Panoramafoto's
Van een adembenemend vergezicht blijft op een foto doorgaans weinig méér over dan een teleurstellende uitsnede. Deze beperking kunt u echter verhelpen, door de breedte in te gaan met uw afdrukken. Tegenwoordig is het een koud kunstje om panoramafoto's samen te stellen.
1. Terug naar de bron
In feite gaat het bij panorama's om het vastleggen van een veel grotere beeldhoek dan normaal. In het analoge tijdperk waren panoramafoto's uitsluitend weggelegd voor fotografen die over speciale (lees: peperdure) panoramacamera's beschikten. Nog steeds kunt u van het Japanse Widelux, het Duitse Noblex of het Russische Horizon camera's kopen waarvan de lens ronddraait. In dit digitale tijdperk is het echter heel gemakkelijk om tot goede panoramische resultaten te komen zonder dat u een speciaal toestel hoeft aan te schaffen. In feite wordt daarbij teruggegrepen op de oorsprong van de panoramafotografie; er worden opnamen gecombineerd die op elkaar aansluiten. Daar zijn slechts twee dingen voor nodig: specifieke software en een aantal foto's die met zorg zijn gemaakt. Daarbij kan een enkele slordige opname het resultaat al verknoeien. We gaan in dit artikel eerst in op manieren om tot een snel resultaat te komen. Daarna storten we ons op het fijnere werk.
©PXimport
Bij de panoramische camera van Noblex draait de lens rond.
2. Let op het licht
Het aantal beelden dat u kunt combineren lijkt onbeperkt, maar hoe meer opnamen u samenvoegt, hoe meer rekenkracht dit van uw computer vraagt. U moet ervoor zorgen dat de opnamen elkaar ongeveer dertig procent overlappen, zodat de software de puzzel vloeiend kan samenstellen. Let er bij het maken van panorama-opnamen op dat de zon niet te fel schijnt. Bij fel zonlicht ontstaan grote belichtingsverschillen tussen de foto's die worden samengevoegd. Fotografeer op zomerdagen het liefst in de vroege ochtend of in de late namiddag. Het beste resultaat krijgt u daarbij wanneer u de automatische belichting voor ieder kiekje uitzet. Gebruik dus de manuele instelling, de M-stand. Wanneer u bijvoorbeeld zeven opnamen wilt combineren, stemt u de belichting af voor de middelste opname en gebruikt u dezelfde instellingen (diafragma, focuslengte, sluitertijd, ISO) ook voor alle andere opnamen. Op die manier vermijdt u dat de automatische instelling zorgt voor opnamen met onderlinge belichtingverschillen. Houd de camera goed horizontaal en schiet foto's die steeds in dezelfde lijn liggen als de eerste opname.
©PXimport
Foto's moeten onderling voldoende overlapping hebben, en mogen geen grote lichtverschillen tonen.
3. De juiste draai
Probeer, wanneer u zonder statief werkt, zoveel mogelijk op één punt te blijven staan. Draai tijdens het fotograferen niet met uw hele lichaam, maar beweeg alleen het toestel. Werkt u met een spiegelreflexcamera, dan houdt u het toestel vast in het midden van de lens en gebruikt u die plek als draaipunt. Op die manier benadert u ongeveer het 'nodal point'. We komen zo meteen nog op deze term terug. Door het midden van de lens dus als as te gebruiken waar u de camera omheen roteert, hebt u de beste handmatige basis voor panoramafoto's. Een nadeel van handmatig genomen panorama's is dat u achteraf nog veel aan de randen moet wegsnijden.
©PXimport
Gebruik het midden van het objectief als draaipunt.
4. Parallax
Als u zich op de betere panoramafotografie wilt storten, kunt u niet zonder statief. Schaf daar een panoramabeugel bij aan. Met zo'n beugel kunt u het ideale draaipunt vasthouden, zodat er geen parallax-fouten ontstaan. Parallax is een optisch fenomeen dat in de tekening hieronder wordt uitgebeeld. Als u naar een landschap kijkt, daarbij één gestrekte vinger vlak voor uw gezicht houdt en vervolgens afwisselend met het ene en het andere oog kijkt, zult u zien dat het beeld niet helemaal hetzelfde blijft. Voorwerpen op de voorgrond blijven niet op dezelfde plaats staan ten opzichte van de achtergrond. In zulke gevallen wordt gesproken over parallax-fouten. Bij panoramafotografie hebt u er weinig last van wanneer alles in beeld ongeveer even ver van u is verwijderd. Staan sommige voorwerpen dichtbij en andere veraf, dan zullen parallax-fouten duidelijker zichtbaar zijn en wordt het moeilijk om de foto's op elkaar uit te lijnen. Als u wil weten hoe u zelf een beugel maakt, verwijzen wij u door naar het artikel: Uw eigen panoramabeugel.
©PXimport
Een voorbeeld van een parallaxfout, die wordt veroorzaakt door een verschil in waarneming tussen het linker- en het rechteroog.
5. Nodal
Op internet staan allerlei technische beschouwingen die interessant zijn voor mensen die van optica houden. Als dit onderwerp u niet zo interesseert, is het voor nu voldoende om te onthouden dat het ideale draaipunt het zogenaamde 'nodal point' is. Bij gebruik van dit draaipunt worden parallaxfouten vermeden. Het nodal point ligt binnen in het objectief van de camera, het is de plaats waar de lichtstralen elkaar kruisen voordat ze uittreden en op de sensor worden geprojecteerd. Met een panoramabeugel kunt u het draaipunt van het statief precies boven het nodal point (of no-parallax point) instellen. Op het beeld hieronder is dit punt oranje. Op Panotools Wiki vindt u de verschillende waarden waarmee u de camera op de panoramabeugel kunt bevestigen om zo het ideale draaipunt te krijgen. Vaak is zo'n beugel voorzien van een kleine waterpas, waarmee u kunt voorkomen dat u de camera tijdens het roteren buiten het horizontaal vlak richt.
©PXimport
Als u een panoramabeugel gebruikt, roteert de camera precies om het nodal point.
6. Rechtopstaand
Wanneer u de camera in de liggende stand houdt (landschap) hebt u uiteraard minder beelden nodig voor een breedbeeldmontage. Maar zoals een bekend voetbaltrainer ooit al zei: 'elk voordeel heb zijn nadeel'. Het rechthoekige beeld dat de sensor registreert is een uitsnede van de beeldcirkel die de lens projecteert. Helemaal aan de rand van de beeldcirkel neemt de scherpte af en is de 'lensvervorming' het grootst. In de liggende stand liggen de linker- en rechterkant dichter bij de rand van de beeldcirkel dan de boven- en onderkant. Voor de beste kwaliteit schiet u dus verticaal of rechtopstaand in plaats van liggend. U hebt hierdoor meer beelden nodig, maar krijgt tegelijkertijd wel veel meer ruimte boven en onder.
©PXimport
Het bovenste panorama is gemaakt van liggende opnamen, het onderste van rechtopstaande opnamen.
7. Projectiemethoden
De volgende stap bestaat eruit dat de foto's die u rondom met de camera hebt geschoten, worden geprojecteerd op een plat vlak. Deze projectie kan op drie verschillende manieren plaatsvinden: rectilineair, cilindrisch, equirectangulair of sferisch. De rectilineare (of rechtlijnige) methode is uitstekend geschikt voor architectuurfoto's, omdat rechte lijnen hierbij recht blijven. In de cilindrische projectie krijgt u de beelden zoals die als het ware tegen de binnenkant van een buis zijn geplakt. Met deze projectie kunt u bijvoorbeeld een panorama maken van 360 graden. De sferische projectie biedt de mogelijkheid om helemaal rond te kijken: 360 graden horizontaal en 180 graden verticaal. Deze projectiemethode wordt vaak gebruikt op websites of bij presentaties waarbij bijvoorbeeld in virtuele museumzalen kan worden rondgekeken.
8. Photoshop
Adobe Photoshop Elements beschikt over een uitstekende functie om panorama's mee samen te stellen. Er zijn twee manieren om de bestanden te selecteren die u aan elkaar wilt koppelen. Bij de eerste methode selecteert u in de Editor van Photoshop Elements eerst de betreffende afbeeldingen, en vervolgens kiest u Nieuw, Photomerge-panorama. In het venster Photomerge klikt u op de knop Geopende bestanden toevoegen. Vergist u zich en staat er een bestand in de lijst dat u niet gebruikt, dan klikt u op het betreffende bestand en vervolgens op Verwijderen. Bij de tweede methode kiest u gewoon de opdracht Nieuw, Photomerge-panorama en daarna selecteert u via de knop Bladeren de bestanden die u nodig hebt. Met de Shift-toets ingedrukt kunt u verschillende bestanden tegelijk selecteren. Kies in het vak Lay-out voor de optie Automatisch. Dat geeft in de meeste gevallen het beste resultaat.
©PXimport
Maak bij de opmaak gebruik van de automatische instelling.
Klik op OK om de automatische piloot te starten. Photoshop Elements maakt zelf een montage waarbij ieder onderdeel op een afzonderlijke laag terechtkomt, en het programma zoekt zelf de beste plaatsen voor de overlapping. In het palet Lagen merkt u hoe het programma maskers gebruikt om overtollige beeldgegevens te verbergen. Als u tevreden bent, voegt u alle lagen samen via Laag, Eén laag maken.
©PXimport
De vier afbeeldingen van het panorama staan op vier afzonderlijke lagen.
Helaas zult u aan de randen van het panorama een schaakbordpatroon of de achtergrondkleur zien. U kunt deze rand het beste wegsnijden met het gereedschap Uitsnijden. Sleep met deze tool een rechthoek over de foto en klik op het groene V-symbool onderaan de selectie. Eventueel kunt u kleine 'gaten' ook vullen met behulp van de Kloonstempel. Dat laatste gereedschap wordt vaak gebruikt om een stukje lucht, gras of rots toe te voegen op een panoramisch beeld waarin anders teveel moet worden weggesneden.
©PXimport
Wanneer alle lagen zijn samengevoegd, kunt u de belichting corrigeren.
9. Perspectief en Cilindrisch
Tot nog toe gebruikten we bij de Compositie-instelling van het dialoogvenster Photomerge de optie Automatisch. Dit venster ziet er in de professionele versie van Photoshop vrijwel hetzelfde uit. Alleen kunt u in Photoshop CS de optie 'Afbeeldingen laten overvloeien' uitzetten, wat niet verstandig zou zijn. De optie Perspectief verricht goed werk bij het vervormen van afbeeldingen, zodat de compositie goed aansluit. Helaas riskeert u door het gebruik van deze mogelijkheid dat de uiteindelijke compositie 'vlinderdasvervorming' toont. Het selectievakje Cilindrische toewijzing corrigeert dit door de meer extreme hoeken van de compositie naar het midden terug te buigen.
©PXimport
Het Photomerge-dialoogvenster van Photoshop lijkt als twee druppels water op dat van Photoshop Elements.
10. AutoStitch
Behalve met Paint Shop Pro, Photoshop of Elements kunt u panoramische montages maken zonder ook maar een enkele eurocent uit te geven. U moet daarbij niet alleen denken aan het monteren van vergezichten. Ook gebouwen, zelfs torens waar u niet ver genoeg bij achteruit kon stappen, zijn voer voor montagesoftware zoals AutoStitch. Om het programma te downloaden, drukt u op de blauwe knop Download Free demo version (Windows) now!. Er staat inderdaad 'demo' op de knop, maar het gaat wel degelijk om de volledige freeware. De makers van het programma hebben hun technologie ook verwerkt in andere, commerciële pakketten, vandaar dat ze deze losse toepassing een 'demo' noemen. De freeware-versie heeft twee beperkingen. In tegenstelling tot de commerciële versie kunt u geen 360 graden sferische (bolvorm) projecties samenstellen, en bovendien wordt uitsluitend het jpg-formaat ondersteund. Als u bijvoorbeeld tif-afbeeldingen aan elkaar wilt lassen, moet u ze eerst even converteren naar jpg.
©PXimport
Hoewel er 'demo' bij staat, is dit toch echt de knop voor het downloaden van de freeware-versie.
Ook bij AutoStitch moeten gebruikte foto's voldoende overlapping hebben. Bovendien kunnen er (net als bij alle andere pakketten) problemen optreden wanneer er personen op de overlappende gedeelten staan. AutoStitch heeft immers geen flauw idee of het daarbij om personen of om lantaarnpalen gaat. Het gevolg is dat u wellicht een eindresultaat krijgt waar een voetganger op staat met drie armen en vier benen. Dat is misschien grappig, maar toch zeker niet de bedoeling. Voor u aan de slag gaat met het programma, moet u eerst bij Edit, Options de configuratie-instellingen even aanpassen. De lijst met mogelijkheden lijkt overdonderend, maar u hoeft niet alles te wijzigen. Bij Output Size bepaalt u hoe groot het panorama mag worden. Wanneer het gaat om een montage van afbeeldingen met een hoge resolutie zou zo'n panoramische montage wel eens een monsterbestand kunnen worden. Wilt u dat de plaat bij het monteren niet wordt verkleind, dan vinkt u de optie Scale aan en stelt u deze in op 100%. Bij Other Options bepaalt u de kwaliteit van de jpeg-compressie. Jpeg-bestanden zijn gecomprimeerde bestanden en tijdens het 'samendrukken' gaat vaak een fractie van de beeldinformatie verloren. Om de beste beeldkwaliteit te garanderen, houdt u JPEG Quality op 100%. Verder zet u de Crop Settings op Auto Crop, zodat overtollig beeldmateriaal wordt weggesneden. Controleer tot slot of Auto Straighten actief is. Deze functie zet de afbeeldingen netjes rechtop. Laat de andere instellingen ongewijzigd en bevestig middels een klik op OK.
©PXimport
Let bij de instellingen vooral op de opties Scale en JPEG Quality.
Tijd om het programma in actie te laten komen. Gebruik File, Open om alle foto's te selecteren die u wilt samenvoegen. Hebt u alle foto's in één map gestopt, dan drukt u op Ctrl+A om de hele inhoud van de map te selecteren. Klik daarna nog eens op de knop Open. Het programma heeft weliswaar geen blitse uitstraling, maar het werkt enorm snel. Het kan in een paar minuten gemakkelijk vijftig afbeeldingen verwerken. Wanneer AutoStitch klaar is, verschijnt het panorama automatisch in beeld. Het afgewerkte bestand vindt u in de map waar ook de losse opnamen inzitten. AutoStitch heeft zelf de overlappingen geplaatst en het heeft daarbij rekening gehouden met eventuele kleurverschillen. Er blijven echter altijd gedeelten over die AutoStitch niet kan opvullen. Dit 'overschot' blijft zwart. Helaas beschikt het programma niet over een functie om deze probleemgebieden weg te snijden. Er zijn twee mogelijkheden om de zwarte vlakken te verwijderen: u kunt de randen wegknippen in een ander fotobewerkingsprogramma, of u opent de montage in Paint en maakt daar een rechthoekige selectie in die u kopieert en in een nieuw document plakt.
©PXimport
Dit gebouw kan door een fotograaf onmogelijk in één keer worden vastgelegd. AutoStitch maakt een montage van 8 foto's.
11. Panografie
Met dezelfde techniek als waarmee u panoramische foto's maakt, kunt u panografische afbeeldingen samenstellen. Bij panografie worden meerdere foto's gemonteerd, maar blijven de individuele kiekjes herkenbaar. Doordat de foto's halftransparant over elkaar liggen, krijgt het geheel een interessant effect. Op Flickr is een erg actieve panografiegroep te vinden.
©PXimport
Op Flickr kunt u veel inspiratie opdoen.
Er bestaan verschillende panografiestijlen. We tonen hoe u met Photoshop Elements of Photoshop snel en eenvoudig zo'n collage maakt. Zorg ervoor dat u voldoende foto's met overlappingen schiet, steeds met dezelfde instelling en vanuit exact hetzelfde oogpunt. Kies dus voor de manuele instelling van het fototoestel om de witbalans, scherpte, sluitersnelheid en f-stop op het centrale punt van het object juist in te stellen. Roteer de camera ook af en toe, dat geeft straks het beste resultaat in de hoeken. Schiet systematisch kiekjes van ieder punt van het object. Wanneer u één bepaalde zone in het centrale deel van het onderwerp vergeet, kunt u achteraf onmogelijk een goede panografische samenstelling maken.
©PXimport
Deze 18 delen zullen straks één panografische montage vormen.
Het is verstandig om de opnamen te verkleinen, anders wordt het eindresultaat een veel te groot bestand. Doordat iedere foto op een afzonderlijke laag komt te staan, zal de bestandsgrootte tijdens de bewerking snel oplopen. Als voorbeeld gaan we uit van Photoshop Elements 8 en gebruiken we de opdracht Meerdere bestanden verwerken. Selecteer bij Bron de map met opnamen die u zojuist hebt ingeladen en bij Doel een nieuwe map op het bureaublad. In het vak Afbeeldingsgrootte geeft u aan dat de afbeeldingen moeten worden verkleind tot ze een breedte hebben van 800 pixels. Klik nu op OK. Het programma verkleint in een razend tempo alle foto's en schrijft de verkleinde versies weg in de aangegeven map op het bureaublad.
©PXimport
Het verkleinen van de 18 afbeeldingen doen we in één keer.
Wie over engelengeduld beschikt, kan proberen de foto's é én voor één op de juiste plaats te plakken. Het gaat echter veel sneller met de opdracht Nieuw, Photomerge-panorama. In het Photomerge-venster selecteert u, zoals we hebben uitgelegd, de verkleinde bestanden en vervolgens klikt u op OK. Als er voldoende overlapping is, zal Photoshop Elements geen enkel probleem hebben met deze collage van afbeeldingen. In het palet Lagen volgt u hoe Elements de montage opbouwt. In hetzelfde palet sleept u de maskers van iedere laag één voor één naar het vuilnisbakje. Het programma zal vragen of een masker op de laag moet worden toegepast voordat het masker wordt verwijderd. Klik daarbij op Verwijderen. Daarna verlaagt u de dekking van iedere afzonderlijke laag tot 60%. De afwerking komt van een nieuwe laag, helemaal onderaan, die u zwart of wit invult. Is alles klaar, dan voegt u de lagen samen via Laag, Eén laag maken en u bewaart de afbeelding.
©PXimport
Na het verwijderen van de maskers vermindert u de dekking van iedere laag.
©PXimport
Het resultaat: een panografie!
