Het is alweer vijf jaar geleden dat Microsoft de Surface Book introduceerde. Inmiddels is de derde variant te koop. Het concept is hetzelfde gebleven: een laptop die je ook als tablet kunt gebruiken. Is dit het beste van beide werelden?

Uiterlijk is de Surface Book 3 identiek aan de Surface Book 2 en die was weer vrijwel hetzelfde als zijn voorganger. Qua ontwerp verrast de Magnesium Surface Book 3 dus niet en bestaat de laptop uit een tablet plus een toetsenbord waar je de tablet in vastklikt. De tablet zelf is voorzien van een 3,5mm-headsetaansluiting en laadaansluiting via de dockconnector. Alle andere aansluitingen vind je op het toetsenbord en omvatten twee keer usb, usb-c, een kaartlezer en een laadaansluiting. Je kunt het apparaat behalve met de meegeleverde lader ook via usb-c opladen. De drie usb-aansluitingen ondersteunen allemaal netjes de hogere Gen2-snelheid en op de usb-c-aansluiting kun je een beeldscherm aansluiten. Ondersteuning voor Thunderbolt is er helaas niet.

©PXimport

De bouwkwaliteit is nog altijd prima in orde. Het ontwerp valt op door de geribbelde scharnier en de ruime spleet die zichtbaar is als je de Surface Book dichtklapt. Die spleet is bedoeld om het apparaat niet te oververhitten als je hem dichtgeklapt als desktop gebruikt. De scharnier is uniek, maar het scherm wiebelt wel meer dan op een normale laptop, dat is irritant als je het scherm aanraakt. Ook het verlichte toetsenbord met drie helderheidsniveaus en touchpad zijn van een uitstekende kwaliteit. Een vingerafdrukscanner heeft de Surface niet, maar is er is wel in een camera met gezichtsherkenning voorzien.

©PXimport

Tablet met dock

Het speerpunt van de Surface Book is dat het een combinatie van tablet en laptop is waarbij je de tablet in het toetsenbord klikt. De verbinding tussen tablet en toetsenbord is indrukwekkend sterk en lostrekken lukt simpelweg niet. Ontkoppelen gaat alleen door op een toets op het toetsenbord te drukken (of via software) waarna de Surface de aangesloten apparaten netjes afmeldt waarna de vergrendeling ontgrendelt en je de tablet los kunt trekken. Volgens Microsoft gaat dat ontkoppelen nu iets sneller dan bij het vorige model. En het lijkt inderdaad wat vlotter te gaan. Een nadeel is dat ontkoppelen alleen kan als je bent ingelogd in Windows. Het gros van de hardware waaronder de processor en opslag zit in de tablet. Het toetsenborddock bevat zoals vermeldt wel vrijwel alle aansluitingen. Daarnaast zit in het toetsenbord een extra accu en optioneel een extra grafische kaart.

Behalve in de normale oriëntatie kun je de tablet ook achterstevoren in de dock klikken. Handig als je een film wilt kijken of met de optionele pen wilt tekenen op het scherm. Je kunt hem dan zelfs als extra dikke (en zware) tablet gebruiken mocht je de tweede gpu nodig hebben.

©PXimport

Krachtige hardware

Het review-exemplaar dat Microsoft ons stuurde is de op één na duurste uitvoering (€ 2799,-) van de 13,5inch-variant. Dat betekent dat een Core i7-1065G7 gecombineerd wordt met 32 GB ram, een 512 GB ssd én dat het toetsenbord voorzien is van een Nvidia GeForce GTX 1650. De ssd is een nvme-exemplaar van SK Hynix dat gezien de maximale leessnelheid van 2071 en schrijfsnelheid van 825 MB/s zeker niet tot de snelste ssd’s op de markt behoort. In de praktijk zul je dat echter niet merken. In PCMark 10 scoort de laptop netjes 3899 punten, een prima resultaat.
Bij normale werkzaamheden hoor je de ventilator niet, maar deze wordt wel duidelijk hoorbaar als je bijvoorbeeld gaat gamen. Als laptop kun je bij typische kantoortaken rekenen op een batterijduur van zo’n 10 uur. De losse tablet houdt het met 3 uur een stuk korter uit. De accucapaciteit van beide accu’s wordt als één percentage in Windows getoond, maar door hier op te klikken kun je de percentages van de individuele accu’s zien.

©PXimport

Goed scherm

Het scherm van de Surface Book 3 is identiek aan dat van het vorige model en dat betekent een 13,5inch-scherm in een opvallende 3:2-beeldverhouding met een resolutie van 3000 x 2000 pixels. Het is een prettige beeldverhouding om op te werken met vooral in de hoogte meer werkruimte dan je vermoedelijk gewend bent. De beeldkwaliteit is daarbij prima en de maximale helderheid is prettig hoog. De schermranden zijn voor een moderne laptop wel opvallend breed. Dat oogt ouderwets (het ontwerp is dan ook alweer vijf jaar oud), maar in de tabletmodus zijn die brede randen best handig om de tablet vast te pakken. Naast een normaal aanraakscherm biedt de Surface Book ook ondersteuning voor een actieve stylus. Afhankelijk van je werkzaamheden kan dat een groot pluspunt zijn. De Microsoft Surface Pen werkt goed, maar kost je wel 110 euro extra. Eigenlijk moet je die pen er wel bijkopen, het is namelijk één van de eigenschappen die uiteindelijk de hoge prijs van de laptop rechtvaardigen.

Grafische strubbelingen

Naast de in de processor geïntegreerde Intel Iris Plus bevat het toetsenborddock van het Core i7-model in de vorm van de Nvidia GeForce GTX 1650 een extra grafische kaart geplaatst. De Nvidia GeForce GTX 1650 is de minimale kaart die je nodig hebt om moderne spellen nog enigszins fatsoenlijk te kunnen spelen en ook voor sommige grafische programma’s zoals Photoshop komt een Nvidia-kaart van pas om taken te versnellen. Dankzij Nvidia’s Optimus-techiek worden beiden gpu’s naadloos met elkaar geïntegreerd en wordt de gpu afhankelijk van de grafische kracht die een applicatie nodig heeft gekozen. Heb je weinig grafische kracht nodig, dan wordt de Intel-gpu gebruikt en heb je de beste batterijduur.

Tot zover de theorie, want helaas blijkt dit systeem op de Surface Book 3 niet altijd vlekkeloos te werken omdat soms de Nvidia-kaart niet meer gedetecteerd wordt. Een foutmelding krijg je hierover verder niet en het systeem werkt normaal. Pas als je een grafische zwaardere applicatie start zoals een spel merk je dat er iets mis is. Ook het Nvidia-stuurprogramma weet dan te melden dat er geen Nvidia-hardware in het systeem aanwezig is. De enige oplossing is het tabletgedeelte los te koppelen en vervolgens weer aan te sluiten. Een lastig probleem, dat door meerdere gebruikers op ondersteuningsfora ook al in de Surface Book 2 gerapporteerd werd. Uiteraard hebben wij voor het testen alle updates inclusief firmware-updates geïnstalleerd. Het zou kunnen dat er een probleem in bijvoorbeeld de grafische stuurprogramma’s zit, maar Microsoft staat het niet toe om de universele Nvidia-stuurprogramma’s te installeren. Het lastige is dat het apparaat meestal wel goed werkt, maar in de paar weken dat ik de Surface Book 3 gebruikt heb, heb ik toch vier keer last gehad van een verdwenen grafische kaart.

Conclusie

De Surface Book is in de derde uitvoering nog altijd een interessant apparaat dat het midden houdt tussen een laptop en een tablet. Eén plus één is niet twee, want voor een laptop is de Surface Book wat lomp terwijl de tablet een geringe accuduur heeft. Toch is het een bruikbaar, stevig en vlot apparaat, zeker als je de pen voor je werkzaamheden nodig hebt. De niet vlekkeloze werking van de extra Nvidia-gpu is wat mij betreft wel een minpunt. Bij een laptop van 2799 euro die gericht is op grafische professionals zou dat gewoon altijd goed moeten werken, dat geldt extra sterk voor een derde generatie product.

Nog geen jaar na de vorige uitvoering brengt Apple een nieuwe iPad Air uit. De veranderingen zijn dan ook niet heel groot, want het enige verschil is dat de tablet nu is voorzien van een M3-processor in plaats van een M2-processor. Blijft de iPad Air hiermee een aanrader? Wij hebben hem voor je getest.

De nieuwe iPad Air laat zich kort omschrijven: Apple heeft de M2-chip vervangen door een M3. Dat is geen groot probleem: Apple gaf de iPad Air vorig jaar een update waarmee deze qua functionaliteit vrijwel identiek was aan de iPad Pro van het jaar daarvoor en je net als bij de Pro kon kiezen uit twee formaten. Uiterlijk is er geen verschil met de vorige generatie iPad Air: de aluminium tablet is nog steeds verkrijgbaar in een 11- en 13inch-variant, waarbij je kunt kiezen uit dezelfde vier kleuren als vorig jaar. De bouwkwaliteit van de aluminium behuizing is uitstekend.

©Jeroen Boer - ID.nl

De iPad Air ziet er hetzelfde uit als de variant van vorig jaar.

Er is overigens wel een heel een klein verschil waardoor je aan de buitenkant kunt zien dat je de nieuwste iPad Air van de M3-generatie in handen hebt. Apple heeft de aanduiding 'iPad Air' namelijk van de achterkant verwijderd. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Het enige verschil is dat er geen 'iPad Air' meer op de achterkant staat.

Qua aansluitingen vind je onderop een usb-c-poort die je behalve voor opladen ook kunt gebruiken voor het aansluiten van een beeldscherm. De aan-uitschakelaar is voorzien van een goedwerkende vingerafdrukscanner. Dat is wel de enige manier van biometrische identificatie; in tegenstelling tot iPhones of de iPad Pro ontbreekt de soms nog wat sneller werkende gezichtsherkenning.

©Jeroen Boer - ID.nl

De iPad Air heeft een usb-c-poort die je gebruikt om de tablet op te laden.

Hoge meerprijzen

De prijzen beginnen bij 719 euro voor het 11inch-model terwijl de 13inch-uitvoering bij 969 euro begint. Voor dat geld krijg je 128 GB opslag. Alle varianten hebben dezelfde M3-processor in combinatie met 8 GB RAM. Wil je 256 GB opslag, dan betaal je 130 euro meer, terwijl de volgende stappen naar 512 GB of 1 TB je ieder nog eens 250 euro kosten. Afhankelijk van je opslagwensen wordt de iPad dus al snel een heel stuk duurder. Daarnaast kun je nog kiezen voor een 5G-variant, waarvoor je 170 euro meer betaalt. Deze variant is voorzien van een ingebouwde e-sim; er is geen fysieke simkaartslot.

Scherm zonder ProMotion

De iPad Air heeft precies hetzelfde scherm als vorig jaar en dat betekent een 11- of 13inch-scherm dat gebruikmaakt van een IPS-paneel. Het scherm combineert goede kleuren met een prima contrast en een helderheid die hoog genoeg kan. Wat we wel jammer vinden, is dat Apple de toch best prijzige iPad Air niet voorziet van een scherm met een hogere verversingssnelheid dan 60 Hz. Zo'n hogere verversingssnelheid die Apple 'ProMotion' noemt zou zeker in combinatie met de stylus waarschijnlijk een vloeiender ervaring opleveren. 

Nog snellere processor

De snellere processor is het belangrijkste verschil met zijn voorganger, en de chip die we al kennen uit andere Apple-producten stelt niet teleur. De M3-processor is in benchmarks op single-coregebied ongeveer 18 procent sneller dan de M2, terwijl de multicore-prestaties zo'n 25 procent hoger liggen. In de benchmark Geekbench 6 zet de iPad een Single-Core Score van 3063 punten neer, terwijl de Multi-Core Score 11.914 punten bedraagt.

De vernieuwde iPad Air is in theorie dus nog iets soepeler in bijvoorbeeld grafische toepassingen, al is de M4-chip in de iPad Pro nog een stukje sneller. Het is gissen waarom Apple nog voor de in andere producten uitgefaseerde M3 koos; misschien hadden ze er nog veel van liggen of wil het bedrijf genoeg onderscheid met de iPad Pro houden. Uiteindelijk maakt het ook weer niet zo heel veel uit, want in de praktijk zijn zowel de vorige als de huidige variant van de iPad Air gewoon snel. De accuduur van de geteste 11inch-uitvoering is erg goed en komt bij normaal gebruik zoals browsen in de buurt van de door Apple geclaimde 10 uur.

Vernieuwd toetsenbord

De iPad Air is compatibel met Apples beste stylus: de Pencil Pro. Deze stylus (149 euro) is druk- en kantelgevoelig en detecteert bovendien of je de stylus draait. Hierdoor kun je in tekenapps als Procreate bijzonder realistisch tekenen. De stylus wordt gekoppeld en opgeladen door hem magnetisch aan de zijkant te plakken, waarmee dit in de praktijk een prettige accessoire is. De iPad Air is trouwens ook compatibel met de goedkopere Apple Pencil usb-c, die minder mogelijkheden heeft en opgeladen wordt met een usb-c-kabel. Als je wilt tekenen, dan raden we je de Pencil Pro aan.

©Jeroen Boer - ID.nl

De Pencil Pro plak je magnetisch aan de zijkant om hem op te laden.

We kregen van Apple ook het vernieuwde Magic Keyboard voor de iPad Air, dat uiteraard ook compatibel is met de iPad Air met M2-processor. Ten opzichte van het vorige Magic Keyboard dat oorspronkelijk voor de oudere generatie iPad Pro was ontworpen, krijg je een rij functietoetsen. Hierdoor kun je de iPad nog beter als laptopvervanger gebruiken.

Ten opzichte van het Magic Keyboard voor de huidige iPad Pro ontbreekt helaas de achtergrondverlichting in de toetsen en de aluminium polssteun, terwijl de prijs van het toetsenbord met 329 euro niet veel lager is. Het is daarnaast jammer dat het toetsenbord er alleen nog in een witte variant is. Dat is toch vlekgevoeliger dan een zwarte uitvoering. 

©Jeroen Boer - ID.nl

Het vernieuwde Magic Keyboard heeft nu functietoetsen.

Conclusie

De iPad Air met M2-processor was een prima tablet, en dat geldt ook voor deze opvolger met een nog snellere chip. Je krijgt met deze iPad Air veel kracht in handen en je kunt dezelfde geavanceerde Pencil Pro gebruiken als op de iPad Pro. Ten opzichte van die iPad Pro zit het belangrijkste verschil 'm in het scherm, want de nog duurdere iPad Pro heeft een oledscherm met hoge verversingssnelheid. Daar moet je wel een paar honderd euro meer voor neertellen, waardoor deze iPad Air een interessante optie blijft voor wie een iPad met lekker veel kracht zoekt.

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speuren we een paar keer per week binnen een bepaald thema naar zulke deals. Dit keer hebben we vijf DAB+-radio's voor je gevonden die je ook nog eens heel makkelijk meeneemt, op vakantie bijvoorbeeld.

Digitale radio via DAB+ (Digital Audio Broadcasting) biedt een helder en storingsvrij radiosignaal, met een steeds groter zenderaanbod. Dat maakt het luisteren een stuk aangenamer. Dankzij modellen met ingebouwde accu of batterijen ben je niet gebonden aan een stopcontact. Voeg daar een netstroomaansluiting aan toe en je hebt een toestel dat net zo makkelijk op de camping als op het aanrecht in de keuken dienst kan doen.

Denver DAB-18 Radio DAB+

De Denver DAB-18 is een compacte DAB+/FM-radio die een retro uiterlijk combineert met moderne functionaliteit. De geïntegreerde Bluetooth-functie maakt het mogelijk om draadloos muziek te streamen vanaf je smartphone of tablet. Daarnaast beschikt de radio over een AUX-ingang voor het aansluiten van externe apparaten. Met de dubbele alarmfunctie en snoozefunctie is de DAB-18 ook geschikt als wekkerradio. Het dimbare lcd-display toont duidelijk informatie over zenders en instellingen. De radio werkt zowel op netstroom als op 4 C-batterijen. Met 20 voorkeuzezenders (10 DAB+ en 10 FM) heb je snel toegang tot je favoriete stations.

Audizio Milan

De Audizio Milan is een compacte draagbare DAB+/FM-radio. De Milan biedt zowel DAB+ als FM-ontvangst, waardoor je kunt genieten van een breed scala aan radiostations met heldere geluidskwaliteit. Dankzij de Bluetooth-functionaliteit kun je draadloos muziek streamen vanaf je smartphone of tablet. Met de ingebouwde 2000mAh-accu heb je genoeg stroom voor zo'n 10 uur luisterplezier, en kan de radio via usb worden opgeladen. Het 2,4-inch kleurendisplay toont duidelijk informatie over zenders en instellingen.

Grundig DTR 4500 BT DAB

De Grundig DTR 4500 BT DAB heeft Bluetooth 5.0-functionaliteit en kun je naast het luisteren naar DAB-stations ook gebruiken om te streamen vanaf je smartphone of tablet. De radio beschikt over een 2.0 stereo luidsprekersysteem met een totaal vermogen van 10 watt RMS. Het 2,4-inch kleurendisplay biedt duidelijke informatie over zenders en instellingen, en de helderheid is in drie stappen aan te passen. Hoewel de DTR 4500 BT DAB geen ingebouwde accu heeft, kan hij natuurlijk wel gewoon op netstroom worden aangesloten.

Lenco PDR-040EF Bambus

De Lenco PDR-040EF Bambus is gemaakt van echt bamboe en gerecycled ABS met tarwevezel, wat niet alleen een mooie uitstraling geeft, maar ook bijdraagt aan duurzaamheid. Met Bluetooth 5.0-functionaliteit kun je eenvoudig muziek streamen vanaf je smartphone of tablet. De radio beschikt over een 3 watt RMS luidspreker en een passieve basradiator. De ingebouwde 2000mAh accu biedt tot 16 uur afspeeltijd via Bluetooth en tot 12 uur via FM of DAB+, waardoor je de hele dag kunt genieten van je favoriete muziek, zowel thuis als onderweg. Daarnaast is de radio uitgerust met een klok- en alarmfunctie, een 3,5 mm hoofdtelefoonaansluiting en een telescoopantenne.

Kenwood CR-M30DAB-R

Deze compacte Kenwood kan overweg met FM-radio en DAB+. De radio beschikt over Bluetooth-functionaliteit, waardoor je draadloos muziek kunt streamen vanaf je smartphone of tablet. Dankzij de geïntegreerde oplaadbare batterij kun je tot 7 uur genieten van je favoriete muziek zonder dat je een stopcontact nodig hebt. Daarnaast is de radio voorzien van een helder LCD-scherm dat informatie over zenders en instellingen duidelijk weergeeft. Met de mogelijkheid om zowel op netstroom als op de interne accu te werken, kun je de CR-M30DAB op verschillende manieren gebruiken.