15 tools om je pc grondig te testen
Soms is het meteen duidelijk waarom je pc hapert, maar in andere gevallen is de oorzaak en dus de oplossing niet zo eenduidig en wordt het pas helder wanneer je de verdachte componenten aan een grondig onderzoek onderwerpt.
Stresstesten dus en dat is precies waarvoor de tools uit dit artikel bedoeld zijn. We kijken eerst wat Windows op dit vlak al aan boord heeft.
01 Windows Taakbeheer
Via het Windows Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc) kun je op het tabblad Prestaties het processor- en geheugengebruik in realtime monitoren. Windows 8 voegt daar nog de overdrachtssnelheden van je schijf en netwerkadapter(s) aan toe (zie je geen tabbladen in het venster Taakbeheer, klik dan eerst op Meer details). Het geheugen is weliswaar een wat complex verhaal.
Zo lees je hier onder meer af hoeveel fysiek geheugen recentelijk voor systeembronnen is gebruikt (In cache) en hoeveel geheugen onmiddellijk beschikbaar is om te worden gebruikt door processen, stuurprogramma's of het besturingssysteem (Beschikbaar). Meer informatie over de betekenis van de begrippen die je in het Taakbeheer aantreft, vind je hier.
©PXimport
Windows 8 geeft je een dynamisch overzicht van processor-, geheugen, schijf- en netwerkverbruik.
02 Windows Prestatiemeter
Een niet zo bekende tool in Windows is de Prestatiemeter. Die start je op met het commando perfmon.msc (of perfmon intypen in het Windows 8-startscherm). Klik in het linkerpaneel op Prestatiemeter, via het groene plusknopje voeg je vervolgens alle gewenste metingen toe.
Daarbij duid je telkens de beoogde computer aan (eventueel een andere pc in je netwerk) en het onderdeel dat je wilt monitoren. Objecten die een belangrijke impact op de systeemprestaties kunnen hebben, zijn Fysieke schijf (21), Geheugen (35), Processor (38) en Netwerkinterface (18): het cijfer verwijst naar het aantal bijhorende metingen. Je kunt ook metingen over langere tijd uitvoeren via het paneel Gegevensverzamelaarsets.
©PXimport
Je kunt talloze kleine en grote onderdelen van je Windows-systeem (stress)testen.
03 Windows Geheugencontrole
Windows bevat een afzonderlijk hulpprogramma waarmee je een geheugencontrole kunt laten uitvoeren. Ga naar het Windows Configuratiescherm, typ geheugen in het zoekvak en klik op Geheugenproblemen van uw computer vaststellen. Selecteer bij voorkeur Nuopnieuw opstartenen zoeken naar problemen.
Zodra dan de tool opstart, kun je via de F1-toets onder meer de grondigheid van de test instellen (Minimaal, Standaard of Uitgebreid), plus het aantal controlepogingen. Met F10 start je vervolgens de tests. Dat kan gerust enkele minuten duren. Heeft de tool inderdaad fouten ontdekt, controleer dan of de RAM-modules goed zijn ingeplugd, of probeer het met andere modules.
©PXimport
De tool voert verschillende subtests uit, met name wanneer je Extra kiest.
04 Prime95
Bevriest Windows af en toe, of lopen programma's vast, dan kan de processor of het geheugen best wel de oorzaak zijn. Prime95 checkt hoe stabiel je systeem is en is met name populair bij overklokkers.
Het programma onderwerpt je processor en geheugen aan zware stresstests door mathematische berekeningen uit te voeren. De tool biedt een aantal presets, waarbij je keuze bepaalt welk onderdeel vooral wordt getest: kies Small FFTs om de processor te testen, kies Blend om (vooral) het geheugen te controleren. Je draait de tool bij voorkeur in veilige modus, gedurende minstens 24 uur. Meer informatie vind je op de Wikipedia-pagina van Prime95.
©PXimport
Hier worden handig wiskundige berekeningen gebruikt om je processor en geheugen zwaar te belasten.
05 Fraps
Fraps staat voor frames per seconde en dat geeft je al een aardig idee over de bedoeling van deze tool. Je start een van je favoriete games op, terwijl Fraps op de achtergrond draait. Die geeft je dan het aantal frames per seconde (FPS) te zien.
Elke wijziging die je aan de instellingen van je systeem of game aanbrengt, is direct zichtbaar in de Fraps-teller. Kortom, een prima tool voor wie de prestaties in realtime en in realistische omstandigheden wil testen. Ook handig: Fraps laat je tevens toe screenshots en video-opnames van je games te maken. De onbeperkte versie zonder watermerk kost 27 euro.
©PXimport
Frames per seconde meten in een realistische omgeving.
06 3DMark
Wie de grafische prestaties van zijn systeem wil testen moet zeker eens 3DMark van Futuremark uitproberen. Het programma draait fullscreen en toont je grafische scènes zoals je die in videogames kunt verwachten. Er zijn drie verschillende testsuites die na elkaar draaien en daarbij telkens de vereisten opschroeven.
De laatste suite is Fire Strike, specifiek bedoeld voor echte gaming machines. De testresultaten kun je online bekijken en met andere pc's vergelijken. 3DMark is beschikbaar voor verschillende platformen: naast Windows (RT) is dat nog Android en iOS. Alleen de betaalde versie (circa 26 euro) laat je de tests aanpassen.
©PXimport
Nee, deze testmachine is duidelijk geen high-end gaming machine.
07 Unigine Heaven
Ook Unigine Heaven is een benchmarking tool specifiek gericht op het testen van OpenGL- en DirectX-API's. Bij aanvang stel je de instellingen naar wens in, zoals de beeldkwaliteit, antialiasing en resolutie. Vervolgens krijg je grafische scènes gepresenteerd, waarbij de tool zowat het midden houdt tussen echte game en een synthetische benchmark.
Je kunt namelijk tot op zekere hoogte zelf de gerenderde wereld besturen en verkennen. Tijdens het renderen lees je dan allerlei informatie af, zoals het actuele, minimale en maximale aantal frames per seconde. Er is ook een geavanceerde editie (ca. 360 euro) met extra opties als benchmark-looping, aanpasbare rapportering en diepteanalyse per frame.
©PXimport
Unigine Heaven: tussen echte game en synthetische benchmark in.
08 CrystalDiskMark
Sommige programma's, zoals video-editors, vereisen een snelle harde schijf of SSD, en geven minimale lees- en schrijfsnelheden op. Een tool waarmee je diverse snelheidstests kunt uitvoeren is CrystalDiskMark. Je duidt eerst de schijf(partitie) aan, je legt vast hoeveel lees- en schrijfopdrachten je wilt en hoeveel data daarbij moet worden geschreven.
Vervolgens geef je aan welke tests je wilt opstarten: een sequentiële lees- en schrijfopdracht, of lezen en schrijven op willekeurige locaties in blokken van 512 KB, 4 KB of 4 KB met een wachtrij van 32 I/O-verzoeken. Let tijdens de installatie op dat je geen ongewenste software mee-installeert.
©PXimport
Makkelijker kan haast niet: gevarieerde lees- en schrijfopdrachten met een muisklik.
09 HD Tune
Ook HD Tune heeft een paar benchmarks voor schijfprestaties aan boord, schrijvend naar zowel opeenvolgende als naar toevallige sectoren. De Pro-versie (ca. 30 euro) bevat meer benchmarks dan de gratis variant. Wel moet je die op diverse tabbladen zoeken, wat het minder overzichtelijk maakt.
De meeste van deze tests zijn overigens goed te configureren: zo kun je onder meer instellen hoe groot de datablokken moeten zijn. Naast deze benchmarks kan HD Tune ook nog de S.M.A.R.T-data (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology) van je schijf inlezen. Het programma geeft daarbij een algemene gezondheidsindicatie, maar wie kennis van zaken heeft, kan ook zelf conclusies uit de tabel trekken.
©PXimport
Uiteenlopende benchmarks, plus een S.M.A.R.T- en een 'secure erase'-module.
10 NovaBench
Met NovaBench zijn we aanbeland bij een reeks tools die niet zozeer inzoomen op één specifiek systeemcomponent. De eenvoud van NovaBench maakt meteen duidelijk dat het programma vooral mikt op gebruikers die niet erg technisch zijn aangelegd of die geen tijd willen besteden aan gerichte tests.
Als je dat verkiest, kun je met een enkele knop alle ingebouwde benchmarktests opstarten. Dat blijken drie cpu-tests te zijn, één gpu-test, één RAM-test en één schijftest. Alle tests samen duren nauwelijks een minuut. Na afloop krijg je dan cijfermatige resultaten die je desgewenst online met die van anderen kunt vergelijken.
©PXimport
Zes tests in minder dan één minuut: handig wanneer het snel moet.
11 Fresh Diagnose
Veel meer nog dan NovaBench werpt Fresh Diagnose zich op als een allround benchmarktool. Bovendien geeft die heel wat systeeminformatie prijs. De erg kromme Nederlandse vertaling nemen we voor lief. Alle benchmarks zitten gegroepeerd onder de knop Benchmark: processor, geheugen, schijf, netwerk, grafische kaart, cd en andere media.
Het kan overigens best lang duren voor de resultaten van zo'n benchmark zichtbaar worden. Fresh Diagnose vergelijkt die vervolgens met andere configuraties. Online kun je een gratis code aanvragen om de software in z'n geheel te verkrijgen. De registratie voer je vervolgens uit vanuit het menu Hulp.
©PXimport
Overzichtelijk, maar traag en in krom Nederlands.
12 PC Wizard
PC Wizard is van dezelfde makers als CPU-Z, een populaire systeeminformatietool. De insteek is ook hier een allround systeeminformatie- en benchmarktool. PC Wizard bevat dertien benchmarkmodules, van processor, gpu en RAM tot harde schijf. Zodra je zo'n module aanklikt, begint PC Wizard zonder verdere toelichtingen aan de test, dat had anders gekund.
Op het einde krijg je de resultaten zowel cijfermatig als grafisch voorgesteld en kun je die met een beperkt aantal andere systemen vergelijken. Kies wel voor een Volledige installatie om ook de benchmarks mee te installeren. Let wel: PC Wizard tracht andere software mee op je systeem te installeren, verwijder dus wat vinkjes.
©PXimport
Uiteenlopende tests, maar jammer genoeg zonder veel uitleg.
13 SiSoftware Sandra (Lite)
Sandra staat voor System Analyzer, Diagnostic and Reporting Assistant en meteen heb je begrepen dat het opzet ook bij deze software erg breed is. Sandra is een van de meest informatieve en grondigste tools, vooral gericht op gevorderde gebruikers. Het aantal benchmarks is ronduit indrukwekkend. Wij telden zo'n 35 verschillende tests, opgedeeld in een zevental rubrieken: processor, virtual machine, general-purpose computing, graphics processor, storage devices, memory controller en network. Al even indrukwekkend is de online referentiedatabase die je de resultaten met specifieke systemen laat vergelijken.
Daarbij kun je ook criteria als prijs-kwaliteitverhouding meenemen. Sandra bestaat in verschillende versies, maar wellicht heb je voldoende aan de gratis Lite-editie.
©PXimport
SiSoftware Sandra: veel grondiger en informatiever komen ze niet.
14 Aida64 Extreme
Aida64 Extreme (Advanced Identification of Devices and Adapters) is bijna van hetzelfde niveau als concurrent Sandra. Laat je overigens niet misleiden door de naam, want de tool werkt op zowel de 32- als 64bit-versie van Windows. Er is een gratis proefversie voor dertig dagen (daarna ca. 30 euro), maar let wel op voor ongewenste software.
Naast een flink aantal functies die je kunnen helpen bij het overklokken, monitoren en diagnosticeren van hardware, bevat deze tool ook een aantal stresstests en benchmarks. Die vind je in het menu Gereedschap: een vijftal leestests voor je harde schijf, diverse tests voor cache en RAM-geheugen, en voor je grafische kaart. In dit menu kun je trouwens ook terecht voor een soort 'burn-in'-test die je (nieuwe) systeem zwaar beproeft.
©PXimport
Aida64 geeft je ook informatie over tal van systeemonderdelen.
15 Hiren's BootCD
Tot slot vermelden we graag nog een wat speciale toolkit: Hiren's BootCD. Dat is een speciaal samengestelde live-cd, die zich via een tool als YUMI ook makkelijk van usb-stick laat opstarten. In het bootmenu van deze tool vind je allereerst een paar stresstests voor het geheugen, waaronder het populaire MemTest86+.
Maar er is meer. Start je hier de Mini Windows XP-omgeving op en open je vervolgens HBCD Menu / Programs, dan tref je in de rubrieken System Information en Testing heel wat test- en diagnosetools aan, waaronder de al eerder genoemde HD Tune, PC Wizard en Prime95.
©PXimport
Hiren's BootCD: je voelt je meteen thuis in de Mini Windows XP-omgeving.
