Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma’s van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: DVDStyler - Op het menu

Geschikt voor: Windows

Alhoewel de verkoop van dvd’s jaar in jaar uit afneemt en steeds meer mensen films en series streamen, kan de dvd-speler voor velen nog lang niet bij het afval. Dvd’s vormen namelijk nog altijd een graag gebruikt medium om eigen beeldmateriaal op te slaan. Niet iedereen beschikt immers over een mediaspeler om dergelijke beelden op tv te vertonen.

Wie (oude) vakantievideo’s of zelfs gedigitaliseerde beelden van de oude filmcamera wil afspelen op dvd heeft niet veel nodig. Een simpel brandprogramma klaart die klus. Heb je echter veel moeite gedaan of zelfs geld uitgegeven om die oude beelden levend te houden, dan wil je ze natuurlijk ook graag in een mooi jasje presenteren, zeker wanneer je ook je video mooi gemonteerd hebt.

In dat geval wil je dat je die beelden ook toegankelijk kunt maken via fraai ogende menu’s waarmee je direct kunt navigeren naar de fragmenten die je wilt bekijken. Met DVDStyler kan iedereen dit soort menu’s zelf maken. Heb je daar geen zin in, dan zijn er sjablonen in allerlei stijlen. Het eindproduct kun je direct vanuit DVDStyler branden.

©PXimport

Tip 02: Redo Rescue - Herstel

Geschikt voor: Windows, macOS, Linux

Je pc behoort inmiddels tot een van de eerste levensbehoeften, je hebt het apparaat voor van alles nodig. Je moet er toch niet aan denken dat je van het ene op het andere moment geen toegang meer hebt tot je pc! Zo’n calamiteit kan vele oorzaken hebben: een gecrashte harde schijf, abusievelijk gewiste bestanden, een ransomware-aanval en ga zo maar door.

Om zo’n crisis het hoofd te bieden, is het nuttig om een reddingsboei te hebben die niet afhangt van de gezondheid van Windows of je systeemschijf. Redo Rescue is zo’n boei.

Redo download je in de vorm van een iso-bestand dat je op een opstartbare usb-stick kunt zetten of op een schijf kunt branden. Wanneer je hiermee je systeem start, dan wordt er een compacte Linux-variant geladen die is voorzien van back-up- en herstelsoftware. Deze benader je vanuit een eenvoudig menu.

Met de back-upsoftware kun je een exacte kopie van je (systeem)schijf maken en deze bijvoorbeeld wegschrijven naar een externe harde schijf. Doet zich een ramp voor, dan kun je deze langs dezelfde weg terugzetten. Redo ondersteunt ook UEFI Secure Boot.

©PXimport

Tip 03: AdvancedRun - Op commando

Geschikt voor: Windows 

Doorgaans start je een programma gewoon door op het pictogram te klikken. Vereist dat programma daarbij speciale rechten of een andere compatibiliteitsmodus, dan kun je dat eenvoudig via Eigenschappen aanpassen. Gevorderde pc-gebruikers zullen echter regelmatig programma’s willen kunnen starten met bepaalde parameters of andere speciale instellingen. Binnen Windows moet je dan diep graven. AdvancedRun maakt het je een stuk gemakkelijker.

In AdvancedRun geef je het exe-bestand op dat je wilt uitvoeren en vervolgens kun je daaraan allerlei kenmerken toevoegen. Niet alleen kun je parameters opgeven (handig voor zogeheten command-line-programma’s) maar ook de prioriteit instellen en aangeven als welke gebruiker het programma moet worden gestart. Voor programma’s die in een variabel venster openen kun je daarnaast grootte en positie vooraf opgeven. Je zo kunt zelfs programma’s op afstand starten op andere pc’s in je netwerk of met aangepaste omgevingsvariabelen.

Al dit soort speciale instellingen kun je bovendien opslaan in een configuratiebestand, zodat je ze eenvoudig kunt hergebruiken. Let op: niet elke versie van Windows ondersteunt al deze mogelijkheden, maar wat in elke Windows werkt, vergemakkelijkt het leven van de gevorderde gebruiker.

©PXimport

Tip 04: DNSQuerySniffer - Contactonderzoek

Geschikt voor: Windows 

Wanneer er een nieuwe variant van het coronavirus opduikt, is het zaak om te achterhalen hoe de verspreiding heeft plaatsgevonden. Daarvoor wordt bron- en contactonderzoek gedaan. Maar hoe zit dat eigenlijk met mogelijke narigheid op je pc? Sinds onze computers voortdurend met internet zijn verbonden, hebben ze gedurende de dag contact met een lange lijst aan andere machines en de gemiddelde gebruiker heeft geen idee welke dat zijn.

Ben je nieuwsgierig naar al die contacten of vermoed je dat je pc wellicht besmet is met bijvoorbeeld een trojan die van buitenaf wordt aangestuurd om kwaadaardige opdrachten uit te voeren, dan kun je al dat verkeer in de gaten houden met DNSQuerySniffer.

Voordat je pc contact kan maken met een ander apparaat, moet het adres daarvan worden opgevraagd bij een DNS-server. Zoals de naam al doet vermoeden, houdt DNSQuerySniffer al die adresverzoeken in de gaten en verzamelt ze voor je in een lange lijst die je desgewenst ook kunt exporteren. Laat je het programma een paar uur draaien dan krijg je een goed beeld van alle contacten die je pc heeft gelegd.

©PXimport

Tip 05: MathMod - Dimensie

Geschikt voor: Windows 

Al in 1884 publiceerde de Britse docent Edwin Abbott zijn beroemd geworden roman ‘Flatland’ (Nederlands: ‘Platland’) die nog altijd wordt uitgegeven. Hierin probeert hij de lezer het bestaan van hogere dimensies uit te leggen. Na het verschijnen van ‘Flatland’ zou het nog twintig jaar duren voor Einstein aantoonde dat de wereld inderdaad niet driedimensionaal is zoals we gewend zijn te denken, maar vierdimensionaal.

Omdat onze hersenen er niet goed voor toegerust zijn, is het moeilijk om in vier dimensies te denken. Gelukkig zijn er door de jaren vele grafische foefjes ontwikkeld om ons toch een idee te geven. Deze zijn op fraaie wijze bij elkaar gebracht in het grafiekenprogramma MathMod. Iedereen met kennis van middelbare schoolwiskunde kan hierin zelf grafieken maken, ze roteren en erop inzoomen. Via scripts en/of schuifregelaars kun je dat roteren ook in de beruchte onzichtbare vierde dimensie doen om te zien hoe dat de vorm van objecten verandert. De vele honderden voorbeelden helpen je daarbij op weg.

Naast deze mogelijkheden is MathMod sowieso een van de betere programma’s om grafieken te maken; handig voor school, studie en werk.

©PXimport

Tip 06: BootRacer - Opstarten

Geschikt voor: Windows 

Oudere lezers herinneren zich ongetwijfeld nog de tijd waarin je na het aanzetten moest wachten tot radio of tv geluid of beeld gaven. Er moest in die apparaten eerst allerlei elektronica opwarmen voordat ze bedrijfsklaar waren.

In onze pc’s hoeven er geen grote glazen buizen meer op te gloeien, maar zijn het Windows en vooral geïnstalleerde programma’s die voor de wachttijd zorgen. Die situatie is er door de jaren heen bovendien niet beter op geworden, omdat steeds meer programma’s vinden dat ze iets moeten toevoegen aan de opstartprocedure, bijvoorbeeld een automatische update-controle.

Veel van deze zaken zijn eigenlijk helemaal niet nodig en het automatisch uitvoeren ervan kan ook worden uitgesteld tot het moment waarop Windows bedrijfsklaar is.

Om een goed zicht te krijgen op hoelang het starten van Windows precies duurt en welke componenten daarbij voor het grootste oponthoud zorgen, is er Bootracer. Dit programma kan daarvan na elke pc-start een overzicht geven en vervolgens heb je allerlei mogelijkheden om het opstartproces naar je hand te zetten door zaken te verwijderen (pas wel op!) of de volgorde ervan aan te passen.

©PXimport

Tip 07: Virtual DJ 2021 - Plaatjes draaien

Geschikt voor: Windows 

Muziek afspelen op de pc gaat prima met de standaard mediaspeler, maar wanneer je meer wilt dan alleen luisteren, zul je op zoek moeten naar alternatieven. Dat geldt zeker wanneer je muziek wilt mixen voor bijvoorbeeld een feestelijke avond. Wie zich een echte dj wil wanen, kan het best terecht bij het sublieme Virtual DJ, dat jaar in jaar uit meer mogelijkheden toevoegt aan zijn toch al indrukwekkende rij met kunstjes.

Uiteraard kun je met Virtual DJ playlists maken, de nummers daaruit toewijzen aan twee verschillende spelers en deze vervolgens mixen. Muziek van nu kent vaak een constant tempo en dat hebben de meeste nummers natuurlijk niet. Het programma kan daarom zelf het ritme analyseren en op basis daarvan het tempo van het nummer dat klaarstaat aanpassen aan het nummer dat afspeelt, zodat ze naadloos in elkaar overgaan.

Nieuw en spectaculair is de mogelijkheid om partijen (zang, drums enzovoort) weg te filteren of juist naar voren te halen. Zo kun je een nummer a capella laten klinken of er juist live een karaoke-versie van maken. En dat alles is nog maar het begin.

©PXimport

Tip 08: Endlesss - Klein beginnen

Geschikt voor: iOS

Wanneer je net begint met het zelf creëren van muziek, zal niemand van je verwachten dat je meteen een symfonie in elkaar knutselt. Om mee te kunnen in de vaart der volkeren is dat ook helemaal niet nodig, want veel jongeren luisteren naar dancemuziek die gekenmerkt wordt door korte fragmentjes die voortdurend herhaald worden en alleen wat kleine variaties kennen. Zulke fragmentjes kun je zelf maken met de app Endlesss.

In Endlesss heb je de beschikking over allerlei instrumenten die zijn verdeeld in de categorieën drums, bas, solo en geluidseffecten. Deze kun je live toevoegen aan een korte audioloop. Daarbij kan Endlesss zelf de noten kwantiseren (zorgen dat ze op het juiste moment en met de juiste duur klinken). Ook kun je de noten die je speelt, beperken tot een bepaalde toonladder, zodat ze altijd goed combineren met de andere noten in het fragment.

Zo ontstaan verschillende ‘generaties’ van hetzelfde fragment en wanneer je er daarvan een aantal hebt gemaakt kun je live wisselen tussen deze generaties om voor wat variatie te zorgen. Heb je iets leuks gemaakt dan kun je dat delen.

©PXimport

Tip 09: LosslessCut - Knip

Geschikt voor: Windows, macOS, Linux

Wanneer je complexe taken met video’s wilt uitvoeren, zoals het toevoegen van titels, effecten of beeldovergangen, dan heb je een volwaardige videobewerker nodig. Voor veel toepassingen is het echter al voldoende als je wat eenvoudig knip- en plakwerk kunt doen, zonder dat je je video opnieuw moet coderen. Behalve dat dat (veel) tijd kost, zorgt het namelijk ook voor kwaliteitsverlies.

De kampioen in dit soort simpele klussen is LosslessCut. Hiermee knip je razendsnel de minder geslaagde fragmenten uit een zelfgemaakte video of reclames uit een digitaal opgenomen film. Ook kun je met dit programma videofragmenten herschikken of aan elkaar plakken en het beeld roteren.

Wil je muziek uit een gedownloade video halen, dan kan dat (net als trouwens andere sporen met informatie zoals in de video verpakte ondertitels). Audio toevoegen kan ook, dus het is eenvoudig om het oorspronkelijke geluid van je filmpje te vervangen door een muziekje.

Daarnaast kan LosslessCut snel bestandsformaten wijzigen (bijvoorbeeld van mkv naar mp4 voor het afspelen in iOS) en een video wegschrijven als losse beeldjes, zodat je er (met een extern programma) allerlei leuke dingen mee kunt.

©PXimport

Tip 10: Night Skies Premium - Beeldig

Geschikt voor: Windows

Met elke versie van Windows worden er weer nieuwe bureaubladachtergronden meegeleverd, maar het zijn er slechts een handvol. Dus ben je er op een keer wel op uitgekeken. Je kunt natuurlijk zelfgemaakte foto’s gebruiken (leuk voor wie én goed fotografeert én een goede camera heeft) of op zoek gaan naar mooie plaatjes op internet. In beide gevallen zullen die afbeeldingen waarschijnlijk moeten worden bijgesneden, omdat foto’s vaak een 4:3-beeldverhouding hebben en de meeste schermen 16:9 of zelfs nog breder.

Gelukkig kun je het schaarse aanbod van Windows gemakkelijk aanvullen met een keur aan hoogwaardige afbeeldingen in 4K-kwaliteit die je vindt in de Microsoft Store. De achtergronden die door Microsoft zelf zijn gemaakt, zijn te herkennen aan de toevoeging ‘premium’, bijvoorbeeld Night Skies Premium. Elke download uit deze serie bevat tien achtergronden van de hoogst mogelijke kwaliteit met het zelfde onderwerp. 

Behalve foto’s van mooie sterrenhemels en het noorderderlicht vind je hier bundels met berglandschappen, rivierdelta’s, woestijnen. poollandschappen, mooie stranden en nog veel meer. Open in de Microsoft Store Night Skies dan kom je via Alles weergeven eenvoudig bij alle andere bundels.

©PXimport

Tip 11: SpaceSniffer - Overzichtelijk

Geschikt voor: Windows 

Wanneer je Verkenner opent, dan zie je wel in één oogopslag hoe vol je harde schijven staan, maar achterhalen waar de grootste ruimtevreters zitten, is een heel ander verhaal. Verkenner toont immers zelfs voor mappen niet hoeveel schijfruimte ze opslokken, wat eigenlijk vreemd is.

Gelukkig bestaan er volop programma’s waarmee je deze informatie wel kunt achterhalen en een van de duidelijkste is SpaceSniffer. Die duidelijkheid zit hem vooral in het feit dat SpaceSniffer een complete harde schijf toont in de vorm van een zogeheten treemap: een rechthoek die de gehele schijf of partitie vertegenwoordigt. Deze rechthoek is vervolgens verdeeld in kleinere rechthoeken die elk een map vertegenwoordigen. Zo zie je direct welke mappen de meeste ruimte in beslag nemen. Wil je weten wat de grootste componenten binnen zo’n map zijn, dan kun je er op dubbelklikken.

Voor nog meer duidelijkheid is er een speciale weergave voor bestandstypen. Hierin krijgen bestanden van een bepaald soort (video, audio enzovoort) een eigen kleurtje.

Op elke map en elk bestand dat SpaceSniffer toont, kun je rechtsklikken om toegang te krijgen tot de gebruikelijke Verkenner-functies.

©PXimport

Tip 12: Nexusfile - Bestandsbeheer

Geschikt voor: Windows 

Al sinds het dos-tijdperk blijkt dat ervaren pc-gebruikers het liefst hun bestanden beheren in een weergave waarin ze twee mappen kunnen vergelijken. Dat verklaart ook waarom de oorspronkelijke software waarin dit idee werd toegepast (Norton Commander) een enorm aantal navolgers kreeg, waarvan vele gratis. Gek genoeg heeft Microsoft er nooit brood in gezien dit principe over te nemen, zodat we na bijna dertig jaar Windows nog altijd handmatig twee Verkenner-vensters moeten openen.

Onder de vele Verkenner-alternatieven die wél twee vensters naast elkaar bieden, komt Nexusfile het dichtst in de buurt van het oorspronkelijke product van Norton. Dat komt deels door het gebruik van eigen sneltoetsen (die onder in het scherm worden weergegeven) maar toch vooral door het kleurenschema, dat sterk herinnert aan het aloude dos-tijdperk. Dat kleurenschema kun je overigens gemakkelijk aanpassen, dus wil je liever de witte achtergrond van Verkenner, dan is dat snel geregeld. De gebruikte kleuren dienen voor het snel herkennen van allerlei soorten bestanden en je kunt er je eigen favorieten aan toevoegen.

NexusFilebiedt alle gebruikelijke beheermogelijkheden inclusief het uitpakken van bestanden.

©PXimport

Gevaarlijk?

Bij sommige freeware kun je een enge waarschuwing van je beveiligingsprogramma verwachten. Laat je niet afschrikken, maar lees goed wat er aan de hand is en of je dit logisch vindt. Programma’s maken bijvoorbeeld verbinding met internet. Deze actie kan al een reactie uitlokken bij je beveiliger. Ook voor software die relatief nieuw is of wordt aangeduid als ‘zeldzaam’ kan je beveiliger een waarschuwing geven. Vertrouw je de download? Laat het programma dan uitvoeren. Voel je twijfel? Laat je download onderzoeken door www.virustotal.com, dat doen wij ook. Deze dienst controleert je programma met meer dan vijftig beveiligingsprogramma’s. Zo zie je snel of je te maken hebt met een risico, of met een overijverig beveiligingsprogramma.

©PXimport

Niet te snel klikken

We zien het helaas te vaak en het zou verboden moeten worden: installatieprocedures die extra programma’s bundelen en zomaar aanpassingen doen. Je probeert een programma uit en voor je het weet is de homepage van je browser aangepast en ben je een aantal ongewenste programma’s rijker. Deze handelswijze heet in de volksmond ‘achterbaks’, maar de nette aanduiding is ‘potentially unwanted program’ (pup). Steeds meer beveiligingsprogramma’s letten hierop als je iets probeert te installeren. Wij gebruiken Unchecky om ‘verkeerde vinkjes’ op te merken. Je kunt de extra’s ook zelf voorkomen. Download een programma bijvoorbeeld alleen via de website van de makers. Kies altijd voor de geavanceerde of aangepaste installatie. Zo kun je goed nakijken welke opties er actief zijn. Verwijder de vinkjes bij aanpassingen/programma’s die je als ongewenst beschouwt of keur de aanpassing op een andere manier af.

©PXimport

Arlo is geen onbekende naam op de markt voor beveiligingscamera's. Met de Essential 3-lijn wil het bedrijf beveiligingscamera's uitbrengen die voldoen aan allerlei (kwaliteits)eisen, voor een zo laag mogelijk bedrag. Lukt dat met de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom?

De Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom-beveiligingscamera voor buiten en binnen heeft een prijskaartje van 199,99 euro voor een set van twee camera's. Een enkele camera kost 149,99 euro. Dat is 150 euro minder dan de uitstekende buitencamera die we onlangs van Eufy getest hebben. Op het eerste gezicht biedt het systeem twee slimme onderdelen aan, namelijk een Early Warning System (dat dreiging kan spotten voordat het uit de hand loopt) en een handig ontwerp dat privacy hoog in het vaandel heeft.

Handig ontwerp, onhandige kabel

Om met dat laatste te beginnen: de binnenlens draait automatisch omlaag als de camera uit staat. Een kleiner sluiter had ook gekund, maar dit past perfect bij het karakter. In de actieve modus volgt de camera beweging stil en accuraat. Maar als je wil, kun je alles ook handmatig volgen via een optie binnen de app. Verder is deze camera uitgerust met een handige led-lamp en een sirene.

©Wesley Akkerman

Het grootste nadeel aan het ontwerp is dat de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom altijd een stroomkabel nodig heeft. Er zit géén accu in de beveiligingscamera. Aangezien het de bedoeling is dat je dit model aan een plafond of muur bevestigt, moet je dus rekening houden met kabelmanagement. Bovendien is er geen lokale opslagmogelijkheden aanwezig. Als je beelden voor later wilt bewaren, dan moet je een abonnement bij Arlo afnemen.

Duidelijke app, soms feed met ruis

De Arlo-app hebben we al we vaker geprezen om zijn heldere interface en handige functies, zoals inloggen met je vingerafdruk – en daar is niets aan veranderd. De 2k-videofeed is scherp en kleurrijk, maar heeft soms ook last van wat ruis wanneer je de camera buiten ophangt. De app biedt verder veel instellingen: van objectdetectie en privacyzones tot routines en vaste pan/tilt-posities. Mocht dit je eerste pan/tilt-camera zijn, houd dan wel rekening met een (korte) leercurve.

©Wesley Akkerman

Heel fijn aan de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom is dat je nachtzicht in kleur hebt. Daardoor zie je duidelijker wat er in je directe omgeving gebeurt dan wanneer je alleen naar grijstinten kijkt. De twee-weg audio is duidelijk en goed verstaanbaar. Je voorkomt een audio-feedbackloop (een pieptoon) door je telefoon niet vlak naast de camera te houden terwijl je spreekt. In de praktijk merk je daar weinig van, omdat je deze functie meestal gebruikt wanneer je niet thuis bent.

Arlo Intelligence

Arlo verbetert zijn software met Arlo Intelligence (kortweg: AI), dat unieke features toevoegt die vaak nog in bèta zijn. Een voorbeeld is de ingebouwde herkenning van vlammen, die sneller kan reageren dan een traditionele rookmelder. Een andere AI-functie maakt gedetailleerde samenvattingen van gebeurtenissen. Deze (nog in bèta) beschrijven veel preciezer wat er gebeurt: bijvoorbeeld dat een pakket wordt verplaatst, in plaats van alleen een algemene bewegingsmelding.

De meest essentiële functies zitten echter achter een betaalmuur. Zonder Arlo-abonnement mis je veel. Voor belangrijke features zoals video-opnames (zelfs van incidenten), automatische noodhulp en het instellen van specifieke activiteitenzones moet je namelijk maandelijks betalen.
Ja, de camera is functioneel zonder abonnement - maar voelt zonder abonnement wel erg kaal aan. Zo mis je zelfs basale opnamemogelijkheden, vanwege het gebrek aan SD-kaartondersteuning.

©Wesley Akkerman

We willen best begrijpen dat je voor een aantal functies moet betalen, omdat Arlo ook zijn eigen systemen moet trainen en onderhouden. Maar beelden zelf kunnen opslaan, zonder maandelijkse of jaarlijkse kosten, zien we toch echt als een basisfunctie. Nu is 5,99 euro per maand of 59,90 euro per jaar nog te overzien voor een enkele camera. Maar als je meer Arlo-producten gebruikt, dan kunnen de kosten al snel hoog oplopen (respectievelijk 12,99 of 129,90 euro).

Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom kopen?

Ondanks dat we onder de indruk zijn van de hardware-kwaliteiten van de Arlo Essential 3 2K-Pan-Tilt-Zoom zijn we toch minder geneigd het systeem direct aan te bevelen. Zeker wanneer je meer uit het systeem wilt halen, moet je bereid zijn dieper in de buidel te tasten. Met een Eufycam S4 ben je aanvankelijk meer kwijt bij de aanschaf, maar daar kun je op de langere termijn veel geld besparen – daar zitten essentiële functies namelijk niet achter een betaalmuur.

Na de telefoon en het horloge is nu het gehoorapparaat aan de beurt om te veranderen in een altijd-online slim apparaat. En daarbij gaat deze kleinste aller wearables, dankzij AI, neurale netwerken en de allernieuwste bluetoothvariant er meteen vol in. Van verguisd medisch hulpmiddel tot een soms noodzakelijke, maar ook steeds handiger gadget. Dat ook Apple zich nu in deze markt begeeft, zegt immers wel iets.

Een miljoen Nederlanders leven met slechthorendheid. Het hindert ze bij het luisteren naar muziek, het kijken naar de televisie en vooral bij de communicatie met anderen. Omdat slechthorendheid niet tot nauwelijks te herstellen is, blijft er weinig anders over dan het ondersteunen van het gehoor via een gehoorapparaat. Goed afgesteld dempt dit het omgevingsgeluid en versterkt belangrijke signalen zoals stemmen van andere mensen in een gesprek. Gehoorapparaten en draadloze oordopjes lijken op het eerste gezicht twee totaal verschillende producten: het een medisch hulpmiddel, het ander een gadget voor muziek, bellen en entertainment. Toch is deze scheidslijn de afgelopen jaren snel vervaagd. 

Een neuraal netwerk in het oor

Gehoorapparaten en draadloze oordopjes maken gebruik van vergelijkbare en vaak zelfs dezelfde technologieën: krachtige microfoons, digitale signaalverwerking, draadloze verbindingen en zelfs neurale netwerken en kunstmatige intelligentie. Moderne gehoorapparaten kunnen telefoongesprekken en muziek streamen, omgevingsgeluid filteren en zich automatisch aanpassen aan verschillende luisteromstandigheden: allemaal functies die ooit waren voorbehouden aan high-end audioapparatuur en premium headsets.

Tegelijkertijd hebben oordopjes functies gekregen als transparantiemodus, spraakversterking en gepersonaliseerd luisteren: technieken die rechtstreeks uit de gehoortechnologie komen. Volgens Apple zijn de AirPods Pro 2 daarom ook geschikt om als gehoorapparaat te worden gebruikt voor iedereen boven de 18 jaar met licht tot matig gehoorverlies. En ook Jabra, Sennheiser en Sony bieden soortgelijke oplossingen.

Wat is slechthorendheid?

Slechthorendheid wil zeggen dat iemand minder hoort dan gemiddeld. Het menselijk gehoor bestrijkt het geluidsspectrum van grofweg 20 Hz tot 20 kHz (20.000 Hz). De hoge tonen (richting de 20 kHz) verliest ieder mens al op jonge leeftijd, zoals ook bij eigenlijk iedereen het gehoor over de rest van het spectrum bij stijgende leeftijd achteruitgaat. Slechthorenden hebben boven-standaard verlies van het hoorvermogen op het hele spectrum of, en dat komt vaker voor, delen van het spectrum. Dit verlies kan aan één of aan beide oren zijn, en is zelden aan beide oren gelijk. De mate waarin gehoorverlies moet worden gecompenseerd verschilt dus per oor en verandert ook nog eens met de tijd. 

OTC of conventioneel

Wie via de conventionele route een gehoorapparaat koopt, doet dat veelal via een audicien of audioloog. De gehoorspecialist meet het gehoorverlies en stelt een oplossing op maat voor. Vaak zal dit een gehoorapparaat zijn, specifiek afgestemd op de persoonlijke situatie. Voor iedereen met licht tot matig gehoorverlies is er een alternatief: het OTC-gehoorapparaat. OTC staat voor over-the-counter, oftewel: vrij verkrijgbaar, zonder tussenkomst van een specialist. Vergelijk het met een leesbril die je bij de drogist koopt. Deze apparaten zijn doorgaans goedkoper en direct aan te schaffen: snel, simpel en zonder afspraak. Maar er zijn ook nadelen. OTC-apparaten bieden geen maatwerk, hebben minder instelmogelijkheden en de geluidskwaliteit is doorgaans minder dan bij een professioneel afgesteld apparaat. Ook zijn ze meestal niet medisch gecertificeerd en worden ze niet vergoed door de zorgverzekering.

Cross-over van headsets en oordoppen

Is voor consumenten een gehoorapparaat iets totaal anders dan een set draadloze oordopjes, fabrikanten zien al heel lang hoe nauw deze productgroepen met elkaar verbonden zijn. Merken als Sony, Apple, Sennheiser en Jabra gebruiken hun kennis van headsets en oordoppen om een positie op de markt voor gehoorapparaten te krijgen. Andere merken, zoals Sonova, WS Audiologie, Dermant, GN, Starkey en Amplifon zijn daarin al decennia actief. Ze zijn door hun specialistische producten minder bekend, maar soms toch dichterbij dan menigeen denkt. Jabra en de SteelSeries-gamingproducten, waaronder headsets, zijn eigendom van GN. Sennheiser is eigendom van Sonova, de wereldmarktleider bij gehoorapparaten. En ondanks dat het zelf veel geluidskennis in huis heeft, werkt Sony nauw samen met WS Audiologie.

Apple AirPods Pro 2 als gehoorapparaat

Wie op de Apple-site de AirPods Pro 2 bekijkt, leest als snel van alles over gebruik van de oordopjes als gehoorapparaat. De basis hiervoor is de ruisonderdrukking van de AirPods Pro 2 en de mogelijkheid om met die oortjes zelf een gehoortest uit te voeren. Zo’n test bepaalt de mate van gehoorverlies en is de basis voor de afstelling van een gehoorapparaat. Doorgaans gebeurt dit door een audicien of in een audiologisch centrum, maar de AirPods Pro 2 kunnen het dus ook.

De manier van testen is ook niet heel anders. In combinatie met iPhone of iPad laat de AirPods Pro 2 een reeks tonen horen op verschillende frequenties en volumes. Door telkens wanneer je een geluid hoort op het scherm van de telefoon of tablet te klikken, leert de app welke geluiden wel en niet worden waargenomen en op welk volume.

De test wordt voor het linker- en rechteroor apart doorlopen om de gehoorschade per oor te meten. Vervolgens wordt een persoonlijk profiel gemaakt, waarbij toonhoogtes die niet of minder goed gehoord worden, voortaan versterkt worden afgespeeld. Volgens Apple is de meting goed genoeg, maar komt een audiogram van een hoorzorgprofessional mogelijk beter overeen met het actuele gehoorvermogen. Heb je zo’n audiogram, dan is het ook mogelijk die in te laden en te gebruiken voor het persoonlijk profiel.

Een audiogram lezen

Een audiogram is de grafische weergave van iemands gehoor. Het wordt gebruikt om de mate van gehoorverlies weer te geven. Een audiogram heeft twee assen, op de verticale staat de toonsterkte in decibel (dB), op de horizontale de toonfreguentie/toonhoogte in hertz (Hz). De punten in de audiogram laten zien wat iemand nog hoort (de gehoordrempel). Een audiogram bestaat altijd uit een curve voor het rechter- en een voor het linkeroor. In het algemeen geldt dat hoe hoger de lijnen in het audiogram zijn, hoe beter het is.

Luister je wel?

Met de ruisbeheersing (zoals Apple het noemt) ingesteld op Transparantie, functioneren de AirPods Pro 2-oordopjes als gehoorapparaat. Ze filteren wat zij denken dat ongewenst geluid is en versterken wat op basis van de meting versterkt moet worden. Gesprekken een-op-een en in kleine groepen zijn duidelijk beter verstaanbaar, in grote groepen en lawaaiige omgevingen zoals een restaurant schieten de AirPods Pro 2 nog tekort.

Volume, balans en toon van het geluid kunnen via de app worden aangepast en ook zijn er instellingen om het volume van media aan te passen aan het omgevingsgeluid of wanneer een gesprek wordt gestart. Een echte fijnmazige equalizer ontbreekt en het lukt ook niet het geluid van de Microsoft Natural Keyboard Pro (het favoriete toetsenbord van de auteur van dit artikel) dat door de AirPods Pro 2 onwerkbaar hard versterkt wordt, te temmen zonder de werking als gehoorapparaat teniet te doen.

Zichtbaarheid

Een beperking om de AirPods Pro 2 als gehoorapparaat te gebruiken is de accuduur. Met zes uur bij onafgebroken gebruik kom je een werkdag niet door. De grootste drempel is de vormgeving. De AirPods Pro 2 zijn relatief groot, opvallend wit en zeer zichtbaar. Iedereen weet bovendien dat ze gemaakt zijn om naar muziek of andere media te luisteren en mensen vermoeden dan ook dat je dat doet. Iedereen met wie je praat, zal vermoeden of denken dat je juist geen contact wilt. Men wil je niet storen bij wat men denkt dat je doet. Uitleggen dat je de oortjes gebruikt om deel te nemen aan het gesprek helpt, maar is niet altijd voldoende.

Een audiogram maken zonder Apple

Benieuwd naar de kwaliteit van het eigen gehoor, maar niet in het bezit van een stel AirPods Pro 2? Met een iPhone en de Mimi-app is het mogelijk ook met andere oortjes de gehoorkwaliteit te meten. De app werkt het best met oortjes van Beats, Bose, JBL, Nothing, Samsung, Skullcandy en Sony. Met een andere headset of oordoppen werkt de test ook, maar is de meting minder betrouwbaar.

Ook voor Android zijn er apps om een gehoormeting te doen, zoals Gehoortest en Hearing Test. Samsung heeft geen eigen gehoortest-app en ook geen roadmap voor draadloze oortjes die als gehoorapparaat te gebruiken zijn, zo laat het bedrijf ons weten.

Conventionele gehoorapparaten

Gehoorapparaten zijn er in verschillende modellen, maar bijna allemaal klein en niet of nauwelijks zichtbaar. Ze hinderen hierdoor ook niet in de communicatie zoals de AirPods Pro 2 dat wel doen. Gehoorapparaten worden bijna uitsluitend via een audicien of audiologisch centrum gekocht waarbij de professional de hoortest doet en adviseert bij de productkeuze. Gehoorapparaten zijn echt fors duurder dan bijvoorbeeld een set AirPods Pro 2.

In 2013 introduceerde GN met de ReSound LiNX een gehoorapparaat dat met een iPhone verbonden kon worden en waarmee bijvoorbeeld het volume kon worden aangepast en ook streaming mogelijk werd. De basis hiervoor was de Apple-implementatie van Bluetooth Low Energie (BLE) bekend als Made for iPhone (MFi). Het door Google ontwikkelde MFi-alternatief ASHA (Audi Streaming or Hearing Aids) werd nooit een succes. Het maakte vooral duidelijk dat er behoefte was aan een platformonafhankelijk communicatieprotocol met ondersteuning voor zowel iOS als Android zoals Sonova dat met zijn universele bluetooth-ondersteuning altijd al bood.

BLE Audio en Auracast

De toekomst van connectiviteit voor gehoorapparaten én oordopjes heten Bluetooth LE Audio en Auracast. Twee open standaarden die de efficiënte LC3-codec gebruiken voor betere geluidskwaliteit bij lager energieverbruik. Bovenop BLE Audio komt Auracast. Dit is een vorm van multi-stream audio die goed te vergelijken is met wifi. Met Auracast kunnen meerdere mensen tegelijk naar dezelfde audio luisteren, bijvoorbeeld in theaters, op vliegvelden maar ook tijdens vergaderingen. Had MFi de mogelijkheid een smartphone als remote-microfoon te gebruiken voor één persoon met gehoorverlies, met Auracast kan het dan voor meerdere gebruikers. Auracast kent nog wel enkele uitdagingen zoals een vertraging van enkele milliseconden waardoor het nu nog minder geschikt is voor scenario’s waarin beeld en geluid synchroon moeten lopen. Een aparte ontvanger die de gehoorapparaten verbindt met de tv heeft dan nog altijd voordelen.

Op dit moment is het aantal gehoorapparaten dat Bluetooth LE Audio en Auracast ondersteunt nog beperkt. GN biedt het op enkele modellen en heeft een Auracast Assistant in de smartphone-app geïntegreerd. Bij de nieuwste gehoorapparaten van Sonova is de hardware geschikt, maar is een firmware-update nodig die te activeren. Apple ondersteunt momenteel noch BLE Audio noch Auracast. Volgens PR-manager Martijn Kroonstuiver van Apple is Auracast wel een geweldige volgende stap. Onbekend is of en wanneer Apple het gaat ondersteunen.

Maximale marktwerking, minimale inspraak

“Nergens heeft marktwerking in de zorg zulke negatieve effecten als bij hoortoestellen,” aldus de landelijke KNO-artsenvereniging. Stichting Hoormij, de belangenvereniging van mensen met gehoorproblemen, de Consumentenbond en het Zorginstituut Nederland delen deze kritiek: de koper heeft nauwelijks keuzevrijheid, ziet niet wat er beschikbaar is en krijgt zelden het hoortoestel dat hij nodig heeft. De keuze wordt vergaand bepaald door de audicien en de verzekeraar. De eerste is lang niet altijd onafhankelijk, de tweede bepaalt welke toestellen worden vergoed: maximaal 75 procent voor categorie 1 t/m 5. De beste (categorie 6) worden helemaal niet vergoed, ook niet als een specialist ze nodig vindt bijvoorbeeld vanwege werk of andere omstandigheden. De kosten die kunnen oplopen tot 6000 euro zijn dan geheel voor eigen rekening. 

AI en neurale netwerken

In de nieuwste premium modellen van bijna alle fabrikanten zit eigen hard- en software voor kunstmatige intelligentie. Neurale netwerken zijn uitermate geschikt om patronen te herkennen en worden ingezet om nog beter te begrijpen welk geluid relevant is en ook welke stemmen. Dus niet de harde prater van twee tafels verderop, maar de personen aan de eigen tafel. Het resultaat in een restaurant was met de Phonak Audéo Sphere Infinio gehoorapparaten duidelijk beter dan met de AirPods Pro 2. Ook werd het geluid van het Microsoft-toetsenbord niet versterkt.

Het gebruik van AI kost veel rekenkracht en betekent dat de maximale gebruiksduur van dit specifieke model bijvoorbeeld teruggaat van zeventien uur zonder AI naar zes uur bij maximaal gebruik van AI. De AI afhankelijk van het omgevingsgeluid automatisch te laten in- en uitschakelen levert genoeg tijdswinst op om een werkdag door te komen. Dat kan ook met tussentijds even kort opladen. Fabrikanten wachten met smart op innovaties in batterijtechniek om behalve voor het geluid, AI ook te kunnen gebruiken voor andere innovaties zoals spraakassistenten of live-vertaling.

App en data

Belangrijk bij al deze functionaliteit is de app. Apple gebruikt voor de AirPods Pro 2 vooral de Gezondheidsapp in iOS, maar voegt slimmigheidjes toe. Zo krijgen de AirPods Pro 2 een prominente plek in het instellingenmenu van iOS zodra de iPhone met de oortjes is verbonden. Apps van de traditionele gehoorapparatenfabrikanten hebben snel bijgeleerd. Phonak, dat nooit MFi heeft omarmd maar altijd de volledige klassieke bluetooth heeft ondersteund, heeft een uitgebreide app met identieke functionaliteit binnen iOS en Android.

Een gehoortest ontbreekt, maar wel kunnen eigen profielen worden gemaakt voor verschillende situaties, zoals in een restaurant of theater, en is eenvoudig hiertussen te wisselen. Ook zijn eerste Health-functies aanwezig. De gehoorapparaten tellen nu al stappen en calorieën, maar dit gaat ongetwijfeld in de toekomst nog verder uitgebreid worden.

Zoals we in een eerder artikel over de waarde van gezondheidsdata van smartwatches zagen, is in het oor een zeer betrouwbare plek om bijvoorbeeld veranderingen in de temperatuur te meten. Ook ligt vanwege de toch vaak iets hogere leeftijd van de gebruikers zoiets als valdetectie en automatische alarmering erg voor de hand.

Conclusie

De technologische kruisbestuiving tussen gehoorapparaten en draadloze oordoppen zorgt ervoor dat beide apparaten slimmer, compacter en beter afgestemd zijn op persoonlijke audiobehoeften. Mediagebruik en gebruiksgemak verbeteren razendsnel en beloven met de komst van Bluetooth LE Audio en Auracast nog veel beter te worden. Vooral gehoorapparaten hebben een enorme sprong gemaakt en combineren de kwaliteit van oordoppen met de geluidskwaliteit van gehoorapparaten. Het is spijtig dat de Nederlandse zorgverzekeraars deze innovaties niet belonen maar juist ontmoedigen.