Online diensten om beelden en plaatjes te maken met behulp van Artificial Intelligence (AI) zijn inmiddels voor iedereen toegankelijk. We bekijken de twee populairste die je hiervoor kunt gebruiken: Dall-E 3 en Stable Diffusion XL (SDXL). Duik mee in de titanenstrijd der plaatjesmakers.

De afgelopen jaren heeft het maken van plaatjes op basis van een tekst (een prompt) met kunstmatige intelligentie een enorme vlucht genomen. Inmiddels kan iedereen er gratis mee aan de slag en zijn de AI-modellen in verbluffend tempo beter geworden. Vaak maken ze exact wat je vraagt. Vaak, maar zeker niet altijd. We zijn benieuwd wat de twee populairste gratis modellen, Dall-E 3 en Stable Diffusion XL (SDXL), wel en niet goed doen. Overigens zijn deze diensten niet de enige opties als je zelf beeld wilt creëren. Voor andere populaire diensten, zoals Midjourney, moet je alleen wel je portemonnee trekken. 

Wil je meer weten over Midjourney, lees dan deze artikelen: MidJourney: wat is het en hoe gebruik je het? en Met Midjourney kun je de mooiste beelden maken, hoe ver reikt jouw fantasie?

Dall-E 3

Sinds Microsoft flink heeft geïnvesteerd in OpenAI kunnen gebruikers van Bing volop gratis gebruikmaken van de twee blikvangers van het bedrijf: ChatGPT en plaatjesmaker Dall-E, die inmiddels aan versie 3 toe is.

Voor Dall-E ga je naar www.bing.com, daar kies je voor Afbeeldingen. Vervolgens klik je op Maken en dan kun je aan de slag. Je moet wel over een Microsoft-account beschikken, maar die heeft natuurlijk elke Windows-gebruiker.

Op dit moment krijg je dagelijks vijftien zogenoemde boosts. Dit zijn gratis muntjes om plaatjes sneller te kunnen genereren. Dat creëren gebeurt in principe met vier tegelijk, tenzij het systeem plaatjes afwijst (zie de paragraaf ‘Veiligheid’). Zijn je dagelijkse muntjes op, dan hangt de snelheid af van de belasting van het systeem. Bij piekdrukte kan het vele minuten duren, maar ook als je de browser sluit, worden de resultaten aan je collectie toegevoegd.

Heb je toegang tot Microsoft Designer, dan kun je ook daar plaatjes maken met Dall-E 3. Het standaardaantal varieert van twee tot vier, afhankelijk van de drukte. Het opslaan is wat omslachtiger, maar het systeem is vooralsnog wel lekker vlot. Wij geven toch de voorkeur aan Bing. 

SDXL

Omdat SDXL opensource is kun je deze dienst op vele manieren gebruiken. Zo kun je het lokaal installeren als je over de juiste hardware beschikt. Je bent dan helemaal vrij in het gebruik, maar het kost wat moeite en stroom. Er zijn ook veel online aanbieders die je toegang geven tot SDXL. Daarmee ben je niet afhankelijk meer van hardware, maar wel van de regels van het platform.

Een optie is Nightcafe. Na het maken van een gratis account krijg je dagelijks een handvol credits om plaatjes te maken met SDXL, of een van de daarvan afgeleide modellen. Meer credits kun je verdienen of kopen. Het oudere Stable Diffusion 1.5 kun je hier onbeperkt gratis gebruiken.

Alhoewel het een prettig platform is, zijn we toch nog meer onder de indruk van Playground AI. Na het maken van een account kun je hier dagelijks gratis vijfhonderd plaatjes maken en meer, zoals afbeeldingen vergroten. 

Taal

De AI-modellen die plaatjes kunnen maken, zijn getraind op afbeeldingen en een Engelse beschrijving. Dat betekent dat ze het best reageren op Engelse prompts. Beide modellen kun je ook in het Nederlands toespreken. Daarbij lijkt de geautomatiseerde AI-vertaling die Dall-E gebruikt het sterkst. Alhoewel handig, heeft het toch niet onze voorkeur. Bij een vertaling gaat er altijd nuance verloren. Is je Engels niet geweldig of kun je niet op een woord komen, dan is het wel een goed alternatief.

Veiligheid

Voordat we eindelijk plaatjes gaan maken, moeten we het nog even hebben over veiligheid. Microsoft hanteert bij zowel Bing als Designer een zwarte lijst met woorden, maar die verschilt vreemd genoeg voor beide. Zo wilden we architectuurplaatjes maken in de stijlen Russian Avant-garde en Ukrainian Baroque. Dat weigerde Designer. Dat gold trouwens ook voor het gebruik van de naam van de fotograaf Julius Shulman. Het gebruik van zo’n naam kan je plaatjes net wat realistischer maken.

Microsoft Designer wil niets te maken hebben met fotograaf Julius Shulman of Oekraïne.

Beide modellen weigerden ook namen van bekende personen en woorden die wellicht ongewenste inhoud opleveren. Dat is iets wat Nightcafe ook doet. Daarmee kun je bij geen van deze diensten een prompt als vulva cathedral gebruiken, terwijl die fraai en totaal niet aanstootgevend beeld kan opleveren. Bij Playground AI hebben we nog geen belemmeringen vooraf gevonden.

Is een plaatje eenmaal klaar, dan beoordeelt AI bij alle diensten of het door de beugel kan, waarbij de één wat puriteinser is dan de ander. Daarbij lijkt het vooral om zichtbare geslachtskenmerken te gaan en bijvoorbeeld niet om de gruwelijkheden van de Dag des Oordeels.

Als er maar geen geslachtskenmerken te zien zijn, zo oordeelt de jury van Bing.

Stijlen en materialen

De AI-modellen zijn getraind op het maken van zo veel mogelijk beelden. Daarbij zijn ze gevoed met stijlen, technieken en materialen. Beide modellen scoren goed als het gaat om kennis van stijlen. Denk aan kunststromingen, soorten fotofilm, de stijl van individuele kunstenaars en kunstzinnige begrippen. Ook de kennis van technieken mag er zijn; bijvoorbeeld over olieverf, ets en krijttekening.

Bij de vele honderden begrippen die we hebben getest viel wel op dat Dall-E vaker complexere en meer gedetailleerde resultaten bood. Al zijn er ook begrippen die SDXL wat beter lijkt weer te geven. Waar Dall-E écht een voorsprong heeft, is in het kunnen weergeven van materialen, al dan niet gefingeerd. Een prompt, zoals een danspaar gemaakt van honing, wordt door SDXL beslist minder overtuigend neergezet. Bij meer bizar materiaal, zoals antimaterie, komt Dall-E nog altijd met een esthetisch verantwoord plaatje waar een zekere logica in zit. SDXL werkelijk heeft geen flauw idee wat het ermee aan moet.

Dall-E (a) heeft meer kennis van materialen (ook onzinnige) dan SDXL (b) en produceert verfijndere resultaten.

Coherentie

Bij het maken van beeld door middel van AI wordt de term coherentie gebruikt om aan te geven in hoeverre een plaatje klopt. Een jaar geleden zag je nog meteen of iets door AI gemaakt was. Dat herkende je onder meer aan duidelijke fouten in gezichten, te veel of te weinig ledematen en andere vreemde verschijnselen.

Dit komt nog altijd voor. Het vooral SDXL die hieraan lijdt. Let maar op de hand van de man die de krant vasthoudt. Bij Dall-E zijn dergelijke fouten niet zeldzamer, maar wel veel subtieler. Vraag je bijvoorbeeld om een interieur, dan zie je soms onlogisch geplaatste objecten of een bizarre hoeveelheid schemerlampen.

Niet onaardig bedoeld, maar op die hand van de man valt wel wat aan te merken ...

Oplossingen

Beide systemen hebben zo hun eigen mogelijkheden om dit soort problemen te lijf te gaan. Bij Dall-E zijn deze beperkt tot de prompt. In de nieuwste versie kun je namelijk zeer lange en gedetailleerde prompts geven. Dat biedt weliswaar geen garantie, maar is toch indrukwekkend.

Lange en gedetailleerde beschrijvingen werken vaak goed in Dall-E.

Lees ook: Haal betere resultaten uit ChatGPT met slimme prompts

Een lange prompt levert in SDXL aanmerkelijk minder goede resultaten op. Het systeem levert wel veel meer functionaliteit dan Dall-E. Zo kun je een echt of eerder door AI gemaakt plaatje als startpunt gebruiken en met een prompt verfijnen. Wij kregen een resultaat, maar daarbij verloren we wel het winterlandschap en de open haard en ook de voeten kloppen niet. Maar met meer experimenteren kom je vaak een eind.

Dall-E (a) past keurig alle negen elementen uit de prompt toe waar SDXL (b) hapert.

Bij SDXL kun je ook hetzelfde plaatje (seed) opnieuw maken met gewijzigde instellingen of een iets gewijzigde prompt. Dall-E geeft geen toegang geeft tot dergelijke instellingen. Tot slot zijn er gespecialiseerde van SDXL afgeleide modellen voor specifieke genres.

Met een mislukt plaatje als startpunt kunnen we in SDXL verder knutselen.

Resolutie

Zowel Dall-E als SDXL produceren standaardplaatjes in een resolutie van 1024 × 1024 pixels. Bij Dall-E kun je daar niets aan veranderen. Gebruik je SDXL in Nightcafe dan kun je ook voor een beeldverhouding van 4:3 of 3:4 kiezen (1152 × 896, of omgekeerd) of voor 16:9 of 9:16 (1344 × 768, of omgekeerd). De kans op fouten aan de randen van zulke afbeeldingen neemt daarbij wel toe.

Playground AI voorkomt dit door een maximale hoogte of breedte van 1024 aan te houden. Met schuifjes kun je hoogte en breedte dan op een kleinere waarde zetten, bijvoorbeeld 1024 × 768 voor een plaatje met verhouding 4:3. 

Eigenaardigheden

Zowel SDXL als Dall-E hebben zo hun eigenaardigheden. SDXL reageert vaak veel sterker op de namen van allerlei kunstenaars dan Dall-E. Dat heeft als voordeel dat je meer stijlen kunt nabootsen of met elkaar kunt combineren. Alleen is soms de invloed van een naam zo overheersend dat er van het onderwerp van je prompt weinig overblijft.

Dall-E is wat dat betreft subtieler, maar die bootst weer minder (recente) kunstenaars na. Ook heeft deze AI de neiging om in veel buitenscènes spontaan vogels te plaatsen en het kan lastig zijn om straatscènes niet vanuit een hoog standpunt te genereren.

Interessant is dat Dall-E duidelijk put uit bestaand werk. Zo verwijst de op Van Gogh gebaseerde duidelijk naar het beroemde schilderij American Gothic van Grant Wood zonder dat we dat hebben genoemd.

Dall-E citeert heel knap bestaand werk.

Conclusie

De verschillen tussen Dall-E 3 en SDXL doen nog het meest denken aan die tussen iOS en Android. Waar de eerste buitengewoon gelikt is, kun je als gebruiker totaal niet onder de motorkap rommelen. Bij SDXL heb je juist heel veel opties, maar kost het ook meer moeite om vergelijkbare kwaliteit te krijgen.

Overigens is Dall-E nieuwer, dus bij de volgende versie van SDXL heeft deze ongetwijfeld een inhaalslag gemaakt.

Dall-E (a) verbeeldt de titel van dit artikel overtuigend, SDXL (b) blijft wat achter.

De vaatwasser is je trouwe keukenmaatje. Dag in, dag uit maakt hij pannen, glazen en borden blinkend schoon. Maar wie zorgt er eigenlijk voor hem? Een beetje liefde en onderhoud doet wonderen: je vaat blijft fris, je machine gaat langer mee én je voorkomt nare geurtjes. Met deze simpele tips blijft je afwasmachine in topconditie.

Elke dag verdwijnt er van alles in de vaatwasser: vet, etensresten, kalk, noem maar op. Vooral het filter en de afvoer krijgen het zwaar te verduren. Draai je vaak korte of lauwe programma's, dan hoopt vuil zich nóg sneller op, met doffe glazen of een vieze geur als gevolg. Daarom is regelmatig schoonmaken bepaald geen overbodige luxe. Zo houd je het bij:

©Lazy_Bear - stock.adobe.com

Het filter: de stille held van je vaatwasser

Het filter is dé plek waar alle etensresten samenkomen. En net als het zeefje in je gootsteen moet ook dit onderdeel regelmatig worden geleegd. Klik het filter eruit, verwijder alle viezigheid en spoel het ten slotte grondig af onder heet water. Een beetje afwasmiddel erbij kan geen kwaad. Binnen een minuut gefixt, en je voorkomt bovendien verstoppingen en nare luchtjes.

Af en toe flink heet spoelen

Die snelle Eco-stand is handig, maar niet altijd afdoende. Draai daarom om de paar maanden een leeg programma op de hoogste temperatuur. Zo los je vetresten op die zich anders aan de wanden hechten. Wil je extra grondig te werk gaan? Giet dan wat schoonmaakazijn op de bodem en leg een paar schijfjes citroen in het bestekmandje. Daarna gewoon de machine zijn werk laten doen.

Liever geen azijn? Dan is baking soda een goed alternatief. Let wel op: een klein theelepeltje in het zeepbakje is genoeg. Te veel soda kan de rubbers aantasten.

©Lazy_Bear - stock.adobe.com

Sproeiarmen schoonmaken: zo gepiept

Zit er plotseling nauwelijks nog kracht achter de waterstralen? Grote kans dat een van de sproeiarmen verstopt zit. Meestal heeft je vaatwasser er twee: eentje onderin en eentje onder het bovenste rek. Je haalt ze los door ze iets in te duwen en naar links te draaien, maar check bij twijfel vooral even de handleiding.

Spoel de sproeiarmen af onder de kraan en prik eventuele verstoppingen open met een satéprikker. Zijn ze erg vies? Laat ze dan een uurtje weken in heet water met wat soda.

Rubbers: vaak vergeten, maar o zo belangrijk

De rubbers rondom de deur zijn een broedplaats voor viezigheid. Tussen de plooien kunnen zich etensresten, schimmels en bacteriën ophopen – en dat ga je op den duur ruiken. Bovendien kunnen versleten of vieze rubbers gaan lekken.

Maak de rubbers schoon met een warm sopje van afwasmiddel en water. Een doekje werkt prima, maar voor de kleine kiertjes is een oude tandenborstel ideaal. Vermijd agressieve middelen: die tasten het rubber aan, en dan ben je nog verder van huis.

©Kislev | Julia - stock.adobe.com

Vergeet de zijkanten van de deur en de rubbers niet schoon te maken.

Mocht je toch op zoek zijn naar een nieuwe vaatwasser, dan kun je uiteraard terecht bij de bekende webwinkels.

AMD’s nieuwste processor in de Ryzen 9000-serie is de Ryzen 7 9800X3D. Enkele maanden na de ietwat teleurstellende eerste modellen uit die reeks, brengt AMD een cpu die zich specifiek op gamers richt en slechts een bescheiden prestatiewinst van zo’n acht procent belooft. Maar toen we deze nieuwe processor daadwerkelijk aan het gamen zetten, bleek hij verrassend veel meer te bieden dan vooraf werd beweerd.

De AMD Ryzen 7 9800X3D hoort bij de eerder uitgebrachte 9000-serie. De term X3D is de cruciale toevoeging in de productnaam en betekent dat de processor letterlijk een stapel extra 3D V-Cache krijgt: in totaal 96 MB L3-cache in plaats van de gebruikelijke 32 MB. Doordat er meer data in de cpu kan blijven hangen in plaats van steeds het werkgeheugen aan te moeten spreken, valt een flinke vertraging weg – zelfs al meet je die normaliter in nanoseconden.

AMD ontdekte een paar jaar geleden al bij de Ryzen 7 5800X3D dat deze vorm van cache vooral in games enorme winst oplevert. Games hebben immers voortdurend razendsnel nieuwe en onvoorspelbare berekeningen nodig. Voor voorspelbare, zwaardere klussen zoals het renderen van video’s heeft de extra cache nauwelijks invloed.

Zo’n stapel-cache maakt de processor wel duurder dan een vergelijkbaar model zonder 3D V-Cache. Maar omdat gamen voor veel mensen een belangrijke reden is om in een krachtige en relatief prijzige pc te investeren, is het geen verrassing dat er na de Ryzen 7 5800X3D ook een 7800X3D verscheen. Deze 9800X3D bouwt voort op datzelfde ‘gestapelde’ cache-concept, maar draait op AMD’s nieuwste Granite Ridge 4nm-processors.

Bescheiden specificaties

Los van de X3D-toevoeging verschilt de Ryzen 7 9800X3D in de basis niet extreem veel van de Ryzen 7 9700X. We hebben het nog altijd over een relatief bescheiden totaal van 8 cores en 16 threads, al is de kloksnelheid iets verhoogd naar 4,7 GHz (basis) en 5,2 GHz (boost). Voor een processor die 540 euro zou moeten kosten, maar in de praktijk duurder is, zijn dat niet bepaald veel cores. Zo biedt Intel met de Core Ultra 7 265K bijvoorbeeld 20 cores en 20 threads voor zo’n 430 euro.

In niet-gamegerelateerde testen valt dat beperkte aantal cores en threads ook duidelijk op. In de benchmark Cinebench R23, die een scène rendert en hiermee alle cores benut, behaalt de 9800X3D 23.498 punten. Dat is een verbetering ten opzichte van de 7800X3D (18.450 punten), maar nog altijd ver verwijderd van de 36.251 punten van de goedkopere Intel Core Ultra 7 265K.

Die verhouding zien we terug in vrijwel alle benchmarks en taken die zich niet op gamen richten. Deze nieuwe Ryzen is dus niet bedoeld als allround krachtpatser. Al is het beslist een capabele processor die prima presteert bij incidenteel zwaar werk, het moet niet je voornaamste doel zijn. Ben je vooral met zwaar (grafisch) werk bezig, dan kun je beter kiezen voor een cpu met meer cores en threads. Overigens heeft AMD inmiddels wel X3D-processors met 12 en 16 cores aangekondigd: de AMD Ryzen 9 9900X3D en AMD Ryzen 9 9950X3D.

De Ryzen 7 9800X3D bevat één CCD (Core Chiplet Die) met 8 cores.

Prestaties op Full HD

In games is het beeld compleet anders. Uit een test met 40 titels blijkt dat de Intel Core Ultra 7 265K maar in één game ietsje sneller is (3 procent), in één game gelijk presteert, en in de overige 38 door de 9800X3D wordt verslagen. In 11 games is het verschil 2 tot 10 procent, wat je in de praktijk niet altijd merkt. Maar in maar liefst 27 van de 40 games is de voorsprong meer dan 10 procent.

In veel games is de Ryzen 7 9800X3D zelfs zoveel sneller dat de Intel Core Ultra 7 265K voelt als een processor uit een ver verleden. In competitieve titels zoals Counter-Strike 2, waar elk frame telt, is de 9800X3D bijvoorbeeld 44 procent sneller. Flight Simulator, dat zwaar leunt op je cpu, draait 27 procent sneller en loopt duidelijk soepeler. Ten opzichte van de eerdere Ryzen 7 7800X3D zien we gemiddeld een winst van 11,3 procent. Dat is niet genoeg om die voorganger direct met pensioen te sturen, maar wel een mooie stap vooruit – zelfs meer dan de 8 procent die AMD zelf claimt.

Prestaties op hogere resoluties

Het is gebruikelijk om bij cpu-tests de resolutie laag te houden, zodat de processor de beperkende factor is in plaats van de videokaart. Toch zijn de resultaten op hogere resoluties minstens zo interessant. Naarmate we de resolutie opschroeven, wordt het verschil weliswaar kleiner, maar het feit dat op 1440p in 22 van de 40 games nog steeds 10 procent of meer verschil zit tussen de Ryzen 7 9800X3D en de Intel Core Ultra 7 265K, toont aan dat het ook daar flink merkbaar is. Een gemiddeld verschil van 18 procent is echt uitzonderlijk.

Op 4K-resolutie blijven er nog 13 van de 40 games over met een verschil van 10 procent of meer. Omdat 4K-gamen meestal met upscaling (DLSS of FSR) gebeurt, is het verschil tussen de twee cpu’s in de praktijk waarschijnlijk groter dan de gemeten 7,3 procent.

Relatief hoog energieverbruik

Om de extra prestaties ten opzichte van de vorige generatie te behalen, heeft AMD het stroomverbruik van de Ryzen 7 9800X3D flink verhoogd. Waar de Ryzen 7 7800X3D in games rond de 66 watt zat, loopt de 9800X3D op tot zo’n 100 watt. Hecht je veel waarde aan efficiëntie, dan blijft de 7800X3D daarom technisch gezien de zuinigste gameprocessor. Dat is inmiddels wel een loze titel, omdat AMD ‘m niet meer produceert (al kun je hem misschien nog wel ergens in een winkel vinden).

Een ander nadeel van AMD is nog steeds het hoge energieverbruik in rust. In onze testopstelling met een Ryzen 7 9800X3D op een AM5-moederbord meten we rond de 65 watt in licht gebruik, terwijl een vergelijkbaar Core Ultra 7 265K-systeem volstaat met zo’n 43 watt.

Conclusie

De AMD Ryzen 7 9800X3D wordt hier en daar opgehemeld als dé ultieme processor, maar laten we eerlijk zijn: dat is hij niet. Hij is voor veel taken een prima verbetering ten opzichte van zijn voorganger, maar de goedkopere Intel-processor is vaak sneller. Ook AMD’s goedkopere Ryzen 9 9900X is dankzij 12 cores in veel taken sneller.

Het hogere energieverbruik van de 9800X3D is bovendien een nadeel: de betere prestaties gaan gepaard met meer stroomverbruik, zowel onder belasting als bij lichte taken.

Maar als je vooral geïnteresseerd bent in gamen met je pc, dan is de Ryzen 7 9800X3D zonder discussie dé beste processor van dit moment. In games maakt hij gehakt van de Intel Core Ultra 7 265K en is de stap vooruit ten opzichte van de voorganger groter dan we hadden durven hopen en groter dan AMD zelf claimt.

Voor goedkope game-pc’s is hij te duur, maar in het hogere segment is er weinig concurrentie. Vooropgesteld dat je hem kunt vinden, want door de populariteit is de beschikbaarheid momenteel beperkt. 

Specificaties

Pluspunten

Minpunten

Cores en threads

8 cores, 16 threads

Basis- en boostsnelheid

4,7 GHz / 5,2 GHz

TDP

120 watt (in de praktijk tot ca. 150 watt)