Als je de processor het brein van een computer mag noemen, dan is het moederbord het ruggenmerg. Hier worden alle signalen van de verschillende componenten naar de juiste locaties gebracht. Tevens zorgt het moederbord voor de stroomregulatie van je processor en wordt ook het geluid door deze grote PCB geregeld.

Het belangrijkste bij het kiezen van een moederbord is dat hij past bij je processor en geheugen. Natuurlijk passen processoren van AMD niet op een moederbord met een socket voor Intel, maar zelfs binnen één merk passen niet alle processoren op alle moederborden. De AMD Ryzen 3/5/7-processoren maken bijvoorbeeld gebruik van het AM4-socket, terwijl de AMD Ryzen Threadripper-processoren een TR4-socket nodig hebben.

Naast het socket is ook de chipset van belang voor een goede werking van je systeem, want als een processor op een moederbord past, is dat nog geen garantie dat het ook werkt. Bij AMD zit je bij de moderne processoren gelukkig veilig: past de processor op het moederbord, dan kun je er redelijk zeker van zijn dat het werkt. Bij Intel is dat weer totaal anders. Bij elke nieuwe generatie processoren komt ook een nieuwe generatie chipsets die alleen met elkaar werken. In het overzicht hieronder kun je heel makkelijk zien welk socket en chipset past bij jouw processor.

©PXimport

Verschillende chipsets

Zoals je in de tabel kunt zien zijn er per processorserie een hele reeks aan chipsets beschikbaar, maar welke moet jij nou hebben? Dit hangt af van jouw persoonlijke eisen en natuurlijk je budget. Zo heb je bij Intel een Z-serie chipset nodig als je wilt overklokken, maar omdat dit ook de meest complete en duurste chipset is, past het misschien niet binnen je budget.

©PXimport

In de tabel is te zien dat het betalen van meer geld altijd betere specificaties oplevert, maar lang niet iedereen heeft de hoogste specificaties nodig. De AMD A320- en Intel H310-chipsets zijn bedoeld voor hele goedkope computers of bijvoorbeeld een media-pc. Alle andere chipsets zijn geschikt voor gamers. Het is dus absoluut niet nodig om veel geld neer te leggen voor een moederbord als je die extra functies toch niet gebruikt. Eén ding staat vast: een duurder moederbord betekent niet altijd betere prestaties (overklokken laten we dan even buiten beschouwing).

Overklokkers opgelet

Overklokken is een leuke hobby die je wat extra frames per seconde kan opleveren, maar let daarbij wel goed op wat je koopt. Hoewel een Intel Z-chipset of AMD X- en B-chipset betekent dat je kunt overklokken, betekent dat niet altijd dat het een goed idee is. Voor overklokken is, vooral bij de high-end processoren, namelijk een goede stroomvoorziening vereist.

Het aantal fasen van de vrm’s (kleine chips die de stroom naar je processor regelen) speelt hierbij een rol, maar ook de koeling van deze kleine chips is belangrijk. Ga dus geen 8-core-processor overklokken op een moederbord met maar vier stroom-fasen zonder koelblok, maar pak er liever eentje met minimaal zes fasen en een koelblokje. Meer fasen is in dit geval (bijna) altijd beter, maar ook de kwaliteit van de vrm’s speelt een rol. Maak het niet te gek, want voor de gemidddelde overklokker is het zinloos om extra te betalen voor een moederbord met twaalf fasen of meer.

©PXimport

Andere extra functies

Naast de functies van de chipset, kunnen fabrikanten zoals MSI en ASUS ook extra features toevoegen. Zo zijn ze volledig vrij in de implementatie van de geluidschips en versterkers, maar kunnen ze met behulp van speciale controllers ook extra USB-poorten toevoegen.

Voor het gebruik van M.2-SSD’s voegen de fabrikanten de daarvoor benodigde sloten toe, maar de implementatie daarvan kan invloed hebben op de rest van je systeem. Een M.2-slot maakt namelijk gebruik van PCIe-banen, welke je ook nodig hebt voor bijvoorbeeld je grafische kaart en/of andere PCIe-componenten. Hierdoor kan het zijn dat een M.2-slot de banen deelt met een PCIe-slot, waardoor je dus niet zomaar meerdere videokaarten én een M.2-SSD kunt gebruiken. Check voor deze zaken altijd de specificaties of download de handleiding.

©PXimport

Andere features zijn bijvoorbeeld rgb-leds, rgb-controllers en extra aansluitingen voor ventilatoren. Sommige moederborden hebben zelfs speciale aansluitingen voor een pomp voor waterkoeling, een handige functionaliteit als jij je eigen waterkoeling gaat aanleggen. WiFi-functionaliteit is ook niet standaard. let daar goeL op als er geen internetaansluiting in de buurt is.

Form Factor

Niet alle moederborden zijn even groot en dat betekent ook dat niet alle moederborden in alle behuizingen passen. Gelukkig zijn er verschillende standaarden om het leven wat makkelijker te maken. Van klein naar groot zijn de meest gangbare formaten Mini-ITX, Micro-ATX, ATX en E-ATX (Extended ATX).

Een groter moederbord is niet per definitie beter, maar geeft natuurlijk wel meer ruimte voor extra functies. Toch bestaan er ATX-moederborden met minder functies dan een Mini-ITX-moederbord, maar dit zie je vaak terug in de prijs. Een Mini-ITX-moederbord is wel gelimiteerd tot maximaal twee DDR4-sloten, terwijl bij Micro-ATX en ATX vier DDR4-sloten de standaard is. E-ATX vind je vooral bij de meest high-end moederborden en past vaak niet in een standaard behuizing, maar heeft wel de ruimte voor maximaal acht DDR4-sloten (mits de processor dit ondersteunt).

Koopadvies juni 2018

Het koopadvies pakken we dit keer iets anders aan. Normaal gesproken geven we je de beste opties per budget, maar omdat er voor verschillende processoren verschillende moederborden zijn, zou dat een gigantische lijst worden. In plaats daarvan gebruiken we het processor- en geheugenadvies van een voorgaande koopgids van onze collega's van Gamer.nl en zoeken we daar een passend moederbord bij.

Intel Core i3-8300: MSI B360 Pro-VH (75 euro)

©PXimport

Bij een budget-georiënteerde processor hoort een goedkoop moederbord. Dit Micro-ATX-moederbord heeft ruimte voor maximaal twee DDR4-modules, maar het is nog steeds mogelijk om er tot 32GB RAM-geheugen in te prikken. Er is ruimte voor een M.2-SSD (via SATA3) en ook de 1Gbps netwerkaansluiting moet meer dan genoeg zijn. Verder vinden we aan de achterkant twee USB 2.0-poorten en vier USB 3.1-poorten, evenals HDMI- en VGA-aansluitingen. Intern (voor je behuizing) kun je nog eens twee USB 3.1-poorten aansluiten en vier USB 2.0-poorten. Audio wordt verzorgd door een Realtek ALC887-chip, dus verwacht geen perfecte overdracht, maar in de meeste gevallen is het goed genoeg.

AMD Ryzen 5 2600: MSI X470 Gaming Plus (140 euro)

©PXimport

De volgende stap is gelijk een grote. Dit X470-chipset moederbord heeft een hoop extra features en geeft je daarnaast de mogelijkheid om aardig te overklokken. Aan de achterkant zijn twee USB 3.1 Gen2-poorten, vier USB 3.2 Gen1-poorten en twee USB 2.0-poorten. Tevens vind je daar een 1Gbps-aansluiting en twee aansluitingen voor je monitor. De audiopoorten worden van signaal voorzien door een degelijke Realtek ALC892-chip. De rgb-verlichting (7 kleuren) maakt het plaatje natuurlijk helemaal af. Het is een moederbord met ATX-format, dus check de specificaties goed voordat je er een compacte behuizing bij koopt.

Intel Core i7-8700K: ASRock Z370 Extreme4 (155 euro)

©PXimport

Weer een ATX-moederbord, maar nu wel eentje boordevol features. Aan de achterkant zijn alle nodige USB-aansluitingen te vinden, inclusief een USB 3.1 gen2 type-C. Ook is daar de voorbereiding voor een WiFi-chip en bijbehorende antennes te vinden, al zul je die nog wel apart moeten aanschaffen. Intern hebben we ook niks te klagen met aansluitingen voor in totaal tien harde schijven of SSD’s! Audio is ook goed geregeld, met componenten van zeer hoge kwaliteit en daarnaast ook nog DTS Connect.

Overklokkers kunnen uitgebreid aan de slag, want de vrm’s zijn dik in orde en ook de koeling daarvan is voldoende. Omdat rgb-verlichting je overklok nog sneller laat gaan, heeft ASRock ook daar aan gedacht.

Intel Core i9-7980XE: Asus ROG Rampage VI Extreme (600 euro)

©PXimport

Bij een extreme processor hoort een extreem moederbord. Dit moederbord van Asus heeft alle features die men zich maar kan wensen. Er zitten zelfs een aantal functies bij waarvan je je af vraagt wie dat ooit gaat gebruiken, maar als jij een van de weinigen bent met een 802.11ad WiFi-router, dan is dit het moederbord voor jou. Zoals bij elke generatie Asus ROG Rampage Extreme-moederborden, is ook dit weer een droom voor overklokkers. De stroomvoorziening lijkt met acht fasen misschien wat beperkt, maar het gebruik van Digi+ vrm’s maakt dit het beste overklokkersmoederbord op de markt.

Audio wordt verzorgd door een Realtek ALC1220, wat Asus SupremeFX noemt. Gebruikers van een high-end hoofdtelefoon zullen blij zijn met de ESS Sabre 9018Q2C-DAC. Gek genoeg ontbreekt wel DTS Connect, maar dat is eigenlijk de enige concessie die er bij dit bord is gedaan. Dan is er nog één klein detail waarmee Asus zich weet te onderscheiden van de rest: er is geen enkel moederbord met zulke uitgebreide rgb-verlichting. Zelfs mensen die niet houden van al die poespas, moeten toegeven dat dit toch wel de beste implementatie op de markt is. Daarnaast heeft Asus ook nog eens een OLED-schermpje toegevoegd waar je nuttige systeeminformatie op weer kunt geven. Een high-end moederbord voor een high-end prijs dus.

Lees ook eens de vorige koopgidsen. Wanneer alle onderdelen van de computer zijn besproken, komt er ook een advies voor volledige systemen en laptops.

Je laptop maakt lange dagen. Of je nu thuiswerkt, films kijkt of schoolopdrachten maakt, hij staat vaak uren aan. Wil je dat hij zo lang mogelijk goed blijft werken? Dan zijn er een aantal dingen die je beter niet kunt doen – omdat ze op termijn voor problemen kunnen zorgen. Van slechte ventilatie tot verkeerd opladen: zorg dat je deze fouten voortaan vermijdt.

Lees ook: Zo zorg je dat je laptop zo lang mogelijk blijft werken op één acculading

1. Laptop veel op bed of schoot gebruiken

Een laptop heeft lucht nodig. Via kleine openingen aan de zijkant of onderkant voert hij warmte af, en die luchtstroom raakt geblokkeerd als je het apparaat op een zacht oppervlak gebruikt. Op bed, een dekentje of je schoot raakt hij die warmte moeilijk kwijt, waardoor onderdelen onnodig heet worden. Op de korte termijn merk je dat aan een luidruchtige ventilator, op de lange termijn aan snellere slijtage. Gebruik je je laptop vaak op schoot? Leg er dan iets hards onder, zoals een plankje of laptopstandaard. Zo voorkom je oververhitting. Bovendien werkt het vaak ook prettiger.

2. Altijd aan de oplader laten hangen

Veel mensen laten hun laptop de hele dag aan de stroom hangen. Dat lijkt handig – je zit nooit zonder stroom – maar voor de accu is het minder ideaal, vooral bij oudere laptops. Die kunnen sneller slijten als ze continu volgeladen blijven. Moderne laptops hebben gelukkig vaak slimme batterijmanagementsystemen die overladen voorkomen, maar zelfs dan is het beter om de batterij niet constant op 100% te houden. Je verlengt de levensduur door de accu regelmatig te gebruiken: haal de stekker er af en toe uit, laat de lading zakken tot zo’n 30 à 40 procent en laad dan weer op. Veel modellen bieden ook een instelling om het laden automatisch te beperken tot bijvoorbeeld 80%. Werk je veel op netstroom? Dan is het zeker de moeite waard om die functie in te schakelen. Zo houd je de accu langer gezond, zonder dat je er iets van merkt in het dagelijks gebruik.

3. Updates telkens uitstellen

Je krijgt een melding, maar klikt op 'nu niet'. En een dag later nog een keer. En nog een keer. Omdat je net lekker bezig bent en geen zin hebt om de laptop opnieuw op te starten, of omdat je denkt dat updates er alleen voor nieuwe functies zijn. Maar juist in die updates zitten vaak beveiligingsverbeteringen en foutoplossingen. Door lang te wachten blijf je kwetsbaar voor lekken of bugs die allang zijn verholpen. Laat updates daarom uitvoeren op een moment dat je je laptop niet nodig hebt – bijvoorbeeld tijdens de lunch of 's avonds. En stel automatische updates in als dat mogelijk is.

©Daniel CHETRONI - stock.adobe.com

4. Geen ruimte voor ventilatie laten

Wie foto's bewerkt, veel tabbladen open heeft of werkt met grote bestanden, vraagt meer van zijn laptop. De processor warmt op en de ventilator springt aan. Als je laptop dan in een afgesloten kastje, tegen een muur aan of tussen stapels papier staat, kan hij die warmte moeilijk kwijt. De temperatuur loopt verder op, wat invloed heeft op de prestaties en de levensduur. Zorg bij intensief gebruik voor voldoende ruimte rondom het apparaat. Zorg dat je hem op een plek neerzet waar niet allerlei spullen liggen en overweeg een laptopstandaard of -koeler als je merkt dat de temperatuur snel oploopt. 

5. Ventilatieopeningen niet schoonhouden

Een beetje in het verlengde van de fout hierboven: kan je laptop zijn warmte sowieso kwijt, ook als er genoeg ruimte omheen is? In de loop van de tijd verzamelt zich stof in je laptop, vooral rond de ventilator en de luchtkanalen. Zeker als je laptop in een stoffige kamer staat of je veel huisdieren hebt, kan dat snel gaan. Dat stof belemmert de luchtstroom, waardoor warmte blijft hangen en onderdelen sneller slijten. Je merkt het aan een ventilator die vaker aanslaat, of of doordat je laptop langzamer reageert dan je gewend bent. Gebruik af en toe een busje perslucht om de ventilatieopeningen voorzichtig schoon te blazen. 

©Studiomiracle

6. Klikken op verdachte links of bestanden

We weten allemaal dat je niet zomaar ergens op moet klikken. Maar het kan toch gebeuren dat je nieuwsgierig wordt naar die 'gratis update' of dat je denkt dat die mail echt van je bank afkomstig is (want cybercriminelen worden steeds slimmer in het nabootsen van bekende websites en bedrijven). Voordat je het weet heb je dan iets gedownload wat helemaal niet deugt. Malware kan van alles doen: meekijken wat je typt, je bestanden versleutelen, of persoonlijke gegevens stelen.

Een garantie dat je het helemaal kunt voorkomen kan niemand je geven. Wat je in ieder geval wél kunt doen is software altijd alleen via de officiële website downloaden, alleen bijlagen openen van afzenders die je vertrouwt en niet op meldingen klikken die je onder druk zetten. Een goede virusscanner helpt uiteraard ook, maar alert blijven is minstens zo belangrijk.

7. Geen back-ups maken van je bestanden

Je denkt er pas aan als het te laat is: een laptop die niet meer opstart, een harde schijf die crasht of een diefstal. Als je geen back-up hebt en er gebeurt iets met je laptop, dan ben je alles kwijt: je foto's, werk en documenten. Zorg daarom dat je regelmatig een back-up maakt. Dat kan automatisch via een clouddienst, of handmatig met een externe harde schijf. Het instellen kost je hooguit een kwartier. Doen, want de opluchting die je voelt wanneer je een back-up kunt gebruiken op het moment dat je die nodig hebt, is onbetaalbaar! 

8. Ruw omgaan met je laptop

We zijn allemaal wel eens haastig met onze laptop. Snel een usb-stick erin duwen, het scherm met één hand vanaf de zijkant openklappen, wrikken om de oplaadkabel in de poort te steken: het lijkt onschuldig, maar kan schade veroorzaken. Poorten zijn gevoelig, net als de scharnieren van je scherm. Open je laptop altijd met twee handen vanuit het midden en ga voorzichtig om met alle poorten en uitgangen. Doe je dat niet, dan kunnen ze los komen te zitten, waardoor ze uiteindelijk minder goed of helemaal niet meer hun werk kunnen doen.

©Dan74 - stock.adobe.com

9. Alles opslaan op het bureaublad

Voor het gemak bewaren veel mensen bestanden standaard op het bureaublad. Foto's, documenten, downloads – zo heb je ze meteen bij de hand. Omdat elk bureaubladpictogram apart geladen moet worden, kan dat bij oudere laptops voor merkbare vertraging zorgen tijdens het opstarten. Bij moderne laptops speelt dat probleem niet. Maar of je laptop nu oud of nieuw is: door alles maar op het bureaublad te bewaren, raak je wel het overzicht kwijt. Dus dan geldt dat 'alles bij de hand' niet meer. Integendeel: het risico dat je per ongeluk iets belangrijks weggooit, wordt groter naarmate je bureaublad voller raakt. Maak daarom mappen aan, gebruik de standaard 'Documenten'-map en archiveer wat je niet meer nodig hebt.

10. Geen wachtwoord of vergrendeling instellen

Veel mensen gebruiken hun laptop thuis of op werk, en denken daardoor geen wachtwoord nodig te hebben. Maar bij diefstal of verlies ligt je hele digitale leven open. Je mail, documenten, foto's, inloggegevens en opgeslagen wachtwoorden zijn vaak met één klik bereikbaar. Een sterk wachtwoord of pincode op je account, automatische vergrendeling na inactiviteit en versleuteling van je harde schijf maken je laptop veel veiliger. Het kost je nauwelijks extra tijd bij het opstarten, maar voorkomt grote problemen als je laptop ooit in verkeerde handen valt.

Wanneer je internet gebruikt laat je sporen na, of je dat nu wilt of niet. Hoe kom je te weten welke (privacygevoelige) informatie over jou online wordt bewaard, hoe kun je ongewenste gegevens opschonen en hoe kun je verdere datalekken voorkomen?

Iedereen heeft online een digitale voetafdruk: sporen die je vaak onbewust achterlaat, zoals socialmediaprofielen, oude accounts, zoekresultaten en forumberichten. Dit kan niet alleen vervelend zijn, maar ook je reputatie schaden. Werkgevers, klanten of kennissen kunnen je immers googelen, en zulke gegevens kunnen bovendien misbruikt worden voor ongewenste reclame, identiteitsdiefstal of doxing (het openbaar maken van persoonlijke gegevens).

Voordat je gegevens kunt opschonen, moet je eerst weten wat er over jou online staat. We beginnen daarom met het in kaart brengen van je online aanwezigheid. Daarna zien we hoe je ongewenste informatie kunt verwijderen of anonimiseren. Tot slot gaan we nog wat proactiever te werk: we beveiligen actieve accounts beter, en verbeteren onze digitale anonimiteit met verschillende tools en technieken.

1 Egotrip

Een logische eerste stap om online informatie over jezelf op te sporen is een rondje ‘egosurfen’. Gebruik diverse zoekmachines en eventueel AI-chatbots met online zoekfunctionaliteit om te zoeken naar je eigen (bedrijfs)naam, e-mailadres, telefoonnummer en (oude) gebruikersnamen. Voeg extra termen toe zoals profielnaam, contact of cv om gerichter te zoeken. Doe dit zowel ingelogd als uitgelogd, of in incognitomodus om gepersonaliseerde zoekresultaten te omzeilen.

Er zijn ook enkele tools die je hierbij kunnen helpen, zoals Google Alerts. Meld je aan met je Google-account en vul een of meerdere termen in, zoals je naam of e-mailadres. Je krijgt dan automatisch een e-mail wanneer die termen op nieuwe websites verschijnen. Via Opties tonen kun je onder meer de frequentie en regio instellen.

We raden je ook aan diensten als Scattered Secrets en Have I Been Pwned te gebruiken om na te gaan of je e-mailadres voorkomt in een gehackte database. Bij deze laatste kun je je via Notify me via e-mail op de hoogte laten houden.

Helaas: dit e-mailadres (onleesbaar gemaakt voor onze eigen privacy) komt voor in minstens zestien datalekken.

2 Accounts

Zoek ook (varianten van) je naam op socialmediaplatformen waarop je actief bent geweest en in forums waarop je ooit hebt gepost. Maak hiervoor ook gebruik van www.namechk.com: vul je gebruikersnaam of e-mailadres in en controleer in één keer of deze voorkomt in onder meer negentig socialmedia-accounts.

Klik hiervoor op Check Username en indien van toepassing op Show more: rode items geven aan de deze naam of dit adres al in gebruik is. Controleer tevens je oude e-mails op mogelijke accounts door naar termen als welkom, account, bevestiging en registratie te zoeken. Je kunt ook filters in je e-mailclient gebruiken om accounts van specifieke domeinen te vinden.

Ga na bij welke sociale media je naam of e-mailadres voorkomt.

3 Handmatig verwijderen

Kom je informatie tegen die je liever niet online ziet, dan kun je deze handmatig verwijderen na aanmelding bij sociale media of forums.

Bij Facebook meld je je aan via de site of app, klik je op je profielfoto en kies je Instellingen en privacy / Activiteitenlogboek. Met de filters zoek je snel naar Je berichten, foto’s en video’s of Opmerkingen en reacties. Ongewenste items verwijder of archiveer je hier, zodat ze niet langer zichtbaar zijn op je tijdlijn.

Ook bij Instagram kun je berichten en video’s handmatig weghalen. Klik op het menu met de drie puntjes bij een foto en kies Verwijderen. Controleer meteen je tag-instellingen via Instellingen en privacy, ga naar Tags en vermeldingen en activeer Tags handmatig goedkeuren.

Oude tweets verwijderen op X werkt vergelijkbaar. Gebruik in de zoekbalk een zoekterm zoals deze om snel oude tweets te vinden en verwijderen:

Bij LinkedIn gaat dit op vergelijkbare manier, met Bijdrage Verwijderen. Met een zoekterm als from:<je_gebruikersnaam> zoek je hier gericht naar oudere berichten.

Ga ook na of je oude berichten, zoals reacties op nieuwswebsites of blogs, kunt aanpassen of verwijderen.

Je kunt de filters van het activiteitenlogboek in Facebook gebruiken.

4 In bulk verwijderen

Handmatig berichten verwijderen op sociale media kost veel tijd als je meerdere items tegelijk wilt wissen. In dat geval kun je tools gebruiken die dit proces in bulk automatiseren. Let op dat sommige sociale media je account (tijdelijk) kunnen beperken als je te veel acties in korte tijd uitvoert. Doe dit dus stapsgewijs.

Een tool die dit ondersteunt voor bijna dertig sociale media is Redact (gratis met beperkingen, de Premium-versie kost circa omgerekend zo’n 7,50 euro per maand). Installeer de app en meld je aan. Klik op Delete from + Services en voeg de gewenste diensten toe, zoals Facebook of Twitter (X). Selecteer een dienst en log in. Via Scan Browser kan Redact mogelijk automatisch inloggen.

We nemen X als voorbeeld: kies de categorieën die je wilt verwijderen, zoals Tweets, Retweets en Likes, en bepaal de gewenste periode. Selecteer veiligheidshalve Select & Delete en klik op Start Selecting. Bevestig je keuze, selecteer de items (of klik op Select All) en klik op Delete x items.

Andere tools richten zich op bulkverwijderingen voor een specifiek platform, zoals TweetDelete voor X (de gratis versie heeft wel beperkingen).

Voor Instagram is eigenlijk geen externe tool nodig. Open de Instagram-app, tik op je profielfoto onderaan, open het menu en scrol naar Je Activiteit. In de rubriek Inhoud die je hebt gedeeld kun je onder meer alle gewenste Berichten en Reels selecteren en vervolgens archiveren of verwijderen.

Redact laat bulkverwijderingen toe op een groot aantal socialmediaplatformen.

5 Account verwijderen

Verwijder oude accounts, zeker als ze zwakke wachtwoorden gebruiken en daardoor kwetsbaar zijn voor hackers. Eerder is al besproken hoe je deze kunt opsporen. Controleer ook je wachtwoordmanager, of dit nu een externe beheerdienst is of de ingebouwde functie van je browser. Loop al je browsers na als je er meerdere gebruikt.

In Chrome bijvoorbeeld vind je deze via Instellingen /Automatisch invullen en wachtwoorden / Google Wachtwoordmanager en in Edge via Instellingen / Profielen / Wachtwoorden.

Controleer daarnaast het referentiebeheer van Windows zelf: open Configuratiescherm, ga naar Gebruikersaccounts en klik op Referentiebeheer. Bij Webreferenties kun je de opgeslagen accounts bekijken.

Op www.justdelete.me staan instructies voor het verwijderen van accounts bij bijna vijfhonderd webdiensten. Kleurcodes geven aan hoe eenvoudig het proces is, variërend van groen (eenvoudig), over geel en rood tot zwart (zeer moeilijk).

Een meer geautomatiseerde optie is bijvoorbeeld Mine. Na je autorisatie doorzoekt die bijvoorbeeld je Gmail-berichten om diensten te vinden waar je mogelijk een account hebt. Vervolgens kun je deze snel (laten) afsluiten. Je moet Mine uiteraard vertrouwen en op een demo na is de dienst niet gratis (circa 14 euro per jaar).

Kleurcodes geven aan hoe lastig het is om een account te verwijderen.

6 Ontkoppeling

Bij het opruimen van oude en overtollige accounts is het ook verstandig om te controleren welke diensten of webapps aan je Google-, Microsoft- of Facebook-account zijn gekoppeld. Sommige apps verzamelen namelijk onnodig veel gegevens of verhogen het risico op datalekken en ongewenste toegang.

Voor Google meld je je aan via https://myaccount.google.com/permissions, selecteer je een app of dienst, en bevestig je dat je alle connectie hiermee wilt verwijderen. Bij Microsoft ga je naar https://account.live.com/consent/manage en verwijder je ongewenste diensten. Voor Facebook ga je naar https://www.facebook.com/settings?tab=applications en klik je tweemaal op Verwijderen bij een app of dienst.

Overbodige koppelingen haal je het best zo snel mogelijk weg.

7 Anonimiseren

Als volledig verwijderen niet lukt, kun je proberen informatie te anonimiseren of in ieder geval minder zichtbaar te maken. Je kunt bijvoorbeeld initialen of een alternatieve naam gebruiken in plaats van je volledige naam, en overtollige persoonsgegevens schrappen. Sommige diensten, zoals Google en Facebook, bieden een privacy-tool om je instellingen te beheren.

Bij Facebook doorloop je via vijf knoppen de belangrijkste privacy-instellingen. Klik in het startvenster op het menu met de drie puntjes en selecteer Herinnering instellen om de meldingsfrequentie voor deze controle te bepalen.

Bekijk bij Google je tijdlijngegevens en YouTube-geschiedenis, en geef aan wat er met je gegevens moet gebeuren als je je account niet langer gebruikt (je zogeheten inactiviteitsvoorkeuren).

De privacycontrole van Facebook is een goed uitgangspunt om bepaalde informatie minder zichtbaar te maken.

8 Wachtwoordbeheer

Je weet nu hoe je persoonsinformatie op sites en webapps kunt verwijderen of minder zichtbaar maken, maar het is minstens zo belangrijk om te voorkomen dat je digitale voetafdruk opnieuw groeit door ongewenste tracking, datalekken of hacks. In de rest van dit artikel belichten we enkele technieken die preventief werken en je digitale anonimiteit verbeteren door zo weinig mogelijk sporen achter te laten.

Een sterke accountbeveiliging is daarbij essentieel. Dit betekent unieke, sterke wachtwoorden voor elk account. In de praktijk is dat lastig, maar wachtwoordmanagers kunnen helpen. Goede en ook gratis tools zijn bijvoorbeeld Bitwarden, KeePassXC en NordPass.

KeePassXC is volledig gratis en opensource, maar heeft geen ingebouwde cloudsync. Dit kun je oplossen door je digitale kluis met accountgegevens in een gesynchroniseerde map van Google Drive of OneDrive te plaatsen. In KeePassXC kun je ook inlogaccounts uit de wachtwoordmanager van je browser importeren. Hiervoor exporteer je ze doorgaans eerst naar een csv-bestand (in Chrome via Instellingen / Automatisch invullen en wachtwoorden / Google Wachtwoordmanager waar je Instellingen kiest en op Bestand downloaden klikt).

Daarnaast bevat KeePassXC een browserextensie voor Firefox en Chromium-browsers, waarmee je wachtwoorden automatisch inlogvelden op een webpagina kunt laten invullen.

Stop al je inloggegevens in één digitale kluis met een stevig hoofdwachtwoord.

9 Cookies en fingerprinting

Je browser is waarschijnlijk je voornaamste toegangspoort tot internet, en veel websites proberen je (apparaat) te identificeren om je beter te traceren en gerichte advertenties te tonen. Hiervoor gebruiken ze onder meer trackingcookies en fingerprinting-technieken. Je kunt gerust zelf testen hoe uniek en herkenbaar je browser is via sites als Cover Your Tracks, AmIUnique en de diverse tests op BrowserLeaks.

Uitgelogd blijven bij diensten als Google helpt al om tracking te beperken, maar je kunt ook een specifieke browserextensie installeren die advertenties en trackers blokkeert. Een van de beste was uBlock Origin, al werkt deze door technische aanpassingen niet meer in de meeste Chromium-browsers. Alternatieven zijn uBlock Origin Lite en AdGuard, beide beschikbaar in de officiële webstores voor Chromium-browsers en Firefox.

Je kunt ook een browser gebruiken die meer privacygericht is dan standaardbrowsers, zoals Brave. Deze gebruikt standaard een privacyvriendelijke zoekmachine, zoals Brave Search of eventueel DuckDuckGo.

Het configuratiescherm van uBlock Origin Lite.

10 VPN

Veel trackers en diensten identificeren je (apparaat) ook op basis van je ip-adres. Om dit te voorkomen, kun je een VPN gebruiken. Dit maskeert je eigen ip-adres, zodat websites en online diensten alleen het ip-adres van de VPN-server zien. Een VPN lost niets op tegen traceercookies of fingerprinting, maar helpt dus wel om je locatie en identiteit te verbergen.

Zelf een VPN hosten op je eigen netwerk heeft voor dit doeleinde weinig zin, omdat je eigen publieke ip-adres dan nog steeds wordt doorgegeven. Een VPN op een externe VPS (Virtual Private Server) is een optie, maar vereist wel wat technische kennis.

Gebruiksvriendelijker en flexibeler zijn commerciële VPN-diensten zoals Mullvad VPN, NordVPN en Proton VPN. Deze kun je binnen enkele minuten installeren op zowel desktop als mobiel. Je hoeft hooguit een client-app te installeren, je aan te melden en een geschikte VPN-server te selecteren.

Het Zweedse Mullvad VPN kost 5 euro per maand (en is maandelijks opzegbaar).

11 E-mail

Bij registratie op een dienst of web-app moet je vaak persoonlijke gegevens opgeven, waaronder vaak je e-mailadres. Hoewel je minimale of zelfs valse informatie kunt gebruiken, worden inloggegevens of verificatiemails meestal naar je e-mail gestuurd. Je echte adres opgeven vergroot helaas het risico op spam of phishing, omdat zulke databanken verkocht of gehackt kunnen worden.

Sommige mailproviders bieden de mogelijkheid om e-mailaliassen aan te maken. Bij Gmail kan dit eenvoudig: als je adres mijnnaam@gmail.com is, kun je een alias maken met mijnnaam+<willekeurig_woord>@gmail.com en zo binnenkomende berichten filteren. Ook veel andere (vooral betaalde) mailproviders bieden aliassen aan, maar net als bij Gmail verraden die nog steeds je domeinnaam (<alias>@<je_domein>.nl).

Sommige providers, zoals Fastmail, ondersteunen gemaskeerde e-mailadressen. Hierbij wordt een willekeurig adres (iets@fastmail.com) gegenereerd dat alle binnenkomende mail naar je echte adres doorstuurt zolang je deze koppeling intact laat.

Er bestaan ook gratis wegwerpadressen, zoals www.trashmail.com (na registratie), maar je moet er wel op vertrouwen dat zo’n dienst je adres niet doorverkoopt. Een alternatief is bijvoorbeeld nog www.10minutemail.com of www.maildrop.cc, maar hier zijn ontvangen mails op de website tijdelijk openbaar zichtbaar.

Een wegwerpadres via Trashmail: je moet zo’n dienst dan wel vertrouwen.