18 8-speed interne dvd-branders. De ontwikkelingen op het gebied van dvd-branders gaan erg snel. De schrijfsnelheden zijn alweer verdubbeld naar 8-speed, terwijl de prijzen van zowel de schrijvers als de media zijn gehalveerd. Tijd om eindelijk een dvd-brander in huis te halen? We leggen de achttien snelste dvd-branders het vuur aan de schenen. Plus: een update van onze dvd-mediatest.

"Nog geen twee jaar geleden kostte een beetje dvd-brander al snel € 500 en moest je bij het branden van een dvd'tje engelengeduld opbrengen. En dan hebben we het nog niet eens over de dure media, de compatibiliteitsproblemen en de formatenoorlog (plus, min of dvd-ram). Het gevolg is dat de dvd-brander lang niet zo'n groot verkoopsucces was als de dvd-speler, die wel in hoog tempo de huiskamers veroverde. De laatste maanden lijkt het tij voor de dvd-brander echter te keren. Tegenwoordig tik je voor minder dan € 150 een brander voor in de pc op de kop, en met de multi-formatbranders hoef je je om de formatenoorlog ook al helemaal niet meer druk te maken. Bovendien beloven de nieuwe branders zeer hoge brandsnelheden en sterk verbeterde compatibiliteit. Maar beloven is nog niet hetzelfde als doen. Daarom onderwerpen wij de nieuwste 8-speedbranders aan een uitgebreide reeks tests. Standaardenoorlog De formatenstrijd tussen het min- en plus-kamp is nog steeds niet uitgewoed, maar als consument hoef je hier nauwelijks meer wakker van te liggen. Zo ondersteunen de meeste branders uit de test zowel plus als min zonder dat je daarvoor meer geld moet betalen. LG leverde zelfs een multi-format brander die naast dvd+r(w) ook het nauwelijks gebruikte dvd-ram ondersteunt. Het is dus best mogelijk dat de dvd-formatenoorlog geen winnaar zal opleveren en beide standaarden nog een tijd in gewapende vrede zullen samenleven. Anderzijds kunnen we de vraag stellen welk voordeel de ondersteuning van meerdere formaten biedt. Met het dvd-plus-formaat kan alles wat ook met dvd-min kan en vice versa. Ook qua uitwisselbaarheid zijn er nauwelijks verschillen meer tussen de twee formaten. Toch heeft het dvd-plusformaat momenteel de beste troeven in handen: de technologie van het plusformaat sluit nog het meest aan bij de video-dvd, de prestaties liggen hoger, de beschikbaarheid van de dvd-plus media is groter en fabrikanten hoeven op een plus-schijf de helft minder heffing te betalen dan bij een min-schijf. Het is dan ook niet vreemd dat dvd-plus zijn concurrent in populariteit is voorbijgestreefd. Typerend is dat we geen enkele dvd-brander toegestuurd kregen die enkel met het min-formaat overweg kan - zelfs dvd-min-pionier Pioneer komt met een toestel dat ook dvd-plus ondersteunt. Vijf branders in de test (BenQ, HP, New Universe, Philips en RiDATA) branden uitsluitend dvd-plus, alhoewel de New Universe-brander met een downloadbare firmware-update ook tot dvd-min-branden te bewegen is. ***kader Double-layer dvd & Blu-ray De grenzen van de opslagcapaciteit voor het dvd-formaat zijn nog lang niet bereikt. Vanuit het dvd-plus-kamp staat namelijk al een nieuwe technologie in de startblokken die het opslagvermogen van een dvd+r vrijwel verdubbelt: de dual-layer dvd. Door middel van twee gescheiden informatielagen is de capaciteit van een schijfje vergroot van 4,7 GB naar 8,5 GB. Deze dual-layer dvd's zouden probleemloos kunnen worden afgespeeld op de bestaande afspeelapparatuur. Het nadeel is dat de schijfjes alleen met een speciale dual-layer dvd+r-brander gebrand kunnen worden. De eerste dual-layer branders en media zouden inmiddels in de winkels moeten liggen. Alsof dit nog niet genoeg is, zijn sommige fabrikanten al weer druk bezig met de daaropvolgende dvd-standaard: Blu-ray technologie. Bij deze technologie wordt een nauwkeurigere blauwe laser gebruikt (momenteel gebruikt men een rode laser), waardoor de opslagcapaciteit per schijfje kan worden opgevoerd tot maar liefst 27 GB per kant. Op een dubbelzijdige Blu-ray disc kun je dan 54 GB aan informatie kwijt! Deze hoge opslagcapaciteit is noodzakelijk om video-dvd's van nog hogere kwaliteit (bijvoorbeeld hdtv) mogelijk te maken. De specificaties van de Blu-ray disc read-only (bd-rom) zijn reeds rond; momenteel werkt de industrie aan specificaties van de bd-r (recordable) en bd-re (rewritable). De eerste branders en media zullen rond 2006 in de winkel liggen. ***/kader Testmethode We testen alle dvd-schrijvers op een systeem met een 3,2 GHz Pentium 4, 512 MB ddr 400-geheugen, een Seagate serial-ata-schijf en een ATI Radeon 9800XT grafische kaart. Als besturingssysteem draait Windows XP Pro, voorzien van de laatste service packs. De brandsoftware van dienst is Nero Burning ROM 6.3.0.3. Bij alle tests gebruiken we in eerste plaats media van Verbatim (8x dvd+r, 4x dvd-r en 4x dvd+rw schijfjes). Indien er met de dvd-branders zelf ook blanco schijfjes meegeleverd worden, voeren we de tests ook hiermee uit. Voor de metingen baseren we ons op de in Nero Burning ROM ge'ntegreerde DVD/CD Speed versie 2.11. Dit is een uitgebreide benchmark die zowel de lees- als schrijfprestaties bij cd's en dvd's van de branders meet en grafisch in kaart brengt. Het testparcours bestaat om te beginnen uit het volschrijven van een 700 MB cd-r, waarbij zowel het volledige tijdsverloop als de gemiddelde snelheid wordt gemeten. Na het branden controleren we de cd met een oude NEC 28D cd-rom-speler meteen op eventuele fouten. Voor de leesbenchmark gebruiken we een door Nero DVD/CD Speed gecreëerde test-cd-r. Om kwaliteit en snelheid bij het digitaal extraheren van audio-cd's van de schrijvers te meten maken we gebruik van de DAE-test. Voor het meten van het lezen en beschrijven van de dvd's doorlopen we dezelfde procedure als bij de cd's, waarbij we de beschrijfbare dvd-media (alle door de toestellen ondersteunde formaten) volschrijven met 5000 kleine bestanden. Bij het lezen van de dvd's wordt naast de gemiddelde snelheid ook de zoektijd, het processor-gebruik, de uitwerptijd en de laadtijd gemeten. Om de compatibiliteit van de gebrande schijfjes te controleren maken we een één-op-één kopie van een video-dvd. Elke kopie proberen we vervolgens uit op enkele stand-alone huiskamerspelers en de populaire PlayStation 2 spelconsole. Naast de prestaties van de branders bekijken we ook de leveringsomvang, zoals meegeleverde software, lege media en de garantieperiode. Brandsnelheid De nieuwe 8x-generatie moet in de komende tijd de 4x-apparaten aflossen. Wanneer we bedenken dat bij een dvd-brander 1-speed goed is voor 1380 KByte/s (bij een cd is dat 150 KByte/s), dan schijf je met 8-speed een dvd van 4,37 GB in 8 minuten vol. De 8x-techniek was als eerste beschikbaar voor de plus-media, maar inmiddels beginnen ook de eerste 8x dvd-min branders te verschijnen. Alle apparaten die we in deze test meenemen kunnen 8x dvd+r branden. Voor het dvd-r formaat bieden enkel Lacie, Lite-On, NEC en Pioneer al 8x ondersteuning. De verschillende dvd-branders blijken bij het schrijven van dvd+r de beloofde 8x grens te benaderen. De snelsten uit de test zijn de New Universe DDW-081 en de RiDATA RDA-08041, die beiden in 8 minuten en 2 seconden een dvd+r tot de rand toe vol schrijven. De LG GSA-4081B en de Pioneer DVR-107D halen het beloofde resultaat niet en branden vreemd genoeg maar met een gemiddelde snelheid van 4x. Ook het updaten van de firmware brengt geen soelaas. Bij dvd-r blijkt geen enkele brander de 8x barrière te benaderen, waarbij we de kanttekening moeten maken dat we ten tijde van de test nog geen 8x dvd-r-media tot onze beschikking hebben. Dit verklaart deels de lagere prestaties bij het schrijven van de dvd-r-schijven. In dit opzicht valt de Lacie 300737 dan overigens wel in positieve zin op, omdat deze een 4x dvd-r met een gemiddelde snelheid van 6,8x beschrijft. Op de herschrijfbare media ontlopen de prestaties van de verschillende dvd-schrijvers elkaar weinig: rond de 2x voor dvd-rw en 4x voor dvd+rw schijfjes. Ook gewone cd-r's branden is een belangrijke taak van een dvd-brander. Bij het beschrijven van blanco cd-r's loopt de Plextor PX-708A voorop met een snelheid van 32,78x. Ook het digitaal inlezen van audio vormt voor de dvd-branders geen probleem. Vooral Mitsumi, BenQ en Plextor, die hierbij de 30x grens doorbreken, vormen een volwaardig alternatief voor de 'ouderwetse' cd-branders. Compatibiliteit Een belangrijk punt bij het branden van dvd's is of de schijfjes naderhand wel uitgelezen kunnen worden op de dvd-speler in de huiskamer. Dit is een probleem waar voornamelijk de eerste generatie dvd-branders erg mee kampen. Om na te gaan of dit probleem ook nog bij de nieuwste branders speelt, testen we de compatibileit met verschillende stand-alone spelers in ons testlab. Tot onze vreugde blijkt de uitwisselbaarheid van de gebrande dvd-r en dvd+r schijfjes enorm te zijn verbeterd. Alle door ons gebrande schijfjes kunnen door de diverse dvd-spelers gelezen worden, met een negatieve uitzondering: schijven die we met de Sony DRU-530A branden blijken niet afspeelbaar op Sony's eigen PlayStation 2. Erg apart. Bij de herschrijfbare dvd-formaten ligt de uitwisselbaarheid een stuk lager. Zowel dvd+rw als dvd-rw zijn onleesbaar voor de PlayStation 2. Voor de overige stand-alone dvd-spelers vormt het herschrijfbare medium geen probleem. Wat de compatibiliteit van de blanco media (de lege dvd-schijfjes) met de dvd-branders betreft is het een heel ander verhaal. We testen een aantal verschillende merken dvd-media op de dvd-schrijvers uit. Vrijwel alle dvd-branders blijken wel met een of ander merk problemen te hebben; ofwel de media zijn niet op maximale snelheid te branden, ofwel de schijven zijn zelfs gewoonweg onbruikbaar (zie ook pagina XX en PCMweb.nl). De dvd-media van Verbatim werkten bij alle branders en daarom gebruiken we schijfjes van dit merk voor alle testmetingen. We kunnen echter niet anders concluderen dan dat er op het vlak van compatibiliteit nog het een en ander schort; hier ligt nog een taak voor de media-producenten. U zult er in ieder geval rekening mee moeten houden dat u na de aanschaf van een brander ook op zoek zult moeten gaan naar geschikte media. Software en ondersteuning Niet alleen de prestaties van de dvd-branders zijn van belang, ook een goede softwarebundel, ondersteuning en garantie vinden we onmisbaar. Omdat op alle dvd-writers volgens het Nederlandse consumentenrecht twee jaar garantie gegeven wordt, krijgen alle fabrikanten hier het maximaal aantal punten voor. Wat betreft de software bieden de meeste dvd-branders een degelijk basispakket. De meeste fabrikanten leveren de Nero Suite softwarebundel bij hun spelers: deze omvat naast het uitstekende Nero Burning Rom ook een video/dvd-bewerkingsprogramma, backup-toepassingen en dvd-afspeelsoftware. Plextor levert daarnaast ook nog het veelzijdige Pinnacle videobewerkingspakket. Wat in vrijwel alle gevallen een grote misser blijft, is dat er geen blanco media meegeleverd worden, of dat er media meegeleverd worden voor een andere snelheid. Een positieve uitzondering op deze regel is RiDATA, dat maar liefst tien 8x dvd+r-schijfjes meelevert. PCM conclusie Alle achttien dvd-schrijvers in de test ondersteunen de dvd plus-standaard. Dertien hiervan kunnen daarnaast uit de doos ook nog eens met het min-formaat overweg. Van de beide standaarden laat het plus-formaat bij het testen de betere prestaties zien. Daarom vinden we het geen echt minpunt wanneer een brander enkel dvd+r(w) ondersteunt. Bij de scoreberekeningen heeft dit dan ook vrijwel geen invloed. De prestaties van de nieuwe generatie 8x dvd-branders liggen - enkele uitzonderingen daargelaten - zeer dicht bijeen. De New Universe DDW-081 dvd-plus-brander komt als topper uit de test met uitstekende prestaties voor een zeer aantrekkelijke prijs. De Plextor PX-708A komt als beste dual-format-brander naar voren. Dit is een zeer betrouwbare, stabiele dvd-brander met een hoge schrijfsnelheid. Ook de Mitsumi DW-7872TE valt door zijn prestaties positief op en legt een foutloos parcours af. Houden we het prijskaartje in gedachten, dan wint de BTC DRW1008IM het van de andere drives. Op de tweede plaats volgt het beste product, de New Universe DDW-081 brander. Vanwege de verbeterde compatibiliteit en het lage prijskaartje, is onze verwachting dat de dvd-brander dit jaar zijn grote doorbraak zal beleven. Hopelijk komt de beschikbaarheid van de 8x-media hiermee wat beter op gang. Twijfelt u nog over de aanschaf, dan kunt u overwegen om de aankoop uit te stellen: binnen afzienbare tijd zullen de eerste dual-layer branders voor redelijke prijzen in de schappen liggen. ***Kader Multisessie Om dvd's in meerdere sessies te schrijven - een multisessie dus - moet u goed uitkijken: bij dvd+r-schijfjes kan multisessie enkel voor data-dvd's en dus niet voor video-dvd's. Voor dvd+rw geldt dat probleem niet. In de familie van dvd-r(w) zien we dat multisessie enkel bij dvd-rw-schijfjes mogelijk is. ***/kader ***kader Mount rainier Het schrijven van dvd+rw-schijven had inmiddels een stuk gemakkelijker gemaakt moeten zijn door de Mount Rainier-technologie. Deze technologie is een open standaard die ervoor moet zorgen dat je een dvd - of een cd, want daar werd de standaard oorspronkelijk voor ontwikkeld - gewoon als een diskette kunt gebruiken en er zonder speciale software gewoon vanuit het besturingssysteem op kunt lezen en schrijven. Ondanks toezeggingen van vrijwel alle producenten in de plus-groep is er nog weinig concreet resultaat geboekt: alleen Plextor ondersteunt Mount Rainier op dit moment, en dan nog niet eens officieel. Daarnaast moet Mount Rainier ook door het besturingssysteem ondersteund worden. Windows XP is het enige besturingssysteem dat Mount Rainier ondersteunt, zij het gedeeltelijk: het werkt namelijk alleen voor herschrijfbare cd's, niet voor herschrijfbare dvd's. Microsoft heeft aangegeven dat er pas in Longhorn volledige ondersteuning voor de Mount Rainier-standaard zal komen. ***/kader "

In de rubriek Waar voor je geld gaan we op zoek naar leuke aanbiedingen of producten met bijzondere eigenschappen. Dit keer hebben we een selectie van vijf 65-inch televisies voor je, met uiteenlopende prijzen van zo'n 800 tot 1.600 euro, voor ieder budget dus.

LG OLED65C46LA

Met de LG OLED65C46LA haal jij een televisie in huis die een groot 65‑inch scherm combineert met de uitstekende contrasten van OLED. Elke pixel kan individueel oplichten of uitstaan, zodat zwarte beelden echt donker worden en er geen achtergrondverlichting nodig is. In de praktijk levert dat scherp beeld en een prettige kijkhoek op, waardoor je zelfs vanuit de hoek van je woonkamer naar films of series kunt kijken. De 4K‑resolutie (3.840 × 2.160 pixels) zorgt ervoor dat ondertitels en fijne details bij natuurdocumentaires of sportwedstrijden scherp blijven.

Dankzij het 120 Hz‑paneel worden snelle bewegingen vloeiend weergegeven, wat vooral bij games of sport handig is. De tv draait op LG’s WebOS‑systeem; daarmee kun je eenvoudig navigeren tussen apps zoals Netflix, Disney+ en YouTube. Vier HDMI 2.1‑poorten bieden ruimte voor gameconsoles en randapparatuur. Ook beschikt de tv over eARC voor het doorgeven van geluid naar een externe soundbar.

Samsung QE65Q73D

Als je graag een groot scherm wilt met levendige kleuren, dan is de Samsung QE65Q73D een model om naar te kijken. Deze QLED‑televisie heeft eveneens een schermdiagonaal van 165 centimeter, maar maakt gebruik van een Quantum‑Dot laag om licht om te zetten in een breed kleurvolume. Hierdoor zijn kleuren uit films, series of games aanwezig zonder dat je zelf iets hoeft bij te stellen. Met een verversingssnelheid van 100 Hz worden bewegingen soepel weergegeven en dankzij de Motion Xcelerator 120 Hz‑functie profiteer je bij gameconsoles die hogere verversingsfrequenties ondersteunen.

De 4K AI‑upscaler in Samsungs Quantum‑processor schaalt beelden op tot de volledige Ultra‑HD‑resolutie, zodat je oudere HD‑films scherper ervaart. Het besturingssysteem Tizen biedt toegang tot apps en streamingdiensten en je kunt via SmartThings andere

slimme apparaten bedienen. Er zijn vier HDMI‑poorten en wifi aan boord en energieklasse E geeft aan dat het verbruik gemiddeld is voor een groot QLED‑scherm.

LG OLED65G45LW

De LG OLED65G45LW uit 2024 is een zogeheten Gallery‑model, bedoeld om strak tegen de muur te hangen. Het scherm is slechts enkele centimeters dik, zodat het toestel in je interieur opgaat. Binnenin zit een OLED evo‑paneel met 4K‑resolutie, waardoor elk beeldpunt individueel wordt aangestuurd en kleurenkrachtig zijn. De televisie ondersteunt een verversingssnelheid van 120 Hz en biedt daardoor vloeiende beelden bij sport of snel bewegende films.

Via vier HDMI‑2.1‑aansluitingen kun je gameconsoles aansluiten en profiteren van variabele refresh rates. WebOS 8 vormt de basis voor het smart‑platform; hiermee navigeer je door apps en diensten en kun je via spraakassistenten als Google Assistant of Amazon Alexa de tv bedienen. De set wordt geleverd met een wandbeugel, zodat hij strak tegen de muur bevestigd kan worden.

LG OLED65B42LA

In de B‑serie van LG vind je de OLED65B42LA, een toestel dat in 2024 op de markt kwam. Deze televisie biedt de voordelen van OLED – elk pixel kan apart aan of uit – maar in een iets betaalbaarder segment dan de G‑ of C‑series. Het 65‑inch scherm combineert een 4K‑resolutie met een verversingssnelheid van 120 Hz. Hierdoor zijn bewegingen bij games of sportprogramma’s soepel en blijven details scherp.

WebOS maakt het mogelijk om streamingapps en live‑tv makkelijk te combineren en je kunt de tv bedienen met de meegeleverde Magic Remote. De televisie heeft vier HDMI‑poorten voor randapparatuur en ondersteunt eARC voor lossless audiotransport naar een soundbar of receiver. Door het slanke ontwerp staat de tv op twee subtiele pootjes of kun je hem aan de muur hangen via een VESA‑beugel.

Sony XR‑65A80L

Sony’s XR‑65A80L combineert een 65‑inch OLED‑scherm met het Google TV‑platform. Hierdoor kun je eenvoudig door streamingapps scrollen en de tv koppelen aan je Google‑account. Het XR‑paneel gebruikt Sony’s Cognitive Processor XR, die beelden analyseert en optimaliseert voor contrast en kleur. Met een vernieuwingsfrequentie van 120 Hz en ondersteuning voor HDMI 2.1 zijn snelle games of films geen probleem; variabele refresh rates en Auto Low Latency worden ondersteund.

De luidsprekers zitten achter het scherm verwerkt zodat het geluid direct uit het beeld lijkt te komen; met ondersteuning voor Dolby Atmos sluit je ook eenvoudig een soundbar aan. Vier HDMI‑poorten, wifi en Bluetooth zorgen voor verbinding met randapparatuur, en via de ingebouwde microfoon kun je spraakopdrachten geven. Dankzij de ingebouwde standaard kun je de tv neerzetten of via VESA aan de muur hangen. Het 55-inch model van deze televisie is eerder door ID.nl getest.

Gezellig, zo'n avondje gourmetten. Maar na afloop blijft er op het gourmetstel vaak aangebakken vet, gesmolten kaas en saus achter. Logisch dat je niet meteen zin hebt om de boel schoon te maken. Als je het slim aanpakt, is alles binnen een half uurtje weer schoon!

Laten afkoelen, maar wacht niet te lang

Zet het gourmetstel na gebruik uit en trek de stekker uit het stopcontact. Laat het geheel afkoelen tot het handwarm is. Wacht je te lang, dan koeken vet en kaas vast en wordt schoonmaken lastiger. Haal losse onderdelen zoals pannetjes, spatels en bakplaatjes eraf voordat je begint met schoonmaken.

Losse onderdelen schoonmaken

Gourmetpannetjes en bakplaatjes hebben meestal een antiaanbaklaag. Die blijft het mooist als je ze niet hardhandig schoon schrobt. Leg ze in warm water met een beetje afwasmiddel en laat ze tien tot vijftien minuten weken. Aangekoekte resten laten dan vanzelf los. Gebruik daarna een zachte spons of borstel en spoel alles goed af. Controleer altijd even de handleiding: sommige onderdelen kun je in de vaatwasser doen, andere juist niet.

©Saskia van Weert

Zo maak je het elektrische deel veilig schoon

Terwijl de pannetjes, spatels en losse bakplaatjes staan te weken, ga je door met het verwarmingselement. Dat element zelf mag nooit nat worden. Zie je vetspetters of etensresten, veeg die dan weg met keukenpapier zodra het gourmetstel is afgekoeld. Voor hardnekkiger vuil gebruik je een licht vochtige doek met een klein beetje afwasmiddel. Knijp de doek goed uit en zorg dat er geen water bij het snoer of in openingen komt. Droog alles direct na met een schone doek.

De bak- of grillplaat weer vetvrij krijgen

Heeft je gourmetstel een losse bak- of grillplaat, haal dan eerst het overtollige vet weg met keukenpapier. Leg de plaat vervolgens in warm water, zodat aangekoekte resten kunnen losweken. Is de bakplaat vast onderdeel van het gourmetstel, dan kun je deze uiteraard niet in water onderdompelen. Neem in dat geval de plaat af met een licht vochtige doek zodra hij is afgekoeld, eventueel met een beetje afwasmiddel. Zo voorkom je dat vet tijdens het schoonmaken uitsmeert. Gebruik vooral geen schuursponsjes of schrapers om het vet weg te krijgen, want die beschadigen de coating en zorgen ervoor dat eten de volgende keer sneller blijft plakken. 

Vergeet je tafel niet!

Vetspetters en gemorste saus zijn bijna niet te voorkomen. Leg daarom vooraf een afwasbaar tafelkleed of gebruik een papieren tafelkleed. Dat kan na het gourmetten rechtstreeks de vuilnisbak in. Houd tijdens het eten keukenpapier of doekjes bij de hand om gemorste resten meteen weg te vegen. Is de tafel toch vies geworden, neem hem dan zo snel mogelijk af met warm water en een mild schoonmaakmiddel.

Schoon wegzetten voor de volgende keer

Laat alle onderdelen volledig drogen voordat je het gourmetstel opbergt. Berg je alles nog vochtig op in de doos of kast, dan kunnen er snel muffe geurtjes ontstaan. Bewaar pannetjes en platen apart van elkaar, eventueel met een vel keukenpapier ertussen. Berg pannetjes en platen apart op, eventueel met een velletje keukenpapier ertussen. Zo voorkom je krassen. Zo is het volgende keer alleen nog maar een kwestie van de boel weer tevoorschijn halen en lekker gaan eten. Veel gourmetplezier!