Zo maak je Windows 10 toegankelijker
Ook mensen met een beperking gebruiken graag de computer en internet. Het maakt hen zelfstandig en minder afhankelijk van anderen. Microsoft heeft de toegankelijkheid van zijn producten tot een speerpunt bij de ontwikkeling gemaakt. Er zitten daardoor steeds meer handige hulpjes in vooral Windows en Office die echter niet alleen nuttig zijn voor mensen met een beperking. Nee, ze maken Windows 10 toegankelijker voor iedereen.
Microsoft noemt de functies die het speciaal voor mensen met een beperking in zijn software bouwt ‘toegankelijkheidsfuncties’. Ze helpen bijvoorbeeld bij slechtziendheid, gehoorproblemen, neurodiversiteit zoals dyslexie, ADHD en autisme, concentratieproblemen en fysieke beperkingen. Hoewel duidelijk ontwikkeld voor deze beperkingen zijn de functies voor iedereen beschikbaar en vaak verrassend nuttig. Bovendien zijn er ook functies die je kunt gebruiken om bijvoorbeeld Office-documenten beter geschikt te maken voor mensen met een beperking. En waarom zou je daar geen rekening mee houden, zeker als het zo makkelijk gaat als het nu dankzij Microsoft wordt?
Toegankelijker
Ook in Windows zitten meerdere opties om de software toegankelijker te maken. Een aantal hiervan was ook al in eerdere versies van het besturingssysteem aanwezig, maar dan duidelijk minder goed ontwikkeld en vooral heel lastig te ontdekken. Niet in Windows 10, waar Microsoft ze heeft samengebracht en een prominente plaats heeft gegeven, direct bij de belangrijkste instellingen. Open de Windows-instellingen via Start, Instellingen (of Windows-toets+I) en klik op Toegankelijkheid. Hier vind je instellingen voor onder meer het werken met hoog contrast, de lettergrootte, kun je het vergrootglas activeren en de verteller. Allemaal handige functies die mensen zonder beperking pas waarderen als ze deze beter leren kennen. Zit je inmiddels met een leesbril achter de computer en kun je het dan nog niet goed zien, vergroot dan de tekst in Windows via Beeldscherm, Tekst groter maken. Eerst wordt alleen de voorbeeldtekst groter gemaakt, maar dat verandert na de klik op Toepassen. Wil je liever echt álles groter zien, dan kan dat ook via Alles groter maken.
Vergrootglas
Maar er zijn meer opties die helpen wanneer het gezichtsvermogen tekortschiet, zoals het vergrootglas. Je schakelt het in via Windows-toets+plusteken en weer uit via Windows-toets+Esc. Bij Instellingen, Vergrootglas vind je een groot aantal configuratieopties voor het vergrootglas. Met het vergrootglas ingeschakeld kun je via Ctrl+Alt+M wisselen tussen de verschillende gebruiksmethodes, zoals een lens die met de muis meebeweegt, het vergroten van het hele scherm of het gebruik van een vast deel van het scherm om de vergroting weer te geven. Ook handig: via Ctrl+Alt+I kun je de kleuren in het vergrootglas omdraaien, wat de leesbaarheid en zichtbaarheid van de opties vaak nog beter maakt.
Kleurfilters
Als je vanwege de gebruikte kleuren lastig kunt zien wat er op het scherm staat, dan kun je een kleurfilter toepassen. Een kleurfilter wijzigt het kleurenpalet en verandert het onderscheid tussen de verschillende kleuren. Om het kleurenfilter te activeren kies je bij Kleurfilters de optie Kleurfilters inschakelen. Het standaardfilter is dat van grijstinten, waarmee dus alle kleur uit het scherm verdwijnt. Maar je kunt ook een van de andere filters inschakelen, zoals Omgekeerd, Omgekeerde grijstinten of een van de kleurfilters specifiek voor kleurenblindheid: Rood-groen (waarvan er twee versies zijn) en Blauw-geel. Wil je eenvoudig het kleurfilter in- of uitschakelen, activeer dan de optie Filter in- of uitschakelen met sneltoets toestaan. Is deze optie geactiveerd, dan kun je met Windows-toets+Ctrl+C telkens wisselen tussen wel of geen kleurenfilter.
Horen en spreken
Blijft het lastig goed te lezen, dan kun je Windows ook laten voorlezen. Hiervoor is er de Verteller die in Windows 10 ook keurig in het Nederlands voorleest. Via Verteller, Verteller inschakelen activeer je de Verteller of gebruik Windows-toets+Ctrl+Enter om deze in of juist weer uit te schakelen. De Verteller laat zich sturen door met Capslock+pijltjestoets links of rechts door de schermonderdelen te bladeren. Het geselecteerde schermdeel wordt voorgelezen. Staat er een document of webpagina open, dan leest de Verteller eerst de titel ervan en daarna de tekst. Ben je tekst aan het invoeren, dan wordt deze voorgelezen. Je krijgt dus bij elke letter die je typt te horen welke letter het is en of het bijvoorbeeld een hoofdletter is. Dat vergt enige oefening, maar kan bij visuele problemen een handig hulpje zijn. Via de opties bij de Instellingen kun je de spreeksnelheid aanpassen, maar ook toonhoogte en het volume. Bovendien zijn er bij Wijzigen wat u hoort bij het lezen en bewerken en Wijzigen wat u hoort bij het typen opties om meer of minder details te horen.
Office ook!
Is het gebruik van de toegankelijkheidsfuncties in Windows vooral gericht op het bedienen van de computer, in Office gaat het een stap verder. Daar moeten ze ook echt helpen productief te zijn. Dan valt meteen veel meer op dat sommige functies ook gewoon heel handig zijn voor iedereen. Zoals het Zoeken-vak boven in de titelbalk van bijvoorbeeld Word, dat in eerdere versies van Word nog Geef aan wat u wilt doen als uitnodigende tekst liet zien. Vind je het lastig te onthouden waar een bepaalde functie in Word zit, gebruik dan dit vak. Klik in het vak Zoeken en typ iets; er verschijnt direct een menu met van boven naar beneden eerst de acties, dus de functies van Word, daarna de link naar de Helpfunctie bij het onderwerp en daarna nog de resultaten van de klassieke zoekfunctie op woord of woorden binnen het geopende document.
Een handig hulpje is ook de Concentratiehulp. Weliswaar weer een onderdeel van Windows, maar erg handig bij het lezen van documenten omdat er geen afleidende meldingen meer worden getoond. Klik met de muis op het symbool voor het Actiecentrum rechts van de klok in de taakbalk en schakel dan de Concentratiehulp in. In Windows Instellingen (Windows-toets+I) kun je bij Systeem, Concentratiehulp aangeven welke meldingen je wel en niet wilt zien. Je kunt zelfs het in- en uitschakelen van de Concentratiehulp automatiseren en bijvoorbeeld direct koppelen aan je werktijden. Ook kun je door vaker op de knop in het Actiescherm te klikken schakelen tussen het uitschakelen van de Concentratiehulp en het weergeven van alleen prioriteitsmeldingen of alleen de alarmen.
Dicteren
Heb je de nieuwste versie van Office 365 dan kun je inmiddels ook tekst dicteren. Typen hoeft dan niet meer. Klik op Dicteren en selecteer de gewenste taal. Klik daarna op Dicteren en de rode button maakt duidelijk: de opname is gestart. Wanneer je nu rustig de tekst inspreekt zal Word deze voor je uittypen. Je kunt ook leestekens als punt en komma uitspreken; die worden keurig opgenomen in de uitgetypte tekst.
Makkelijker lezen
Ook de weergave van Word kun je op maat maken om met meer concentratie te lezen. Via Beeld, Leesmodus schakelt Word over naar een puur op het lezen gerichte weergave van het document. Alle op het bewerken gerichte opties zijn verdwenen. Via Beeld, een van drie menu-items die zichtbaar blijven, kun je de weergave helemaal op maat maken. Kies bijvoorbeeld voor Paginakleur, Sepia of Omgekeerd om de nadruk op de tekst nog groter te maken en het lezen minder vermoeiend. Via Kolombreedte schakel je tussen een doorlopende tekst over de hele breedte of in meerdere kolommen.
Nog meer leeshulp is er via de opties Lettergrepen, waarbij de lettergrepen in alle woorden worden gescheiden door er een punt tussen te tonen, of Tekstafstand, waarbij de ruimte tussen de lettergrepen of woorden groter wordt gemaakt. Via Voorlezen schakel je de al bekende Windows Verteller in en laat je het document voorlezen.
Focus
Maar Word kent nog meer van deze opties. Via Beeld, Insluitend, Focus schakel je naar de eigen leesweergave van Word. Het document wordt met alle opmaak weergegeven, maar zonder de overige informatie binnen en buiten Word. De concentratie kan maximaal bij de tekst en het document blijven. Deze Insluitende lezer kent nog meer trucjes die handig zijn bij concentratieproblemen. Een optie die we nog niet hebben gezien is de Regelfocus. Hierbij wordt het hele document donker gemaakt, behalve naar keuze één, drie of vijf regels. Dat laatste bepaal je door op het pijltje onder Regelfocus te klikken. Je kunt nu rustig met de muis of de pijltjestoetsen door het document bladeren en alle aandacht bij de tekst houden.
Toegankelijke documenten maken
Heb je een document gemaakt en wil je het delen met anderen, controleer dan voordat je het deelt of het mensen met een beperking helpt of het juist lastiger maakt het document te lezen en te begrijpen. Via Controleren, Toegankelijkheid controleren laat je het document op een aantal belangrijke zaken controleren, zoals het kleurgebruik, dat alle kolommen in tabellen heldere kolomkoppen hebben, dat afbeeldingen in lijn met de tekst staan, dat negatieve getallen in Excel ook echt negatief worden weergegeven en niet alleen een rode kleur hebben, en afbeeldingen een alternatieve tekst hebben die de afbeelding beschrijft voor mensen met een visuele beperking. Deze en nog veel meer controles worden door Office razendsnel als een soort spellingscontrole uitgevoerd. In het zijvenster worden alle fouten en verbeterpunten vervolgens getoond, samen met het advies hoe je die problemen kunt oplossen. Je hoeft dat trouwens niet alleen achteraf te doen; laat het venster open terwijl je het document maakt en je kunt de meeste fouten meteen al verbeteren.