Alleen al het woord hacken spreekt bij veel mensen tot de verbeelding. De gedachte dat geen computer veilig is voor jouw magische vingers klinkt erg stoer. Dat trekt dan ook een hoop kwaadwillenden aan. Maar gebruik je deze vaardigheden juist voor het goede? Dan is ethisch hacken jouw forte. Hoe begin je daar eigenlijk aan?

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het is een misvatting dat een hacker een crimineel is. De van origine Amerikaanse term staat in principe voor een computerexpert die in staat is om - meestal met technische middelen - een probleem op te lossen. Dat heeft dus met software en/of hardware te maken en ook beveiliging speelt vaak een rol. Het gaat in eerste instantie om het toegang krijgen tot verborgen data en soms ook om het verwijderen, aanpassen of stelen daarvan. Dat laatste is in de media en de volksmond de gangbare betekenis.

Een ethische hacker moet twee dingen zijn. Allereerst - jawel - ethisch en dus beseffend dat schade toebrengen, data stelen, data verminken of andere ongein uithalen onverantwoord gedrag is. Ethisch betekent je grenzen kennen, goed nadenken over wat je wel of niet doet en verantwoord handelen.

Hoe past dit bij hacken? Als hacker moet je obstakels zien als iets waar je slim mee om kan gaan, proberen technologie te begrijpen en daar creatief mee te spelen. De drie beste eigenschappen om dat mogelijk te maken, zijn dan ook leergierigheid (want je moet veel kennis van systemen verzamelen), optimisme (denken in oplossingen in plaats van problemen) en vasthoudendheid (je probeert veel en dat gaat ook vaak mis). Een beetje hacker deelt graag kennis dus wie eventjes zoekt op internet zal veel kennis online kunnen vinden. Beginnen is dus niet lastig, maar echt goede hacks zetten kost tijd.

6 regels van ethisch hacken

Al in 1984 verscheen het boek “Hackers: Heroes of the Computer Revolution” van Steven Levy, waarin hij mensen, computers en gebeurtenissen beschrijft die de hackercultuur bepalen. Door velen wordt het boek als een belangrijk werk gezien. Levy beschrijft er belangrijke kenmerken van ethisch hacken in:

1. Delen van kennis. Wie wat ontdekt deelt de kennis.

2. Transparantie. Informatie hoort vrij toegankelijk te zijn, hetgeen niet betekent dat iemand daar niet voor betaald mag krijgen, maar wel dat er geen belemmeringen worden opgeworpen.

3. Decentralisatie. Bij een hacker hoort een zeer kritische houding tegenover autoriteit. Centrale systemen geven een partij macht (of het nu een overheid of een bedrijf is). Door decentraal te werken wordt die heerschappij ingeperkt. Hackers behoren dat te promoten.

4. Vrije toegang tot computers. Technologie zou voor iedereen beschikbaar moeten zijn en het is ook belangrijk dat mensen hierin worden gesteund. Met een computer kan mooie software worden gemaakt, die kunst kan zijn.

5. Verbeteren van de wereld. Hackers geloven sterk in de mogelijkheid dat technologie de wereld beter kan maken. Daarbij is het uitgangspunt dat door het verspreiden van computers de hackerethiek meekomt, waardoor de wereld beter kan worden.

6. Beoordelen op basis van het hacken en niet op andere zaken, zoals ras, leeftijd of uiterlijk.

Is ethisch hacken strafbaar?

De strafrechtelijke term voor digitaal inbreken is computervredebreuk. Onder computer wordt dan een ‘geautomatiseerd werk’ verstaan: alles dat is ingericht om gegevens op te slaan, te verwerken en over te dragen. Dus bijvoorbeeld computers, laptops, servers, mobiele telefoons, routers en smartwatches worden allemaal als geautomatiseerde werken beschouwd. Die computervredebreuk moet wel opzettelijk en ‘wederrechtelijk’ (dus zonder toestemming) gebeuren om strafbaar te zijn.

Op alleen het inbreken staat al twee jaar cel, maar dat kan snel oplopen naar vier jaar als er bijvoorbeeld informatie wordt gestolen of afgetapt. Het platleggen van systemen met een DDoS (Distributed Denial of Service)-aanval kan zelfs tot vijf jaar cel opleveren als om vitale infrastructuur gaat. Het zijn dus zware misdrijven volgens de wetgever.

Toch hoeft computervredebreuk niet altijd problematisch te zijn. Wanneer je de digitale kraak zet om een misstand aan te tonen die anders niet te bewijzen is, dan is het soms niet strafbaar. Dat vloeit voort uit het Europese recht op vrije meningsuiting en nieuwsgaring. Vaak wordt dat gezien als ethisch hacken. Belangrijk is dat de aanvaller niet verder gaat dan strikt noodzakelijk om het punt te maken, waarbij er geen andere mogelijkheden zijn.

Dat was het geval toen ik op een gekraakte OV-chipkaart heb gereisd om duidelijk te maken dat de zwakheden helemaal niet zo theoretisch waren. Het Openbaar Ministerie ging dan ook niet tot vervolging over. Toen politicus Henk Krol digitaal inbrak bij een diagnostisch bloedlab om aan te tonen dat de beveiliging slecht was, werd hij wel vervolgd.

Niet vanwege het feit dát hij inbrak, maar vanwege het feit dat hij het zeker tien keer had gedaan. Dat was namelijk niet noodzakelijk in de ogen van de rechter en Krol werd dan ook veroordeeld voor computervredebreuk. Goede bedoelingen of niet: het overtreden van de wet brengt behoorlijk wat risico’s met zich.

Responsible disclosure

In veel gevallen heeft een aanvaller geen kwade bedoelingen en is de hack vooral bedoeld om gaten in de beveiliging aan te tonen. Als bedrijven of overheden dan toch aangifte zouden doen, zouden ethische hackers niet snel de door hen gevonden lekken melden.

Die koudwatervrees kan worden weggenomen met een ‘responsible disclosure-beleid’, waarin de melder wordt beloofd niet met aangiftes of schadeclaims lastiggevallen te worden, als deze zich tenminste aan bepaalde spelregels heeft gehouden. Daarbij kun je denken aan het niet zomaar data ophalen, geen schade maken of zomaar informatie naar buiten brengen zonder dat het lek is gedicht. Zo’n melding staat vaak op de website van een organisatie.

Toch is zo’n ‘afspraak’ tussen organisatie en hacker maar een beperkte zekerheid. Het Openbaar Ministerie mag altijd zelf het initiatief nemen tot een strafzaak en heeft aangegeven dat ook te doen. Er bestaat dus geen vrijbrief om te gaan hacken. De scheidslijn tussen ethisch hacken en crimineel hacken is flinterdun en wordt – soms met terugwerkende kracht - bepaald door het OM, niet door de hacker.

Penetratietest

Er zijn verschillende vormen om te beginnen met ethisch hacken. Wanneer mensen zeggen dat “een hacker naar het systeem heeft gekeken” dan bedoelen ze vaak dat er een penetratietest is uitgevoerd. Er is dan gekeken of het mogelijk is om in te breken. Meestal is zo’n onderzoek prima uit te voeren met standaard software, waarbij de kwaliteit van het onderzoek afhankelijk is van de beheersing en het begrip van de software waarmee de aanval wordt uitgevoerd.

Sommige onderzoekers schrijven eigen aanvallen. Dat is meer werk, maar je bereikt ook meer. In die fase wordt er ook vaak gekeken naar de versies van gebruikte software en bekende zwakheden in de programmatuur. Een andere vorm van ethisch hacken betreft het dieper kijken naar de software. In zo’n geval kijkt de onderzoeker of aanvallen gebaseerd op kennis van de broncode mogelijk zijn.

Soms komen nog niet ontdekte zwakheden bij penetratietesten naar boven, maar soms zit het net iets ingewikkelder in elkaar. Ook hiervoor zijn hulpmiddelen beschikbaar, maar soms is het echt lezen en studeren op de broncode.

VPN

Als ethisch hacker wil je wel veilig op internet bivakkeren. Daarom is het nuttig om een vpn-service te nemen. Hierdoor beveilig je niet alleen onbeveiligde draadloze verbindingen, maar help je ook voorkomen dat een eventuele tap op je internetverbinding informatie weggeeft. Sommige vpn-providers bieden daarbij ook anonimiteit door bijvoorbeeld geen logbestanden bij te houden. Handig om juridisch gezeur voor te zijn.

VPN.ac, CyberGhost, Private VPN, IPredator, Private Internet Access, ExpressVPN, NordVPN, TorGuard, HideMe, SlickVPN, Mullvad, IPvanish en Cryptostorm zijn VPN-providers die zelf zeggen geen logbestanden bij te houden. In hoeverre ze de waarheid vertellen is natuurlijk lastig te zeggen.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.