAh). Eigenlijk komt alleen de OnePlus 15 in de buurt, met zijn 7300mAh-accu. Oppo en OnePlus zijn zustermerken. In onze test met de OnePlus 15 concludeerden wij dat we het toestel probleemloos twee dagen kunnen gebruiken bij regulier gebruik. Goed nieuws: voor de Oppo Find X9 Pro geldt hetzelfde. Het lukt ons echt niet om de accu op één dag leeg te trekken en ook bij intensiever gebruik kunnen we de twee dagen aantikken.

©Rens Blom

De Oppo Find X9 Pro hoef je dus maar om de nacht op te laden. Of ergens in de ochtend, dat kan ook. Het toestel ondersteunt namelijk erg snel opladen via de meegeleverde usb-c-kabel, al dien je dan wel zelf de benodigde adapter te kopen. Met een andere adapter gaat het laden een stuk minder snel. Voor draadloos opladen geldt hetzelfde. Het kan heel snel via een optionele Oppo-oplader of langzamer via een draadloze oplader van een ander merk.

©Rens Blom

Goed scherm

Gelukkig heeft de Oppo Find X9 Pro meer te bieden dan een fantastische accuduur. Dat mag ook wel voor die adviesprijs van 1299 euro. Het toestel beschikt over een premium ontwerp dat lekker in de hand ligt en een vingerafdrukscanner in het scherm die eigenlijk nooit dienst weigert. Het beeldscherm zelf is ook van heel hoge kwaliteit en meet 6,78 inch. Dat is fors, maar wel prettig bij het kijken van video's, gamen en typen met twee handen. Door de resolutie van 2772 x 1272 pixels is het scherm lekker scherp en de 120Hz-verversingssnelheid maakt het beeld soepel.

©Rens Blom

Hardware

Onder de motorkap zoemt – geruisloos natuurlijk – een MediaTek-processor. De dagen dat MediaTek bekendstond als een minder goede chipfabrikant zijn echt voorbij. De Dimensity 9500-chip in de Find X9 Pro is razendsnel, energiezuinig en heeft ook geen enkele moeite met games. En ja, gelet op de hoge adviesprijs van de smartphone is het niet verrassend dat Oppo er 16 GB werkgeheugen en 512 GB opslagcapaciteit in zet. Een welkome combinatie die de Find X9 Pro klaarmaakt voor jaren gebruik.

Heel ver zoomen

Een ander sterk punt van de Find X9 Pro zijn de camera's. Het camera-eiland op de achterkant is groot en steekt best uit, wat komt omdat er serieuze (zoom)camera's in de behuizing zitten. Oppo werkt – al jaren – samen met fotografiemerk Hasselblad om de kwaliteit van zijn premium smartphonecamera's te verbeteren en dat is bij de Find X9 Pro niet anders. In de praktijk zijn wij bijzonder tevreden over de fotografie- en video-prestaties van de smartphone. Plaatjes ogen haarscherp, hebben realistische kleuren en zijn een genot om te bekijken op het smartphonescherm óf een groter scherm.

©Rens Blom

Interessant is de geavanceerde zoomcamera, waarmee je het beeld héél veel keren dichterbij haalt. We hebben de Find X9 Pro meegenomen naar China, waar we fabrieken van Oppo bezochten, en fotografeerden een en ander vanuit onze hotelkamer. Zoals je hieronder ziet, kun je vanaf de 21ste verdieping zó ver en goed inzoomen dat je een autobestuurder prima in beeld krijgt én de kentekenplaat kunt lezen. Of je ziet de tekst op het scherm van het reuzenrad, dat honderden meters verderop staat. Bij dat maximaal inzoomen zet de camerasoftware AI in om het beeld te verduidelijken. Daar wordt het beeld inderdaad duidelijker van, niet mooier.

©Rens Blom

©Rens Blom

Prima software vol apps

De Oppo Find X9 Pro draait op Android 16 en krijgt vijf jaar Android-upgrades en zes jaar beveiligingsupdates. Dat is goed, maar minder lang dan de zeven jaar complete updates die Google, Samsung en Apple uitrollen voor hun toptelefoons. De ColorOS-schil van Oppo werkt prima en bevat veel handige functies, maar ook ongevraagde commerciële apps als TikTok. Wij vinden het raar dat we op een peperdure smartphone lastiggevallen worden door meldingen van apps waar wij niets mee te maken willen hebben.

©Rens Blom

Conclusie: Oppo Find X9 Pro kopen?

De Oppo Find X9 Pro is een premium smartphone met fantastische hardware, een heel goede zoomcamera en de beste accuduur die je kunt vinden. De software is nog wat voor verbetering vatbaar en de adviesprijs kan een terecht struikelblok zijn. Wel nemen we ons petje af voor wat de Find X9 Pro allemaal te bieden heeft.

Wie deze Black Friday zijn woonkamer wil omtoveren tot een thuisbioscoop, treft het: 2025 is een ongekend sterk jaar voor soundbar-deals. Topmodellen van JBL, LG, Sonos, Samsung én Sony zijn tot de laagste prijs ooit gedaald en behoren bovendien tot de beste systemen van dit moment.

In dit artikel lees je precies welke vijf soundbars er écht bovenuit steken en waarom deze aanbiedingen zo interessant zijn. Je krijgt per model een uitgebreid beeld van de mogelijkheden, de geluidskwaliteit en natuurlijk de actuele Black Friday-prijs. Zo kies je gegarandeerd de soundbar die perfect past bij jouw ruimte, tv en luisterstijl.

LET OP: PRIJZEN KUNNEN DE KOMENDE DAGEN SCHOMMELEN (EN NÓG LAGER UITPAKKEN)!

©JBL

JBL Bar 800 MK2: krachtige surround, afneembare speakers

De JBL Bar 800 MK2 is afgeprijsd tot de laagste prijs ooit en dat maakt de soundbar meteen een van de spannendste Black Friday-aanbiedingen. Deze 7.1-opstelling combineert veelzijdigheid met brute kracht: in totaal 780 watt, een 10-inch subwoofer en twee volledig draadloze, afneembare surroundspeakers. Dankzij Virtual Dolby Atmos en MultiBeam 3.0 vult het systeem de hele kamer met hoogte-effecten en breed uitgespreide details. De soundbar detecteert en versterkt subtiele elementen zoals voetstappen of het ritselen van kleding, terwijl PureVoice 2.0 ervoor zorgt dat dialogen helder blijven, zelfs in actiescènes. Je sluit de bar met één HDMI-kabel aan op je tv en streamt via wifi, AirPlay 2 of Google Cast. De JBL ONE-app helpt bij de installatie en kamerkalibratie, waardoor je in een paar minuten een perfect gebalanceerde set hebt. Voor ongeveer 798 euro is dit een van de meest complete systemen in zijn prijsklasse.

©LG

LG DSC9S: premium-upgrade voor de OLED C-serie

De LG DSC9S maakt deze Black Friday vooral indruk dankzij zijn scherpe prijs van rond de 399 euro, zeker gezien het feit dat deze soundbar is ontworpen als perfecte match met LG’s OLED C-serie. De 3.1.3-configuratie levert drie opwaarts gerichte speakers, waardoor Dolby Atmos-effecten realistisch boven je worden geplaatst. De soundbar werkt naadloos samen met compatible LG-tv’s via WOW Orchestra, waarbij de tv-speakers én soundbar volledig synchroon worden aangestuurd. De draadloze subwoofer zorgt voor stevige baslagen en wie later wil uitbreiden, kan een rear-kit koppelen voor nóg meer surround. Dankzij wifi, AI-Sound Pro, uitgebreide instellingen in het tv-menu en een strakke Synergy-bracket is dit pakket zowel technisch als visueel een prachtige aanvulling op een moderne woonkamer.

©Sonos

Sonos Arc Ultra: premium 9.1.4-geluid voor een scherpe prijs

Dat Sonos dit jaar een Black Friday-knaller neerzet, is bijzonder. De Arc Ultra is een ultramoderne soundbar die voor zo'n 799 euro een verrassend complete 9.1.4-ervaring biedt. Met 14 afzonderlijke drivers, een dual-membraan woofer en slim geplaatste side- en upfiring-speakers creëert de Arc Ultra een meeslepend Atmos-geluid dat je van alle kanten omringt. De nieuwe Sound Motion-technologie zorgt voor diepere bassen dan eerdere modellen, terwijl Trueplay automatisch de akoestiek van je kamer optimaliseert. Je streamt muziek via AirPlay 2, de Sonos-app of talloze andere diensten en kunt moeiteloos uitbreiden met extra subs of rear-speakers. Voor wie audiofiel niveau wil zonder losse versterker of complexe bekabeling, is dit waarschijnlijk de smaakmaker van dit jaar.

©Samsung

Samsung HW-Q990D: de absolute surround-koning

De Samsung HW-Q990D blijft een van de meest indrukwekkende all-in-one-surroundsystemen die je kunt kopen. De 11.1.4-opstelling met 22 speakers vult de kamer met een gigantische geluidskoepel, compleet met draadloze rear-speakers en een subwoofer die je letterlijk voelt. Samsung’s Q-Symphony werkt perfect samen met nieuwe Samsung-tv’s, waarbij tv-speakers en soundbar een hybride systeem vormen dat nog voller klinkt. De automatische kalibratie via SpaceFit Sound zorgt ervoor dat het systeem precies wordt afgestemd op jouw ruimte, terwijl draadloze Dolby Atmos het kabelgeweld beperkt. Met een Black Friday-prijs van ongeveer 712 euro blijft dit systeem de onbetwiste keuze voor mensen die zonder moeite een complete bioscoopervaring willen.

©Sony

Sony Bravia Theatre System 6: eenvoud met écht 5.1.2-geluid

Het Sony Bravia Theatre System 6 is een ideale keuze voor wie wél surround wil, maar geen losse componenten of ingewikkelde installatie. De 5.1.2-set levert 1000 watt vermogen, echte rear-speakers en een draadloze subwoofer, waardoor je een stevige, dynamische bas en een overtuigend geluidsbeeld krijgt. Sony’s Vertical Surround Engine en S-Force Pro zorgen voor hoogte-effecten en breed uitgesmeerd geluid, zelfs zonder extra speakers aan het plafond. De dialogen blijven helder door de geïntegreerde centerspeaker, terwijl je alles bedient via de Sony Bravia-app. Voor zo'n 479 euro is dit een heel complete set voor films en series, die qua prijs-kwaliteitverhouding deze Black Friday bijzonder goed scoort.