Het was zo’n twee jaar wachten op de nieuwe gamer videokaarten van Nvidia, maar inmiddels hebben ze uitgepakt met hun nieuwe Turing-architectuur en liggen de daarop gebaseerde GeForce RTX 2080 en RTX 2080 Ti eindelijk in de schappen. Uiteraard waren wij er als de kippen bij.

Nvidia GeForce RTX 2080 Ti

Prijs € 1259,-
Website www.nvidia.com
10Score100

Nvidia's GTX 1080 kwam in 2016 op de markt, pas nu is er in de vorm van de Nvidia RTX 2080 een directe opvolger die tegelijkertijd met topmodel RTX 2080 Ti op de markt is gebracht. Twee jaar is een lange tijd tussen twee generaties videokaarten, al valt goed te begrijpen waarom de opvolger van de GTX 10xx (Pascal) serie van Nvidia even op zich liet wachten. De moderne uitdagingen wat betreft het verder reduceren van het productieprocédé spelen daarbij een grote rol, die stonden jarenlang aan de basis van grote sprongen op gebied van prestaties en efficiëntie en die voortgang verloopt overal stug. Intel komt er jaarlijks nog mee weg om een paar procent winst in een nieuwe generatie te verpakken, maar op gebied van graphics zijn sprongen van tientallen procenten de standaard waar ook de gigant Nvidia simpelweg aan dient te voldoen als ze kopers willen overtuigen.

©PXimport

Twee andere argumenten die met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid een rol spelen zijn minder op techniek gebaseerd. Bijvoorbeeld het gebrek aan serieuze concurrentie van AMD aan de bovenkant van de GPU-markt, want dat concurrentie innovaties stimuleert staat niet ter discussie. Tevens heeft Nvidia overuren gemaakt om Pascal kaarten te produceren tijdens de enorme cryptovaluta boom waarbij de vraag naar videokaarten ongekend was, met weken waarbij er geen videokaart in de winkels te koop was, en leken ze met het grotendeels instorten van die markt opeens met een enorme voorraad aan huidige, sorry vorige, generatie kaarten te zitten die ze niet zo maar wilden dumpen.

Real-time ray tracing

Hoewel er zeker sprake is van een forse toename in pure grafische kracht, daar komen we zo op terug, legt Nvidia met deze generatie de nadruk op twee elementen die onze manier van denken over grafische prestaties doen herzien. Het eerste is Ray tracing, een techniek die Nvidia volledig terecht ‘de holy grail van computer graphics’ noemde, en het tweede is de implementatie van Artificial Intelligence (AI) technieken in consumentenproducten.

©PXimport

Ray tracing is de techniek waarin een beeld wordt gegenereerd door individuele licht stralen te volgen en te simuleren hoe ze reageren op elke aanraking. Dit is een benadering van hoe wij met onze ogen de wereld zien, iets wat extreem veel rekenkracht kost. Met Turing heeft Nvidia een groot aantal nieuwe gespecialiseerde ‘RT cores’ toegevoerd wiens enige taak is om die ray tracing-berekeningen (efficient) uit te voeren.

Hoewel ray tracing an sich niet Nvidia exclusief is, er zitten ray tracing mogelijkheden in zowel de DirectX 12 als de Vulkan API, zijn de RTX-kaarten wel de enige op de markt die in staat zijn om realtime, het sleutelwoord voor games, deze berekeningen uit te voeren. Momenteel is het wachten op developers om deze technieken ook in de praktijk te brengen, maar Nvidia heeft al de nodige grote namen aan boord gehaald zoals de teams achter Shadow of the Tomb Raider, Battlefield V en Metro Exodus.

In theorie pakt Nvidia daarmee niet alleen de snelste grafische kaarten op de markt, maar zou je met Nvidia RTX-kaarten ook een zichtbaar betere beeldkwaliteit moeten kunnen krijgen. Wel met de stevige kanttekening dat we het dan over door ray tracing ondersteunde effecten zullen spreken, nog niet over een volledig ray-traced beeld; een cruciale nuance. Het grote probleem zit echter in de praktijk, want op dit moment is het nog wachten op de daadwerkelijke ondersteuning in games. We kunnen voorzichtig optimistisch zijn op basis van de enkele

die Nvidia ons momenteel weet te bieden, maar er overheerst nog een sterk ‘eerst zien…’ gevoel.

AI ondersteunde graphics

De andere grote klapper is Deep Learning Anti-Aliasing of DLSS, een nieuwe, slimmere manier van anti-aliassing. Iedereen zal bekend zijn met de goede oude MSAA-instelling in games die een grote impact hadden op de beeldkwaliteit maar ook sterk ten koste ging van de prestaties. Latere technieken zoals FXAA en TAA kosten minder kracht, maar lieten nog genoeg te wensen over wat beeldkwaliteit betreft. Nvidia’s DLSS biedt het beste van beide werelden door veel van het AA werk vooraf te laten doen door hun gigantische neurale netwerk, Nvidia is tenslotte een marktleider op gebied van AI.

©PXimport

Ook hier houden we echter een slag om de arm, want ook DLSS is op moment van lancering beperkt tot een handje vol demo’s. Het feit dat tientallen games al hebben toegezegd gebruik te zullen maken van deze techniek maakt het aannemelijk dat het redelijk eenvoudig te implementeren is en dat we spoedig genoeg de voordelen echt kunnen ervaren. De eerste demos zijn an sich ook veelbelovend, maar ook hier zeggen we eerst zien, dan geloven.

Het netwerk van Nvidia test en hertest eindeloos veel beelden van games die DLSS-support willen bieden, en brengen die optimalisaties dan naar jouw computer via de GeForce Experience software. De door AI geoptimaliseerde berekeningen worden dan met behulp van de nieuwe, in de RTX-chips aanwezige Tensor cores toegepast. Het gevolg is de beeldkwaliteit van een hoge resolutie upscale, maar zonder de performance impact van traditionele hoge AA-settings. Kortom: een beter beeld -en- een hogere framerate.

Prestaties

Mooie beloftes dus, maar hoe zit het met de prestaties in de games van nu? Uitgaande van een hoge resolutie zoals 4K, op 1080p is de cpu structureel de bottleneck voor high-end grafische kaarten, is de GeForce RTX 2080 Ti gemiddeld zo’n 30 procent sneller dan de GTX 1080 Ti. Soms wat minder, maar in andere games zien we weer uitschieters richting de 50 procent wat een forse stap is. De RTX 2080 zet grofweg dezelfde toenames neer vergeleken met de GTX 1080, en ook het gat tussen de RTX 2080 en RTX 2080 Ti is gemiddeld zo’n 30 procent waardoor een RTX 2080 grofweg gelijk presteert aan een GTX 1080 Ti, zaken als DLSS even terzijde. Wat specifiekere optimalisaties in de nieuwe cores tonen hier en daar echter wel hun potentie, want in een aantal recente games loopt de RTX 2080 een procent of tien uit, iets wat we in de toekomst meer zullen zien.

De nieuwe RTX-kaarten worden echter flink hoger geprijsd wat de prijs-prestatieverhouding wel erg sterk onder druk zet. Voor gamers op een budget lijken al deze mooie technieken voorlopig dus nog even toekomstmuziek en is het wachten wat de RTX 2070 gaat doen (later dit jaar) of nog lager gepositioneerde modellen. Ook kan het interessant zijn 10-serie kaart op de kop te tikken voor weinig, want met de GTX 1080 Ti hier en daar rond de 650 te vinden klinkt dat als een prima manier om de bredere implementatie van ray tracing en DLSS nog even af te wachten.

De forste toename in de RTX 2080 Ti houdt echter wel in dat de meeste games die we hebben getest op 4K en Ultra settings boven de 60 FPS draaien, wat nu we de eerste snelle 4K G-Sync-schermen op de markt zien erg goed nieuws is voor de welgestelde gamers onder ons.

Conclusie

Dat Nvidia weer een prachtig product neer weet te zetten staat niet ter discussie, en we kijken vol spanning aan naar de ontwikkelingen op gebied van Ray tracking en DLSS, zaken die de koppositie van Nvidia vermoedelijk enkel verder zullen uitbouwen. De Turing GPU’s zetten ongekende prestaties neer, maar met de huidige prijzen lijkt Nvidia zich momenteel enkel op de rijkere gamer te richten. Het feit dat de grote focus features momenteel nog niet worden benut maakt dit echt een early adoption product. Zoek je een nieuwe GPU voor de komende jaren zijn ze absoluut de moeite waard, maar GTX 1080 Ti bezitters zonder een geldboom zullen vermoedelijk de kat nog even uit de ray traced boom kijken.

Nvidia GeForce RTX 2080

Prijs € 859,-
Website www.nvidia.com
9Score90

Op zoek naar een nieuwe e-reader met kleurenscherm? Goed nieuws, want er verschijnen steeds meer geschikte producten in de (digitale) winkelschappen. Een voorbeeld hiervan is de onlangs verschenen Amazon Kindle Colorsoft Signature Edition. Is dit product zijn stevige prijskaartje van 299,99 euro waard?

De hier besproken Signature Edition heeft een aantal extra's ten opzichte van de reguliere Kindle Colorsoft Base Edition (269,99 euro). Zo bevat deze e-reader 32 GB (in plaats van 16 GB) opslagruimte. Bovendien is er ondersteuning voor draadloos opladen ingebakken. Vanwege het compacte touchscreen van 7 inch en de dunne schermranden is de behuizing ongeveer net zo groot als die van een normaal pocketboek, maar dan een stuk dunner. In combinatie met het bescheiden gewicht van 219 gram is de Amazon Kindle Colorsoft Signature Edition een aangenaam leesapparaat voor thuis en onderweg. De achterzijde heeft een ruwe afwerking, waardoor het apparaat prettig in de hand ligt. Behalve de aan-uitknop telt de sober vormgegeven behuizing geen fysieke knoppen.

©Maikel Dijkhuizen

Snelle configuratie

Zodra je op de aan-uitknop aan de onderzijde drukt, verschijnt binnen enkele ogenblikken het configuratiemenu. Na het kiezen van de Nederlandse taal stel je de e-reader verder in. Dat kan met behulp van een smartphone-app of op het apparaat zelf. Laatstgenoemde optie werkt snel genoeg. Heb je het wifi-wachtwoord en je Amazon-accountgegevens eenmaal ingevuld, dan verschijnt het hoofdvenster. Een korte rondleiding neemt je op sleeptouw. Zo zijn diverse schermopties via een handig snelmenu bereikbaar. De configuratie duurt slechts enkele minuten, zodat je snel kunt beginnen met lezen.

Je koopt nieuwe e-books rechtstreeks in de Kindle Store. Via de Send to Kindle-dienst kun je ook eigen bestanden naar de e-reader sturen, zoals digitale boeken in het populaire epub-formaat. Andere ondersteunde bestandsformaten zijn onder meer pdf, mobi, docx en jpeg. Je kunt ook nog luisterboeken afspelen. Koppel in dat geval een draadloze koptelefoon via bluetooth.

©Maikel Dijkhuizen

7inch-kleurenscherm

De hamvraag is natuurlijk of een kleurenscherm op dit Kindle-product de hoge aanschafprijs rechtvaardigt. Een lastige kwestie, want de huidige generatie e-ink-kleurenschermen oogt toch wat flets. Er is weliswaar een instelling om een levendige kleurenstijl te activeren, maar het verschil is minimaal. Wel ziet de bibliotheek met alle gekleurde boekenkaften er aantrekkelijker uit. Daarnaast komt een kleurenscherm goed van pas bij het lezen van stripboeken, tijdschriften en kranten. De Colorsoft Signature Edition geeft afbeeldingen en foto's in een redelijke kwaliteit weer, al zijn de beelden ietwat korrelig. Verder pas je naar eigen wens de warmte van het scherm aan. Hierbij houdt de e-reader op jouw verzoek rekening met de zonsondergang en -opgang. Tot slot zijn de hoge contrastwaarden van dit scherm een voordeel.

©Maikel Dijkhuizen

Hoog leescomfort

Het scherm heeft een matte afwerking, zodat je comfortabel buiten kunt lezen. Zelfs met fel zonlicht vallen de weerspiegelingen erg mee. Lees je 's avonds, dan komt de automatische schermverlichting goed van pas. Deze functie zit overigens niet op de reguliere Kindle Colorsoft Base Edition. Voor e-readerbegrippen navigeer je snel in boeken en het menu. Hiervoor tik of veeg je op het touchscreen. Een nieuwe bladzijde opent vrijwel zonder vertraging, zodat je vlot kunt doorlezen. Wil je ondertussen iets online opzoeken? Open dan gewoon de browser en typ een url in de adresbalk. Deze e-reader laadt websites behoorlijk rap.

Een pluspunt is dat dit product voldoet aan de IPx8-norm. Je kunt dus gerust e-books in bad lezen, want de behuizing is waterdicht. Dankzij de lange accuduur hoef je het apparaat waarschijnlijk pas na een paar weken of zelfs enkele maanden op te laden.

©Maikel Dijkhuizen

Amazon Kindle Colorsoft Signature Edition kopen?

Als je naast boeken ook graag kranten, tijdschriften en stripboeken op een e-reader leest, is de Kindle Colorsoft Signature Edition zeker het overwegen waard. Je bekijkt dan namelijk foto’s en afbeeldingen in kleur. Vergeleken met een smartphone- of tabletscherm zijn de kleuren wel veel fletser. Behalve dat en de hoge adviesprijs valt er verder weinig op deze e-reader aan te merken. Hij is namelijk snel, gebruiksvriendelijk en comfortabel. Kortom, een aanrader!

TP-Link heeft de Deco BE25 Outdoor aangekondigd, een weerbestendige Mesh wifi-router met wifi 7 die speciaal ontworpen is om het WiFi-netwerk eenvoudig uit te breiden naar de tuin. De router biedt een oplossing voor het probleem dat goed geïsoleerde ramen en muren het wifi-signaal vaak blokkeren, waardoor internetgebruik in de tuin vaak problematisch is.

De Deco BE25 Outdoor kan naadloos worden toegevoegd aan een bestaand Deco-netwerk, ongeacht of je al een wifi 5, 6 of 7-set gebruikt. Via de Deco-app is het apparaat met enkele klikken toe te voegen, waarna alle Deco apparaten één netwerk vormen met één naam en wachtwoord. Tot 10 Deco apparaten kunnen aan elkaar worden gekoppeld voor één groot WiFi-netwerk. Het apparaat is ook te gebruiken als losstaande router of als access point naast een bestaand netwerk van een ander merk.

De Deco-apparaten vormen samen één netwerk, met één naam en één wachtwoord, waardoor je in en om het huis stabiele wifi hebt. De router beschikt over een ingebouwde voeding en kan direct in een stopcontact worden gestoken of via Power over Ethernet (PoE) worden gevoed via een van de twee 2,5Gbps netwerkaansluitingen. De verbinding met een bestaand Deco-netwerk kan zowel via ethernetkabel als draadloos.

Met wifii 7 BE3600 haalt de router snelheden tot 3,6Gbps. Dankzij nieuwe wifi 7-technologieën zoals Multi Link Operation, 4K-QAM en 160Mhz brede kanalen levert het apparaat volgens TP-Link goede prestaties in de tuin. De router wordt geleverd met montagemateriaal en kan aan een muur of paal worden bevestigd of los worden neergezet.

Uiteraard ook met AI

De ingebouwde AI-Driven Mesh technologie stemt het wifi-netwerk automatisch af op de omgeving door patronen te herkennen, netwerkbelasting in kaart te brengen en gebruikers te verbinden met het optimale WiFi-punt. Voor de beveiliging maakt de router gebruik van WPA3 encryptie en TP-Link HomeShield, waarmee onder meer ouderlijk toezicht kan worden ingesteld.

Beschikbaarheid en prijzen

De TP-Link Deco BE25 Outdoor is direct beschikbaar voor een adviesprijs van 149 euro.