Normaal gesproken hoef je het beeldscherm niet te draaien, maar soms kan het wel handig zijn. Bijvoorbeeld als je een tweede scherm verticaal wilt gebruiken. En als je veel codeert of teksten schrijft, dan kan de portret-oriëntatie handig zijn. In Windows 11 wijzig je de beeldschermstand op deze manier.

Snel roteren

Open de app Instellingen met Windows-toets+I en kies Systeem. Aan de rechterkant klik je op de pagina Beeldscherm. Daarna klik je onder de instellingen Schaal en indeling op de instelling Beeldschermstand. Daar kun je de volgende instellingen vastleggen: Liggend (standaardconfiguratie), Staand (draait het scherm 90 graden links), Liggend gespiegeld (ondersteboven) en Staand gespiegeld (draait het scherm 90 graden rechtsom). Je kunt ook sneltoetsen gebruiken om het scherm te roteren. Met Ctrl+Alt+Pijl-omhoog ga je naar de liggende modus. Ctrl+Alt+Pijl-omlaag draait het scherm ondersteboven. Ctrl+Alt+Pijl-rechts roteert het scherm 90 graden. Ctrl+Alt+Pijl-links draait het scherm 90 graden naar links.

Kies de gewenste beeldschermstand.

Meerdere beeldschermen

Gebruik je meerdere beeldschermen, dan moet je het uiteraard het juiste scherm aanduiden dat je wilt kantelen. Klik met rechts op het bureaublad en in het contextmenu kies je Beeldscherminstellingen. Omdat je twee beeldschermen hebt aangesloten, zie je bovenaan een vak met twee rechthoeken. In iedere rechthoek staat een getal. Weet je niet welk scherm overeenkomt met welk nummer, dan klik je op de knop Identificeren. Daarna selecteer je het scherm dat je wilt draaien. Zorg dat deze rechthoek blauw wordt. Daarna volg je de stappen die we hiervoor hebben beschreven om dit scherm in de gewenste stand te plaatsen.

Selecteer het beeldscherm dat je wilt roteren.

Rotatievergrendeling uitschakelen

Sommige apparaten ondersteunen de functie automatische rotatie. In dat geval beschikt zo’n toestel ook over rotatievergrendeling in Windows 11. Om deze rotatievergrendeling uit te schakelen, open je met Windows-toets+I de Instellingen / Systeem / Beeldscherm en dan kun je de schakelaar Rotatievergrendeling uitschakelen onder het gedeelte Schaal en indeling. Het is ook mogelijk om deze functie uit te schakelen in het menu Snelle instellingen. De snelste weg daarnaartoe is Windows-toets+A. In dit menu vind je de knop Rotatievergrendeling.

In de snelle instellingen kun je bij bepaalde toestellen de rotatievergrendeling uitschakelen.

Een nieuw strijkijzer gekocht, maar nog geen strijkplank? De juiste strijkplank kiezen is gelukkig helemaal niet ingewikkeld, maar je moet wel even weten waarop je moet letten. Met deze tips vind je snel een strijkplank die bij je past. 

Lees ook: Waar moet je op letten bij het kopen van een strijkijzer?

Als je wekelijks bergen wasgoed wegstrijkt, is het wel zo fijn als het strijken een beetje soepel gaat. Een kwalitatief strijkijzer is daarbij natuurlijk belangrijk, maar onderschat ook de kracht van een goede strijkplank niet. Continu je beddengoed moeten verschuiven, kleding die vochtig blijft na het stomen en een wiebelende strijkplank is immers niet waar je op zit te wachten. Sluiten jouw strijkijzer en strijkplank mooi op elkaar aan, dan zul je merken dat die steeds terugkerende berg wasgoed in een mum van tijd kreukvrij en opgevouwen in de kast ligt. Zo houd jij weer tijd over voor dingen die je écht leuk vindt.

Stoomstrijkijzer of stoomgenerator?

Het type strijkijzer dat je hebt, bepaalt grotendeels wat voor soort strijkplank je nodig hebt. Heb je een stoomstrijkijzer? Daarbij hoort een plank met een hittebestendige strijkijzerhouder die stoom goed kan doorlaten. Ook handig is een katoenen hoes met een vulling van bijvoorbeeld vilt of schuim, zodat condens niet kan ophopen en je wasgoed snel droogt na het strijken. Stoomstrijkijzers passen over het algemeen op alle 'standaard' strijkplanken die je in de winkel koopt, maar check voor de zekerheid dus wel altijd even of de plank stoomdoorlatend is. 

©Kaspars Grinvalds - stock.adobe.com

Een stoomgenerator is een stuk groter dan een gewoon stoomstrijkijzer. Dat betekent dat dit type strijkijzer ook een grotere strijkplank nodig heeft, anders bestaat de kans dat de plank tijdens het strijken niet stevig op zijn plek blijft staan. Ook een sterk plateau dat het gewicht van de stroomunit aankan is een must. En omdat een stoomgenerator grote hoeveelheden stoom produceert, is ook hiervoor een katoenen hoes met een laag van schuim of vilt onmisbaar. Bij de specificaties van strijkijzers wordt altijd duidelijk aangegeven of ze geschikt zijn voor stoomgeneratoren. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je per ongeluk toch een gewone strijkplank koopt. 

Grootte en vorm strijkblad

De grootte en vorm van het strijkblad hebben veel invloed op hoe comfortabel je strijkt. Strijken op een kleine strijkplank met een grote strijkbout werkt niet prettig: je kunt dan minder gedetailleerd te werk gaan en misschien hevelt de strijkbout regelmatig over de plank - dat kan nog gevaarlijk zijn ook. Aan de andere kant is een te groot strijkblad ook niet ideaal: je moet dan vaker heen en weer bewegen om je wasgoed glad te krijgen, wat extra tijd kost. Kies daarom altijd een model dat qua formaat bij jouw strijkbout past. Houd ook rekening met het soort wasgoed dat je vaak strijkt. Voor beddengoed, tafelkleden en lange jurken is een breed strijkblad fijn. Strijk je af en toe een T-shirt of een broek, dan volstaat een compacter strijkblad. 

©Olga Yastremska, New Africa, Africa Studio

Stabiliteit 

Niets is vervelender dan een strijkplank die tijdens het strijken continu heen en weer wiebelt. Dit maakt het niet alleen lastiger om je kleding mooi glad te strijken, maar vergroot ook het risico op ongelukken. Goedkopere modellen zijn vaak minder stabiel, dus laat je niet te snel verleiden door het prijskaartje dat aan bepaalde strijkplanken hangt. Kijk liever naar het gewicht: een strijkplank van rond de 8 kilo is lekker stevig en zal niet snel wankelen of omvallen. Vooral wanneer je een stoomgenerator of een wat zwaarder stoomstrijkijzer hebt, wil je een model met een robuust en stabiel frame. 

In hoogte verstelbaar

Strijken kan lichamelijk best zwaar zijn, vooral als je grote hoeveelheden achter elkaar strijkt of een zwaar strijkijzer gebruikt. Als je last hebt van rugklachten of andere lichamelijke ongemakken, doe je er daarom goed aan om een strijkplank te kiezen die je in hoogte kunt verstellen. Zo vind je altijd een houding die ergonomisch verantwoord is. Sommige strijkplanken kun je zelfs zó laag instellen dat je zittend kunt strijken. Dat klinkt misschien wat gek, maar zittend strijken is een stuk gunstiger voor je rug. Voor zittend strijken is een strijkplank nodig met een werkhoogte van minstens 60 centimeter. De werkhoogte bij staand strijken varieert tussen de 90 en 102 centimeter. 

Lijkt het je leuk om te schilderen, maar is kliederen met verf en een kwast op een schildersezel niet helemaal jouw ding? Probeer het dan eens met digitale penselen. Krita combineert een intuïtieve interface en geavanceerde functies met een onklopbare prijs: de tool is namelijk helemaal gratis.

Krita is niet de enige digitale schildersoftware en zelfs niet de gebruiksvriendelijkste of krachtigste. Artweaver Plus is bijvoorbeeld het toegankelijkste pakket, maar de mogelijkheden zijn beperkt en de app is niet gratis. Corel Painter lijkt de professioneelste tool, maar heeft een steile leercurve en kost veel geld. Krita is daarom echt een beter alternatief. De tool is gratis en geschikt voor zowel beginners als professionals.

Krita is opensource, bestaat al 25 jaar en krijgt regelmatig updates. De software is beschikbaar voor Linux, macOS en Windows, inclusief een portable variant voor Windows. Wij gebruiken de installeerbare 64bit-versie voor Windows (5.2.6). Gebruik je een oudere 32bit-versie van Windows (8 of 10), dan kun je de 32-bitversie 4.4.3 downloaden.

Laten we kennismaken met Krita. We gaan ook aan de slag met de meer geavanceerde functies, zoals lagen en alfamaskers. Krita laat zich optimaal besturen met een drukgevoelig grafisch tablet (zie deze lijst voor ondersteunde tablets), maar het kan ook wel met de muis.

Installeren

Allereerst download je Krita. De installatie verloopt rechttoe rechtaan. Wanneer je het programma voor de eerste keer opent, kun je al direct naar Bestand / Nieuw gaan. In het dialoogvenster kies je uit verschillende sjablonen, voor onder meer texturen en animaties. Wij kiezen hier voor Aangepast document en laten de standaardopties zoals ze zijn, tenzij je bijvoorbeeld de Afbeeldingsgrootte (in Pixels of Centimeters) wilt aanpassen.

Op het tabblad Inhoud zie je dat de Achtergrondkleur standaard wit is. Wil je deze transparant maken? Stel dan de Achtergronddekking in op 0%. Bevestig je keuzes met Aanmaken, waarna het canvas verschijnt. Open je meerdere ontwerpen, dan komen deze elk op een apart tabblad terecht.

Het gedefinieerde canvas verschijnt direct.

Snelle verkenning

Prettig aan Krita is dat je de interface volledig naar wens kunt aanpassen. Standaard staat de gereedschapskist links, terwijl vensters als Geavanceerde kleurenkiezer, Hulpmiddelopties, Lagen en Penseelinstellingen rechts staan. Je kunt deze vensters eenvoudig verslepen en neerzetten op de gewenste positie. Wil je andere of extra componenten gebruiken? Via Instellingen / Componenten tonen kies je uit ongeveer 35 verschillende. Het onderdeel Overzicht is bijvoorbeeld erg handig als je een navigatievenster met een miniatuurweergave van je canvas wilt zien.

Je kunt je nieuwe werkruimte ook bewaren: klik hiervoor helemaal rechtsboven op de knop Werkruimte kiezen, vul een naam in en kies Bewaren. Je kunt hier altijd terugkeren naar de werkruimte Default.

Voor efficiënter werken in Krita ga je via Instellingen / Krita instellen naar de Sneltoetsen. Hiermee krijg je een overzicht van alle sneltoetsen; je kunt deze aanpassen of nieuwe toevoegen. Zelf hebben we bijvoorbeeld Ctrl+D gekoppeld aan Deselecteren (in plaats van standaard Ctrl+Shift+A) en de S-toets aan Hulpmiddel voor selectie uit de vrije hand. Voor Photoshop-gebruikers is er onderaan, bij Sneltoetsschema’s, de optie Photoshop_compatible. Deze biedt handige sneltoetsen, terwijl je het canvas met de muis beweegt. Met de spatiebalk verplaatst je je canvas, met Ctrl+Spatiebalk zoomen je in en met Shift+Spatiebalk roteer je het canvas.

Aan componenten geen gebrek in Krita.

Penselen als de basis

Om te schilderen heb je natuurlijk penselen nodig. Dat geldt ook in een digitaal schilderprogramma. Bij het openen van een (nieuw) project is daarom het Gereedschap voor penseel uit de vrije hand standaard geselecteerd (bereikbaar met de sneltoets B). Probeer het eens uit door enkele vloeiende lijnen op je canvas te trekken. In de knoppenbalk bovenaan kun je zowel de Dekking als de Grootte van je penseel aanpassen. De grootte wijzig je ook door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de linkermuisknop naar links of rechts over het canvas te bewegen.

Met het pijltje bij Dekking regel je de Flow, oftewel de verftoevoer: een lagere waarde geeft minder verf, wat resulteert in wazigere randen. De penseelkleur kies je links in de knoppenbalk of via Geavanceerde kleurenkiezer.

De basis van elk schilderprogramma: het penseel.

Ruime keuze penselen

Standaard gebruikt Krita het penseel Basic-5 Size Opacity, maar via Penseelinstellingen ontdek je veel meer opties. In het uitklapmenu bovenaan kun je filteren op verschillende categorieën, zoals Inkt, Verf of Gummen. Let op: Gummen verwijdert verf van je canvas.

Wil je een penseel vaker gebruiken, klik er dan met je rechtermuisknop op en kies Aan tag toewijzen / Mijn favorieten. Klik nu met je rechtermuisknop in je canvas. Je ziet een snelkiezer verschijnen met je tien favoriete penselen en knoppen om de eigenschappen aan te passen. Je kunt in Penseelinstellingen ook een eigen tag toekennen via Aan tag toewijzen. De penselen met deze tag selecteer je als groep in het uitklapmenu.

Met de penseelkiezer hoef je niet lang naar je favoriete kwasten te zoeken.

Voor nog meer penselen ga je naar https://docs.krita.org/resources. Bij Hulpdata / Pakketten met penselen download je een pakket. Pak het zip-bestand uit in een lege map, waarbij je bundle-bestanden of submappen krijgt, zoals brushes of painttoppresets. Open in Krita Instellingen / Hulpbronnen beheren, klik op Map met hulpbron openen en plaats de bestanden in de juiste mappen. Na een herstart van Krita zijn de penselen toegevoegd.

Penselen genoeg! Als je wilt voeg je er zelf nog meer toe.

Verf verwijderen

Naast gummen zijn er andere manieren om verf (deels) te verwijderen. De bekende sneltoets Ctrl+Z maakt de laatste bewerking ongedaan, terwijl Ctrl+Shift+Z deze weer herstelt. Voor meer overzicht kun je Geschiedenis ongedaan maken openen en de laatste gewenste stap selecteren.

Wil je slechts een deel van een schilderwerk verwijderen? Gebruik dan de knop Gummmodus instellen in de knoppenbalk (sneltoets E). Met een geselecteerd penseel verwijder je nu verf volgens de eigenschappen.

Bovenaan: het knopje voor de gummodus. Onderaan: je actiegeschiedenis.

Selecties

Schilderen draait niet alleen om het juiste gebruik van penselen, maar ook om de precisie van je selecties. Krita biedt hiervoor acht opties, deze staan onderaan de gereedschapskist. Mogelijk ben je al bekend met een aantal, maar ook de volgende opties zijn zeker de moeite waard: Gereedschap voor aaneengesloten gebied (voor pixels met vergelijkbare kleuren die met elkaar verbonden zijn), Gereedschap voor selectie van gelijkwaardige kleur (voor pixels met ongeveer dezelfde kleur op het hele canvas) en Magnetisch selectiehulpmiddel voor kromme (volgt automatisch de randen van objecten).

Je kunt meerdere, al dan niet overlappende, selecties maken door de Shift-toets ingedrukt te houden. Gebruik je de Alt-toets, dan wordt de selectie subtractief en verwijder je een gebied uit een bestaande selectie.

Let goed op bij Hulpmiddelenopties tijdens het selecteren. Naast Optellen en Aftrekken vind je hier onder meer ook de opties Doorsnijden en Symmetrisch verschil. Afhankelijk van de gekozen tool verschijnen extra parameters, zoals Drempel, Spreiding, Anti-aliasing en zelfs Modus, voor pixels of vectoren.

We raden je aan dit venster altijd bij de hand te houden, want het biedt ook bij andere gereedschappen aangepaste opties.

Elk gereedschap heeft extra parameters voor een precieze aansturing.

Met lagen werken

Het verschil tussen pixels (voor beeldpunten bij schilderen en tekenen) en vectoren (voor objecten met strakke lijnen en vormen) speelt ook in Krita een belangrijke rol. Probeer het gerust uit door op een leeg canvas iets willekeurigs te tekenen met een Penseel uit de vrije hand. Zet vervolgens iets op hetzelfde canvas met de tool Kalligrafie. Controleer daarna het lagenvenster. Daar zie je dat er boven de standaard Achtergrondlaag twee lagen zijn gecreëerd: Tekenlaag 1 en Vectorlaag 2.

Je merkt dat objecten op de laatste laag scherp blijven bij het inzoomen of schalen. Dat is niet het geval bij objecten op je tekenlaag. Wil je nu opnieuw het penseel voor vrije hand gebruiken, dan verschijnt de melding dat dit niet mogelijk is op deze laag. Je moet hiervoor een tekenlaag of masker gebruiken. Klik dan bijvoorbeeld op Tekenlaag 1 in het lagenvenster om penseelstreken aan te brengen. Of gebruik de pijlknop naast de plusknop en kies eens voor Tekenlaag toevoegen.

Je kunt lagen tijdelijk (on)zichtbaar maken met het oogicoontje, verplaatsen door ze te slepen en wijzigingen blokkeren met het sloticoontje. Om de laagnaam te wijzigen, hoef je er maar op te dubbelklikken. Vanuit het contextmenu van een laag kun je deze onder andere knippen, kopiëren, plakken, dupliceren, met een onderliggende laag samenvoegen of verwijderen.

Krita kan met meerdere lagen werken, zoals vectorlagen en tekenlagen.

Extra lagen

Lagen zijn om meerdere redenen erg handig. Stel dat je een bestaande tekening of schets wilt inkleuren. Begin met een tekenlaag en teken of importeer de schets daarop. Dit doe je via Laag / Importeren/Exporteren / Laag importeren. Pas vervolgens de Dekking in de balk bovenin het lagenvenster aan, bijvoorbeeld naar 30%. Maak daarna een tweede tekenlaag boven de schetslaag. Hierop kun je het object in de schets inkleuren. Na afloop kun je de onderliggende laag eventueel verwijderen.

Een ander voorbeeld is het gebruik van filters. In plaats van een filter rechtstreeks toe te passen op een laag, maak je een filterlaag aan. Selecteer eerst de laag waarop je het effect wilt toepassen. Klik onderaan het lagenvenster op het pijltje naast de plusknop en ga naar Filterlaag. Stel in het dialoogvenster het gewenste effect in, optimaliseer de parameters en geef de filterlaag een naam. Wil je later iets aanpassen, klik dan met je rechtermuisknop op de filterlaag en kies Eigenschappen. Je kunt ook de transparantie van de filterlaag aanpassen. Als je het effect niet meer wilt gebruiken, hoef je alleen maar de filterlaag te verwijderen.

Non-destructieve experimenten met een extra filterlaag.

Binnen de lijntjes

Wil je extra penseelstreken toevoegen aan een object op een aparte laag, begin dan met het tekenen van het object in een aparte laag (noem deze bijvoorbeeld Object). Creëer daarna erboven een nieuwe laag. Daarop breng je de extra penseelstreken aan (noem deze bijvoorbeeld Streken).

Zonder aanpassingen kun je buiten de omtreklijnen van het object schilderen. Dat wil je natuurlijk voorkomen. Gebruik hiervoor de functie Alfavergrendeling. Klik met je rechtermuisknop op de nieuwe laag en kies Groep / Snelle groep. Deze laag wordt nu onderdeel van een nieuwe groep. Sleep ook de laag met het object naar de groepsnaam, zodat beide lagen in dezelfde groep zitten. Let op, het object moet de onderste laag zijn. Activeer nu de magie: druk op het Alfa-knopje in de laag Streken. Vanaf dit moment kun je alleen nog schilderen binnen de reeds bestaande pixels van de laag en blijf je dus mooi binnen de objectcontouren. Zo kun je nog andere lagen aan deze groep toevoegen, bijvoorbeeld voor fraaie schaduweffecten.

Krita biedt nog veel meer geavanceerde mogelijkheden, maar we kunnen hier natuurlijk niet alles bespreken. Experimenteer gerust en ontdek meer technieken in de online handleiding, of via de vele video’s over Krita die je op YouTube vindt.

Links: zonder alfavergrendeling. Rechts: met alfavergrendeling.

Print en export

Zelfs met een gekalibreerd beeldscherm kunnen de kleuren van je ontwerp in Krita afgedrukt op papier er anders uitzien. Vaak zijn de kleuren minder fel. Je kunt de afdrukkleuren simuleren door Beeld / Soft proofing (sneltoets Ctrl+Y) in te schakelen. Activeer hier ook Waarschuwing buiten gamut (oftewel kleurbereik). Daarmee zie je in felgroen welke kleuren je printer mogelijk niet accuraat afdrukt. Krita gebruikt hierbij standaard het kleurmodel CMYK/Alfa met het kleurprofiel Chemical proof (Standaard). Dit kun je controleren door in Instellingen / Krita instellen naar Kleurbeheer en het tabblad Soft-proofing te gaan. Via het vierkantje met de pijl kun je eventueel eigen ICC-kleurprofielen toevoegen die beter aansluiten bij je printer (en papier).

Wil je je ontwerp digitaal opslaan helemaal zoals jij het wilt? Gebruik dan Bestand / Geavanceerd exporteren. Kies het gewenste uitvoerformaat uit de ruim dertig opties en klik op Opslaan. In het venster dat verschijnt, stel je alle parameters naar wens in, en voltooi je de export met OK.

Volgens het ingestelde kleurprofiel bakt je printer niet veel van dit natuurtafereeltje.