De Radeon HD 6970 van AMD en de GeForce GTX 580 van NVIDIA zijn krachtige grafische kaarten. Maar het kan natuurlijk altijd nog sneller: twee gpu's op één grafische kaart! AMD heeft de Radeon HD 6990 uitgebracht en NVIDIA de GeForce GTX 590. Zijn deze krachtpatsers aan elkaar gewaagd en is een dubbele gpu eigenlijk wel zinvol?

Wat is verstandiger om aan te schaffen, één grafische kaart met twee gpu's of twee grafische kaarten met beide één gpu? We hebben zowel van AMD als van NVIDIA een kaart getest die is voorzien van twee gpu's. Omdat het nog extremer kan, hebben we ze ook in een Quad SLI/CrossFire-opstelling onder handen genomen.

AMD Radeon HD 6990

Na de Radeon HD 5970 dual-gpu-kaart is het geen verrassing dat AMD ook de HD 6000-serie bekroont met een kaart die is voorzien van twee gpu's: de Radeon HD 6990. De kaart die wij in een uitvoering van ASUS hebben getest, bestaat uit twee 'Cayman' gpu's, die door AMD zijn voorzien van de codenaam 'Antilles'. De HD 6990 is lager geklokt dan de HD 6970. Het geheugen heeft een doorvoersnelheid van 5 in plaats van 5,5 Gbps en de gpu is 50 MHz lager geklokt. AMD heeft nog een verrassing de Radeon HD 6990 aangebracht, genaamd 'ASUM'. Dit staat voor 'Antilles unlocking Switch for Uber Mode'. De gpu-snelheid wordt daarmee 880 MHz, gelijk aan die van de HD 6970. Daarnaast zorgt ASUM ervoor dat het voltage van de gpu omhoog gaat, van 1,12 naar 1,175 volt. Er zit echter wel een addertje onder het gras: het gebruik van de 'Uber Mode' valt niet onder de garantie! De HD 6990 is in alle opzichten een kaart van extremen. De kaart is erg lang, erg snel, hij verbruikt veel energie, wordt erg heet en maakt erg veel kabaal. We raden dan ook sterk aan om bijvoorbeeld waterkoeling te gebruiken bij deze kaart. De HD6990 is zonder meer de meest luidruchtige kaart die we ooit hebben getest!

©PXimport

ASUS EAH6990

Prijs € 585,-

Oordeel 8/10

Pluspunten

Snelste grafische kaart

Nog sneller met

'Uber-switch'

AMD HD3D en Eyefinity

Minpunten

Geen garantie bij gebruik 'Uber Mode'

Koeling maakt veel kabaal

NVIDIA GeForce GTX 590

Sinds de introductie van de GeForce GTX 295 heeft NVIDIA geen dual-gpu-kaart meer uitgebracht. Een kaart met twee GF100-gpu's is niet haalbaar, daarom is er nooit een dergelijike kaart uitgebracht van de GTX 400-generatie. De GeForce GTX 590 die wij in een uitvoering van Point of View kregen, heeft twee GF110-gpu's die volledig zijn geactiveerd. Het verschil met de GTX 580 zit in de lagere kloksnelheden. Om de gpu's koel te houden, is de kaart voorzien van twee Vapor Chamber-koelers met een enkele fan in het midden van de kaart. Opvallend is dat de kaart 2,5 cm korter is dan de Radeon HD 6990 en dat hij een veel lagere geluidsopbrengst heeft. De GTX 590 is voorzien van drie DVI-aansluitingen en een miniDisplayPort. Een GTX 590 kan drie beeldschermen tegelijk aansturen, en doet dat desgewenst ook nog in 3D. De HD6990 kan dit ook, en biedt bovendien de mogelijkheid om tot maximaal zes schermen aan te sluiten.

©PXimport

Point of View GTX 590

Prijs € 630,-

Oordeel 8/10

Pluspunten

Krachtige kaart

NVIDIA 3D Vision Surround

Goede koeling

Minpunten

Erg hoge prijs

Resultaten

De GeForce GTX 590 en Radeon HD 6990 zijn snel, zeer snel. Voor het spelen van games op een resolutie van 1920 x 1200 zijn de kaarten eigenlijk niet nodig, een enkele GTX 580 of HD 6970 volstaat daarvoor. Als u gebruikmaakt van een monitor met een zeer hoge resolutie van 2560 x 1440 (27 inch) of 2560 x 1600 (30 inch) hebben de dual-gpu-kaarten wel zin. Beide kaarten hebben geen enkele moeite met de door ons geteste games op deze resolutie. De 'Uber Mode' van de HD 6990 levert iets meer snelheid op dan de standaardmode, maar naar onze mening is dat het verlies van de garantie niet waard. Het is alleen de vraag of het niet slimmer is om twee GeForce GTX 570 / 580 kaarten in een SLI-opstelling te plaatsen, of twee Radeon HD 6970-kaarten in een CrossFire-setting. Bij gebruik van twee kaarten is het energieverbruik waarschijnlijk hoger, maar de prestaties zijn beter. Bovendien is het prijsverschil verwaarloosbaar en de opstelling is minder luidruchtig. Bij dit artikel vindt u een selectie uit onze benchmarktabel. De volledige tabel inclusief alle specificaties is beschikbaar als Excel-bestand.

Conclusie: leuk, maar niet doen

Al met al zijn de GTX 590 en de HD 6990 zijn erg snel, maar we zouden ze niet snel aanschaffen. Het probleem van de HD 6990 zit hem voornamelijk in de geluidsproductie en de GTX 590 is duur in verhouding tot wat hij presteert. Als u veel grafische kracht nodig hebt, bent u beter af met twee losse kaarten in SLI of CrossFire. Interessanter is bijvoorbeeld de Radeon HD 6970 in een CrossFire-opstelling. Hier bent u ongeveer evenveel geld voor kwijt, maakt deze configuratie maakt minder lawaai dan de geteste kaarten en is bovendien sneller. De enige goede reden om de GTX 590 of HD 6990 aan te schaffen, kan zijn dat u onvoldoende ruimte in uw systeemkast hebt om twee grafische kaarten in te bouwen. Dan lijkt een grotere systeemkast gezien het forse bedrag dat u voor de kaarten moet betalen waardoor u wel twee kaarten kwijt kunt een betere oplossing. Sowieso zouden we deze heethoofden niet een in een krappe kast met weinig airflow inbouwen. Daar komt nog bij dat beide kaarten erg slecht leverbaar zijn.

Quad SLI en Quad CrossFire

Naast de standaardtests hebben we ook twee Radeon HD 6990- en twee GeForce GTX 590-kaarten in Quad SLI/CrossFire getest. Quad SLI/CrossFire is eigenlijk alleen te rechtvaardigen als u uw games wilt spelen op een 30inch-monitor met een resolutie van 2560 x 1600. Door middel van AMD's Eyefinity en NVIDIA's Surround is het ook mogelijk om drie beeldschermen aan te sluiten. Hiermee zijn resoluties van 5760 x 1080 en hoger bereikbaar. In onze test is gebleken dat een 1000watt-voeding erg krap is voor twee GTX 590-kaarten in SLI. Voor twee Radeon HD6990-kaarten in CrossFire is 1000 watt nog wel voldoende. Uit de testresultaten blijkt dat een Quad SLI/CrossFire-opstelling zelfs bij een resolutie van 2560 x 1440 niet altijd voordeel biedt. In de games waarbij Quad SLI/CrossFire optimaal wordt benut, zijn de resultaten echter indrukwekkend.

©PXimport

Bezit je veel audiobestanden van uiteenlopende artiesten? Het is dan een hele uitdaging om de boel enigszins netjes te ordenen. De gratis versie van MediaMonkey helpt je hierbij. Maak met dit Windows-programma een overzichtelijke muziekbibliotheek en speel je favoriete liedjes op de computer af.

Tip 1 Digitale jukebox

MediaMonkey is eigenlijk een digitale jukebox. Het programma ondersteunt nagenoeg alle gangbare audioformaten, zoals flac, ogg, wma, ape en natuurlijk mp3. Alle liedjes die je aan dit programma toevoegt, belanden in een overzichtelijke catalogus. Het maakt niet uit of je nou honderden, duizenden of honderdduizenden nummers toevoegt, want MediaMonkey ordent zorgvuldig alle bestanden.

Om MediaMonkey te downloaden, klik onder Standard Version op DOWNLOAD [versienummer]. Dubbelklik op het exe-bestand en selecteer de Nederlandse taal, waarna je bevestigt met OK. Je klikt nu telkens op Volgende om de installatie te doorlopen. Accepteer hierbij de licentieovereenkomst. Klik als laatste op Installeren / Voltooien.

Download de gratis Windows-versie van MediaMonkey naar je computer.

Tip 2 Liedjes toevoegen

Misschien heb je op de computer of NAS flink wat muziek opgeslagen. In de tijd dat downloaden voor eigen gebruik nog min of meer gedoogd werd, lagen de audiobestanden immers voor het oprapen. Wellicht kun je omstreden downloadnetwerken als Napster, Kazaa, LimeWire, bittorrent en usenet (nieuwsgroepen) nog herinneren. Daarnaast kun je natuurlijk ook kopieën van cd’s op de computer bewaren (zie tip 6).

MediaMonkey wil eerst weten waar jouw digitale audiocollectie zich bevindt. Hierbij selecteert het programma automatisch de standaard muziek- en video-map in Windows. Staan daar geen liedjes in, dan haal je de vinkjes voor deze bestandslocaties weg. Klik rechtsboven op LOCATIE TOEVOEGEN en kies Lokale opslag. Zodra je de juiste map met muziek hebt gevonden, zet je hier een vinkje voor. Je kunt zo meerdere bestandslocaties selecteren. Klik daarna op OK.

Naast lokale mappen voeg je net zo eenvoudig muziek van andere apparaten toe, zoals een NAS of pc. Kies in dat geval LOCATIE TOEVOEGEN / Netwerk of Mediaserver, waarna je de juiste map of server selecteert. Klik daarna op OK.

Via VOLGENDE / VOLGENDE / VOLTOOIEN importeert MediaMonkey alle nummers in de bibliotheek. Dit proces kan even duren. Klik tot slot op SLUITEN.

Geef aan in welke (netwerk)map de muziek staat opgeslagen.

Tip 3 Eerste blik

Het hoofdvenster van MediaMonkey opent eerst met een welkomstscherm. Klik linksboven op Home om je muziekcollectie te tonen. Als het goed is, zie je verschillende albumhoesjes. Met de standaardinstellingen staan de secties Artiesten en Albums op alfabetische volgorde gerangschikt. Klik achter een sectie op alles weergeven om een volledig overzicht te tonen. Gebruik als alternatief bovenaan de knoppen Alle bestanden, Albums en Genres om binnen jouw muziekverzameling te snuffelen. Via Home keer je op ieder moment weer terug naar het beginvenster.

Zeker in een omvangrijke collectie is het nog een hele kunst om dat ene liedje te vinden. Gelukkig heeft MediaMonkey een snelle zoekfunctie. Klik rechtsboven op het vergrootglas om het zoekveld te ontvouwen. Je hoeft maar een deel van een liedje, albumtitel of artiest te typen. Het programma laat namelijk meteen de bijbehorende resultaten zien. Klik voor een uitgebreidere zoekfunctie bovenaan op Naar Geavanceerd.

MediaMonkey maakt van alle muziek een overzichtelijke bibliotheek met albumhoesjes.

Tip 4 Muziek luisteren

Uiteraard wil je de muziek ook graag beluisteren. Als je op een albumhoesje klikt, komen de onderliggende nummers tevoorschijn. Afhankelijk van in welke sectie je zit, dien je mogelijk nogmaals op de afbeelding te klikken. Gebruik achter de albumtitel de afspeelknop om alle liedjes in chronologische volgorde af te spelen. Je hoort meteen geluid.

Je kunt de liedjes ook husselen. Klik in dat geval op het pictogram met de twee gekruiste pijlen en luister in willekeurige volgorde naar de nummers. Wil je een specifiek liedje van het album horen? Zweef dan met de muisaanwijzer boven een titel en klik daarna op de afspeelknop.

Achter ieder albumhoesje schuilen er meerdere nummers.

Tip 5 Afspeellijst maken

Je maakt in MediaMonkey eenvoudig een eigen afspeellijst. Daarmee luister je naar jouw favoriete nummers van verschillende artiesten. Klik in de menubalk op Bewerken / Nieuwe afspeellijst. Er verschijnt aan de rechterkant een nieuw deelvenster. Typ een relevante naam en bevestig met Enter.

Zoek nu een nummer dat je aan de lijst wilt toevoegen. Klik eerst op de naam van het liedje en sleep deze audiotrack met ingedrukte muisknop naar het rechterdeelvenster. Je kunt als alternatief ook met de rechtermuisknop op een nummer klikken. Navigeer vervolgens naar Verzenden naar / Afspeellijst en klik op de juiste naam. Je maakt zoveel favorietenlijstjes als je maar wilt. Alle afspeellijsten zijn in het linkermenu bereikbaar.

Geen zin om zelf een afspeellijst te maken? Laat MediaMonkey dit dan voor je doen. Ga naar Bewerken / Nieuwe Auto-Afspeellijst. Er verschijnt een nieuw venster waarin het programma volgens zelfgekozen criteria liedjes selecteert. Misschien wil je bijvoorbeeld alleen maar rockmuziek horen. Klik in dat geval op het plusteken en kies Genre. Je typt volgens bovengenoemd voorbeeld Rock, waarna je bevestigt met Enter. Uiteraard staat het je vrij om andere criteria te gebruiken. Geef de automatische afspeellijst tot slot een andere naam.

Voeg via het contextmenu goede nummers aan een afspeellijst toe.

Tip 6 Audio-cd’s rippen

Wil je een digitale kopie van een fysiek muziekalbum op de computer bewaren? Dan komt de ripfunctie van MediaMonkey goed van pas. Daarmee kopieer je de inhoud van een audio-cd naar de pc. Een voorwaarde is dat het systeem is voorzien van een (extern) cd/dvd-station.

Doe eerst een muziek-cd in de lade van de optische drive. Na even wachten verschijnt in MediaMonkey vanzelf het venster Albumgegevens kiezen. Selecteer in het overzicht het juiste muziekalbum. Dat is belangrijk, want het programma koppelt zo de juiste eigenschappen aan elk liedje. Denk onder meer aan de artiest, de naam van het nummer en het genre. Maak een keuze en bevestig met OK.

Klik in de menubalk op Extra / Audio-CD rippen. De nummers van het album komen tevoorschijn. Standaard staan voor alle liedjes vinkjes. Als je een bepaald nummer niet op de computer wilt bewaren, haal je het desbetreffende vinkje weg.

Heb je alleen interesse in de grootste hits van een album? Verwijder voor de overige nummers dan de vinkjes.

Tip 7 Ripinstellingen

Voordat je de cd naar de computer kopieert, neem je eerst de instellingen door. Geef aan in welke map je de nummers wilt opslaan. Zodra je op CONFIGUREREN klikt, komt er een nieuw venster tevoorschijn. Ga via BLADEREN naar de gewenste map en bevestig met OK om deze opslaglocatie te selecteren. MediaMonkey plaatst elk geript album in een eigen submap. Sluit het venster met OK.

Met de huidige instellingen maakt het programma mp3’tjes. Je kunt desgewenst ook een ander audioformaat instellen. Klik dan eerst op MP3 en kies bijvoorbeeld WMA, WAV of FLAC. De twee laatstgenoemde bestandsformaten bieden over het algemeen een hogere audiokwaliteit. Daarentegen nemen de liedjes wel meer opslagruimte in beslag. Mp3 staat bekend om zijn acceptabele geluidskwaliteit en geringe bestandsomvang.

Bij sommige audioformaten kun je de kwaliteit aanpassen, zoals in het geval van ogg, wav, wma, aiff en flac. Klik dan achter de gekozen indeling op INSTELLINGEN. Een hogere waarde resulteert doorgaans in een betere geluidskwaliteit. Houd hierbij wel rekening met grotere bestanden en een langere ripduur. Maak een keuze en klik op OK. Bevestig nogmaals met OK om het ripproces te starten. Na afloop belanden de nummers vanzelf in de bibliotheek van MediaMonkey.

Bepaal in welke (sub)map je de geripte nummers wilt opslaan.

Tip 8 Schijfjes branden

De omgekeerde route werkt ook: niet rippen, maar brand een album naar een schijfje en speel deze cd vervolgens af op een cd-speler. Handig voor wie nog een klassieke audioset met goede speakers bezit. Overigens heb je voor dit klusje wel een (externe) cd-brander en leeg schijfje nodig.

Doe een beschrijfbare cd-r in de lade van de cd-brander. Je kunt hier normaal gesproken tachtig minuten muziek op kwijt. Klik nu met de rechtermuisknop op een albumhoes en kies Verzenden naar / Audio-CD (Branden). Belangrijk is dat in het kleine venster achter Schijf: de juiste cd-brander is geselecteerd. Klik op BRANDEN om het proces te starten. Na afloop hoor je een geluidssignaal en wordt de cd uitgeworpen. Overigens kun je deze opties eventueel uitvinken.

Je brandt desgewenst ook nummers van verschillende albums en artiesten op een cd. Het is dan handig om van jouw favoriete liedjes eerst even een afspeellijst te maken (zie tip 5). Je navigeert in het linkermenu daarna naar Afspeellijsten. Klik met de rechtermuisknop op de bewuste lijst en kies Verzenden naar / Audio-CD (Branden) / BRANDEN.

Brand een muziekalbum of afspeellijst eenvoudig naar een lege cd.

Tip 9 Metadata wijzigen

Elk digitaal opgeslagen liedje bevat metadata. Dit noemt men ook wel tags. Hierin staan allerlei gegevens, zoals de artiest(en), de naam van het nummer en het uitgiftejaar. Het is belangrijk dat alles klopt, want MediaMonkey deelt op basis van deze informatie zijn bibliotheek in. Bovendien bevindt zich in de metadata ook een hoesafbeelding.

Met name bij gedownloade bestanden klopt de metadata soms niet. Gelukkig herstel je eenvoudig een foutje. Klik in MediaMonkey met de rechtermuisknop op het bewuste liedje en kies Eigenschappen. Er verschijnt een venster met verschillende kenmerken. Pas naar eigen inzicht een of meerdere velden aan. Bij Score laat je eventueel ook nog jouw waardering voor het nummer blijken. Kies tussen een waarde van één tot vijf sterren.

Bij het tabblad Details staan nog meer kenmerken van het liedje. Die kun je eveneens allemaal wijzigen. Verder voeg je via Songteksten vrijblijvend een complete liedtekst toe. Kijk tot slot ook nog even bij Illustraties, want je kunt hier zo nodig een andere albumhoes selecteren. Klik op OK om eventuele wijzigingen op te slaan.

Controleer in de Eigenschappen of het liedje aan de juiste albumhoes is gekoppeld.

Tip 10 Automatisch taggen

Het aanpassen van metadata heet ook wel het taggen van muziek. MediaMonkey heeft hiervoor een slimme functie, want het programma wijst op jouw verzoek automatisch de juiste metadata aan alle nummers van een album toe.

Klik met rechts op een muziekalbum en kies Auto-labelen. Het programma gaat nu op zoek naar de correcte gegevens. Hebben liedjes bijvoorbeeld geen titels, dan probeert de software deze via een zogenoemde audiovingerafdruk te achterhalen. Door de huidige audiodata met dat van een database te vergelijken, komt MediaMonkey de juiste tags op het spoor. Er wordt zo nodig ook een verse albumhoes opgehaald. Vink de nummers aan waarvan je de metadata wilt aanpassen en bevestig met LABELEN EN DOORGAAN.

Wijs in één klap correcte tags aan alle liedjes van een muziekalbum toe.

Tip 11 Mediaserver

Tijdens de installatie activeert MediaMonkey op de achtergrond een mediaserver. Het voordeel hiervan is dat je met andere apparaten in je thuisnetwerk de muziekbibliotheek kunt benaderen. Denk onder andere aan een geschikte smart-tv, netwerkreceiver, wifi-speaker en soundbar. Je speelt de nummers op deze apparaten af.

Open maar eens met de afstandsbediening de bronlijst van een smart-tv en kies MediaMonkey Bibliotheek. Daarachter staat waarschijnlijk ook nog de naam van jouw computer vermeld. Je dient deze televisie nu toegang tot de muziekbibliotheek te geven. Klik in MediaMonkey op JA. Zodra je de bibliotheek op de smart-tv vernieuwt, heb je toegang tot alle albums en afspeellijsten.

Stream de nummers over je thuisnetwerk naar andere apparaten, zoals een smart-tv.

IJskoffie is populairder dan ooit. Om in te spelen op die trend lanceert L'OR de Barista Absolu: een nieuwe koffiemachine die niet alleen warme, maar ook gekoelde koffie zet. Samen met de speciale capsules zet je er thuis gewoon zelf een goede ijskoffie mee – mét smaak en cremalaag.

Gekoelde koffie met één druk op de knop

De Barista Absolu is de eerste koffiemachine van L'OR die speciaal is ontworpen met ijskoffie in gedachten. Een opvallend detail is de knop 'Enjoy Over Ice'. Die activeert een langzamere, zachte extractie van de koffie, zodat de smaken behouden blijven en niet verwateren door het ijs. Voeg zelf ijsklontjes toe aan het glas en je krijgt een koude koffie met een volle cremalaag en een verfrissende smaak.

Wie liever iets romigs of zoets drinkt, kan de basis eenvoudig aanvullen met melk, siroop of slagroom. Ook warme koffievarianten zijn mogelijk: van ristretto en espresso tot lungo of twee koppen tegelijk. Dankzij 19 bar pompdruk en geavanceerde extractietechnologie belooft de machine koffie met de intensiteit van een barista.

©L'OR

Tot 18 koffievariaties

De L'OR Barista Absolu is geschikt voor zowel standaard- als XXL-capsules van L'OR, waarmee je tot 18 verschillende koffievariaties kunt bereiden. Met de knop 'Intensity Boost' verhoog je de extractieduur voor een krachtiger kopje. De machine is beschikbaar in zwart, wit en grijs, met een adviesprijs van 129 euro.