Wanneer je Word gebruikt, is de kans groot dat je een even snel een nieuw document start. Word pakt dan het standaardsjabloon, waarin de standaardopmaak is bepaald. Dat werkt prima, maar je kunt zelf ook heel eenvoudig een sjabloon maken, bijvoorbeeld voor je facturering. Zo’n sjabloon zorgt ervoor dat je niet elke keer dezelfde handelingen opnieuw hoeft uit te voeren, terwijl je document er toch altijd consistent uitziet.

Tip 01: Waarom sjablonen?

Je zou je kunnen afvragen waarom een sjabloon nuttig is. Wanneer je factureert, de situatie die we in dit artikel als voorbeeld nemen, kun je immers net zo eenvoudig de vorige factuur openen, de gegevens daarin wijzigen, en het document opslaan als nieuw bestand. Dat kán inderdaad en negen van de tien keer zal dat ook goed gaan. Er komt echter geheid een keer dat je een foutje maakt en het nieuwe bestand opslaat onder de oude naam, en dan ben je dus het oude bestand kwijt. Dat kan vervelende gevolgen hebben. Daarnaast, wanneer je hetzelfde document keer op keer aanpast en onder een andere naam opslaat, sluipen er langzaam maar zeker kleine wijzigingen in. Je kiest per ongeluk een keer een ander lettertype, je verschuift een plaatje, enzovoort. Allemaal niet rampzalig, maar wanneer je een sjabloon gebruikt, weet je zéker dat de stijl, opmaak én het uiterlijk altijd hetzelfde zijn, en je loopt geen risico om oude documenten te overschrijven.

©PXimport

Tip 02: Bestaand ontwerp

We gaan in dit artikel een sjabloon maken voor facturering. Dat we een sjabloon gaan maken, wil natuurlijk niet zeggen dat we dat per definitie echt helemaal vanaf de basis op moeten bouwen. Hoe je een sjabloon maakt telt immers niet, het betekent alleen maar dat je vanaf nu altijd een document maakt met een consistent uiterlijk. Dit betekent dus ook dat je prima één van de voorbeeldsjablonen van Microsoft kunt gebruiken en die kunt opslaan als je eigen sjabloon. Dat kan je uiteraard een hoop werk en tijd schelen. Je vindt deze sjablonen door in Word te klikken op Bestand / Nieuw en vervolgens een keuze te maken uit de honderden sjablonen die Microsoft ter beschikking heeft gesteld. Heb je al een document met een opmaak die je mooi vindt, dan kun je dat document uiteraard ook gebruiken als sjabloon. In dat geval kun je direct naar stap 9 gaan om te zien hoe je je document opslaat als Word-sjabloon en ervoor zorgt dat Word dit sjabloon standaard gebruikt bij het maken van nieuwe documenten.

©PXimport

Tip 03: Opmaakstijlen

In de vorige editie van Tips en Trucs hebben we besproken hoe je een fraai ogend Word-document maakt, waarin we ook hebben besproken wat opmaakstijlen zijn. Dit element is ook nu weer relevant, want de opmaakstijlen zorgen ervoor dat je document, of het nu een factuur is, een menukaart of iets anders, elke keer voldoet aan precies dezelfde opmaakvoorwaarden. Hoe je opmaakstijlen toepast hoeven we je dus niet meer te vertellen, wél is het belangrijk om te weten dat je zelf kunt bepalen hoe deze opmaakstijlen eruitzien. Standaard gebruikt de opmaakstijl Titel namelijk het lettertype Calibri Light, met een grootte van 28, en Kop 1 hetzelfde lettertype met een grootte van 16. Jij kunt zelf bepalen of je dit in jouw sjabloon zo wilt houden of niet. Rechtsklik op de betreffende stijl en klik op Wijzigen. Je kunt nu wijzigen welk lettertype je wilt gebruiken en met welke grootte voor deze stijl. Een interessante optie is Volgende alinea. Hiermee geef je namelijk aan welke stijl moet worden toegepast wanneer je op enter drukt. Stel bijvoorbeeld dat je na de stijl Titel altijd de stijl Ondertitel wilt toepassen, dan kies je bij het bewerken van de stijl Titel dus Ondertitel in bij het veld Volgende alinea. Zo hoef je dit soort dingen dus niet meer telkens handmatig te doen en kun je het ook niet vergeten.

©PXimport

Tip 04: Witranden

Voor we grafische elementen gaan toevoegen aan ons sjabloon, is het belangrijk dat je even stilstaat bij de printer die je gaat gebruiken. Sommige printers hebben de mogelijkheid om zonder witranden te printen. Als je zo’n printer hebt, dan is het geen enkel probleem om de grafische elementen die we gaan toepassen helemaal tot de rand van het papier te plaatsen. Kan jouw printer echter niet zonder witte rand printen, dan zal het resultaat op papier niet hetzelfde zijn als wat je op je computer ziet, en dat is natuurlijk jammer. Voor je een beslissing neemt, controleer eerst even of je printer wel of niet zonder witte randen kan printen. Vaak kunnen printers het namelijk prima, maar ben je je als gebruiker daar simpelweg niet van bewust omdat het niet de standaardinstelling is. Je vindt deze informatie in de eigenschappen van je printer.

©PXimport

Tip 05: Grafische elementen

Om ons briefpapier voor de facturatie wat op te leuken, gaan we uiteraard een logo toevoegen en wat fraaie grafische elementen. Dat gaan we doen op een wat vreemde manier. We voegen alles namelijk toe als koptekst. De reden daarvoor is dat de grafische elementen dan vergrendeld raken, waardoor ze niet in de weg zitten tijdens het typen van alle andere inhoud van je document, en daarnaast krijgen ze een beetje een verwassen uiterlijk, wat bij briefpapier altijd prima werkt, omdat het gaat om de inhoud en niet om de grafische elementen. Om het gedeelte van de koptekst te activeren, dubbelklik je helemaal bovenin je document. Daarna klik je op Afbeeldingen in het Lint en selecteer je het logo dat je wilt toevoegen. Zodra je dit hebt gedaan, klik je op het pictogram rechtsboven de afbeelding (met het halve maantje) en daarna op de optie Voor tekst. Dit zorgt ervoor dat je de afbeelding helemaal naar de hoek van het document kunt slepen, zonder gehinderd te worden door documentmarges. In het tabblad Invoegen in het Lint kies je nu voor Tekstvak in het onderdeel Tekst (rechts van het midden) om een mooi tekstvak toe te voegen voor aan de zijkant. Hier kun je relevante informatie plaatsen.

©PXimport

Tip 06: Marges

Wanneer je dubbelklikt buiten het gedeelte van de koptekst, keer je terug naar het reguliere gedeelte van je document, en zul je zien dat de elementen die je net hebt toegevoegd wat verwassen ogen, en ook niet meer te verslepen zijn, dat is precies wat we willen. Er is echter wel een probleem: wanneer je nu gaat typen, zul je zien dat de tekst geen rekening houdt met de zijbalk en daar gewoon overheen gaat. Dat willen we natuurlijk voorkomen. Daar gebruiken we de documentmarges voor. Wanneer je in het Lint klikt op Beeld, en vervolgens op Lineaal, dan zul je zien dat je bovenin een grijs gebied ziet dat precies aangeeft waar je tekst links begint, en rechts afbreekt. Die scheidingslijn tussen wit en grijs kun je verslepen. Versleep deze tot voorbij het gedeelte waar de zijbalk met grafische elementen ophoudt. Op die manier vertel je Word precies waar de tekst voortaan moet worden afgebroken, en is het onmogelijk dat er nog tekst over de grafische elementen wordt geplaatst.

©PXimport

Tip 07: Vervolgpagina

Het staat prima zo, dat logo rechtsboven met die mooie zijbalk. Er is ook niets mis mee wanneer je telkens een document afdrukt met slechts één pagina. Gaat het om een document met tien pagina’s, realiseer je dan dat je ook tienmaal die gekleurde zijbalk met het logo afdrukt. Dat is misschien niet helemaal waar je op zit te wachten, want het is zonde van je inkt. Wat je in dit geval kunt doen, is aangeven dat je eerste pagina anders moet zijn dan de rest. Je doet dit door te klikken op Lege pagina in het tabblad Invoegen in het Lint en vervolgens op die nieuwe pagina te dubbelklikken op het koptekstgedeelte. Bovenin het gedeelte Opties in het Lint zie je nu de optie Eerste pagina afwijkend. Vink deze aan. Een beetje irritant is nu dat Word de grafische elementen uit de eerste pagina verwijdert, maar dat kun je eenvoudig herstellen door op de tweede pagina alles te knippen (eerst Ctrl+A, daarna Ctrl+X) en daarna te plakken in het koptekstgedeelte van de eerste pagina (Ctrl+V). Daarna kun je op de tweede pagina aangeven hoe je vervolgpagina’s eruit komen te zien, bijvoorbeeld met een heel klein randje aan de zijkant.

©PXimport

Tip 08: Standaardelementen

Doorgaans zijn het logo, de achtergrondafbeeldingen, de kopstijlen enzovoort de enige elementen die telkens terugkomen. Er is echter een bewuste reden dat wij als voorbeeld hebben gekozen voor facturatie, en dat is dat een factuur natuurlijk altijd bestaat uit dezelfde elementen, waaronder een tabel met daarin de bedragen, een gedeelte voor het factuurnummer enzovoort. Het is daarom goed om te weten dat je ook dit soort elementen gewoon kunt opnemen in je slaboon. Wanneer je het document, in ons geval de factuur, altijd begint met een tabel op de eerste pagina, dan kun je die tabel ook gewoon toevoegen in je sjabloon. Je hoeft niet bang te zijn dat al die informatie op elke pagina wordt herhaald: dat geldt écht alleen voor de elementen die je toevoegt in de kop- en voettekst van het document.

©PXimport

Tip 09: Sjabloon standaard

Wanneer je het ‘skelet’ van je document, oftewel alle basiselementen zonder de dingen die elke keer anders zijn, hebt gemaakt, dan kun je je document opslaan als sjabloon. Je doet dit door te klikken op Bestand / Opslaan als, en vervolgens op Bladeren om een locatie te selecteren waarin je je sjabloon wilt opslaan. Geef je sjabloon vervolgens een naam en klik op het uitklapmenu waar je de tekst Word-document (*.docx) ziet staan. In dit uitklapmenu klik je vervolgens op Word-sjabloon (*.dotx). Wanneer je voortaan dubbelklikt op dit bestand, wordt je sjabloon geopend en kun je aan de slag. Wil je het nog makkelijker maken voor jezelf, dan kun je ook het standaardsjabloon van Word vervangen (denk er wel aan dat dan áltijd dit sjabloon wordt geopend). In dit geval sla je je sjabloon dus op als Normal.dotx in de map C:\Users\gebruikersnaam\AppData\Roaming\Microsoft\Templates (waarbij “gebruikersnaam” uiteraard je Windows-gebruikersnaam is). Overigens kun je dit eenvoudig ongedaan maken door Normal.dotx weg te gooien, waarna Word een nieuwe aan zal maken met de standaardinstellingen.

©PXimport

Tip 10: Sjabloon inzetten

Wanneer je een nieuw document opent met je sjabloon, is het enige dat je hoeft te doen de inhoud van je document in te vullen. Je hoeft je geen zorgen meer te maken om de opmaak, het lettertype of de plaatsing van je grafische elementen: dit heb je allemaal afgevangen in je sjabloon. Dat betekent trouwens niet dat je al deze elementen niet aan kúnt passen. Als je dubbelklikt op het gedeelte met de koptekst kun je gewoon aanpassingen doen, maar het idee achter het sjabloon is uiteraard dat dit dus niet meer hoeft.

©PXimport

Zie je aan de binnenkant van je waterkoker een donkere of zwartbruine aanslag, vooral ter hoogte van het waterniveau? Dat is een veelvoorkomend verschijnsel bij roestvrijstalen waterkokers die vaak worden gebruikt. Het oogt onfris, maar het is meestal geen vuil of schimmel — en zeker niet gevaarlijk.

Waarom de binnenkant zwart verkleurt

De zwarte aanslag ontstaat niet doordat het metaal zelf oxideert, maar door mineralen uit het water die zich afzetten en bij herhaald verhitten donker kleuren. Kalk, ijzer en vooral mangaan zijn daarbij de belangrijkste veroorzakers.

In Nederland komt dit vaker voor in regio's met hard water, waarin meer mineralen zitten. In sommige delen van het land (zoals Friesland, Gelderland, Overijssel en Drenthe) bevat het leidingwater van nature iets meer mangaan of ijzer. Tijdens de waterzuivering wordt dat grotendeels verwijderd, maar een kleine resthoeveelheid kan bij verhitting reageren tot donkere mangaanoxide. Dat hecht zich aan de wand van de waterkoker, precies op de plek waar het waterpeil meestal eindigt.

Ook aangebrande kalkaanslag kan bijdragen aan de verkleuring. Wanneer kalk zich ophoopt op de bodem of wanden en daarna opnieuw wordt verhit, verkleurt die witte laag naar bruin of zwart.

Hoe verwijder je aanslag?

De aanslag is meestal goed te verwijderen met natuurlijke middelen:

1: Vul de waterkoker met een mengsel van half water en half natuurazijn, of gebruik een eetlepel citroenzuur per halve liter water.

2: Laat dit 30 minuten inwerken en breng het mengsel daarna kort aan de kook.

3: Laat het afkoelen, giet het weg en veeg de binnenkant schoon met een zachte doek of sponsje.

4: Spoel grondig na met schoon water.

Blijft er na het schoonmaken een donkere waas zichtbaar, dan gaat het meestal om een hardnekkige mineraallaag die zich stevig heeft vastgezet. Bij goed roestvrij staal hoort het metaal zelf niet te verkleuren; blijvende vlekken wijzen eerder op hardnekkige aanslag of op een mindere kwaliteit staal.

Zo voorkom je nieuwe aanslag

Laat de waterkoker na gebruik altijd leeglopen en openstaan, zodat hij goed kan drogen. Kook alleen de hoeveelheid water die je nodig hebt, en ontkalk hem eens per maand met azijn of citroenzuur. Zo krijgen mineralen minder kans om zich te hechten en blijft de binnenkant langer schoon.

Na 40 jaar heeft Kladblok eindelijk een opfrisbeurt gekregen. De eenvoudige, oerdegelijke tekstverwerker is ideaal voor het bewerken van platte tekst zonder toeters en bellen. In Windows 11 is het bescheiden onderdeel flink gegroeid. Wat ooit een sobere tool was voor snelle notities, heeft nu een interessante set nieuwe functies.

Terwijl we hier bekijken wat nieuw is, gaat ondertussen de make-over van Kladblok door. In de testversies binnen het Windows 11 Insider-kanaal duiken nu zelfs opties op voor tekstopmaak zoals vet, cursief, onderstrepen en lijsten. Die nieuwigheden worden later dit jaar uitgerold naar alle gebruikers van Windows 11. Liever een vogel in de hand dan tien in de lucht? Absoluut, want intussen kunnen we al profiteren van deze verbeteringen.

Tabbladen toevoegen en losmaken

Met Windows 11 heeft deze basis-app een frisse look & feel gekregen en een aantal kenmerken waar veel gebruikers al jaren om vragen. De opvallendste vernieuwing is de ondersteuning van de tabs (afbeelding 1). Je kunt nu verschillende pagina’s van Kladblok openen, elk in een eigen tabblad. Geen wirwar meer van losse pictogrammen in de taakbalk voor elk geopend tekstbestand. Een nieuw bestand starten is simpel: klik bovenaan op het plusteken. Wil je een tabblad loskoppelen en als apart venster gebruiken? Geen probleem: sleep het tabblad naar het bureaublad en het verschijnt automatisch als een nieuw .txt-bestand. Andersom werkt het ook. Sleep een bestaand .txt-bestand naar de tabbalk van Kladblok en het wordt netjes toegevoegd aan de open tabbladen.

Tabbladen configureren

Zolang er minstens één tabblad is opgeslagen, kun je de volledige Kladblok-sessie sluiten, inclusief andere niet-opgeslagen bestanden, zonder gegevens te verliezen. Wanneer je Kladblok weer opent, worden alle tabbladen hersteld, zelfs na een herstart van de pc. Je bepaalt zelf wat er gebeurt wanneer je Kladblok opent. Klik daarvoor op het tandwieltje in de rechterbovenhoek van het programma. Vervolgens ga je naar de instellingen voor Kladblok openen. In de optie Wanneer Kladblok wordt gestart heb je de keuze tussen Doorgaan met vorige sessie of Nieuwe sessie starten en niet-opgeslagen wijzigingen negeren (afbeelding 2). De eerste optie is de standaardinstelling.

Meervoudig herstel

Een belangrijke interne verbetering is de mogelijkheid om meerdere bewerkingen ongedaan te maken. In Windows 10 kon je in Kladblok met Ctrl+Z slechts de laatste bewerking terugdraaien (afbeelding 3). In Windows 11 kun je stapsgewijs wijzigingen ongedaan maken met Ctrl+Z. Ben je te ver teruggegaan, dan kun je je acties opnieuw uitvoeren met Ctrl+Y — net als in de meeste andere applicaties.

Uiterlijk

Onder het tandwieltje van de instellingen kies je het Uiterlijk van dit programma. Je hebt de keuze tussen de lichte en de donkere modus of je kiest voor de weergave om gewoon de systeeminstelling te volgen. Hier bepaal je ook het lettertype, de lettergrootte en de stijl (Regular, Italic, Bold, Bold italic) die je gebruikt voor de tekstbestanden. Onder het onderdeel Tekstopmaak zie je telkens een voorvertoning van de gekozen stijl (afbeelding 4). In de instellingen kun je tekstterugloop in- of uitschakelen. Dit zorgt ervoor dat tekst automatisch naar de volgende regel springt wanneer het einde van de regel is bereikt, in plaats van dat de tekst horizontaal verder loopt. Dat is onhandig, want dat betekent dat een tekstbestand soms als één hele lange regel wordt getoond.

Notepad++

Microsoft heeft Kladblok jarenlang stiefmoederlijk behandeld. Door de beperkte functionaliteit gingen veel gebruikers op zoek naar een alternatief – en vonden dat in de open-sourcetoepassing Notepad++. Een van de grootste troeven van Notepad++ is de ondersteuning voor een brede waaier aan programmeertalen, waaronder JSON, Python, C++, C#, Cobol, html, css en SQL … Daarnaast biedt het programma handige functies zoals regelmarkeringen, macro’s en de mogelijkheid om bestanden met elkaar te vergelijken. Notepad++ is gratis, werkt in een gesplitst scherm en ondersteunt tabbladen, zoeken en vervangen, én het automatisch hervatten van je werk – zelfs bij niet-opgeslagen bestanden. Wat deze variant (nog) niet kan: tabbladen naar een ander venster slepen.

Spellingcontrole en autocorrectie

Kladblok kan voortaan spelfouten markeren terwijl je typt, en typfouten desgewenst automatisch corrigeren. Om de spellingcontrole in- of uit te schakelen, klik je op het tandwieltje in de rechterbovenhoek. In het vak Spelling kun je de opties Spellingcontrole en Automatische correctie activeren (afbeelding 6). Vanaf dat moment verschijnt er een rood golflijntje onder fout gespelde woorden. Klik je met de linkermuisknop op zo’n woord, dan krijg je suggesties te zien waaruit je een correcte versie kunt kiezen. Let wel: deze functies werken alleen bij gewone tekstbestanden, niet wanneer je in Kladblok code schrijft, zoals html of css.

Zoeken en vervangen

Een van de minst bekende, maar erg handige functies van Kladblok is de mogelijkheid om snel naar specifieke tekst te zoeken en die eventueel meteen te vervangen. Gebruik hiervoor het menu Bewerken / Zoeken of de sneltoets Ctrl+F. Met Ctrl+H open je direct de functie Zoeken en vervangen, die je ook via het menu Zoeken kunt oproepen. Voer in het zoekvak de tekst in die je wilt vinden. Je kunt op de vergrootglasknop klikken of gewoon op Enter drukken. Klik op het kleine pijltje links van het zoekvak om het vak Vervangen te openen. Zodra de gezochte tekst is gevonden, gebruik je de pijltjes rechts van het zoekvak om omhoog of omlaag door het document te navigeren. Met de knop Vervangen wijzig je telkens één match; met Alles vervangen worden alle overeenkomsten in één keer aangepast (afbeelding 7). Deze functie ondersteunt ook enkele basisjokertekens: het sterretje * staat voor een willekeurig aantal tekens, het vraagteken ? voor precies één teken. Klik je op de knop met de schuifregelaars, dan kun je instellen dat de zoekopdracht hoofdlettergevoelig is. De optie Inwikkelen is een ongelukkige vertaling van Wrap. Als je die aanvinkt, doorzoekt Kladblok het hele document – ongeacht waar de cursor zich bevindt.

Herschrijven, Samenvatten en Schrijven

Kladblok heeft nu een set AI-functies om tekst te verbeteren. Het gaat om Herschrijven, Samenvatten en Schrijven. Met behulp van GPT kun je de inhoud verfijnen. Klik met de rechtermuisknop op de tekst en kies de optie Schrijven. In een nieuw venster lees je een herwerkte tekst die je op basis van drie criteria verder aanpast. Met de knop Lengte kies je voor een vergelijkbare tekstlengte, een kortere of een langere versie. Bij Toon kies je tussen Standaard, Formeel, Informeel, Inspirerend, Humor en Overtuigend. En dan is er nog de knop Formatteren waarmee je bijvoorbeeld een stijl selecteert zoals Zakelijk, Academisch, Marketing, Poëzie en meer. Onderaan deze herwerkte tekst zie je een numerieke aanduiding zoals 1 van 3. Dit betekent dat Kladblok meteen al drie versies klaarhoudt. Door op het pijltje te klikken schakel je door de versies. Dezelfde mogelijkheden krijg je als je via de rechtermuisknop de optie Aangepast herschrijven en Samenvatten kiest (afbeelding 8). Als je deze AI-functies liever niet hebt, dan kun je die uitschakelen in de instellingen van Kladblok.

Voet- en kopteksten

In Kladblok kun je bovendien voet- en kopteksten toevoegen die je pas te zien krijgt als de pagina uit de printer komt. In deze ruimte is het mogelijk om aan de boven- en/of onderkant de bestandsnaam, het paginanummer of de huidige datum op te nemen. Daarvoor gebruik je het menu Bestand / Pagina-instelling. Daarna moet je wel de juiste variabele gebruiken om aan te duiden wat je in de koptekst of voettekst wilt zien. Dit zijn de belangrijkste variabelen:

De printer zal de acties uitvoeren die je in de voet- en koptekst hebt ingegeven. Houd er rekening mee dat Kladblok deze instellingen niet opslaat, je moet ze dus bij iedere afdruk opnieuw opgeven.