Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma’s van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: DVDStyler - Op het menu

Geschikt voor: Windows

Alhoewel de verkoop van dvd’s jaar in jaar uit afneemt en steeds meer mensen films en series streamen, kan de dvd-speler voor velen nog lang niet bij het afval. Dvd’s vormen namelijk nog altijd een graag gebruikt medium om eigen beeldmateriaal op te slaan. Niet iedereen beschikt immers over een mediaspeler om dergelijke beelden op tv te vertonen.

Wie (oude) vakantievideo’s of zelfs gedigitaliseerde beelden van de oude filmcamera wil afspelen op dvd heeft niet veel nodig. Een simpel brandprogramma klaart die klus. Heb je echter veel moeite gedaan of zelfs geld uitgegeven om die oude beelden levend te houden, dan wil je ze natuurlijk ook graag in een mooi jasje presenteren, zeker wanneer je ook je video mooi gemonteerd hebt.

In dat geval wil je dat je die beelden ook toegankelijk kunt maken via fraai ogende menu’s waarmee je direct kunt navigeren naar de fragmenten die je wilt bekijken. Met DVDStyler kan iedereen dit soort menu’s zelf maken. Heb je daar geen zin in, dan zijn er sjablonen in allerlei stijlen. Het eindproduct kun je direct vanuit DVDStyler branden.

©PXimport

Tip 02: Redo Rescue - Herstel

Geschikt voor: Windows, macOS, Linux

Je pc behoort inmiddels tot een van de eerste levensbehoeften, je hebt het apparaat voor van alles nodig. Je moet er toch niet aan denken dat je van het ene op het andere moment geen toegang meer hebt tot je pc! Zo’n calamiteit kan vele oorzaken hebben: een gecrashte harde schijf, abusievelijk gewiste bestanden, een ransomware-aanval en ga zo maar door.

Om zo’n crisis het hoofd te bieden, is het nuttig om een reddingsboei te hebben die niet afhangt van de gezondheid van Windows of je systeemschijf. Redo Rescue is zo’n boei.

Redo download je in de vorm van een iso-bestand dat je op een opstartbare usb-stick kunt zetten of op een schijf kunt branden. Wanneer je hiermee je systeem start, dan wordt er een compacte Linux-variant geladen die is voorzien van back-up- en herstelsoftware. Deze benader je vanuit een eenvoudig menu.

Met de back-upsoftware kun je een exacte kopie van je (systeem)schijf maken en deze bijvoorbeeld wegschrijven naar een externe harde schijf. Doet zich een ramp voor, dan kun je deze langs dezelfde weg terugzetten. Redo ondersteunt ook UEFI Secure Boot.

©PXimport

Tip 03: AdvancedRun - Op commando

Geschikt voor: Windows 

Doorgaans start je een programma gewoon door op het pictogram te klikken. Vereist dat programma daarbij speciale rechten of een andere compatibiliteitsmodus, dan kun je dat eenvoudig via Eigenschappen aanpassen. Gevorderde pc-gebruikers zullen echter regelmatig programma’s willen kunnen starten met bepaalde parameters of andere speciale instellingen. Binnen Windows moet je dan diep graven. AdvancedRun maakt het je een stuk gemakkelijker.

In AdvancedRun geef je het exe-bestand op dat je wilt uitvoeren en vervolgens kun je daaraan allerlei kenmerken toevoegen. Niet alleen kun je parameters opgeven (handig voor zogeheten command-line-programma’s) maar ook de prioriteit instellen en aangeven als welke gebruiker het programma moet worden gestart. Voor programma’s die in een variabel venster openen kun je daarnaast grootte en positie vooraf opgeven. Je zo kunt zelfs programma’s op afstand starten op andere pc’s in je netwerk of met aangepaste omgevingsvariabelen.

Al dit soort speciale instellingen kun je bovendien opslaan in een configuratiebestand, zodat je ze eenvoudig kunt hergebruiken. Let op: niet elke versie van Windows ondersteunt al deze mogelijkheden, maar wat in elke Windows werkt, vergemakkelijkt het leven van de gevorderde gebruiker.

©PXimport

Tip 04: DNSQuerySniffer - Contactonderzoek

Geschikt voor: Windows 

Wanneer er een nieuwe variant van het coronavirus opduikt, is het zaak om te achterhalen hoe de verspreiding heeft plaatsgevonden. Daarvoor wordt bron- en contactonderzoek gedaan. Maar hoe zit dat eigenlijk met mogelijke narigheid op je pc? Sinds onze computers voortdurend met internet zijn verbonden, hebben ze gedurende de dag contact met een lange lijst aan andere machines en de gemiddelde gebruiker heeft geen idee welke dat zijn.

Ben je nieuwsgierig naar al die contacten of vermoed je dat je pc wellicht besmet is met bijvoorbeeld een trojan die van buitenaf wordt aangestuurd om kwaadaardige opdrachten uit te voeren, dan kun je al dat verkeer in de gaten houden met DNSQuerySniffer.

Voordat je pc contact kan maken met een ander apparaat, moet het adres daarvan worden opgevraagd bij een DNS-server. Zoals de naam al doet vermoeden, houdt DNSQuerySniffer al die adresverzoeken in de gaten en verzamelt ze voor je in een lange lijst die je desgewenst ook kunt exporteren. Laat je het programma een paar uur draaien dan krijg je een goed beeld van alle contacten die je pc heeft gelegd.

©PXimport

Tip 05: MathMod - Dimensie

Geschikt voor: Windows 

Al in 1884 publiceerde de Britse docent Edwin Abbott zijn beroemd geworden roman ‘Flatland’ (Nederlands: ‘Platland’) die nog altijd wordt uitgegeven. Hierin probeert hij de lezer het bestaan van hogere dimensies uit te leggen. Na het verschijnen van ‘Flatland’ zou het nog twintig jaar duren voor Einstein aantoonde dat de wereld inderdaad niet driedimensionaal is zoals we gewend zijn te denken, maar vierdimensionaal.

Omdat onze hersenen er niet goed voor toegerust zijn, is het moeilijk om in vier dimensies te denken. Gelukkig zijn er door de jaren vele grafische foefjes ontwikkeld om ons toch een idee te geven. Deze zijn op fraaie wijze bij elkaar gebracht in het grafiekenprogramma MathMod. Iedereen met kennis van middelbare schoolwiskunde kan hierin zelf grafieken maken, ze roteren en erop inzoomen. Via scripts en/of schuifregelaars kun je dat roteren ook in de beruchte onzichtbare vierde dimensie doen om te zien hoe dat de vorm van objecten verandert. De vele honderden voorbeelden helpen je daarbij op weg.

Naast deze mogelijkheden is MathMod sowieso een van de betere programma’s om grafieken te maken; handig voor school, studie en werk.

©PXimport

Tip 06: BootRacer - Opstarten

Geschikt voor: Windows 

Oudere lezers herinneren zich ongetwijfeld nog de tijd waarin je na het aanzetten moest wachten tot radio of tv geluid of beeld gaven. Er moest in die apparaten eerst allerlei elektronica opwarmen voordat ze bedrijfsklaar waren.

In onze pc’s hoeven er geen grote glazen buizen meer op te gloeien, maar zijn het Windows en vooral geïnstalleerde programma’s die voor de wachttijd zorgen. Die situatie is er door de jaren heen bovendien niet beter op geworden, omdat steeds meer programma’s vinden dat ze iets moeten toevoegen aan de opstartprocedure, bijvoorbeeld een automatische update-controle.

Veel van deze zaken zijn eigenlijk helemaal niet nodig en het automatisch uitvoeren ervan kan ook worden uitgesteld tot het moment waarop Windows bedrijfsklaar is.

Om een goed zicht te krijgen op hoelang het starten van Windows precies duurt en welke componenten daarbij voor het grootste oponthoud zorgen, is er Bootracer. Dit programma kan daarvan na elke pc-start een overzicht geven en vervolgens heb je allerlei mogelijkheden om het opstartproces naar je hand te zetten door zaken te verwijderen (pas wel op!) of de volgorde ervan aan te passen.

©PXimport

Tip 07: Virtual DJ 2021 - Plaatjes draaien

Geschikt voor: Windows 

Muziek afspelen op de pc gaat prima met de standaard mediaspeler, maar wanneer je meer wilt dan alleen luisteren, zul je op zoek moeten naar alternatieven. Dat geldt zeker wanneer je muziek wilt mixen voor bijvoorbeeld een feestelijke avond. Wie zich een echte dj wil wanen, kan het best terecht bij het sublieme Virtual DJ, dat jaar in jaar uit meer mogelijkheden toevoegt aan zijn toch al indrukwekkende rij met kunstjes.

Uiteraard kun je met Virtual DJ playlists maken, de nummers daaruit toewijzen aan twee verschillende spelers en deze vervolgens mixen. Muziek van nu kent vaak een constant tempo en dat hebben de meeste nummers natuurlijk niet. Het programma kan daarom zelf het ritme analyseren en op basis daarvan het tempo van het nummer dat klaarstaat aanpassen aan het nummer dat afspeelt, zodat ze naadloos in elkaar overgaan.

Nieuw en spectaculair is de mogelijkheid om partijen (zang, drums enzovoort) weg te filteren of juist naar voren te halen. Zo kun je een nummer a capella laten klinken of er juist live een karaoke-versie van maken. En dat alles is nog maar het begin.

©PXimport

Tip 08: Endlesss - Klein beginnen

Geschikt voor: iOS

Wanneer je net begint met het zelf creëren van muziek, zal niemand van je verwachten dat je meteen een symfonie in elkaar knutselt. Om mee te kunnen in de vaart der volkeren is dat ook helemaal niet nodig, want veel jongeren luisteren naar dancemuziek die gekenmerkt wordt door korte fragmentjes die voortdurend herhaald worden en alleen wat kleine variaties kennen. Zulke fragmentjes kun je zelf maken met de app Endlesss.

In Endlesss heb je de beschikking over allerlei instrumenten die zijn verdeeld in de categorieën drums, bas, solo en geluidseffecten. Deze kun je live toevoegen aan een korte audioloop. Daarbij kan Endlesss zelf de noten kwantiseren (zorgen dat ze op het juiste moment en met de juiste duur klinken). Ook kun je de noten die je speelt, beperken tot een bepaalde toonladder, zodat ze altijd goed combineren met de andere noten in het fragment.

Zo ontstaan verschillende ‘generaties’ van hetzelfde fragment en wanneer je er daarvan een aantal hebt gemaakt kun je live wisselen tussen deze generaties om voor wat variatie te zorgen. Heb je iets leuks gemaakt dan kun je dat delen.

©PXimport

Tip 09: LosslessCut - Knip

Geschikt voor: Windows, macOS, Linux

Wanneer je complexe taken met video’s wilt uitvoeren, zoals het toevoegen van titels, effecten of beeldovergangen, dan heb je een volwaardige videobewerker nodig. Voor veel toepassingen is het echter al voldoende als je wat eenvoudig knip- en plakwerk kunt doen, zonder dat je je video opnieuw moet coderen. Behalve dat dat (veel) tijd kost, zorgt het namelijk ook voor kwaliteitsverlies.

De kampioen in dit soort simpele klussen is LosslessCut. Hiermee knip je razendsnel de minder geslaagde fragmenten uit een zelfgemaakte video of reclames uit een digitaal opgenomen film. Ook kun je met dit programma videofragmenten herschikken of aan elkaar plakken en het beeld roteren.

Wil je muziek uit een gedownloade video halen, dan kan dat (net als trouwens andere sporen met informatie zoals in de video verpakte ondertitels). Audio toevoegen kan ook, dus het is eenvoudig om het oorspronkelijke geluid van je filmpje te vervangen door een muziekje.

Daarnaast kan LosslessCut snel bestandsformaten wijzigen (bijvoorbeeld van mkv naar mp4 voor het afspelen in iOS) en een video wegschrijven als losse beeldjes, zodat je er (met een extern programma) allerlei leuke dingen mee kunt.

©PXimport

Tip 10: Night Skies Premium - Beeldig

Geschikt voor: Windows

Met elke versie van Windows worden er weer nieuwe bureaubladachtergronden meegeleverd, maar het zijn er slechts een handvol. Dus ben je er op een keer wel op uitgekeken. Je kunt natuurlijk zelfgemaakte foto’s gebruiken (leuk voor wie én goed fotografeert én een goede camera heeft) of op zoek gaan naar mooie plaatjes op internet. In beide gevallen zullen die afbeeldingen waarschijnlijk moeten worden bijgesneden, omdat foto’s vaak een 4:3-beeldverhouding hebben en de meeste schermen 16:9 of zelfs nog breder.

Gelukkig kun je het schaarse aanbod van Windows gemakkelijk aanvullen met een keur aan hoogwaardige afbeeldingen in 4K-kwaliteit die je vindt in de Microsoft Store. De achtergronden die door Microsoft zelf zijn gemaakt, zijn te herkennen aan de toevoeging ‘premium’, bijvoorbeeld Night Skies Premium. Elke download uit deze serie bevat tien achtergronden van de hoogst mogelijke kwaliteit met het zelfde onderwerp. 

Behalve foto’s van mooie sterrenhemels en het noorderderlicht vind je hier bundels met berglandschappen, rivierdelta’s, woestijnen. poollandschappen, mooie stranden en nog veel meer. Open in de Microsoft Store Night Skies dan kom je via Alles weergeven eenvoudig bij alle andere bundels.

©PXimport

Tip 11: SpaceSniffer - Overzichtelijk

Geschikt voor: Windows 

Wanneer je Verkenner opent, dan zie je wel in één oogopslag hoe vol je harde schijven staan, maar achterhalen waar de grootste ruimtevreters zitten, is een heel ander verhaal. Verkenner toont immers zelfs voor mappen niet hoeveel schijfruimte ze opslokken, wat eigenlijk vreemd is.

Gelukkig bestaan er volop programma’s waarmee je deze informatie wel kunt achterhalen en een van de duidelijkste is SpaceSniffer. Die duidelijkheid zit hem vooral in het feit dat SpaceSniffer een complete harde schijf toont in de vorm van een zogeheten treemap: een rechthoek die de gehele schijf of partitie vertegenwoordigt. Deze rechthoek is vervolgens verdeeld in kleinere rechthoeken die elk een map vertegenwoordigen. Zo zie je direct welke mappen de meeste ruimte in beslag nemen. Wil je weten wat de grootste componenten binnen zo’n map zijn, dan kun je er op dubbelklikken.

Voor nog meer duidelijkheid is er een speciale weergave voor bestandstypen. Hierin krijgen bestanden van een bepaald soort (video, audio enzovoort) een eigen kleurtje.

Op elke map en elk bestand dat SpaceSniffer toont, kun je rechtsklikken om toegang te krijgen tot de gebruikelijke Verkenner-functies.

©PXimport

Tip 12: Nexusfile - Bestandsbeheer

Geschikt voor: Windows 

Al sinds het dos-tijdperk blijkt dat ervaren pc-gebruikers het liefst hun bestanden beheren in een weergave waarin ze twee mappen kunnen vergelijken. Dat verklaart ook waarom de oorspronkelijke software waarin dit idee werd toegepast (Norton Commander) een enorm aantal navolgers kreeg, waarvan vele gratis. Gek genoeg heeft Microsoft er nooit brood in gezien dit principe over te nemen, zodat we na bijna dertig jaar Windows nog altijd handmatig twee Verkenner-vensters moeten openen.

Onder de vele Verkenner-alternatieven die wél twee vensters naast elkaar bieden, komt Nexusfile het dichtst in de buurt van het oorspronkelijke product van Norton. Dat komt deels door het gebruik van eigen sneltoetsen (die onder in het scherm worden weergegeven) maar toch vooral door het kleurenschema, dat sterk herinnert aan het aloude dos-tijdperk. Dat kleurenschema kun je overigens gemakkelijk aanpassen, dus wil je liever de witte achtergrond van Verkenner, dan is dat snel geregeld. De gebruikte kleuren dienen voor het snel herkennen van allerlei soorten bestanden en je kunt er je eigen favorieten aan toevoegen.

NexusFilebiedt alle gebruikelijke beheermogelijkheden inclusief het uitpakken van bestanden.

©PXimport

Gevaarlijk?

Bij sommige freeware kun je een enge waarschuwing van je beveiligingsprogramma verwachten. Laat je niet afschrikken, maar lees goed wat er aan de hand is en of je dit logisch vindt. Programma’s maken bijvoorbeeld verbinding met internet. Deze actie kan al een reactie uitlokken bij je beveiliger. Ook voor software die relatief nieuw is of wordt aangeduid als ‘zeldzaam’ kan je beveiliger een waarschuwing geven. Vertrouw je de download? Laat het programma dan uitvoeren. Voel je twijfel? Laat je download onderzoeken door www.virustotal.com, dat doen wij ook. Deze dienst controleert je programma met meer dan vijftig beveiligingsprogramma’s. Zo zie je snel of je te maken hebt met een risico, of met een overijverig beveiligingsprogramma.

©PXimport

Niet te snel klikken

We zien het helaas te vaak en het zou verboden moeten worden: installatieprocedures die extra programma’s bundelen en zomaar aanpassingen doen. Je probeert een programma uit en voor je het weet is de homepage van je browser aangepast en ben je een aantal ongewenste programma’s rijker. Deze handelswijze heet in de volksmond ‘achterbaks’, maar de nette aanduiding is ‘potentially unwanted program’ (pup). Steeds meer beveiligingsprogramma’s letten hierop als je iets probeert te installeren. Wij gebruiken Unchecky om ‘verkeerde vinkjes’ op te merken. Je kunt de extra’s ook zelf voorkomen. Download een programma bijvoorbeeld alleen via de website van de makers. Kies altijd voor de geavanceerde of aangepaste installatie. Zo kun je goed nakijken welke opties er actief zijn. Verwijder de vinkjes bij aanpassingen/programma’s die je als ongewenst beschouwt of keur de aanpassing op een andere manier af.

©PXimport

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.