Meer dan ooit is het belangrijk om het milieu te sparen. We moeten zuinig omgaan met energie en onze oude elektronica recyclen. De Europese Wet schrijft voor dat bedrijven je oude apparatuur moeten innemen als je een nieuw apparaat aanschaft. Maar hoe werkt dat in de praktijk?

Volgens de zogeheten oud-voor-nieuw-regeling zijn winkeliers en online retailers verplicht om je oude hardware kosteloos in te nemen wanneer je een nieuw apparaat koopt. Webshops maken nauwelijks bekend dat de mogelijkheid er is om gratis oude apparaten in te leveren. Misschien bewust, want hoewel ze verplicht zijn om ook voor online bestelde producten oude exemplaren in te nemen, betekent het voor hen extra (handling)kosten. Je moet dus even goed zoeken naar de juiste informatie.

Coolblue vermeldt op zijn website duidelijk wat de mogelijkheden zijn met betrekking tot het inleveren van oude apparatuur. Het bedrijf doet niet moeilijk wat betreft de inname. Alles wat een accu, batterij of een stekker heeft, mag je volgens hen kosteloos via het antwoordnummer retour sturen. Er wordt niet expliciet bij vermeld dat dit alleen mag als je een (vergelijkbaar) product bij hen aanschaft.

MediaMarkt is wat strenger. Informatie over de inname vonden we niet terug op de website, maar na contact te hebben gezocht via e-mail ontvingen we een antwoord: oude apparatuur mag worden meegegeven aan de bezorger of kan worden teruggestuurd, ook hier naar een gratis antwoordnummer. Echter, MediaMarkt verplicht je wel om het apparaat schoon en vetvrij in te leveren, het mag niet groter zijn dan 175 x 78 x 58 centimeter zijn en niet meer wegen dan 30 kilo. Bovendien vraagt MediaMarkt je ook om het bestelnummer van het nieuw gekochte product bij het adres te vermelden, zodat ze kunnen controleren of je ook echt een nieuw product bij ze hebt gekocht.

Bol.com vertelt ons desgevraagd dat het oude product gratis kan worden meegegeven aan de bezorger, of kosteloos naar een antwoordnummer in Hoofddorp kan worden teruggestuurd. Dat je een product later kunt terugsturen heeft wat voordelen. Zo kun je bijvoorbeeld eerst rustig je data van je oude computer naar de nieuwe overzetten. Bovendien kun je dan nog even langer nadenken wat je met je oude apparaat wilt, misschien wil je het zelf nog wel inzetten als speellaptop voor de kids.

Recyclingbijdrage

Aan de andere kant is de recycling ook niet helemaal vrij van kosten voor de consument: je betaalt er via een andere route alsnog voor, namelijk via de recyclingbijdrage. Wat is het geval? Vóór 2011 hadden we te maken met een verwijderingsbijdrage. Die stond als extra bedrag op de kassabon of factuur. Vanaf 2011 is de verwijderingsbijdrage vervallen voor kleine apparaten en vanaf 2013 voor grote apparaten. Deze is vervangen door een recyclingbijdrage.

Het verschil is dat de recyclingbijdrage verwerkt is in de verkoopprijs van het product zelf. Hoewel je als consument nu niet meer direct ziet dat je betaalt voor de verwerking van je apparatuur als deze is afgeschreven – het staat immers niet meer apart vermeld op de factuur – gaat een deel van het aankoopbedrag van je nieuwe laptop daar toch naar toe.

Hoeveel dat dan is? Dat is lastig te zeggen, omdat deze kosten nergens vermeld worden. Als consument betaal je die recyclingkosten niet zelf direct, maar de importeurs en fabrikanten moeten die kosten wel afdragen aan de overheid. Zij draaien dus op voor de kosten van recycling en berekenen die kosten door in hun producten. Het gaat om zeer kleine bedragen in verhouding tot de productprijs. Voor een nieuwe personenauto betaalt een consument bijvoorbeeld 37,50 euro aan recyclingbijdrage.

©PXimport

Elektronicawebshops doen soms voorkomen alsof het ophalen of gratis laten terugsturen van oude hardware een extra service is die ze je bieden. Maar dat is het niet: iedere winkel die elektronica verkoopt is namelijk bij wet verplicht om zorg te dragen voor een goede afwikkeling bij het verwerken van oude hardware. En omdat de meeste consumenten nu eenmaal online shoppen, hoort ook daar een goede infrastructuur bij. Daar ontbreekt het weleens aan.

Raymond Onink, adviseur bij Wecycle: “De infrastructuur van sommige retailers is niet altijd goed ingericht op het innemen en verwerken van oude apparatuur. Bijvoorbeeld wanneer iemand een product online bestelt en dit aan huis wordt geleverd. De bezorger zit er dan vaak niet op te wachten om dat oude apparaat weer mee te nemen. De Wecycle Premium Pick-up Partners lossen dit in op bij levering van een groot apparaat: zij nemen dan ook andere, kleine apparaten retour.”

Van desktop naar laptop

Bij de aanschaf een computer, laptop of ander gerelateerd it-apparaat zijn winkeliers dus verplicht om je oude apparaat in te nemen, en het maakt niet uit of je je nieuwe apparaat online of in een fysieke winkel aanschaft. Online retailers als Bol.com, Coolblue, Mediamarkt en BCC bieden je de mogelijkheid om je oude apparaat in te leveren op het moment dat je online een nieuwe computer koopt. De enige vereiste is dat je een vergelijkbaar apparaat nieuw koopt. Koop je een nieuwe laptop, dan mag je de oude laptop dus inleveren.

Toch zijn de regels omtrent de ‘oud-voor-nieuw’-regeling niet helemaal duidelijk, wat de winkelier precies accepteert verschilt. Het komt in de praktijk bijvoorbeeld voor dat een consument een nieuwe laptop koopt, om daarmee een oude desktop-pc te vervangen. Mag de consument die oude computer dan ook gratis inleveren? Gaat het hier dus om een vergelijkbaar apparaat, zij het met een andere vorm? Deze vraag hebben we ook voorgelegd aan Wecycle.

Raymond Onink: “Wettelijk gezien moet de retailer meewerken aan het innemen van oude apparatuur, maar het kan gebeuren dat sommige winkels het niet accepteren wanneer een consument bijvoorbeeld een grote dekstop-pc wil inleveren, dat is aan de retailer zelf. Maar het weigeren van het innemen van vergelijkbare oude apparatuur mag wettelijk gezien niet.”

Een aantal webshops en winkels biedt naast de wettelijke recyclingservice ook een extra service. Behalve het inleveren van een oud apparaat dat door een nieuw, vergelijkbaar model wordt vervangen, bieden ze dan de mogelijkheid om ook andere elektronica kosteloos mee te geven aan de bezorger. De betreffende retailer moet dan wel samenwerken met Wecycle. Als zij aanbieden om ook andere apparaten mee te nemen, worden ze Premium Pick-up Partner. Zij gaan dus verder waar de oud-voor-nieuw-regeling ophoudt. Niet alle grote ketens doen dit, onder andere Expert, BCC en Electronic Partner werken wel mee aan deze dienst.

Inleveren zonder aankoop

Hoe zit het precies als je van je oude kapotte apparaat af wilt, maar niet van plan bent om een nieuw apparaat aan te schaffen? Winkeliers van elektronica zijn niet verplicht om zonder voorwaarde je oude laptop, desktop-pc of andere apparaten in te nemen. Kleine elektronische spullen zoals oude (spaar)lampen, batterijen en oude mobieltjes kunnen tegenwoordig wel op heel veel plekken worden ingeleverd, zonder dat je verplicht bent om een nieuw apparaat aan te schaffen.

Wecycle heeft in Nederland zo’n 10.000 verzamelpunten, waarvan er ongeveer 2.500 bij supermarkten staan. Wat mag je daar dan zoal inleveren? Bij supermarkten is de ruimte vaak beperkt: de verzamelbakken die daar geplaatst zijn, zijn geschikt voor bijvoorbeeld smartphones, rekenmachines, batterijen, klokken, lege cartridges, computermuizen etc.

©PXimport

Voor het inleveren van oude computers zijn die niet geschikt. Wecycle heeft daarnaast grotere verzamelbakken die je vooral bij bouwmarkten en kinderboerderijen terugvindt, waar middelgrote apparaten als laptops en printers achtergelaten kunnen worden. Desktop-pc’s of monitoren kun je doorgaans niet inleveren bij deze inzamelpunten, maar kringloopwinkels en milieustraten accepteren deze producten wel.

Als consument heb je het recht om je oude apparaat in te leveren op het moment dat je een nieuwe aanschaft. Hoewel het bijna niet voorkomt dat bedrijven weigeren om je oude spullen mee terug te nemen bij aflevering, is het verstandig om bij een nieuwe aankoop even te informeren naar de mogelijkheden. Zeker als je een product vervangt door een nieuw apparaat dat misschien net niet vergelijkbaar is.

Zoek eventueel op de site van de verkoper naar het antwoordnummer, zodat je ook via die route je oude computerapparatuur gratis kunt opsturen. Is een retailer aangesloten bij Wecycle als Premium Pick-up Partner, dan mag je naast het product dat je vervangt ook kleine huishoudelijke apparaten meegeven aan de bezorger van je nieuwe apparaat.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.