18 8-speed interne dvd-branders. De ontwikkelingen op het gebied van dvd-branders gaan erg snel. De schrijfsnelheden zijn alweer verdubbeld naar 8-speed, terwijl de prijzen van zowel de schrijvers als de media zijn gehalveerd. Tijd om eindelijk een dvd-brander in huis te halen? We leggen de achttien snelste dvd-branders het vuur aan de schenen. Plus: een update van onze dvd-mediatest.

"Nog geen twee jaar geleden kostte een beetje dvd-brander al snel € 500 en moest je bij het branden van een dvd'tje engelengeduld opbrengen. En dan hebben we het nog niet eens over de dure media, de compatibiliteitsproblemen en de formatenoorlog (plus, min of dvd-ram). Het gevolg is dat de dvd-brander lang niet zo'n groot verkoopsucces was als de dvd-speler, die wel in hoog tempo de huiskamers veroverde. De laatste maanden lijkt het tij voor de dvd-brander echter te keren. Tegenwoordig tik je voor minder dan € 150 een brander voor in de pc op de kop, en met de multi-formatbranders hoef je je om de formatenoorlog ook al helemaal niet meer druk te maken. Bovendien beloven de nieuwe branders zeer hoge brandsnelheden en sterk verbeterde compatibiliteit. Maar beloven is nog niet hetzelfde als doen. Daarom onderwerpen wij de nieuwste 8-speedbranders aan een uitgebreide reeks tests. Standaardenoorlog De formatenstrijd tussen het min- en plus-kamp is nog steeds niet uitgewoed, maar als consument hoef je hier nauwelijks meer wakker van te liggen. Zo ondersteunen de meeste branders uit de test zowel plus als min zonder dat je daarvoor meer geld moet betalen. LG leverde zelfs een multi-format brander die naast dvd+r(w) ook het nauwelijks gebruikte dvd-ram ondersteunt. Het is dus best mogelijk dat de dvd-formatenoorlog geen winnaar zal opleveren en beide standaarden nog een tijd in gewapende vrede zullen samenleven. Anderzijds kunnen we de vraag stellen welk voordeel de ondersteuning van meerdere formaten biedt. Met het dvd-plus-formaat kan alles wat ook met dvd-min kan en vice versa. Ook qua uitwisselbaarheid zijn er nauwelijks verschillen meer tussen de twee formaten. Toch heeft het dvd-plusformaat momenteel de beste troeven in handen: de technologie van het plusformaat sluit nog het meest aan bij de video-dvd, de prestaties liggen hoger, de beschikbaarheid van de dvd-plus media is groter en fabrikanten hoeven op een plus-schijf de helft minder heffing te betalen dan bij een min-schijf. Het is dan ook niet vreemd dat dvd-plus zijn concurrent in populariteit is voorbijgestreefd. Typerend is dat we geen enkele dvd-brander toegestuurd kregen die enkel met het min-formaat overweg kan - zelfs dvd-min-pionier Pioneer komt met een toestel dat ook dvd-plus ondersteunt. Vijf branders in de test (BenQ, HP, New Universe, Philips en RiDATA) branden uitsluitend dvd-plus, alhoewel de New Universe-brander met een downloadbare firmware-update ook tot dvd-min-branden te bewegen is. ***kader Double-layer dvd & Blu-ray De grenzen van de opslagcapaciteit voor het dvd-formaat zijn nog lang niet bereikt. Vanuit het dvd-plus-kamp staat namelijk al een nieuwe technologie in de startblokken die het opslagvermogen van een dvd+r vrijwel verdubbelt: de dual-layer dvd. Door middel van twee gescheiden informatielagen is de capaciteit van een schijfje vergroot van 4,7 GB naar 8,5 GB. Deze dual-layer dvd's zouden probleemloos kunnen worden afgespeeld op de bestaande afspeelapparatuur. Het nadeel is dat de schijfjes alleen met een speciale dual-layer dvd+r-brander gebrand kunnen worden. De eerste dual-layer branders en media zouden inmiddels in de winkels moeten liggen. Alsof dit nog niet genoeg is, zijn sommige fabrikanten al weer druk bezig met de daaropvolgende dvd-standaard: Blu-ray technologie. Bij deze technologie wordt een nauwkeurigere blauwe laser gebruikt (momenteel gebruikt men een rode laser), waardoor de opslagcapaciteit per schijfje kan worden opgevoerd tot maar liefst 27 GB per kant. Op een dubbelzijdige Blu-ray disc kun je dan 54 GB aan informatie kwijt! Deze hoge opslagcapaciteit is noodzakelijk om video-dvd's van nog hogere kwaliteit (bijvoorbeeld hdtv) mogelijk te maken. De specificaties van de Blu-ray disc read-only (bd-rom) zijn reeds rond; momenteel werkt de industrie aan specificaties van de bd-r (recordable) en bd-re (rewritable). De eerste branders en media zullen rond 2006 in de winkel liggen. ***/kader Testmethode We testen alle dvd-schrijvers op een systeem met een 3,2 GHz Pentium 4, 512 MB ddr 400-geheugen, een Seagate serial-ata-schijf en een ATI Radeon 9800XT grafische kaart. Als besturingssysteem draait Windows XP Pro, voorzien van de laatste service packs. De brandsoftware van dienst is Nero Burning ROM 6.3.0.3. Bij alle tests gebruiken we in eerste plaats media van Verbatim (8x dvd+r, 4x dvd-r en 4x dvd+rw schijfjes). Indien er met de dvd-branders zelf ook blanco schijfjes meegeleverd worden, voeren we de tests ook hiermee uit. Voor de metingen baseren we ons op de in Nero Burning ROM ge'ntegreerde DVD/CD Speed versie 2.11. Dit is een uitgebreide benchmark die zowel de lees- als schrijfprestaties bij cd's en dvd's van de branders meet en grafisch in kaart brengt. Het testparcours bestaat om te beginnen uit het volschrijven van een 700 MB cd-r, waarbij zowel het volledige tijdsverloop als de gemiddelde snelheid wordt gemeten. Na het branden controleren we de cd met een oude NEC 28D cd-rom-speler meteen op eventuele fouten. Voor de leesbenchmark gebruiken we een door Nero DVD/CD Speed gecreëerde test-cd-r. Om kwaliteit en snelheid bij het digitaal extraheren van audio-cd's van de schrijvers te meten maken we gebruik van de DAE-test. Voor het meten van het lezen en beschrijven van de dvd's doorlopen we dezelfde procedure als bij de cd's, waarbij we de beschrijfbare dvd-media (alle door de toestellen ondersteunde formaten) volschrijven met 5000 kleine bestanden. Bij het lezen van de dvd's wordt naast de gemiddelde snelheid ook de zoektijd, het processor-gebruik, de uitwerptijd en de laadtijd gemeten. Om de compatibiliteit van de gebrande schijfjes te controleren maken we een één-op-één kopie van een video-dvd. Elke kopie proberen we vervolgens uit op enkele stand-alone huiskamerspelers en de populaire PlayStation 2 spelconsole. Naast de prestaties van de branders bekijken we ook de leveringsomvang, zoals meegeleverde software, lege media en de garantieperiode. Brandsnelheid De nieuwe 8x-generatie moet in de komende tijd de 4x-apparaten aflossen. Wanneer we bedenken dat bij een dvd-brander 1-speed goed is voor 1380 KByte/s (bij een cd is dat 150 KByte/s), dan schijf je met 8-speed een dvd van 4,37 GB in 8 minuten vol. De 8x-techniek was als eerste beschikbaar voor de plus-media, maar inmiddels beginnen ook de eerste 8x dvd-min branders te verschijnen. Alle apparaten die we in deze test meenemen kunnen 8x dvd+r branden. Voor het dvd-r formaat bieden enkel Lacie, Lite-On, NEC en Pioneer al 8x ondersteuning. De verschillende dvd-branders blijken bij het schrijven van dvd+r de beloofde 8x grens te benaderen. De snelsten uit de test zijn de New Universe DDW-081 en de RiDATA RDA-08041, die beiden in 8 minuten en 2 seconden een dvd+r tot de rand toe vol schrijven. De LG GSA-4081B en de Pioneer DVR-107D halen het beloofde resultaat niet en branden vreemd genoeg maar met een gemiddelde snelheid van 4x. Ook het updaten van de firmware brengt geen soelaas. Bij dvd-r blijkt geen enkele brander de 8x barrière te benaderen, waarbij we de kanttekening moeten maken dat we ten tijde van de test nog geen 8x dvd-r-media tot onze beschikking hebben. Dit verklaart deels de lagere prestaties bij het schrijven van de dvd-r-schijven. In dit opzicht valt de Lacie 300737 dan overigens wel in positieve zin op, omdat deze een 4x dvd-r met een gemiddelde snelheid van 6,8x beschrijft. Op de herschrijfbare media ontlopen de prestaties van de verschillende dvd-schrijvers elkaar weinig: rond de 2x voor dvd-rw en 4x voor dvd+rw schijfjes. Ook gewone cd-r's branden is een belangrijke taak van een dvd-brander. Bij het beschrijven van blanco cd-r's loopt de Plextor PX-708A voorop met een snelheid van 32,78x. Ook het digitaal inlezen van audio vormt voor de dvd-branders geen probleem. Vooral Mitsumi, BenQ en Plextor, die hierbij de 30x grens doorbreken, vormen een volwaardig alternatief voor de 'ouderwetse' cd-branders. Compatibiliteit Een belangrijk punt bij het branden van dvd's is of de schijfjes naderhand wel uitgelezen kunnen worden op de dvd-speler in de huiskamer. Dit is een probleem waar voornamelijk de eerste generatie dvd-branders erg mee kampen. Om na te gaan of dit probleem ook nog bij de nieuwste branders speelt, testen we de compatibileit met verschillende stand-alone spelers in ons testlab. Tot onze vreugde blijkt de uitwisselbaarheid van de gebrande dvd-r en dvd+r schijfjes enorm te zijn verbeterd. Alle door ons gebrande schijfjes kunnen door de diverse dvd-spelers gelezen worden, met een negatieve uitzondering: schijven die we met de Sony DRU-530A branden blijken niet afspeelbaar op Sony's eigen PlayStation 2. Erg apart. Bij de herschrijfbare dvd-formaten ligt de uitwisselbaarheid een stuk lager. Zowel dvd+rw als dvd-rw zijn onleesbaar voor de PlayStation 2. Voor de overige stand-alone dvd-spelers vormt het herschrijfbare medium geen probleem. Wat de compatibiliteit van de blanco media (de lege dvd-schijfjes) met de dvd-branders betreft is het een heel ander verhaal. We testen een aantal verschillende merken dvd-media op de dvd-schrijvers uit. Vrijwel alle dvd-branders blijken wel met een of ander merk problemen te hebben; ofwel de media zijn niet op maximale snelheid te branden, ofwel de schijven zijn zelfs gewoonweg onbruikbaar (zie ook pagina XX en PCMweb.nl). De dvd-media van Verbatim werkten bij alle branders en daarom gebruiken we schijfjes van dit merk voor alle testmetingen. We kunnen echter niet anders concluderen dan dat er op het vlak van compatibiliteit nog het een en ander schort; hier ligt nog een taak voor de media-producenten. U zult er in ieder geval rekening mee moeten houden dat u na de aanschaf van een brander ook op zoek zult moeten gaan naar geschikte media. Software en ondersteuning Niet alleen de prestaties van de dvd-branders zijn van belang, ook een goede softwarebundel, ondersteuning en garantie vinden we onmisbaar. Omdat op alle dvd-writers volgens het Nederlandse consumentenrecht twee jaar garantie gegeven wordt, krijgen alle fabrikanten hier het maximaal aantal punten voor. Wat betreft de software bieden de meeste dvd-branders een degelijk basispakket. De meeste fabrikanten leveren de Nero Suite softwarebundel bij hun spelers: deze omvat naast het uitstekende Nero Burning Rom ook een video/dvd-bewerkingsprogramma, backup-toepassingen en dvd-afspeelsoftware. Plextor levert daarnaast ook nog het veelzijdige Pinnacle videobewerkingspakket. Wat in vrijwel alle gevallen een grote misser blijft, is dat er geen blanco media meegeleverd worden, of dat er media meegeleverd worden voor een andere snelheid. Een positieve uitzondering op deze regel is RiDATA, dat maar liefst tien 8x dvd+r-schijfjes meelevert. PCM conclusie Alle achttien dvd-schrijvers in de test ondersteunen de dvd plus-standaard. Dertien hiervan kunnen daarnaast uit de doos ook nog eens met het min-formaat overweg. Van de beide standaarden laat het plus-formaat bij het testen de betere prestaties zien. Daarom vinden we het geen echt minpunt wanneer een brander enkel dvd+r(w) ondersteunt. Bij de scoreberekeningen heeft dit dan ook vrijwel geen invloed. De prestaties van de nieuwe generatie 8x dvd-branders liggen - enkele uitzonderingen daargelaten - zeer dicht bijeen. De New Universe DDW-081 dvd-plus-brander komt als topper uit de test met uitstekende prestaties voor een zeer aantrekkelijke prijs. De Plextor PX-708A komt als beste dual-format-brander naar voren. Dit is een zeer betrouwbare, stabiele dvd-brander met een hoge schrijfsnelheid. Ook de Mitsumi DW-7872TE valt door zijn prestaties positief op en legt een foutloos parcours af. Houden we het prijskaartje in gedachten, dan wint de BTC DRW1008IM het van de andere drives. Op de tweede plaats volgt het beste product, de New Universe DDW-081 brander. Vanwege de verbeterde compatibiliteit en het lage prijskaartje, is onze verwachting dat de dvd-brander dit jaar zijn grote doorbraak zal beleven. Hopelijk komt de beschikbaarheid van de 8x-media hiermee wat beter op gang. Twijfelt u nog over de aanschaf, dan kunt u overwegen om de aankoop uit te stellen: binnen afzienbare tijd zullen de eerste dual-layer branders voor redelijke prijzen in de schappen liggen. ***Kader Multisessie Om dvd's in meerdere sessies te schrijven - een multisessie dus - moet u goed uitkijken: bij dvd+r-schijfjes kan multisessie enkel voor data-dvd's en dus niet voor video-dvd's. Voor dvd+rw geldt dat probleem niet. In de familie van dvd-r(w) zien we dat multisessie enkel bij dvd-rw-schijfjes mogelijk is. ***/kader ***kader Mount rainier Het schrijven van dvd+rw-schijven had inmiddels een stuk gemakkelijker gemaakt moeten zijn door de Mount Rainier-technologie. Deze technologie is een open standaard die ervoor moet zorgen dat je een dvd - of een cd, want daar werd de standaard oorspronkelijk voor ontwikkeld - gewoon als een diskette kunt gebruiken en er zonder speciale software gewoon vanuit het besturingssysteem op kunt lezen en schrijven. Ondanks toezeggingen van vrijwel alle producenten in de plus-groep is er nog weinig concreet resultaat geboekt: alleen Plextor ondersteunt Mount Rainier op dit moment, en dan nog niet eens officieel. Daarnaast moet Mount Rainier ook door het besturingssysteem ondersteund worden. Windows XP is het enige besturingssysteem dat Mount Rainier ondersteunt, zij het gedeeltelijk: het werkt namelijk alleen voor herschrijfbare cd's, niet voor herschrijfbare dvd's. Microsoft heeft aangegeven dat er pas in Longhorn volledige ondersteuning voor de Mount Rainier-standaard zal komen. ***/kader "

Tabbladen zijn handig, maar kunnen al snel uitmonden in een onoverzichtelijke wirwar. Om dat probleem aan te pakken, introduceerde Google Chrome tabgroepen: een slimme manier om je openstaande tabs te ordenen en labelen.

Stap 1: Nieuwe groepen

Zorg eerst dat je de nieuwste versie van Chrome op je laptop hebt staan. Klik op de drie puntjes rechtsboven, kies Help / Over Google Chrome en installeer eventueel de update. Om tabbladgroepen in de vingers te krijgen, open je snel een paar tabbladen. Denk aan pagina's over hetzelfde onderwerp of project. Klik met de rechtermuisknop op een tabblad en kies Toevoegen aan een nieuwe groep.

Stap 2: Naam en kleur

Er verschijnt een venstertje waarin je de groep een naam en kleur kunt geven. Kies een korte, herkenbare naam die het onderwerp van de groep weergeeft, zoals 'Werk', 'Recepten' of 'Vakantieplanning'. Een kleur toewijzen helpt je om snel onderscheid te maken tussen verschillende groepen. De groep verschijnt vervolgens als een gekleurde knop tussen je tabbladen. Een groot voordeel: als je op de groepsnaam klikt, worden de bijbehorende tabbladen ingeklapt, dat bespaart ruimte.

Tabbladen kun je later eenvoudig toevoegen: klik met de rechtermuisknop op het gewenste tabblad en kies de gewenste groep.

Stap 3: Groep sluiten

Klik je met de rechtermuisknop op de naam van de tabbladgroep, dan krijg je andere mogelijkheden. Met de optie Nieuw tabblad in groep open je een leeg tabblad in de bestaande groep. Het is ook mogelijk om een bestaand tabblad gewoon in de groep te slepen. Kies je Groep verplaatsen naar een nieuw venster, dan opent Chrome een nieuw browservenster met daarin alle opgenomen tabbladen. Met de opdracht Groep sluiten verdwijnt de groep van je scherm. Dit doe je als je de hele groep niet meer nodig hebt en je de tabbladen niet langer wilt openhouden. Met Groep verwijderen (in sommige versies: Groep opheffen) blijven de tabbladen open, maar worden ze losgekoppeld van de groep. De kleur en de groepsnaam verdwijnen. Dit doe je als je de inhoud nog nodig hebt, maar je geen groepsindeling meer wilt.

5x Chromebooks

Zeg je Chrome, dan denk je ook al snel aan Chromebooks. Hieronder een selectie 5 fijne modellen.

Acer Chromebook Plus 514

Compacte 14-inch Chromebook met vlotte prestaties, lichte aluminium behuizing en degelijke accuduur.

HP Chromebook x360 14b‑cd0625nd

14″ touchscreen Chromebook met 8 GB RAM en 128 GB opslag; geschikt voor alle dagelijkse taken.

Acer Chromebook Plus 515 CB515-2H-32UH

Stevige 15,6″ Chromebook met Full HD-scherm, Intel Core-i3, 8 GB RAM en 128 GB SSD, geschikt voor werk, school, surfen en media.

Lenovo IdeaPad / Slim 3 Chrome / 83BN0038MH

Compacte 14″ Chromebook met Full HD-scherm en Intel Core i3, prima voor school, mail, web en licht werk.

HP Chromebook 14a-nf0050nd

Lichte 14″ Chromebook met Full HD-scherm, Intel N-processor, 4 GB RAM en 128 GB opslag; geschikt voor internet, mail, documenten en basisgebruik op school of werk.

Je staat in de parfumerie en ziet drie flacons die er bijna identiek uitzien. De naam is hetzelfde en het merk is hetzelfde, maar het prijsverschil tussen die drie is groot. Dat komt doordat er eigenlijk drie verschillende varianten zijn: parfum, eau de parfum en eau de toilette. Hoewel het verleidelijk is om simpelweg op het prijskaartje af te gaan, is het slim om te weten wat je precies koopt. De verschillen tussen die drie zijn namelijk groter dan je denkt. Hoe dat precies zit, lees je hier.

Om de juiste keuze te maken, moet je eerst begrijpen hoe een geur eigenlijk in elkaar zit. In de basis bestaat elk luchtje uit een mengsel van alcohol, water en geurstoffen (ook wel parfumolie genoemd). De alcohol fungeert als de drager: zodra je sprayt, verdampt de alcohol en blijven de geurstoffen achter op je huid. Het grote onderscheid tussen de verschillende varianten zit hem puur in de concentratie van die parfumolie. De vuistregel is simpel: hoe hoger het percentage geurstoffen, hoe intenser de geur is en hoe langer je er plezier van hebt.

Parfum (extrait de parfum)

Als we het in de volksmond hebben over 'parfum', bedoelen we vaak gewoon een lekker luchtje. Maar in de officiële termen is parfum (of extrait de parfum) de meest pure en kostbare variant die je kunt kopen. Met een concentratie aan geurstoffen die meestal tussen de 20 en 40 procent ligt, is dit de absolute topklasse.

Omdat de concentratie zo hoog is, bevat deze variant relatief weinig alcohol. Dit maakt puur parfum vaak een uitstekende keuze voor mensen met een gevoelige huid, omdat alcohol de huid kan uitdrogen. De geur is vol, diep en blijft met gemak de hele dag - en vaak zelfs de volgende ochtend nog - hangen. Je hebt er extreem weinig van nodig; vaak wordt parfum daarom niet in een sprayfles verkocht, maar in een klein flesje waarmee je een paar druppels op de huid dept.

Eau de parfum (EDP)

Kijk je in het badkamerkastje van de gemiddelde Nederlander, dan is de kans groot dat je daar een eau de parfum aantreft. Met een geurconcentratie van 15 tot 20 procent biedt deze variant de gulden middenweg. Het is minder zwaar en olieachtig dan puur parfum, maar krachtig genoeg om een hele werkdag of een avond uit mee te gaan. Meestal blijft een eau de parfum zo'n zes tot acht uur goed waarneembaar.

Eau de parfum richt zich vaak op de zogenoemde 'hartnoten' van een geur. Dit zijn de geuren die tevoorschijn komen nadat de eerste alcohol is verdampt. Hierdoor is de geur vaak wat dieper en warmer, wat hem geschikt maakt voor zowel dagelijks gebruik als speciale gelegenheden.

Eau de toilette (EDT)

De term 'eau de toilette' klinkt chique, maar betekent letterlijk 'toiletwater'. Dit stamt uit de tijd dat men deze geur gebruikte om zich in de ochtend mee op te frissen ('toilet maken'). Deze variant is met een percentage van 5 tot 15 procent geurstoffen een stuk lichter en vluchtiger dan (eau de) parfum.

Waar een eau de parfum de diepte in gaat, focust een eau de toilette zich meestal op de toptonen. Dit zijn vaak frisse citrus- of fruitgeuren die je direct ruikt bij het sprayen, maar die ook sneller vervliegen. Een eau de toilette blijft gemiddeld drie tot vijf uur hangen. Het is dan ook een goede keuze voor mensen die niet van zware, bedwelmende geuren houden, of voor gebruik op kantoor waar je je collega's niet wilt overweldigen. Houd er wel rekening mee dat je deze geur halverwege de dag waarschijnlijk even opnieuw moet aanbrengen.

Prijs versus kwaliteit: wat is nu echt goedkoper?

Het lijkt een simpele rekensom: een grote fles eau de toilette is aan de kassa vaak goedkoper dan een klein flesje eau de parfum. Toch kan die goedkopere fles op de lange termijn duurkoop zijn. Omdat eau de toilette sneller vervliegt, heb je de neiging om royaal te sprayen en dit gedurende de dag te herhalen. Hierdoor gaat de fles veel sneller leeg.

Bij een eau de parfum of puur parfum is de aanschafprijs hoger, maar heb je aan één keer een beetje aanbrengen in de ochtend vaak genoeg voor de hele dag. Je doet dus aanzienlijk langer met de flacon.

Wanneer draag je wat?

Als je twijfelt over welke variant je moet kopen, laat dit dan afhangen van het seizoen en de gelegenheid. Warmte versterkt namelijk geur. In de zomer, wanneer je huid warm is, kan een zwaar parfum al snel te overheersend en plakkerig aanvoelen. Een lichte, frisse eau de toilette is dan perfect. In de winter is het juist andersom: kou zorgt ervoor dat geuren minder goed vrijkomen en snel wegvallen. In die maanden, en zeker 's avonds tijdens een diner of feestje, komt een rijkere eau de parfum of parfum veel beter tot zijn recht.

Haal alles uit je geur

Heb je eenmaal je keuze gemaakt, dan wil je natuurlijk dat je zo lang mogelijk lekker ruikt. Een veelgemaakte fout is het wrijven van de polsen na het sprayen. Doe dit niet; door de wrijving creëer je warmte die de geurmoleculen kapotmaakt, waardoor vooral de frisse toptonen direct verdwijnen en de geur vlakker wordt.

Daarnaast hecht parfum slecht op een droge huid. Wil je dat je geur echt lang blijft hangen? Smeer je huid dan eerst in met een geurloze bodylotion of een crème uit dezelfde geurlijn voordat je gaat sprayen. De vetten in de crème houden de geurstoffen vast, zodat jij - of je nu kiest voor eau de toilette of parfum - de hele dag heerlijk ruikt.