Pci express mag dan de nieuwe standaard worden bij grafische kaarten, agp is nog lang niet achterhaald. Dat blijkt wel als we kijken naar de nieuwe chipsets – met verdubbelde prestaties! – van ATI en nVidia. Hiermee brengt u de 3D-prestaties van uw huidige systeem weer helemaal op peil.

Dat agp nog lang geen achterhaalde standaard is bij grafische kaarten, blijkt wel uit de tweestrijd tussen ATI en nVidia. Beide fabrikanten hebben een compleet arsenaal aan nieuwe, high-end grafische chips op de markt gezet. De prestatiewinst van deze nieuwe chips is enorm in vergelijk met de iets oudere gangbare chips. De nieuwe kaarten blijken vaak wel tot tweemaal zo snel te zijn als de beste kaart uit de oude productlijn. Realistische 3D-werelden komen nu wel heel dichtbij! Agp of pci express: een ongelijke strijd Ondanks dat de nieuwste apg-chips bijzonder goed presteren, zullen ze uiteindelijk toch het veld moeten ruimen voor pci express, simpelweg omdat er op de volgende generatie moederborden naar alle waarschijnlijkheid geen plaats meer is voor het agp-slot. Tegen het einde van 2005 zal de agp-poort waarschijnlijk 'uitgestorven' zijn. Het is nu al zo dat op de nieuwe moederborden voor het Socket-775 platform van Intel de agp-poort compleet is verdwenen – snelle grafische prestaties zijn hier alleen mogelijk met pci express insteekkaarten. Voordeel voor u Nu hoeft u niet meteen de agp-kaarten links te laten liggen. Doordat de concurrentie met pci express kaarten zo hevig is, ligt de lat wat prestaties betreft veel hoger – de laatste keer dat we zo'n prestatiesprong zagen was in 1999 met de introductie van de Geforce-chipset. Het voordeel voor u is dat de nieuwe agp-chips hun spierballen moeten laten zien en wel beter móeten presteren dan hun tegenhanger. Up-to-date met agp Nog tevreden met uw huidige systeem, maar schort er wat aan de 3D-prestaties? Een nieuwe agp-kaart is dan een goede keus. Maar wacht er niet te lang mee, nieuwe grafische kaarten zullen zullen niet meer in een agp-versie verschijnen. De bridge-chips maken het weliswaar niet moeilijk om een pci express grafiche kaart voor agp geschikt te maken, maar voor fabrikanten maakt dit de productiekosten wel hoger en de winst minder groot. Hoe lang er nog agp-kaarten gemaakt worden, hangt af van hoe snel de acceptatie van pci express verloopt. Wanneer u wel zou moeten overstappen op pci express? Pas als u van plan bent uw gehele computer te vervangen en u geld wilt uitgeven aan nieuw moederbord, geheugen, nieuwe processor en grafische kaart. Voor de prestaties hoeft u het niet te doen: de agp modellen presteren net zo goed als de pci express varianten. Inhaalslag voor nVidia Welke agp-chip presteert nu het beste? ATI en nVidia strijden om de eer met respectievelijk de Radeon X800 XT Platinum en de GeForce 6800 Ultra. Zij leveren een gevecht om de allerhoogste pixelrates. ATI wint de strijd, maar ook nVidia blijkt stukken sneller in vergelijking met eerdere tests. Dit is waarschijnlijk te danken aan verbeterde drivers en veranderde kwaliteitsinstellingen: zo geven de optimalisaties bijvoorbeeld 25 procent hogere framerates bij de game Far Cry als met de eerste GeForce 6800-referentiedrivers (60.72). In de meeste tests liggen Radeon X800 XT Platinum-kaarten tussen de 5 en 15 procent voor op de snelste nVidia-concurrent. Deze voorsprong is echter gering, gezien de hoge prestaties van beide kaarten: resoluties van 1600 x 1200 en zelfs hoger zijn geen probleem meer. Op een resolutie van 1280 x 1024 kunt u de kwaliteitsinstellingen gerust op maximaal zetten zonder dat uw framerate hieronder zal lijden. Maximale full-screen anti-aliasing en anisotropische filtering worden in de driver- en game-instellingen nu de standaard. Topkaarten goedkoper Deze 3D-topkaarten zijn echter alleen een optie voor die consumenten die net even wat meer geld aan hun grafische kaart willen uitgeven. De ATI Radeon X800 XT Platinum-modellen liggen namelijk voor rond de € 550 in de winkel. De GeForce 6800 Ultra-kaarten zijn van dezelfde prijsklasse. Maar niet getreurd: de nieuwe techniek is ook voor minder geld in huis te halen. De nieuwe chips worden vaak in drie verschillende uitvoeringen aangeboden: bij ATI is er naast de X800 XT Platinum ook een X800 Pro-model (€ 450 tot € 500). Van de nog goedkopere X800 SE hebben we nog geen officiële gegevens. Nvidia levert naast de GeForce 6800 Ultra ook 6800 GT- en 6800 Standard-varianten voor ongeveer € 450 respectievelijk € 350. Een overzicht van alle modellen vindt u op pagina XX. Wint ATI de strijd bij de topmodellen, van de goedkopere kaarten is nVidia de betere van de twee: de GeForce 6800 GT-modellen liggen wat prestaties betreft voor op de ATI Radeon X800 Pro-modellen. De oorzaak zit in het verschil in architectuur van de chips. Het topmodel GeForce 6800 Ultra en de goedkopere GT zijn identiek, alleen heeft de laatste een lagere kloksnelheid. ATI heeft bij de X800 Pro echter naast de klokfrequentie ook het aantal pixel pipelines van zestien naar twaalf gereduceerd. Hierdoor wordt de pixel-fillrate, het aantal beeldpunten dat de grafische kaart per kloktik kan berekenen, met een kwart gereduceerd. GeForce 6800 GT-kaarten lopen hierdoor zo'n 20 procent sneller, een fikse voorsprong bij nieuwe 3D-programma's. Moderne techniek voor een beschaafde prijs: Nvidia GeForce 6800-modellen zoals deze van Leadtek zijn er vanaf € 350. Aanrader: GeForce 6800 Standard Bij de GeForce 6800 heeft Nvidia ook op pipelines bespaard en daarmee de kosten tot € 350 gedrukt. Ook met twaalf in plaats van zestien pipelines is de GeForce 6800-kaart krijgt u zeker waar voor uw geld. De prestaties zijn van een hoog niveau – hoger dan bij de snelle GeForce FX 5950 Ultra-modellen, die op dit moment nog ongeveer € 100 meer kosten. Wat innovatie betreft ligt nVidia sowieso voor op ATI. Waar ATI het ontwerp van de X800 duidelijk gebaseerd heeft op zijn populaire Radeon 9800-architectuur, zet Nvidia nu al in op de toekomstige grafische standaarden. Als eerste grafische kaart ondersteunen de GeForce 6800-modellen al Shader Model 3.0: hiermee kunnen 3D-programmeurs duidelijk realistischere effecten bereiken. ATI houdt het voorlopig op versie 2.0 – de kaarten zijn hiermee misschien niet de beste keus om DirectX 9.0c-software te draaien. Deze software is inmiddels klaar. Op PCMweb leest u meer over DirectX 9.0c. Tests met spellen als Colin McRae Rally 04 zijn een goede indicatie voor prestaties in de praktijk. Hoe testen we? De prestaties van een grafische kaart en de ondersteunde functies worden bepaald door de grafische chipset. De tests leveren nauwkeurige metingen voor de 3D-prestaties van de actuele top-modellen van ATI en nVidia:  De timedemo's van Far Cry, Unreal Tournament 2004, Colin McRae Rally 04 en Quake 3 laten de framerates van de referentiekaarten zien in combinatie met echte spellen.  We voelen de kaarten met benchmarks aan de tand: hiervoor gebruiken we FutureMark 3DMark 2003 en Aquamark 3. Beide programma's maken zwaar gebruik van DirectX 9.0-effecten.  Daarnaast laten we ook Spec Viewperf 7.11 3D Studio Max Infos op de kaarten los om de prestaties met 3d-software te meten. Vanwege de hoge prestaties van de kaarten worden in alle tests de instellingen op de hoogst mogelijke niveau's ingeschakeld. ***/kader Conclusie De nieuwe agp-kaarten zullen waarschijnlijk ook zo'n beetje de laatste agp-kaarten zijn. Pci express zal binnen afzienbare tijd agp geheel vervangen en voor de meeste fabrikanten zal het geen prioriteit meer zijn om agp-kaarten te maken. Is uw grafische kaart aan vervanging toe, dan kunt u prima uit de voeten met de laatste agp-modellen: met bijna tweemaal zo hoge prestaties als hun voorgangers is een nieuwe standaard gezet. De topkaart van dit moment is de ATI Radeon X800 XT Platinum. Deze verslaat concurrent Nvidia met een duimbreedte; snellere 3D-prestaties zult u op dit moment niet vinden. De ATI X800 XT Platinum is daarmee PCM Keuze Beste Product. Hebt u geen € 550 over voor een grafische kaart, maar wilt u wel van de laatste technieken gebruik kunnen maken, ga dan voor de nVidia GeForce 6800. Deze chipset biedt namelijk een overtuigende prijs-prestatieverhouding. Voor rond de € 350 krijgt u uitstekende 3D-prestaties en de modernste techniek. Reden genoeg om de nVidia GeForce 6800 tot PCM Keuze Beste Koop te benoemen.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we daarom binnen een bepaald thema naar zulke deals. Waar je een paar jaar geleden nog de hoofdprijs betaalde voor een goede 65 inch smart-tv, zijn deze tv's nu al een stuk betaalbaarder. Wij vonden vijf exemplaren die voor minder dan 600 euro te koop zijn.

Een 65 inch 4K smart-tv is natuurlijk de ultieme televisie voor het kijken van series en films in de hoogste kwaliteit. Voordeel is verder ook dat je niet al te dicht op je scherm hoeft te zitten: voor een 65 inch televisie geldt een afstand vanaf zo'n drie tot drieënhalve meter. En dankzij de smart-functionaliteit heb je toegang tot tal van streamingdiensten. Wij bekeken de mooiste modellen die je voor minder dan 600 euro kunt kopen.

LG 65UR73006LA

Voor wie houdt van heldere beelden en natuurlijke kleuren is de LG 65UR73006LA.AEUQ een prima keuze. Het 4K-paneel met ondersteuning voor HDR10 en HLG laat films en series mooi uitkomen. Wat direct opvalt is het brede kijkhoekpaneel, zodat je vanuit elke hoek goed beeld hebt. Drie HDMI 2.1-poorten zijn aanwezig, handig voor bijvoorbeeld een spelcomputer of soundbar. Het geluid is degelijk, met 20 watt RMS, al kan een extra speaker geen kwaad. De televisie zelf is niet overdreven dik, ongeveer 57 mm, en draait op WebOS dat vlot en makkelijk werkt.

Besturingssysteem: WebOS
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 20W

TCL 65C655 Pro

Deze TCL 65C655 Pro is een goede keus als je graag series kijkt of een filmavond houdt. Dankzij de QLED-techniek komen de kleuren mooi tot leven en ook HDR10+ en Dolby Vision helpen mee voor extra diepte. Google TV zorgt ervoor dat je toegang hebt tot de meeste (streaming-)apps van Netflix tot YouTube. Het geluid springt eruit: met 50 watt RMS en een ingebouwde subwoofer krijg je een stevig geluid. De tv zelf is daardoor wel een tikje dikker, zo’n 80 mm. Er zijn drie HDMI-poorten voor het aansluiten van extra apparaten.

Besturingssysteem: Google TV
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 50W

Hisense 65A7NQ

Ben je iemand die vooral van gemak houdt? De Hisense 65A7NQ biedt precies dat. De tv is simpel in gebruik, draait op het VIDAA-besturingssysteem en start razendsnel op. Met zijn 4K-beeld en ondersteuning voor Dolby Vision zie je mooie kleuren en scherpe beelden. Er zijn drie HDMI-poorten, voldoende voor al je apparaten. De tv heeft een redelijk slank ontwerp, ongeveer 80 mm dik. Het geluid van 20 watt RMS is prima voor dagelijks gebruik, al klinkt het met een soundbar net even beter.

Besturingssysteem: VIDAA U
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 20W

Samsung QE65Q80DAT

Wat deze Samsung QE65Q80DAT meteen bijzonder maakt, is het strakke ontwerp en de Direct Full Array-achtergrondverlichting. Daardoor zijn de zwarttinten diep en het contrast sterk. De tv is heel geschikt voor wie sportwedstrijden of actiefilms kijkt. Hij heeft vier HDMI 2.1-poorten en een krachtig geluid van 40 watt RMS, wat zorgt voor een volle klank bij films. Het scherm is vrij dun, met 54 mm, en draait op het vertrouwde Tizen-besturingssysteem dat soepel werkt.

Besturingssysteem: Tizen
Aantal HDMI-poorten: 4
Audio-output (RMS): 40W

Philips 65PUS7609/12

Bij de Philips 65PUS7609/12 draait het om eenvoud en betaalbaarheid. De beeldkwaliteit is prima voor dagelijks gebruik, met 4K-resolutie en ondersteuning voor Dolby Atmos voor beter geluid. De tv werkt met Titan OS, dat simpel is en vlot laadt. Er zijn drie HDMI 2.1-poorten, genoeg om bijvoorbeeld een spelcomputer of extra box aan te sluiten. De tv is iets dikker dan sommige andere modellen, ongeveer 92 mm, en levert 20 watt RMS geluid. Philips is voor deze serie afgestapt van Google TV en levert de modellen nu met Titan OS.

Besturingssysteem: Titan OS
Aantal HDMI-poorten: 3
Audio-output (RMS): 20W

Ga je op vakantie met je camper of met de caravan? Dan wil je vooral ontspannen rijden, zonder zorgen over te lage viaducten, smalle haarspeldbochten of weggetjes waar je amper kunt keren. Toch gebruiken veel mensen nog steeds een standaard autonavigatie, terwijl die niet is afgestemd op de afmetingen en het rijgedrag van een groter of zwaarder voertuig. In dit artikel lees je wat campernavigatie anders doet – en waarom dat handig is.

Lees ook: Een airco in je caravan of camper? Dit zijn de mogelijkheden!

Een gewone navigatie – los toestel of via smartphone – is gebouwd voor personenauto's. Je voert een bestemming in, kiest eventueel tussen snelste of kortste route, en krijgt aanwijzingen gebaseerd op normale verkeersregels en gangbare voertuigafmetingen. Voor dagelijks gebruik werkt dat prima. Maar zodra je met een grote camper of een caravan op pad gaat, kom je al snel beperkingen tegen. Denk aan tunnels met een beperkte doorrijhoogte, wegen met maximale asdruk of gewichtslimiet, scherpe bochten in bergachtig gebied of dorpskernen waar je amper kunt keren of parkeren. Een standaard navigatie houdt daar geen rekening mee. Dat kan onderweg voor behoorlijk wat stress zorgen, of in het slechtste geval zelfs voor schade.

Wat doet campernavigatie anders?

Een speciaal campernavigatiesysteem is ontworpen met campers en auto's met aanhanger in gedachten. Je voert vooraf de lengte, breedte, hoogte en het gewicht van je combinatie in. Op basis daarvan worden alleen routes getoond die ook echt geschikt zijn voor jouw voertuig. En dat maakt een wereld van verschil.

Zo vermijd je automatisch bruggen waar je niet onderdoor kunt, te smalle weggetjes in dorpjes of natuurgebieden, steile hellingen waar je niet comfortabel kunt rijden of keren en wegen waar een caravan officieel niet is toegestaan. Veel campernavigaties bieden ook aanvullende functies. Denk aan filters voor campings, servicepunten of camperplaatsen, kaarten die je offline kunt gebruiken in gebieden zonder bereik, weergave van hellingspercentages en scherpe bochten onderweg en waarschuwingen voor zijwind, milieuzones of tolwegen. Sommige systemen kun je zelfs koppelen aan een achteruitrijcamera, wat handig is bij parkeren of keren op krappe plekken.

Wat je bij campernavigatie ook vaak ziet: een groter scherm dan bij standaard modellen. Dat is geen luxe, maar een bewuste keuze. De zitpositie in een camper is meestal hoger en wat verder van het dashboard af. Een scherm van 7 inch of groter zorgt dan voor beter overzicht en leesbaarheid, zonder dat je moet turen of knijpen met je ogen. Zeker als je tijdens het rijden snel de kaart of de aanwijzingen wilt checken, is dat een voordeel.

©GARMIN International ©2022

Voorbeelden uit de praktijk

Stel: je rijdt met een camper door de Ardennen. De kortste route volgens je telefoon gaat dwars door een dorpje met een smal bruggetje en steile oprit. Een standaard navigatie stuurt je daar zonder waarschuwing heen. Een campernavigatie herkent de beperkingen en kiest een alternatieve route via een doorgaande weg, ook al is die iets langer. Of je rijdt in Zuid-Frankrijk met een caravan achter je auto. Je komt bij een tunnel waar voertuigen hoger dan 2,60 meter niet doorheen mogen. Een gewone navigatie weet dat niet – een campernavigatie voorkomt dit soort problemen.

Is het altijd nodig?

Als je met een compacte buscamper reist die nauwelijks groter is dan een gewone auto, heb je in de praktijk minder snel last van beperkingen. Maar zodra je camper langer of hoger is, of je met een flinke caravan rijdt, wordt specifieke navigatie al snel een stuk comfortabeler – en veiliger. Ook voor langere reizen of tochten buiten West-Europa is het verschil merkbaar. Niet elk land signaleert hoogte- of gewichtsbeperkingen even duidelijk. Dan is het prettig als je navigatie dat voor je bijhoudt.

Campernavigatie kopen? Hier moet je op letten

Niet elk navigatiesysteem voor campers biedt dezelfde functies. Let daarom goed op de specificaties voordat je iets aanschaft. Controleer of je de voertuigafmetingen (lengte, breedte, hoogte, gewicht) kunt invoeren. Alleen dan kan het systeem echt rekening houden met obstakels op de route. Kijk ook naar het kaartmateriaal: is het actueel en dekt het voldoende landen? Zeker als je buiten West-Europa reist, is dat belangrijk. Sommige modellen bieden gratis kaartupdates, anderen niet. Let daarnaast op of er specifieke camper-POI's in het systeem zitten, zoals camperplaatsen, servicestations of campings. Ook de gebruikersinterface speelt een rol: is het systeem vlot te bedienen, ook als je onderweg bent? En niet onbelangrijk: hoe groot is het scherm? Bij voorkeur is dat minstens 7 inch. Een groter scherm is niet alleen prettiger tijdens het rijden, maar maakt het ook makkelijker om in een oogopslag hellingen, bochten en alternatieven te overzien. Ten slotte: als je al een achteruitrijcamera hebt, controleer dan of deze te koppelen is aan het systeem. Dat maakt het manoeuvreren op een krappe camping een stuk makkelijker.

Fijne vakantie!

Een campernavigatie lijkt op het eerste gezicht misschien een extra uitgave, maar het levert je onderweg vooral rust en gemak op. Geen stress over bruggen, geen gedoe bij keren, en geen verrassingen bij tunnels of bergwegen. Zeker als je vaker met je camper of caravan op pad gaat, is het een investering die je reis een stuk comfortabeler en ontspannen maakt.