1: Hoe luidt de EU-beschuldiging?

Google is nog lang niet veroordeeld en formeel ook nog niet expliciet beschuldigd. De antitrustwaakhonden van de Europese Commissie (EC) hebben de Amerikaanse internetreus een formele verklaring gestuurd waarin een ‘voorlopige mening’ wordt geuit. Die mening is natuurlijk wel een onderbouwd stuk tekst met daarin een soortement oordeel. Maar dat is dus geen veroordeling en ook geen formele beschuldiging; het is een stap op weg.

De zogeheten ‘statement of objections’ die aan Google is gestuurd betreft het mobiele besturingssysteem Android en de daarop meekomende apps van Google zelf. De EC stelt daarin dat Google bewust een strategie voor mobiele apparaten heeft uitgevoerd ter bescherming en versterking van zijn dominante positie op het gebied van internetzoeken. Zo is allereerst Google Search standaard voorgeïnstalleerd én ingesteld als de standaard zoekmethode op Android.

Vervolgens lijkt deze werkwijze concurrerende zoekmachines de pas af te snijden; zij hebben geen toegang tot de mobiele markt, meent de EC. Terwijl dit dus om een kwestie van de IT- en internetindustrie lijkt te gaan, is het de marktbewakers van de EC ook te doen om de eindgebruikers.

Naast de twee bovenstaande punten kaart Eurocommissaris Margrethe Vestager ook aan dat deze strategie van Google consumenten schade lijkt te berokkenen: zij hebben met minder concurrentie ook minder keuze. Mogelijk beperkt dit ook weer innovatie in de bredere mobiele markt, wat uiteindelijk ook consumenten weer benadeelt.

2: Dit klinkt allemaal heel bekend?

Ja, veel van de nu geuite bezwaren tegen Google's strategie voor het tegenwoordig dominante Android doen direct denken aan de beschuldigingen die aan het adres van Microsoft zijn geuit. Toen ging het om de gratis in Windows meegeleverde webbrowser Internet Explorer, maar ook om de eveneens meekomende media-afspeelsoftware Windows Media Player.
 

Het heeft lang geduurd voor de dominante positie van Internet Explorer werd verstoten

Het heeft na vele jaren van IE-dominantie een radicale concurrentie vereist om de browsermarkt en daarmee ook de internetinnovatie weer op gang te krijgen. De toenmalige IE-hegemonie is na lange tijd doorbroken door de open source-browser Firefox die uit ideële overwegingen is ontwikkeld. Vervolgens heeft zoekreus Google zelf ook een gratis browser ontwikkeld. En daarna is de mobiele revolutie dankzij smartphones met touch-schermen begonnen. Met Apple’s iOS en Google’s Android als aanvoerders.
 

3: Wat betekent een positieve of negatieve uitspraak?

Deze belangrijke vraag is op dit moment heel lastig te beantwoorden. Er kan immers nog van alles gebeuren. Zo heeft Microsoft na een jarenlang gevecht uiteindelijk forse boetes en gedragsveranderingen opgelegd gekregen. Microsoft ging in beroep, waarbij de EC-opgelegde veranderingen wel werden doorgevoerd en gecontroleerd. Zo moest Microsoft een browserkeuzescherm inbouwen in Windows zodat pc-gebruikers bij de eerste keer starten zelf voor een browser konden kiezen.

Daarnaast is Microsoft ertoe gedwongen om in de Europese Unie varianten van zijn diverse Windows-uitvoeringen uit te brengen zónder de Windows Media Player. Deze zogeheten N Edition is nooit echt aangeslagen, mede omdat de EC geen verplichting had gesteld dat de mediaspelerloze Windows-varianten goedkoper moesten zijn. Pc-producenten en eindgebruikers betaalden bij de N-varianten dus hetzelfde voor minder functionaliteit.

Het is dus mogelijk dat Google hoge boetes krijgt opgelegd en dat het bijvoorbeeld in Android een keuzescherm moet inbouwen. Android-gebruikers zouden daarmee dan een menu voorgeschoteld krijgen van zoekmachines, maar eventueel ook standaardapps voor mail, agenda, online-video’s, en wie weet zelfs browsers?
 

Google ziet mogelijk een miljardenboete tegemoet

Aan de andere kant: de zaak kan ook met een sisser aflopen. Rond dezelfde tijd dat Microsoft eind vorige eeuw aan zijn antitrustgevecht in de Verenigde Staten begon, was er nog een IT-grootmacht die van monopoliemisbruik werd beschuldigd door de Amerikaanse antitrustwaakhonden. Dat was processorreus Intel, die toen vrij snel een schikking heeft getroffen. Enkele jaren later is Intel echter in het antitrustvizier van de EC gekomen, die uiteindelijk een hoge boete heeft opgelegd.
 

4: Wanneer merken we hier iets van?

Nu meteen. En misschien nog vele jaren. Dat lijkt een ontwijkend, of zelfs politiek antwoord op deze prangende vraag. Toch is het een echt antwoord. Allereerst merken we nu de aandacht van zowel de EC als de media voor deze zaak. Daarbij duiken diverse analyses op, met bijvoorbeeld argumenten dat ‘gratis’ toch goed is voor de consument. Dat kan weer reacties opleveren dat bij gratis de consument het eigenlijke product is, in de vorm van datavergaring en eventuele privacyschending om maar meer en beter gerichte ads te kunnen vertonen.
 

Het debat over privacy en het gebruik van persoonsgegevens kan radicaal veranderen

Vervolgens valt er de reactie van Google te verwachten, die mogelijk in twee stukken uiteen valt. Ten eerste zal er natuurlijk een formele, juridische reactie zijn tegenover de antitrustdivisie van de EC. Ongetwijfeld zal het Amerikaanse bedrijf daarin de nu officieel geuite bezwaren weerspreken.

Ten tweede kan er een gedragsaanpassing komen, wat zeker niet betekent dat Google wat voor schuld dan ook bekent. In het verleden heeft Microsoft ook al wijzigingen doorgevoerd en concessies gedaan in het licht van antitrustaandacht in Europa en in de Verenigde Staten.

En mogelijk dat we dus over enkele jaren nog iets definitievers merken van deze antitrustkwestie rondom Android. Indien de EC de zaak doorzet, Google zich verzet en uiteindelijk verliest, dan kunnen er flinke veranderingen komen. Bijvoorbeeld dat Google-apps niet langer verplicht of standaard zijn, en dus dat er een ware wildgroei van Android-uitvoeringen komt. De huidige fragmentatie van het mobiele besturingssysteem kan in dat licht bezien nog mild zijn. Of misschien is Android dan niet langer gratis, omdat toestelmakers de extra kosten dan moeten doorberekenen aan hun klanten.