Welke ssd's bestaan er en welke wil je?

Niets heeft zo’n positieve invloed gehad op de snelheid die we ervaren bij het computeren als de komst van de ssd. Deze impact is groter geweest dan welke processor- of geheugenupgrade dan ook. Met een ssd start de pc veel sneller op en reageert hij rapper op letterlijk alles wat je van hem vraagt. Bovendien is de kans op storingen kleiner dan bij gebruik van een mechanische harde schijf met bewegende en kwetsbare onderdelen.

Ook de prijs is al enige tijd geen argument meer om nog voor een mechanische harde schijf te kiezen. Een goede 1TB-ssd kost pak ’m beet 100 euro en biedt voor de meeste gebruiksdoeleinden voldoende opslag. Alleen gebruikers die vele terabytes aan data willen opslaan, geven harde schijven nog enig bestaansrecht.

Lees ook: Zo upgrade je van hdd naar ssd

Van SATA naar M.2

Een ssd sluit je normaliter aan op een SATA- of M.2-poort op je moederbord. SATA is een bejaarde aansluiting waarmee we al jaren onze mechanische harde schijven aan de computer koppelen, en was ook de aansluiting die gebruikt werd door de eerste generatie ssd’s.

Maar ssd’s lopen al enkele jaren tegen de beperkingen van die SATA-poort aan. Daardoor wonnen M.2-PCIe-ssd’s sinds circa 2014 aan populariteit. Die waren niet beperkt tot de bescheiden snelheidslimieten van de SATA-poort (grofweg 550 à 600 MB per seconde). Bovendien waren ze kleiner en lichter. En omdat ze direct op het moederbord van je pc of laptop zitten, zijn er ook geen extra kabels voor nodig.

 In die eerste dagen waren M.2-ssd’s duurder dan SATA-ssd’s, maar dat is nu verleden tijd.

NVMe-ssd

Recente laptops en de betere computers van de afgelopen vijf à zes jaar hebben meestal wel een M.2-sleuf aan boord. Maar om zeker te weten of jouw pc ook daadwerkelijk ruimte heeft voor zo’n ssd, moet je je computer even controleren. Bij laptops geldt hetzelfde: sommige laptops hebben ruimte voor twee of zelfs drie M.2-ssd’s, maar lang niet allemaal. Controleer dus of er plek is alvorens je iets aanschaft. In sommige ultracompacte laptops kun je de opslag enkel uitbreiden door de fabrieks-ssd eruit te halen.

Heeft jouw systeem een M.2-aansluiting, dan moet je nog even checken welk communicatieprotocol gebruikt wordt. Praktisch alle M.2-aansluitingen ondersteunen zogeheten NVMe-ssd’s. Deze uitvoeringen zijn flink sneller dan SATA-ssd’s. Maar er bestaan ook M.2-aansluitingen die alleen overweg kunnen met M.2-SATA-ssd’s, al zijn die wel vrij zeldzaam. In deze test kijken we alleen naar snellere NVMe-ssd’s.

SLC, MLC, TLC en QLC

Lange tijd was de hoeveelheid bit aan data per cel de beste graadmeter voor kwaliteit en duurzaamheid. Als vuistregel gold: hoe minder data per cel, des te minder slijtage. Ssd’s die één bit per cel opsloegen (SLC), waren dus duurzamer dan ssd’s die twee of drie bit per cel opsloegen.

Tegenwoordig bestaan SLC-ssd’s voor consumenten niet meer vanwege de onredelijk hoge kosten, en ook 2bit-ssd’s zijn vanwege de kosten op hun retour. Het gros van de moderne ssd’s slaat drie bit data per cel op (3bit-MLC of -TLC), en een aantal uitzonderingen doet vier bit (4bit-MLC of -QLC). Dit kan helpen kosten te besparen, maar maakt ook grotere capaciteiten mogelijk. Zo zijn de enige twee QLC-ssd’s in deze test (Corsair MP400 en Sabrent Rocket Q) ook leverbaar met een capaciteit van 8 TB.

In de basis is een lager bitaantal beter, maar let op: sommige ssd’s passen handige technieken toe om ze in de praktijk alsnog sneller te maken. Staar je dus niet volledig blind op hoeveel bit er in een geheugencel past.

PCIe-gen4-ssd’s

Omdat de ontwikkelingen op het gebied van ssd’s elkaar rap opvolgden, werd al snel de volgende bottleneck bereikt: de PCIe-gen3-aansluiting die M.2-ssd’s in de periode 2014-2019 gebruikten. Deze interface had een overdrachtslimiet van zo’n 3500 MB per seconde en je kon er dus in iets meer dan een seconde een hele dvd mee wegschrijven, maar de overige ssd-componenten waren al tot veel meer in staat. 

Dankzij de introductie van de vierde generatie PCIe-aansluiting in 2019, met een theoretische doorvoer van circa 7000 MB per seconde, was er weer wat ruimte voor vooruitgang. Dat maakte de weg vrij voor de komst van zogeheten PCI Express gen 4.0 NVMe M.2-ssd’s, of kortweg gen4-ssd’s.

Wanneer heb je nu écht zo’n rappe gen4-ssd nodig? Als je een high-endsysteem hebt waarop je zware applicaties uitvoert (denk aan videobewerking), dan profiteer je zonder twijfel. Als je slechts een lichte pc-gebruiker bent (denk aan een beetje browsen of wat tikwerk), dan heeft gen 4 welgeteld nul meerwaarde.

Maar het mooie van technologische ontwikkelingen is dat ze heel snel op de prijs werken. Het gevolg is dat je vandaag de dag al rappe gen4-ssd’s kunt vinden voor de prijs van oudere SATA- of gen3-ssd’s. Op dit moment is het antwoord dan ook eenvoudig: waarom niet een sneller product kopen voor hetzelfde geld als een tragere variant?

Compatibiliteit

De meeste moderne systemen (vanaf 2019) kunnen profiteren van de extra snelheid van gen4-ssd’s. Dit geldt voor zowel AMD- als Intel-systemen, en voor zowel laptops als desktops.

Bovendien zijn deze ssd’s ook backward compatible, waardoor ze net zo goed bruikbaar zijn in minder moderne computers met wat oudere M.2-sloten. Omdat ssd’s normaliter vele jaren meegaan (de meeste hebben een garantieperiode van vijf jaar), haal je met deze ssd’s dus een product in huis dat prima een pc-upgrade of twee meekan.

Tot slot bestaan er tegenwoordig ook nog externe ssd's. Net zoals draagbare harde schijven sluit je die simpelweg via usb op je pc of laptop aan, waarbij je het meeste van de extra snelheden profiteert als je de ssd rechtstreeks via usb-c koppelt. Maar ook met een usb-a-aansluiting moet je al verschil merken. 

Voor externe ssd's betaal je wel meer voor minder opslagruimte vergeleken met een harde schijf, hoewel we ook hier zien dat de prijzen telkens verder worden gelijkgetrokken.