De Surface Laptop Studio is een laptop die je dankzij een speciaal scharnier ook als tablet kunt gebruiken. Je kunt hem beschouwen als de opvolger van de Surface Book, een laptop met een afneembaar scherm die je als tablet kon gebruiken. Een handig concept? Wij hebben hem getest.

Die Surface Book die een tablet als scherm gebruikte is inmiddels niet meer te koop. De Surface Laptop Studio is te beschouwen als de opvolger in het assortiment en is nog steeds een convertible die je zowel als laptop als tablet kunt gebruiken, maar wel op een andere manier.

Waar de Surface Book een afneembaar scherm had, is de Laptop Studio voorzien van een aanraakscherm met een dubbel scharnier. In de basis hetzelfde mechanisme als we eerder op de HP Elite Folio zagen. De behuizing is gemaakt van aluminium en heeft een uitstekende bouwkwaliteit. Opvallend is dat de behuizing als het ware uit twee 'verdiepingen' bestaat, de onderste helft is daarbij kleiner dan de palmsteun waarin ook de aansluitingen zijn verwerkt.

In de onderste verdieping heeft Microsoft de ventilatieroosters aangebracht. Ook het geluid komt uit deze roosters. De geluidskwaliteit is goed.

©PXimport

©PXimport

Multifunctioneel scharnier

Het eerste scharnierpunt zit gewoon onderaan het scherm en hierdoor kun je het apparaat als een normale laptop openklappen en gebruiken. Het tweede is in het midden van het scherm geplaatst. Door de bovenkant van het scherm te verdraaien kun je het scherm draaien en vervolgens plat vouwen om de Laptop Studio als (forse) tablet te gebruiken. 

Je kunt het scherm ook dichterbij jezelf zetten over het toetsenbord heen. Er zit in de behuizing een magneet net voor het toetsenbord waardoor het geheel in deze stand vergrendelt. Deze stand is net als de tabletstand handig voor bijvoorbeeld het kijken van video's of tekenen met de Surface Slim Pen 2.

©PXimport

©PXimport

Het scharnier is net als de behuizing zelf van metaal gemaakt en komt stevig over. De achterkant van het scharnier is afgewerkt met stof. Met het scharnier verander je de functionaliteit van het apparaat snel en heb je in een handomdraai een (zware) tablet om op te tekenen. Een stuk handiger dan het toch wel trage mechanisme van voorganger Surface Book waarbij je moest wachten totdat de tablet ontgrendeld werd. 

Het is wel een tablet om op tafel of eventueel je schoot te gebruiken, voor los in je hand is het apparaat te lomp en te zwaar.

©PXimport

©PXimport

Aansluitingen

De laptop is voorzien van twee Thunderbolt 4-aansluitingen, een 3,5mm-headsetaansluiting en de Surface Connect-poort waarop je een optioneel dockingstation en de meegeleverde lader aansluit. Opladen kan ook via een Thunderbolt-poort net als het aansluiten van een beeldscherm. 

Het zijn niet heel veel aansluitingen, maar omdat je oplaadt met de Surface Connect-aansluiting kom je met twee Thunderbolt-aansluitingen eigenlijk niks tekort. Je zult wel een verloopje moeten gebruiken voor het aansluiten van een normale usb-stick, de usb-poort op de lader is alleen bedoeld om bijvoorbeeld je telefoon mee op te laden. Een kaartlezer is niet aanwezig, iets dat sommige creatieve gebruikers wellicht zullen missen.

Op de oplader vind je nog een usb-poort, maar die is bedoeld voor het opladen van bijvoorbeeld je telefoon. Deze poort geeft geen data door.

©PXimport

©PXimport

Hoewel de Laptop Studio geen heel dunne laptop is, kun je als gebruiker niks vervangen. Een ssd-klepje zoals we eerder wel op de Surface Pro 8 zagen ontbreekt. Het voelt toch een beetje vreemd dat een tablet wel van verwisselbare opslag is voorzien, maar de nieuwste laptop in datzelfde assortiment niet. Technisch gezien is ssd in een slot geplaatst en is de opslag dus verwisselbaar, maar dit kan volgens Microsoft alleen door een ervaren monteur die de instructies van Microsoft opvolgt.

De servicemanual met die instructies is te downloaden, maar de procedure om hem open te maken is relatief lastig en zorgt vermoedelijk voor beschadigde rubberen voetjes die volgens diezelfde handleiding door een monteur door verse exemplaren worden vervangen. 

Handige stylus

Het aanraakscherm ondersteunt behalve aanraken met je vingers ook een actieve stylus. Die stylus wordt helaas niet standaard meegeleverd. Jammer, want het is een bijna verplichte accessoire die je nu voor 130 euro los moet aanschaffen. Zo is er voorzien in een handig plekje onderop de laptop waar je de pen kwijt kunt als je hem niet gebruikt. De pen blijft hier dankzij magnetisme plakken en wordt dan ook direct opgeladen. 

De Surface Slim Pen 2 zelf is een indrukwekkend pennetje. De stylus simuleert wanneer je tekent middels trillingen het gevoel van tekenen op echt papier en dat werkt behoorlijk goed. Het lijkt net of het scherm net als echt papier een beetje weerstand geeft. Je kunt deze tactiele signalen naar wens instellen en ook uitschakelen.

©PXimport

©PXimport

Prettig werken

Microsoft heeft de Surface Laptop Studio van een opvallend fijn toetsenbord voorzien. Het geheel voelt stevig aan en de toetsen hebben een prettige aanslag. De toetsverlichting is in drie standen in te stellen. Prettig is dat de meest rechtse toets bovenaan de delete-toets is, de aan-uit-schakelaar is links hiervan geplaatst. 

Prettig is ook dat F8 tot en met F12 dubbelen als Home, End, Page Up en Page Down. Daar staat wel tegenover dat toetsen om bijvoorbeeld de wifi of webcam uit te schakelen die je op veel laptops ziet ontbreken, dat zul je via Windows moeten doen.

Onder het toetsenbord is uiteraard een touchpad geplaatst en die werkt nu hetzelfde als de Force Touch-trackpad van Apple. De touchpad simuleert een klik door haptische feedback, een trilling die precies aanvoelt als een klik. Je kunt de sterkte van de klik op drie niveaus instellen. Standaard is de middelste instelling gekozen en dan heeft de touchpad een prettige klik.

Opmerkelijk is dat je de touchpad ook 'dood' kunt maken waardoor er helemaal geen klik meer is. Dan werkt deze volledig stil, maar het voelt wel een beetje vreemd om te drukken zonder voelbare feedback. De touchpad werkt verder uitstekend en is met 12 bij 8 centimeter lekker ruim.

Specificaties

De gekozen processor is een Core i7-11370H, een processor met vier cores en acht threads. In een laptop die ontworpen is voor grafische professionals die zware taken draaien hadden we toch liever een wat krachtigere variant met meer cores gezien. De laptop is ook met een Core i5 leverbaar. Die Core i5-11300H is eveneens een quadcoreprocessor. 

Beide processors zijn voorzien van een relatief krachtige Intel Iris Xe gpu en dat is wellicht de reden dat Microsoft voor deze chips heeft gekozen. Want hoewel ons reviewexemplaar is voorzien van een extra Nvidia GeForce 3050 Ti, geldt dat niet voor de Core i5-modellen.

De ssd in het reviewexemplaar is een M.2-exemplaar van Samsung. Deze MZ9LQ512HALU-00000 maakt gebruik van het compactere 2230-formaat. Dergelijke ssd’s zijn doorgaans langzamer dan ssd's in het fysiek grotere 2280-formaat. 

De ssd maakt gebruik van het nvme-protocol, maar is binnen die categorie wel een instapvariant met lees- en schrijfsnelheden van maximaal 2200 en 1200 MB/s. 

Uitstekend scherm

Microsoft heeft bijna traditiegetrouw gekozen voor een scherm met een 3:2-beeldverhouding. Dit ruime 14,4inch-scherm heeft een resolutie van 2400 x 1600 pixels en een verversingssnelheid van 120 Hz. De beeldkwaliteit is uitstekend. De kleuren en inkijkhoek zijn erg goed en dat geldt ook voor de maximale helderheid. 

Een opvallend detail van het scherm is dat het net als de vensters van Windows 11 zelf is voorzien van afgeronde hoeken. Dit is een eigenschap van het scherm zelf, het is niet mogelijk om de hoeken vierkant te maken.

Boven het scherm is een webcam geplaatst. Deze camera biedt een goede beeldkwaliteit en levert ook in moeilijke lichtomstandigheden een bruikbaar beeld.

©PXimport

Prestaties

De processor is zoals gezegd geen heel krachtige variant, de score van 5454 punten in PCMark 10 in de test die algemene werkzaamheden simuleert is toch een prima score. Ook de score van 6227 punten in PCMark 10 Extended laat zien dat de laptop behoorlijk goed presteert. De Surface Laptop Studio is bijvoorbeeld een flink stuk sneller dan de meest recente variant van de Surface Pro en scoort in deze benchmark ook beter dan de Surface Laptop 4. 

Voor alledaagse computertaken is dit door de snelle cores van de chip gewoon een heel snelle laptop. Als we echter naar Cinebench R23 kijken, dan verandert dat beeld een beetje. De Single Core-score van 1517 punten is uitstekend en duidt er op dat de individuele cores van de processor uitstekend presteren. 

Kijken we echter naar de Multi Core-score, dan zien we 5630 punten. Dat is voor een doorsnee laptop op zich niet slecht, maar Microsofts eigen Surface Laptop 4 in de AMD-variant scoort in dezelfde benchmark bijvoorbeeld 9690 punten. Creatieve software voor beeld- en videobewerking is doorgaans geoptimaliseerd voor multicore-processors, dus het is jammer dat Microsoft geen processor met meerdere cores heeft gekozen.

De laptop is voorzien van een Nvidia GeForce 3050 Ti met weer 4 GB eigen geheugen. Qua gpu-kracht is deze hetzelfde als de desktopvariant 3050, al heeft die desktopkaart wel meer geheugen. De chip heeft een instelbare tdp en Microsoft heeft gekozen voor 50 watt waar 80 watt het maximum is. In 3DMark Time Spy scoort de Surface hiermee 4959 punten, een resultaat dat past bij de Nvidia GeForce 3050 Ti die een TDP van 50 watt heeft. 

Dat is wel met aangesloten voeding, op de accu is de score met 4159 een stuk lager. Je zult op deze laptop veel games in Full HD met medium tot hoge instellingen kunnen spelen. Gamen op de volledige resolutie van het scherm is wel teveel gevraagd voor deze gpu. De Nvidia-gpu wordt goed ondersteund door diverse grafische software.

De ssd is een instapvariant van Samsung en de maximale lees- en schrijfsnelheid bedraagt 2290,72 en 1172,08 MB/s. Niet langzaam, maar er zijn ssd’s die veel sneller zijn. Een score van 70,59 MB/s in de PCMark 10 Quick System Drive Benchmark bevestigt het beeld dat dit voor een moderne ssd een wat langzamer exemplaar is. Voor veel werkzaamheden maakt het niet heel veel uit, maar er zijn voor de doelgroep van deze laptop uiteraard grafisch intensieve bewerkingstaken waarbij een snellere ssd zeker van pas komt.

De Surface is voorzien van een Intel Wifi 6-kaartje en haalt in combinatie met een Wifi 6-accesspoint een uitstekende snelheid van 875 Mbit/s. Een prima score, maar het is jammer dat een gloednieuwe laptop niet is voorzien van een wifi 6E-kaartje.

Bij normale alledaagse werkzaamheden hoor je de ventilator vrijwel nooit. Maar bij zwaardere grafische taken zoals gamen begint de koeling van de laptop al wel snel erg hoorbaar te blazen.

De laptop is voorzien van een 58Wh-accu en gaat volgens Microsoft zo’n 18 uur mee bij normale werkzaamheden. Dat is erg optimistisch, maar een werkdag zonder lader hoort makkelijk tot de mogelijkheden. De accuduur in de PCMark 10 Modern Office batterijtest die alledaagse kantoorwerkzaamheden simuleert bedraagt 11 uur en 59 minuten.

Conclusie

Met de Surface Laptop Studio probeert Microsoft een nieuw concept uit voor een apparaat dat je zowel als laptop als tablet kunt gebruiken. Dat is goed gelukt, door de handige scharnier verander je de Studio snel van laptop naar een aanraak-pc of forse tablet. Het is geen vervanger van bijvoorbeeld een iPad, maar wel een fijn apparaat om er met de bijbehorende pen op te tekenen. Helaas moet je die pen wel zelf aanschaffen. 

De bouwkwaliteit is uitstekend en zowel het scherm, toetsenbord als de touchpad zijn van een hoge kwaliteit. Het is wel een beetje jammer dat Microsoft in een laptop die is ontworpen voor grafische professionals geen (optie tot een) processor met meer dan vier cores biedt. Zeker omdat de laptop toch best wat kost.

De laatste dagen van het jaar brengen vaak dezelfde vraag met zich mee: bakken we zelf oliebollen of halen we ze bij de kraam? Voor veel mensen is het bakken van oliebollen een gezellige traditie. Het huis ruikt heerlijk en zelf maken is vaak een stuk voordeliger. Maar hoeveel bespaar je eigenlijk als je zelf 40 oliebollen bakt in plaats van ze te kopen?

Lees ook: Oliebollen in de airfryer: ja of nee?

Wat betaal je bij de kraam?

Oliebollen van een kraam kosten doorgaans tussen de 1,25 euro en 1,50 euro per stuk. Voor 40 stuks betekent dat een bedrag tussen de 50 euro en 60 euro.

Zelf bakken: wat kost dat?

Zelf bakken brengt drie kostenposten met zich mee: de ingrediënten, olie en elektriciteit. Zo ziet dat eruit:

Ingrediënten

• Oliebollenmix: Eén pak kost gemiddeld 1,85 euro en levert ongeveer 20 oliebollen. Voor 40 stuks heb je twee pakken nodig, samen goed voor 3,70 euro.

• Rozijnen: 500 gram rozijnen is ruim voldoende en kost je 2,00 euro.

• Zonnebloemolie: Een frituurpan van normaal formaat gebruikt ongeveer 4 liter olie, wat je rond de 6,00 euro kost.

Elektriciteit

De frituurpan speelt ook een rol in de kosten. Een pan met een vermogen van 2.500 watt verbruikt per uur 2,5 kWh aan stroom. Het bakken van 40 oliebollen duurt ongeveer een uur. Met een gemiddelde stroomprijs van 0,30 euro per kWh (bron: ANWB) komt dit uit op 0,75 euro.

Totaal betaal je dus 3,70 euro + 2,00 euro + 6,00 euro + 0,75 euro = 12,45 euro voor 40 zelfgebakken oliebollen.

Hoeveel bespaar je?

Vergelijk je dit met de kraam, dan bespaar je dus ongeveer tussen de 37 en 47 euro euro. Naast de lagere kosten heb je ook controle over wat je in je oliebollen stopt: meer of minder rozijnen, of misschien iets heel anders (zie kader).

Wat als de stroomprijs hoger ligt?

De kosten voor elektriciteit kunnen verschillen per contract en leverancier. Stel, de stroomprijs ligt hoger dan 0,30 euro per kWh. Dit zijn de mogelijke kosten bij verschillende prijzen:

Stroomprijs per kWh Kosten voor 1 uur (2,5 kWh)

Zelfs met een hogere stroomprijs blijven de totale kosten voor zelf bakken aanzienlijk lager dan bij de kraam.

Of toch naar de kraam?

Oliebollen halen bij een kraam heeft natuurlijk ook zo zijn voordelen. Je hoeft zelf niet in de keuken te staan, geen beslag te maken of met hete olie te werken. Het is simpelweg een kwestie van bestellen en genieten. Bovendien biedt de kraam vaak meer variatie qua vullingen en kun je er ook appelflappen of berlinerbollen halen. Helemaal als iedereen thuis een andere smaak heeft (5 met krenten, 5 zonder, 5 met dit, 5 met dat) is kopen in plaats van zelf bakken makkelijker. Ook als je maar een paar oliebollen nodig hebt, is naar de kraam gaan vaak handiger. En niet onbelangrijk: je huis blijft vrij van vetlucht.

©PixelBiss - stock.adobe.com

Vergelijking: kraam versus zelf bakken

De moeite waard?

Zelf bakken vergt iets meer tijd en voorbereiding, maar het levert een flinke besparing op. Bovendien kun je zelf bepalen wat je erin stopt: meer rozijnen, stukjes appel of een vleugje kaneel? Het enige wat je nodig hebt is een frituurpan, een beetje geduld en een goed recept. En met de besparing op 40 oliebollen houd je misschien nog wel genoeg over voor een fles champagne om het nieuwe jaar in te luiden!

Microsoft bracht samen met Qualcomm de zogeheten Copilot+-pc’s op de markt. Deze vallen vooral op door het gebruik van een Qualcomm ARM-processor. HP heeft ons voorzien van een Copilot+-pc, in de vorm van de Omnibook X.

Een Copilot+-pc is een laptop die voldoet aan specifieke hardware-eisen om AI-mogelijkheden in Windows 11 te gebruiken. Van HP ontvingen we hun eerste Copilot+-pc in de vorm van de HP Omnibook X.

De HP OmniBook X is qua behuizing om te beginnen een van een van de fraaiste laptops die we de afgelopen twee jaar getest hebben. De grijs afgewerkte aluminium behuizing is stevig, dun en ziet er modern uit. Het enige smetje dat we konden ontdekken is dat het scherm wat lastig opengaat. HP heeft hiervoor op de voorkant wel een inkeping gemaakt, maar die is wat ons betreft net te smal, waardoor het openklappen alsnog moeilijk gaat.

De HP Omnibook X heeft een fraaie vormgeving.

Dun met usb

De Omnibook X heeft twee usb-c-poorten die allebei geschikt zijn voor data, opladen en het aansluiten van een beeldscherm. Wel zit er snelheidsverschil tussen de poorten: ze kunnen 10 en 40 Gbit/s verwerken. Aan de andere zijde vinden we een usb-a-poort met een maximale snelheid van 10 Gbit/s, die vanwege de geringe dikte van de laptop is uitgevoerd met een klepje dat je omlaag moet klappen. Aanvankelijk waren we sceptisch, maar het klepje blijkt bijzonder handig te zijn ontworpen. Aan de onderkant van het klepje steekt een randje uit dat je met de usb-stekker naar beneden duwt waarna je de usb-stekker direct de usb-poort in kunt steken. Deze inklapbare usb-poort is daarmee vrijwel net zo handig als een normale usb-poort en HP bewijst dat een normale usb-poort op een heel dunne laptop toch prima mogelijk is. Tot slot bevat de laptop nog een 3,5mm-headsetaansluiting; een kaartlezer ontbreekt.

Fijn toetsenbord

Het gedeelte van de behuizing met daarin het toetsenbord heeft een donkergrijze kleur, maar is wel naadloos onderdeel van de behuizing. Het toetsenbord zelf is grotendeel uitgevoerd in een donkergrijze kleur. De functietoetsen zijn lichtgrijs terwijl de aan-uittoets blauw is. HP heeft een mooie grote letter gebruikt die precies in het midden van de toetsen geplaatst is. Het geheel ziet er overzichtelijk en opgeruimd uit.

Het enige minpuntje zou kunnen zijn dat er geen rechter Ctrl-toets is, doordat HP aan de rechterkant de Copilot-toets geplaatst heeft en relatief grote cursortoetsen gebruikt. Het toetsenbord tikt lekker en heeft een duidelijke aanslag. Zoals we van een dure laptop verwachten, is er toetsverlichting die je kunt instellen op twee standen. Onder het toetsenbord vinden we een groot touchpad met een enigszins luide geïntegreerde knop. Deze touchpad werkt uitstekend en ondersteunt multi-touch-gebaren met twee, drie en vier vingers.

Het toetsenbord is netjes ingedeeld en heeft een mooie grote letter.

Prima scherm

Het 14inch-scherm heeft een resolutie van 2240 × 1400 pixels en daarmee een prettige beeldverhouding van 16:10. Het gebruikte ips-paneel heeft een goede kleurweergave. Vergeleken met andere duurdere laptops valt op dat de maximale helderheid niet heel hoog is. Het scherm is afgewerkt met spiegelend Gorilla Glass, omdat het een aanraakscherm betreft.

Boven het scherm heeft HP een 5megapixel-webcam geplaatst met een uitstekende beeldkwaliteit. Ook in minder goede lichtomstandigheden ben je duidelijk zichtbaar. Handig is dat de camera een fysiek schuifje heeft om de lens te bedekken als je de camera niet gebruikt. De camera ondersteunt gezichtsherkenning en is hiermee geschikt voor inloggen op je laptop met Windows Hello.

Goede prestaties

De Qualcomm Snapdragon X Elite met 12 cores valt vooral op doordat het een ARM-processor is. De HP OmniBook X bevat de X1E-78-100, de simpelste variant die een turbosnelheid mist in combinatie met 16 GB RAM. Qualcomm vergelijkt de prestaties zelf graag met Apples M3, al is dat een chip met 8 cores en zou de M3 Pro met 12 cores wellicht logischer zijn. Die vind je in alleen significant duurdere laptops.

In de benchmarks Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 zien we dat de multicoreprestaties met een score van respectievelijk 836 en 13250 punten beter zijn dan Apples M3. Apples M3 biedt dan wel weer een stuk betere singlecoreprestaties, die in Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 respectievelijk 101 en 2353 punten bedragen. De prestaties van de Snapdragon in deze laptop zijn daarmee vergelijkbaar met de wat snellere processors uit Intels Core Ultra-reeks, bijvoorbeeld de Core Ultra 9 185H. Voor een volledig nieuwe processor is dat uitstekend. Helaas werkt de benchmark in PCMark 10, die we doorgaans op Windows-laptops gebruiken, niet met de ARM-architectuur.

Een volledig passieve koeling zoals op de MacBook Air krijg je helaas niet, maar de koeling is wel een stuk stiller dan de doorsnee-Windows-laptop.

De Kioxia BG5-ssd met 1 TB opslagcapaciteit behoort met een snelheid van 293,84 MB/s in de PCMark 10 Quick System Drive Benchmark niet tot de top, maar is op zich snel genoeg is voor een moderne laptop. Dat zie je ook terug in de maximale lees- en schrijfsnelheden van 3425,13 en 1196,60 MB/s.

De normaal door ons gebruikte accuduurtest in PCMark 10 werkt zoals hiervoor gemeld niet. In plaats daarvan hebben we een vergelijkbare accuduurtest op basis van Microsoft Office gebruikt. Hierin houdt de laptop het 13 uur en 33 minuten uit en dat is voor deze test een uitstekend resultaat. Als je zelf op de laptop werkt, haal je zeker 15 uur.

Niet alle programma’s

De Omnibook valt op doordat hij een ARM-processor bevat, maar de meeste x86-64-programma’s zullen gewoon werken dankzij emulatielaag Prism. Ten opzichte van ARM-software lever je met emulatie wel tussen de 20 en 40 procent aan prestaties in, maar de Snapdragon X Elite is alsnog snel genoeg, zodat dat voor veel software niet veel uitmaakt.

Als software niet start, kun je via de compatibiliteitsinstellingen nog instellingen aanpassen om te proberen of software dan wel draait. Dit hebben we zelf bijvoorbeeld gebruikt voor de Epic Games Launcher, die pas wilde starten nadat we ervoor kozen om het programma op één core uit te voeren. Het geeft aan dat de emulatie niet altijd perfect is.

Dat lijkt vergelijkbaar met Apple, waarbij emulatielaag Rosetta 2 gebruikt wordt om x86-64-software te draaien op Macs met een ARM-processor, maar er is toch een groot verschil. Apple schakelde in korte tijd volledig over naar de ARM-architectuur, waardoor ontwikkelaars gedwongen worden hun software daarvoor geschikt te maken. Dat is bij Windows uiteraard niet het geval. Ontwikkelaars worden dus veel minder gedwongen om een ARM-variant van hun applicatie te maken en ook grote ontwikkelaars doen dat lang niet altijd. Zo is Chrome er wel in een ARM-versie, maar Google Drive voor desktop, dat de clouddienst in de verkenner integreert, werkt dan weer niet. Google zegt daar ook geen plannen voor te hebben. Ondanks Prism moet je dus toch controleren of je software werkt in combinatie met een ARM-processor.

Als een x86-64-programma niet direct werkt, kun je proberen om de emulatie-instellingen aan te passen.

Niet optimaal voor casual gamen

Aanvankelijk zette Qualcomm ook in op de prestaties van de Snapdragon Elite X in games, maar daar lijkt het bedrijf een beetje op teruggekomen te zijn. Microsoft zelf vindt de processor in ieder geval duidelijk nog niet geschikt voor games, want vanuit de Xbox-app kunnen we geen games installeren. Via bijvoorbeeld Steam of Epic kun je wel spellen installeren. Veel spellen zijn voor een x86-64-processor gemaakt en draaien dus via Prism, en we merken dat niet ieder spel werkt. Op de website www.worksonwoa.com vind je een database waarin je kunt opzoeken of een spel werkt.

Als een spel ondersteund wordt, is het relatief ingewikkeld om hem optimaal te draaien. Dat komt doordat Microsoft met Automatic super resolution (Auto SR) nu een in Windows ingebakken oplossing biedt om spellen met behulp van AI op te schalen, vergelijkbaar met Nvidia’s DLSS, AMD’s FSR of Intels XeSS.

Waar je de andere opschalingstechnieken via de grafische instellingen van een spel activeert, schakel je Auto SR via de gpu-instellingen van Windows in. De werking is vervolgens anders dan we gewend zijn. Een spel wordt namelijk geheel uitgevoerd in een resolutie die dicht bij 800 verticale pixels ligt, zoals 1280 × 768 pixels. Dat werkt niet helemaal lekker op het 16:10-scherm van de HP OmniBook X, want de te kiezen resoluties in een 16:9-beeldverhouding worden met wat lichte vertekening naar het volledige scherm uitgerekt.

De prestaties lijken wel in orde. Wanneer we Shadow of the Tomb Raider draaien met de voorinstelling ‘lowest’ op 1920 × 1080 pixels, dan halen we 38 fps. Dat is ondanks de emulatie vergelijkbaar met bijvoorbeeld Intels Core Ultra-processors. Met Auto SR halen we vervolgens een veel beter speelbare 52 fps zonder al te veel in te boeten op beeldkwaliteit. Toch is een Qualcomm-processor dankzij de beperkte compatibiliteit en de wat vreemde implementatie van Auto SR zelfs voor casual gamers geen aanrader.

Meerwaarde npu

Door de ingebouwde npu, waarmee AI-taken lokaal afgehandeld kunnen worden, valt deze laptop met een Qualcomm Snapdragon X Elite onder de noemer Copilot+-pc. Zo’n npu met in dit geval een rekenkracht van 45 TOPS is niet bedoeld voor het lokaal draaien van bijvoorbeeld een taalmodel als ChatGPT. Dat soort toepassingen blijft lokaal het domein van snelle videokaarten met genoeg VRAM van bijvoorbeeld Nvidia. De npu is vooral bedoeld voor relatief simpele AI-taken als kleinere taalmodellen (slm), het onderdrukken van omgevingsgeluid of het verbergen van de achtergrond tijdens een videogesprek. De kans is groot dat je huidige laptop of pc dat ook allemaal kan. De kracht van de npu is dat deze chip is ontworpen om deze taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Hierdoor zou je accu langer mee moeten gaan, zeker als je bijvoorbeeld veel videomeetings hebt. Microsoft heeft op Copilot+-pc’s een aantal toepassingen ingebouwd die de npu gebruiken, in de vorm van Paint Cocreator, Liveondertitels en Studio-effecten. We zullen deze toepassingen hierna kort bespreken.

Verwarrend is dat Microsoft al zijn AI-diensten op de een of andere manier Copilot noemt. Copilot+ heeft dus niks te maken met de gratis virtuele assistent Copilot of het betaalde Copilot Pro, dat slimme functies in Office-applicaties ontgrendelt. Copilot+-pc’s versnellen de functionaliteit van Copilot of Copilot Pro ook niet; die AI-toepassingen draaien volledig in de cloud. Uiteraard zijn de Copilot+-pc’s wel voorzien van een Copilot-toets op het toetsenbord waarmee Copilot wordt geopend, dus de op GPT gebaseerde virtuele assistent.

Beeld creëren

Paint Cocreator gebruikt de npu voor het genereren van simpele plaatjes op basis van wat je tekent in combinatie met een prompt. Je kunt met een slider de mate van creativiteit aanpassen en aangeven in wat voor stijl de afbeelding gemaakt moet worden. Soms gaat het goed, maar vaak lijkt er niet echt naar je bronafbeelding gekeken te worden. De maximale afmeting die je kunt maken is 2000 × 2000 pixels. Het is leuk speelgoed, maar wat ons betreft nog niet meer dan dat. Gespecialiseerde clouddiensten als Dall-E of Midjourney maken veel betere afbeeldingen.

De met Windows meegeleverde applicatie Foto’s bevat overigens vrijwel dezelfde functionaliteit. De Restyle Image genereert een afbeelding op basis van een bestaande foto. Ook bevat Foto’s de Image Creator, om een simpele afbeelding op basis van een prompt te genereren.

Opvallend is dat hoewel de afbeeldingen lokaal gegenereerd worden, er wel door een achterliggende clouddienst gecontroleerd wordt of je afbeeldingen aan de voorwaarden voldoen. Zonder actieve internetverbinding werken deze functies dus niet. Zo lijkt de lokale AI voor Microsoft vooral een manier om de eigen clouddiensten te ontlasten.

Cocreator in Paint is grappig, maar wat ons betreft ook niet meer dan dat.

Liveondertitels

Bij liveondertitels wordt de npu gebruikt voor een AI-model dat gesproken tekst live van ondertiteling kan voorzien. Er worden veel talen waaronder Nederlands herkend, maar de ondertitels zelf worden alleen in een paar talen waaronder Engels getoond. De liveondertiteling werkt volledig lokaal zonder internetverbinding en kun je voor zowel streamingdiensten als lokale video’s gebruiken. Je schakelt liveondertitels in via de snelle instellingen in het systeemvak. De functie werkt op zich wel, maar is als je een film kijkt eigenlijk net iets te traag. Ook worden er in ieder geval vanuit het Nederlands best veel vertaalfouten gemaakt, waardoor dialogen niet meer te begrijpen zijn.

De liveondertiteling werkt met allerlei diensten, waaronder YouTube.

Studio-effecten

In de snelle instellingen in het systeemvak vind je Studio-effecten, waarmee je filters over het beeld van de webcam heen legt om bijvoorbeeld de achtergrond te vervagen. Het handige hiervan is dat je het centraal instelt en dit vervolgens werkt in ieder programma dat de webcam gebruikt. Naast het vervagen van de achtergrond op twee manieren kun je ook drie creatieve filters toepassen waarmee het beeld op bijvoorbeeld een tekenfilm moet lijken. Heel fraai zijn die effecten niet.

Ook kun je instellen dat je oogcontact moet houden, maar ook dat werkte voor ons niet altijd overtuigend. Het automatisch framen, waarmee je in het midden van het beeld gehouden wordt, is wat ons betreft wat te subtiel. HP levert met Poly Camera Pro zelf ook een app mee waarmee je met behulp van AI effecten over de camera kunt leggen. Dat programma biedt uitgebreide mogelijkheden, zoals het vervangen van de achtergrond en tekst over het beeld heen te leggen.

Al met overtuigen de AI-mogelijkheden die Microsoft met Copilot+ biedt niet echt en zijn het in het gunstigste geval meer handige extraatjes die niet onmisbaar zijn.

Vanuit het systeemvak kun je snel de achtergrond van je webcambeeld vervagen.

Conclusie

Vooralsnog betekent het werken op een Copilot+-pc voorzien van een Qualcomm-processor geen revolutionair andere ervaring dan een laptop voorzien van een Intel- of AMD-processor biedt. Dat valt misschien wat tegen, maar tegelijkertijd lijken Intel en AMD er wel een serieuze concurrent bij te hebben. De gebruikservaring is over het algemeen namelijk wel goed en de HP Omnibook X is een prachtige ontworpen laptop die relatief stil zijn werk doet een erg goede accuduur heeft.

Zeker als je vooral je een laptop vooral voor alledaagse kantoorwerkzaamheden gebruikt, krijg je een heel fijne ervaring in handen. Gebruik je allerlei (exotische) software, dan moet je goed onderzoeken of de door jou gebruikte programma’s het wel gaan doen. Gamen op een compacte laptop met een geïntegreerde gpu biedt je nooit de beste ervaring, maar een laptop met een Snapdragon X Elite raden we voor dat doel nog sterker af. Daarvoor voelt bijvoorbeeld de ervaring die Automatic super resolution biedt nog net wat te experimenteel.

Pluspunten

Minpunten

Prijs

€ 1399,-

Processor

Qualcomm Snapdragon X Elite X1E-78-100 (12 cores)

RAM

16 GB

Opslag

1TB-ssd

Scherm

14inch-aanraakscherm, ips (2240 × 1400 pixels)

Aansluitingen

2x usb-c (opladen en beeld), usb 3.2, 3.5mm-headsetaansluiting

Webcam

5megapixel-camera met gezichtsherkenning

Draadloos

Wifi 6E (2x2), bluetooth 5.3

Afmetingen

31,3 × 22,4 × 1,4 cm

Gewicht

1,34 kg

Accu

59 Wh

Website

www.hp.com