Een ssd is onmisbaar in elk nieuw systeem, maar ook in elke oudere configuratie. De vraag is: wat is de beste ssd? Reden voor ons om de 21 populairste ssd’s van dit moment eens goed aan de tand te voelen.

Een ssd kun je op meerdere manieren testen en beoordelen. Daarbij is het vooral belangrijk om na te denken over je gebruiksdoel, want verschillende ssd’s hebben hun eigen voor- en nadelen. Zo is de ene ssd beter geschikt voor licht gebruik of als extra ssd om bijvoorbeeld games van te laden, terwijl andere beter zijn als primaire schijf voor je besturingssysteem of in zware scenario’s zoals foto- of videobewerking.

We hebben onze test daarom op enkele duidelijke praktijksituaties gericht, die het best worden gesimuleerd door de testsuites van PC Mark 10. Hoe gaat de ssd om met kortstondig intensief gebruik (Quick Test), hoe presteert de ssd als primaire schijf voor je besturingssysteem (Full Test) en hoe gaat de ssd om met een extreem intensief scenario (Consistency test)? 

We nemen de sequentiële test (ATTO Benchmark 2M Test) wel mee om na te gaan of eventuele marketingclaims met betrekking tot maximale snelheden kloppen, maar onze scores zijn gebaseerd op meer praktische testen.

In deze test concentreren we ons op deze gen4-ssd’s. De ontwikkelingen rond oudere poorten staan inmiddels stil. Er verschijnen nauwelijks nog nieuwe ssd’s die zich op SATA- of gen3-interfaces richten. Bekijk hieronder de testuitslag in één oogopslag. Daarna bespreken we uitgebreid waar je bij aanschaf op moet letten en lichten we de beste ssd's er uit.

©PXimport

Betrouwbaarheid

We zouden de betrouwbaarheid graag het zwaarst laten wegen, maar die is – zoals we ook in eerdere tests al schreven – nagenoeg onmogelijk om te testen. De meeste ssd’s zijn gemaakt om een miljoen of meer uren te draaien. Zelfs bij voortdurend gebruik heb je daar meer dan honderd jaar voor nodig, dus daar kunnen we niets mee. 

Ook instap-ssd’s blijven in een test jarenlang werken. Tegen de tijd dat we iets zinnigs zouden kunnen zeggen over de betrouwbaarheid van een ssd, zal dat model allang uit de handel zijn. Bovendien leveren testresultaten van één product onvoldoende relevante data op om iets over andere producten van een bepaald merk te zeggen.

Voor jou is dit overigens goed nieuws, want het betekent dat je bij aanschaf geen rekening hoeft te houden met de levensduur van een ssd.

Let op de temperatuur

Het verwerken van gigabytes aan data per seconde is geen eenvoudige taak voor de controller van een ssd. De temperatuur kan dan ook flink oplopen. Hoewel het voor eenvoudig gebruik geen vereiste is, zal een gen4-ssd bij intensief gebruik gekoeld moeten worden.

Veel moederborden zijn standaard al voorzien van heatsinks voor ssd’s, en sommige ssd’s worden zelf met een heatsink geleverd. Is geen van beide het geval, dan raden we aan om een losse heatsink te bestellen. Dit kost je pakweg een tientje, maar is die investering zeker waard.

Welke capaciteit?

Ssd’s met een hogere capaciteit zijn doorgaans sneller dan varianten met minder opslagruimte. Zeker de echt kleine ssd’s tot 256 GB zijn minder snel in benchmarks. Een grotere ssd is bovendien duurzamer vanwege het grotere aantal geheugencellen.

Ook zijn ssd’s met een hogere capaciteit vaak een stuk goedkoper per gigabyte. Zo hebben ssd’s van rond de 250 GB een slechte prijs-per-gigabyteverhouding, waardoor een ssd met circa 500 GB doorgaans slechts een tientje of twee meer kost. Dat geeft je betere prestaties, meer betrouwbaarheid en extra capaciteit voor de toekomst. Zeker de moeite waard om te overwegen dus.

Migreren of schoon installeren?

De meeste ssd’s komen met een migratietool om je hele systeem over te zetten. In onze ervaring is een ssd-upgrade een goed moment voor een schone installatie. Windows 10 of 11 herinstalleren is zo gepiept, en zo maak je weer echt een schone start met je systeem. Zorg wel voor een goede back-up.

Lees ook: Zo upgrade je van hdd naar ssd

©PXimport

Koopadviezen

We hebben 21 verschillende ssd’s getest, te veel om stuk voor stuk te bespreken. We kiezen ervoor om de beste ssd’s voor verschillende doeleinden uit te lichten.

In de meeste categorieën is de concurrentie stevig en zijn de onderlinge verschillen erg klein. Bovendien kunnen de prijzen van ssd’s van dag tot dag verschillen. We noemen bij elke categorie dan ook enkele alternatieven om naar te kijken. Zie je dat een van die alternatieven stukken goedkoper is dan de testwinnaar, dan kun je gerust voor die alternatieve optie kiezen.

Voor professioneel gebruik

©PXimport

Gen4-ssd’s komen vanwege hun high-end-prestaties het best tot hun recht in zware applicaties. Denk daarbij aan foto- of videobewerking, of aan andere taken waarbij je actief werkt met grote bestanden. Dit zijn vaak (semi-)professionele doeleinden, waarbij zaken als prestaties, stabiliteit en ondersteuning zwaarder wegen dan de prijs. De tijdbesparing die een rappe ssd met zich meebrengt, verdient zichzelf in zo’n scenario normaliter terug. Tegelijkertijd wil je ook tijd besparen op zaken als firmware-updates.

De Samsung 980 PRO presteert over de hele linie, van lichte tot extreem zware taken, simpelweg uitstekend en laat geen steken vallen. Het is niet de allersnelste ssd op de markt, maar verdient voor professioneel gebruik toch de voorkeur. Samsung heeft namelijk met afstand de best uitgevoerde software, met vlot verlopende software- en firmware-updates en uitstekende duurzaamheidsstatistieken.

Andere goede ssd’s voor professionals zijn de WD Black SN850, Kingston KC3000, Corsair MP600 PRO LPX/XT en Seagate Firecuda 530.

Voor allround gebruik

©PXimport

Geef je alleen om snelheid? Dan kijken we simpelweg naar de prestatiescores in de grafieken. Maar ook dat is geen eenvoudige taak, want geen enkele ssd is in élke test de snelste. Daarbij scoren sommige ssd’s goed in specifieke tests omdat ze daar doelbewust voor zijn gebouwd, terwijl ze vervolgens elders weer stevig inleveren.

Kijken we naar de lichte tot middelzware taken die de meeste gebruikers zullen uitvoeren, dan zijn er twee ssd’s die consistent hoog scoren: de WD Black SN850 en de Kingston KC3000. Dit duo gaat praktisch gelijk op in de bovenste regionen van de testgrafieken. De WD Black SN850 was de afgelopen maanden steevast een stuk goedkoper dan zijn concurrent, en bij een praktisch gelijke score wegen we dat natuurlijk ook mee. De WD Black SN850 verdient dan ook het keurmerk Best Getest.

Andere goede keuzes voor consistente allround prestaties zijn dus de Kingston KC3000, maar ook de Corsair MP600 PRO LPX/XT.

Voor non-stop gebruik

©PXimport

Om goed tot zijn recht te komen bij non-stop gebruik, moet een ssd daar eigenlijk specifiek voor ontwikkeld zijn. De meeste exemplaren hebben namelijk rustmomenten nodig om hun rappe prestaties vol te houden, terwijl ze in de consistentietest juist vele uren aaneen aan het werk worden gezet.

Als we de ssd’s voortdurend onder druk zetten, blijken drie uitvoeringen aanzienlijk beter stand te houden dan de andere: de Corsair MP600 PRO LPX en XT, en de Seagate Firecuda 530. Die drie pakken een enorme marge op de rest als het op extreme scenario’s aankomt. Zelfs de eerdergenoemde 980 PRO, KC3000 en SN850 Black delven hier het onderspit.

De Corsairs scoren net wat beter in de gematigd intensieve taken en pakken daarmee de winst in deze categorie. Welke van de twee uitvoeringen je kiest, maakt niet zoveel uit: de LPX heeft een iets slankere heatsink dan de XT, maar de prestaties zijn vergelijkbaar. Het is maar net welke uitvoering op dat moment het goedkoopst is.

Prijs-prestatieverhouding

Wil je een ssd die niet te veel kost, maar wel goed presteert? Dan zien we vier ssd’s met een prijs-per-terabyte tot 125 euro. Daarmee zijn ze nauwelijks duurder dan middenklasse gen3-ssd’s. Twee daarvan, de Sabrent Rocket Q en de WD SN750SE, presteren alleen zoveel slechter dan de rest dat we ze niet echt kunnen aanbevelen.

De Sabrent Rocket NVMe 4 en de Crucial P5 Plus presteren voor een minimale meerprijs een heel stuk beter. Vooral de Crucial valt positief op. De P5 Plus is dan ook onze keuze voor wie op zoek is naar de beste prijs-prestatieverhouding. Althans, zolang dit model scherp geprijsd blijft ten opzichte van zijn concurrenten. Anders is de Sabrent Rocket NVMe 4 een goed alternatief.

Voor Playstation 5

De PlayStation 5 kun je uitbreiden met een gen4-ssd. De eisen die Sony stelt aan een ssd zijn iets anders dan bij een computer. Zo dient hij een leessnelheid van minimaal 5500 MB per seconde te hebben en voorzien te zijn van een heatsink. Bovendien mogen de ssd en heatsink samen niet hoger zijn dan 11,25 mm, al zit daar een klein beetje speling in.

Uit onze tests blijkt dat de prestatieverschillen tussen ssd’s in een PS5 bij het laden van spellen marginaal zijn. Daardoor is een betaalbare ssd die aan de eisen voldoet het interessantst. Overigens kun je een losse heatsink al voor zo’n 10 euro bestellen, dus hoeft een ssd niet standaard met heatsink geleverd te worden. We zien dat de Crucial P5 Plus de beste optie is, gevolgd door de Aorus Gen4 en de Corsair MP600 PRO LPX.

Lees hier hoe je een ssd in je PS5 installeert.

Grote capaciteiten

©PXimport

De meeste ssd’s zijn te koop in capaciteiten tot 2 of 4 TB, genoeg voor de meeste doeleinden. Wil je meer, dan zijn er ook enkele opties van 8 TB. Die kunnen handig zijn om bijvoorbeeld een enorme gamebibliotheek te installeren op een Steam Deck, waar maar één ssd in past.

Om op één klein stukje hardware van slechts 8 cm lang 8 TB aan opslag te bieden, moeten er concessies worden gedaan. Zo maken dergelijke ssd’s gebruik van QLC-geheugen, waardoor ze onderaan de prestatiegrafieken bungelen.

De Corsair MP400 en de Sabrent Rocket Q koop je dus niet vanwege hun snelheid, maar het zijn twee van de weinige opties als je echt meer opslag nodig hebt. Onderling zijn er nauwelijks prestatieverschillen, dus je kunt je door de prijs laten leiden. In de laatste paar maanden was de Rocket Q meestal net iets goedkoper dan de MP400.

Conclusie

Wie tegenwoordig op zoek is naar een nieuwe ssd, kan eigenlijk niet om de gen4-standaard heen. We hebben een aantal aanraders benoemd, waarbij we ook hebben gekeken naar de prijsontwikkelingen van de afgelopen maanden. Zo verdient de WD Black SN850 het keurmerk Best Getest en reiken we het keurmerk Redactietip uit aan de Crucial P5 Plus (beste prijs-prestatieverhouding), de Corsair P600 PRO (non-stop gebruik) én de Samsung 980 PRO (professioneel gebruik).

Elke aanrader wordt op de hielen gezeten door tal van alternatieven die er vaak nauwelijks voor onderdoen, maar hooguit een tientje of twee duurder zijn. Als de prijzen veranderen, kan zo’n alternatief zomaar ineens de beste keuze blijken. Onze testwinnaars zijn uitstekende uitgangspunten, maar blijf dus altijd scherp op de prijzen letten voordat je tot aanschaf overgaat.

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.