Multiboot is handig als u meerdere besturingssystemen op één computer wilt gebruiken. Maar hoe gaat u te werk als u terug wilt naar de oorspronkelijke installatie, met één besturingssysteem in een singleboot-omgeving?

01. Partities

Bij een multi-bootsysteem zijn de besturingssystemen doorgaans op verschillende partities ondergebracht. Slechts één van deze partities kan worden aangemerkt als 'actief'. Hebt u meerdere besturingssystemen, dan kunnen die op de andere partities worden geïnstalleerd. De bijbehorende opstartbestanden worden echter altijd op de actieve partitie geplaatst. In de meeste gevallen is de primaire en actieve partitie de partitie waarop u het eerste besturingssysteem hebt geplaatst. De actieve partitie is altijd van belang bij het werken met multi-bootsystemen, zelfs als het gebruikte besturingssysteem op een andere partitie is ondergebracht!

02. Gegevens

Deze tip is misschien wel de belangrijkste in deze hele Masterclass. Voordat u een van de besturingssystemen verwijdert, zorgt u ervoor dat alle persoonlijke bestanden zijn verplaatst naar een centrale locatie (bij voorkeur extern, dus niet op de computer zelf). Wat u zich daarbij moet voorstellen? Te denken valt aan de bestanden die u in de map Documenten of op het bureaublad hebt opgeslagen. Ook zaken als e-mailberichten in Windows Mail en Outlook Express en favoriete internetlocaties kunt u veiligstellen. Kortom, zorg ervoor dat u alle niet-centraal opgeslagen bestanden verplaatst. Ook zonder het besturingssysteem wilt u de documenten later nog kunnen gebruiken. In het onderstaande overzicht geven we u een steuntje in de rug, hoewel er natuurlijk nog veel meer opslaglocaties zijn. Bestanden worden in de praktijk vaak op uiteenlopende locaties opgeslagen.

Belangrijke locaties:

- De mappen Documenten, Afbeeldingen en Muziek en Films

- Het bureaublad

- De root van de schijf waarop het besturings-systeem is geïnstalleerd

- E-mailmappen, aangemaakt door Outlook Express of Windows Mail

- De map Favorieten, waarin favoriete weblocaties zijn opgeslagen

- Het Windows-adresboek

- De map Mijn ontvangen bestanden, aangemaakt door Windows Live Messenger

©PXimport

Maak altijd eerst een externe back-up, voordat u iets aanpast met betrekking tot de opstart van uw computer!

03. Back-up

Voordat u het multi-bootsysteem omruilt voor single-boot en daarbij het tweede besturingssysteem van uw computer verwijdert, is het belangrijk dat u een back-up van het te verwijderen besturingssysteem maakt (naast uw eerder los opgeslagen belangrijke bestanden en e-mail, zoals in de vorige tip aangegeven). Dan kunt u, in het geval zich problemen voordoen, terugkeren naar de eerder gemaakte reservekopie. Het is verstandig om een image van de computer te maken. Hierbij maakt u een 'snapshot' (momentopname) van de computer. Indien gewenst, kunt u de snapshot vervolgens gebruiken om terug te keren naar de eerdere situatie. Goede programma's hiervoor zijn Norton Ghost 14 of Acronis True Image Home 2009.

Van XP en Vista naar Vista

In de volgende tips gaan we ervan uit dat u uw computer hebt voorzien van Windows XP en Windows Vista. U hebt indertijd eerst Windows XP geïnstalleerd op de C:\-schijf, en naderhand een nieuw exemplaar van Windows Vista naast Windows XP geïnstalleerd (uiteraard op een aparte partitie of een andere vaste schijf).

04. Ruimte maken

Alle belangrijke bestanden veiliggesteld en netjes opgeslagen? Dan is het tijd om ruimte vrij te maken. We gaan op onderzoek uit en controleren welke mappen en bestanden van het voormalige besturingssysteem kunnen worden verwijderd. Start de computer met het besturingssysteem dat u wilt behouden, in dit geval dus Windows Vista. Open Windows Verkenner, via Start, Alle programma's, Bureau-accessoires, Windows Verkenner. Hebt u het andere besturingssysteem, in dit geval Windows XP, indertijd als eerste besturingssysteem geïnstalleerd, dan zullen de bijbehorende bestanden op de C:\-schijf in de root zijn geplaatst. Neem daarom een kijkje op C:\ en ga op zoek naar de map Windows. Gevonden? Klik dan met rechts op de map en kies Verwijderen. U verwijdert hiermee dus het Windows XP-besturingssysteem.

©PXimport

Verwijder de map met het oude besturingssysteem.

05. Overige mappen

Door uw oude Windows-versie zullen ongetwijfeld nog andere mappen zijn aangemaakt, die zich niet per se in de hoofdmap Windows bevinden. Enkele voorbeelden hiervan zijn de mappen Program Files en Mijn documenten. Wordt de eerstgenoemde map niet ook door het andere besturingssysteem (Windows Vista) gebruikt en hebt u de inhoud ervan veiliggesteld, dan kan ook deze map worden verwijderd.

06. Opstartmenu

Bij een multi-bootsysteem wordt een opstartmenu getoond. Hierin kiest u welk besturingssysteem moet worden geladen, bijvoorbeeld Windows XP of Windows Vista. Nu u wilt terugkeren naar een single-bootsysteem, hebt u dat opstartmenu niet meer nodig, Windows Vista mag immers direct worden geladen. Tijd om het opstartmenu aan te passen. Klik op Start, Configuratiescherm en kies Systeem en onderhoud. Klik op Systeem. Links in het venster kiest u voor Geavanceerde systeeminstellingen. Op het tabblad Geavanceerd klikt u op de knop Instellingen (in het groepsvak Opstart- en herstelinstellingen). Het gaat hierbij om de sectie Systeem opstarten. Bij Standaardbesturingssysteem ziet u welk besturingssysteem als standaard-OS wordt geladen. Dit moet in ons voorbeeld uiteraard Windows Vista zijn, aangezien u Windows XP hebt verwijderd. Haal nu het vinkje weg bij de optie Lijst met besturingssystemen N seconden weergeven. Controleer ook of de andere optie Herstelopties (indien nodig) N seconden weergeven is uitgeschakeld. Klik op OK. U hebt hiermee het opstartmenu uitgeschakeld.

©PXimport

Pas de opstartinstellingen van Windows aan, zodat direct de juiste Windows-versie wordt geladen.

07. Opstarten

Start uw computer nu opnieuw op. U hebt het systeem ontdaan van Windows XP, de 'bootloader' (onder meer het opstartmenu) intact gehouden zonder dat u er nog last van hebt en ervoor gezorgd dat Windows Vista automatisch wordt geladen.

Van tweemaal XP naar eenmaal XP

In dit scenario gaan we ervan uit dat u een computer hebt waarop tweemaal Windows XP is geïnstalleerd. U hebt behoefte aan een computer waarop Windows XP slechts eenmaal is geïnstalleerd, bijvoorbeeld omdat u Windows Vista hebt 'overgeslagen', binnenkort de geleidelijke overstap naar Windows 7 wilt maken en eerst wilt controleren of alle bestaande Windows XP-hard- en software goed werkt.

08. Boot.ini

Hebt u tweemaal een editie van Windows XP geïnstalleerd, maar wilt u terug naar één editie ervan? Eerst maakt u een reservekopie van het bestand Boot.ini. Dit bestand kunt u beschouwen als het opstartbestand van Windows XP, waarin onder meer is opgegeven welke besturingssystemen zijn geïnstalleerd en waar deze zich bevinden. Open Windows Verkenner (gebruik de toetsencombinatie Windows-toets+E) en zorg er via de menukeuze Extra, Mapopties voor dat Windows alle bestanden weergeeft (inclusief de systeembestanden). In Windows XP kiest u vervolgens voor Start, Configuratiescherm, Systeem. Open de sectie Geavanceerd en zoek daarbinnen naar de sectie Opstart- en herstelinstellingen. Klik op Instellingen. Op het tabblad Systeem opstarten klikt u op de knop Bewerken. Hiermee opent u het opstartbestand Boot.ini in Kladblok. Het bestand ziet er ongeveer als volgt uit:

[boot loader]

timeout=30

default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINDOWS

[operating systems]

multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)Windows XP="Microsoft Windows XP Home Edition" /fastdetect

multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)Windows XP="Microsoft Windows XP Professional"

Zoek naar de regel die verwijst naar het besturingssysteem dat u niet meer nodig hebt. Vervolgens verwijdert u de volledige regel. Bij timeout=30 kunt u ervoor kiezen om de waarde 30 te veranderen in 0. Hierdoor is het opstartmenu niet meer zichtbaar. Kies hierna voor Bestand, Opslaan. De wijzigingen zijn direct van kracht als u de computer opnieuw opstart. Vervolgens kunt u de partitie met de tweede installatie van Windows XP opschonen. Open Windows Verkenner (gebruik de toetsencombinatie Windows-toets+E) en ga op zoek naar de vaste schijf waarop u die versie van Windows XP hebt geïnstalleerd. Bevat de schijf alleen het besturingssysteem en geen verdere bestanden, dan klikt u er met rechts op en kiest u Formatteren. U kunt ook de vaste schijf openen en de map Windows (en andere gerelateerde mappen) verwijderen, als u de schijf niet volledig wilt formatteren.

©PXimport

Het bestand Boot.ini bevat belangrijke opstartgegevens.

Het opstartproces van Windows XP

Bij een multi-bootsysteem met Windows XP en Windows Vista speelt het bestand Boot.ini een belangrijke rol. In dit opstartbestand is de belangrijkste informatie voor het opstarten van Windows opgeslagen. Deze informatie wordt door het systeem gebruikt om onder meer het opstartmenu weer te geven. Het bestand Boot.ini is een tekstbestand, dat u relatief eenvoudig kunt bewerken in bijvoorbeeld Kladblok.

09. Voorzorgsmaatregelen

Voordat u met Boot.ini aan de slag gaat, is het belangrijk dat u er een back-up van maakt. In geval van problemen kunt u daar naar terugkeren. Kies in het Configuratiescherm van Windows XP voor Prestaties en onderhoud, Systeem. Op het tabblad Geavanceerd klikt u op Instellingen (in de sectie Opstart- en herstelinstellingen). Klik op Bewerken. Het bestand Boot.ini wordt geopend in Kladblok. Kies vervolgens voor Bestand, Opslaan als. Maak een nieuwe map aan (bijvoorbeeld Back-up) en sla hierin de kopie van het bestand Boot.ini op.

©PXimport

Maak een back-up van boot.ini, voordat u met dit bestand aan de slag gaat.

10. Bewerken

Hiervoor las u hoe u Boot.ini kunt openen. Behalve via de eerder genoemde methode kunt u Boot.ini ook snel openen via Windows Verkenner. Boot.ini is een verborgen (systeem)bestand. Zorg er eerst voor dat Windows alle bestanden toont, anders is het bestand niet zichtbaar. In Windows Verkenner kiest u voor Extra, Mapopties. Kies het tabblad Weergave en haal het vinkje bij Beveiligde besturingssysteembestanden verbergen weg. Daarnaast verwijdert u het vinkje bij de optie Extensies voor bekende bestandstypen verbergen. Tot slot kiest u in dit venster ook voor de instelling Verborgen bestanden en mappen weergeven. Bevestig met een klik op OK. In Windows Verkenner opent u de root van de vaste schijf waarop u het primaire besturingssysteem hebt opgeslagen. Dubbelklik vervolgens op Boot.ini. Het bestand wordt meteen geopend in Kladblok.

©PXimport

Windows houdt Boot.ini verborgen, tenzij u anders beslist.

11. MSConfig

Het Hulpprogramma voor Systeemconfiguratie - beter bekend als MSConfig - biedt de mogelijkheid om het opstartbestand Boot.ini deels te bewerken zonder het handmatig te hoeven openen in Kladblok. Helaas is deze mogelijkheid verwijderd in Windows Vista, maar in Windows XP kunt u er gebruik van maken. Kies Start, Uitvoeren. Vervolgens typt u Msconfig, gevolgd door een klik op OK. Het venster wordt geopend. Zoals u ziet is MSConfig opgebouwd uit meerdere tabbladen. Kies voor Boot.ini.

©PXimport

Met MSConfig kunt u een deel van Boot.ini bewerken.

12. Opstartpaden

In het bestand Boot.ini vindt u de verwijzingen naar de besturingssystemen en hun locatie. Door de manier waarop de verwijzing is opgebouwd, is niet direct duidelijk waarnaar wordt verwezen. Met MSConfig kunt u de opstartpaden automatisch laten controleren. Wanneer een verwijzing naar een besturingssysteem niet klopt, wordt daar melding van gemaakt. Handig als u het bestand handmatig hebt bewerkt en de juistheid ervan wilt controleren. Op het tabblad Boot.ini in MSConfig klikt u op de knop Alle opstartpaden controleren. Het resultaat wordt direct getoond.

©PXimport

Controleer met behulp van MSConfig de opstartpaden van Boot.ini.

13. Standaard

Als u meerdere besturingssystemen hebt, maar nog niet de overstap wilt maken naar één besturingssysteem, kunt u er ook voor kiezen om uw primaire besturingssysteem automatisch te laten starten en het opstartmenu van het multi-bootsysteem zo kort mogelijk in beeld te laten verschijnen. In MSConfig (op het tabblad Boot.ini) kiest u onder [operating systems] voor het besturingssysteem dat u als standaard wilt instellen. Bekijk de beschrijving achter 'WINDOWS' om te bepalen om welk besturingssysteem het gaat. Selecteer het gewenste besturingssysteem en klik op de knop Als standaard instellen. Vervolgens stelt u de wachttijd van het opstartmenu bij. Rechts in het venster vindt u de optie Time-out. Standaard is de waarde hiervan ingesteld op 30 (het menu wacht 30 seconden totdat u een keuze hebt gemaakt en gaat dan verder met de standaardkeuze). Verander de waarde in 5, zodat het menu niet te lang in beeld is, maar u wel nog voldoende tijd hebt voor een eventuele alternatieve keuze.

14. Schakelopties

In het venster van MSConfig ziet u enkele andere schakelopties, waarmee u het opstarten van het besturingssysteem verder naar uw hand zet.

/SAFEBOOT Hiermee start u Windows in de veilige modus. Kies daarbij voor Minimal (zo min mogelijk stuurprogramma's laden), Network (met netwerkondersteuning), Safeboot:minimal (met alleen de opdrachtregel).

/NOGUIBOOT Het opstartscherm van Windows (met het logo en de voortgangsindicator) mag niet worden getoond.

/BOOTLOG Leg alle opstarthandelingen vast in een logboekbestand. Dit bestand vindt u vervolgens in de map System\Ntbtlog.txt (en kunt u openen in Kladblok).

/BASEVIDEO Hiermee activeert u de VGA-modus (met een resolutie van 640 x 480) en maximaal 16 kleuren. Dit is handig als u per ongeluk een verkeerde schermresolutie hebt ingesteld of de verkeerde driver voor uw videokaart hebt geïnstalleerd.

Het opstartproces van Windows Vista

In Windows Vista en Windows 7 maakt u geen gebruik van het bestand Boot.ini. De opstartinformatie is bij deze Windows-versies opgeslagen in het Windows-register. Er is een editor om de opstartinstellingen aan te passen, maar die is relatief complex. In plaats hiervan kunt u gebruikmaken van EasyBCD. Dit programma geeft de instellingen grafisch weer, in gebruiksvriendelijke vensters. U mag EasyBCD gratis gebruiken en vindt de nieuwste versie op Neosmart. Na de installatie vindt u het programma via Start, Alle programma's, Neo-Smart Technologies, EasyBCD, EasyBCD.

©PXimport

Geef via MSConfig aan welke schakelopties moeten worden gebruikt.

15. EasyBCD

Zodra u EasyBCD hebt gestart, ziet u de hoofdinstellingen van het programma. Links in het venster ziet u een zevental knoppen, terwijl u rechts de bijbehorende instellingen vindt. Op de eerste pagina vindt u de instellingen zoals u ze mogelijk nog kent van het bestand Boot.ini uit Windows XP. Hier leest u bijvoorbeeld wat de wachttijd is van het opstartmenu, maar u ziet er ook de besturingssystemen die op uw multi-bootsysteem zijn geplaatst. Interessanter is de sectie Change Settings. Hier vindt u de instellingen waarmee u uw multi-bootsysteem aan kunt passen. In de sectie Global Settings kiest u bij Default OS welk besturingssysteem standaard moet worden geladen. Daarnaast bepaalt u hier de wachttijd van het opstartmenu, waarbij 30 seconden als standaard is ingesteld. Bevestig elke aanpassing met een klik op de knop Save Settings. In de sectie eronder - Entry-Based Settings - kunt u de instellingen van bestaande besturingssystemen aanpassen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de omschrijving en schijfletter van de schijf waarop Windows is geïnstalleerd.

©PXimport

Met het gratis te gebruiken programma EasyBCD kunt u de opstartinstellingen van Windows aanpassen.

16. Zekerheid

Met EasyBCD kunt u het opstartbestand van Windows Vista aanpassen. Uiteraard gaat het hier om een delicaat proces. Het is dan ook verstandig om voorafgaand hieraan een back-up te maken van de oorspronkelijke instellingen. Kies voor de sectie Manage Bootloader. Klik in de sectie Backup and Restore Bootloader Settings op de knop Backup Settings. Geef een geschikte naam en locatie op, en bevestig met een klik op Backup Settings. In geval van nood kunt u het bestand herstellen. Klik op de knop Bladeren (naast het vak File) en navigeer naar de eerder gemaakte kopie. Bevestig nu met een klik op de knop Restore Backup. Houdt u er rekening mee dat alleen de bootloader-instellingen van Windows Vista worden veiliggesteld in een back-up.

©PXimport

Zekerheid voor alles: maak een reservekopie van de opstartinstellingen.

17. Herstel

EasyBCD is vooral een interessant programma als zich problemen voordoen. U vindt de bijbehorende opties in de sectie Manage Bootloader. In de sectie Bootloader Installation Options kunt u kiezen voor Reinstall the Vista Bootloader. U gebruikt deze optie als het opstartmenu van Windows Vista is beschadigd en u dit wilt herstellen zonder Windows opnieuw te installeren. Wilt u echter gebruik maken van de bootloader van Windows XP (dit komt voor wanneer u Windows XP hebt geïnstalleerd na Windows Vista), dan kiest u voor Uninstall the Vista Bootloader (use to restore XP). Hiermee wordt de bootloader van Windows XP, die wezenlijk verschilt ten opzichte van die van Windows Vista, hersteld.

©PXimport

U kunt de bootloader van Windows Vista vervangen door die van Windows XP.

18. Geavanceerd

Net als bij MSConfig voor Windows XP, kunt u geavanceerde schakelopties opgeven voor het laden van het besturingssysteem. Klik op de knop Advanced Options. Bij Select an OS kiest u voor het besturingssysteem dat u wilt aanpassen. Kies vervolgens onder Advanced Options voor de gewenste instellingen. Hier kunt u bijvoorbeeld aangeven dat drivers die niet officieel zijn ondertekend toch mogen worden geïnstalleerd in Windows Vista 64-bit, iets dat normaal gesproken niet wordt toegestaan in deze Windows-versie. Daarnaast kunt u hier opgeven dat Windows maar een beperkt aantal processors mag gebruiken.

19. Noodsituatie

Hebt u een verkeerde optie doorgevoerd en werkt het opstartproces niet meer naar behoren? U kunt gebruikmaken van de diagnose- en herstelfunctie in EasyBCD. Kies voor Diagnostics Center. In de sectie Vista Diagnostics kiest u Recreate missing/delete boot files. Bevestig met een klik op Rescue my System.

Van meerdere Windows-versies terug naar XP

In het laatste gedeelte van deze Masterclass leggen we uit hoe u terug kunt keren naar één besturingssysteem als u meerdere Windows-versies op uw computer hebt geïnstalleerd, zoals Windows XP 32-bit, Windows XP 64-bit en Windows Vista.

20. Herstelconsole

Stel, u hebt meerdere Windows-versies op dezelfde computer geïnstalleerd, en u wilt terug naar het gebruik van Windows XP 32-bit. Uiteraard kunt u alle partities opnieuw formatteren, behalve de primaire partitie waarop u de 32-bit editie van Windows XP hebt geïnstalleerd. Het opstart-menu waarin u het gewenste besturingssysteem kiest blijft dan echter verwijzen naar de twee andere Windows-versies die u inmiddels hebt verwijderd. U kunt het menu relatief eenvoudig verwijderen en ervoor zorgen dat Windows XP automatisch wordt geladen. Stop de officiële Windows XP-installatie-cd in uw computer en start hem op. Druk tijdens het starten op een toets om op te starten vanaf cd. In het opstartmenu drukt u vervolgens op R. Hiermee opent u de Herstelconsole. Een overzicht van geïnstalleerde Windows-versies verschijnt. Kies de installatie die u wilt behouden. Wanneer hierom wordt gevraagd, geeft u het wachtwoord van de Administrator op. Vervolgens typt u Fixmbr, gevolgd door een druk op Y. Typ hierna Fixboot, wederom gevolgd door een druk op Y. Tot slot typt u Exit, gevolgd door een druk op de Enter-toets. Start de computer opnieuw op. Het opstartmenu wordt niet meer getoond en Windows XP wordt automatisch gestart.

21. Opruimen

Nu kunt u de overgebleven en overbodig geworden - bestanden verwijderen. In Windows XP opent u Windows Verkenner. Kies voor Extra, Mapopties en zorg ervoor dat alle bestanden worden getoond, inclusief de systeembestanden. Vervolgens opent u de root van de vaste schijf en verwijdert u de map Boot. Daarnaast verwijdert u de bestanden Bootfont.bin, Bootmgr, Bootsect.bak en Boot.bak.

22. Formatteren

Als u dat nog niet hebt gedaan, kunt u nu de partitie formatteren waarop de oude besturingssystemen zijn ondergebracht. Klik met de rechtermuisknop op de map met de Windows-installatie die u wilt verwijderen en kies Formatteren. Uw systeem is nu opgeschoond.

Een schone oven is belangrijk om hygiënisch te kunnen koken. Na verloop van tijd hopen etensresten en vet zich op en dat veroorzaakt nare geurtjes, maar is ook niet goeed voor de prestaties. Gelukkig zijn er verschillende manieren om je oven weer te laten glimmen. En bij sommige ovens gaat dat zelfs helemaal vanzelf.

Handmatige reiniging

Begin met de basis: handmatige reiniging. Dit is de meest directe methode en vereist wat spierkracht en de juiste middelen. Verwijder eerst alle roosters en bakplaten uit de oven. Die kun je apart schoonmaken in warm sop met afwasmiddel, of in de vaatwasser als ze daarvoor geschikt zijn. Erg vuile roosters kun je ook een tijdje laten weken in een bak met heet water en wat druppels afwasmiddel. Op die manier gaat het vuil er bij het handmatig afwassen of in de vaatwasser er beter af.

Lees ook:Dit zijn de 10 meest gemaakte fouten tijdens het schoonmaken

Voor de binnenkant van de oven kun je een speciale ovenreiniger gebruiken. Volg altijd nauwkeurig de instructies op de verpakking, want sommige reinigers zijn zeer krachtig en vereisen dat je de keuken ventileert. Je kunt ook kiezen voor huis-tuin-en-keukenmiddelen. Een pasta van baking soda en water werkt vaak verrassend goed op aangekoekt vuil. Breng de pasta aan op de bevuilde plekken, laat het een paar uur (of een nacht) intrekken en veeg het daarna weg met een vochtige doek. Hardnekkige plekken kun je voorzichtig schrobben met een zachte borstel of een spons. Spoel de oven na met schoon water om alle resten van reinigingsmiddel te verwijderen.

©ID.nl

Veel ovens hebben een makkelijk schoon te maken en te houden emaille binnenwand. Hierdoor volstaat vaak alleen al het schoonmaken met een vochtige doek om vuil eraf te kunnen krijgen. Het gladde oppervlak zorgt er namelijk voor dat vuil zich niet hecht, waardoor je de oven makkelijk schoonhoudt.

Zelfreinigende ovens: pyrolyse, hydrolyse en katalyse

Veel moderne ovens zijn uitgerust met slimme zelfreinigende functies die het werk voor je doen. De drie meest voorkomende systemen zijn pyrolyse, hydrolyse en katalyse. Begrijp goed hoe elk systeem werkt om te bepalen wat het beste bij jouw gebruik past.

Wat doet pyrolyse?

Pyrolyse is een geavanceerde zelfreinigende functie die werkt met zeer hoge temperaturen. Tijdens zo'n pyrolysecyclus wordt de oven verwarmd tot extreem hoge temperaturen, vaak rond de 500 graden Celsius. Op deze temperatuur veranderen vet- en etensresten in as. Dit proces duurt meestal tussen de één en drie uur. De ovendeur vergrendelt automatisch tijdens de cyclus, waardoor jij (of bijvoorbeeld je kinderen) de deur niet kunnen openmaken.

Wanneer de oven is afgekoeld, hoef je alleen nog de overgebleven fijne as met een vochtige doek weg te vegen. Het is weliswaar een effectieve methode voor grondige reiniging, maar verbruikt wel veel energie. Daarnaast kan een lichte geur ontstaan door het verbranden van vet. Zorg daarom voor goede ventilatie.

Hoe werkt hydrolyse?

Bij Hydrolyse wordt de oven gereinigd door stoom. Bij dit proces plaats je een kleine hoeveelheid water in de bodem van de oven. Vervolgens activeer je het hydrolyseprogramma, waarbij de oven wordt verwarmd tot een temperatuur van ongeveer 100 graden Celsius. De stoom die ontstaat, weekt het vuil los van de ovenwanden. Na afloop van het programma, wanneer de oven is afgekoeld, kun je de zacht geworden etensresten eenvoudig wegvegen met een doek. Hydrolyse is een mildere en energiezuinigere methode dan pyrolyse, maar is vooral geschikt voor lichte tot matige vervuiling. Voor hardnekkig, aangekoekt vuil moet je zelf de boel nog nabehandelen met schoonmaakmiddel.

©ID.nl

Wat doet katalyse?

Katalyse is een continue zelfreinigende functie, wat betekent dat het reinigingsproces al begint tijdens het koken. Ovens met katalytische wanden zijn bekleed met een speciale, poreuze emaillelaag die de eigenschap heeft om vetspatten te absorberen en te oxideren (verbranden) bij normale kooktemperaturen, meestal boven de 200 graden Celsius. De katalytische laag breekt de vetten af en zet ze om in water en kooldioxide. De wanden van zulke ovens voelen vaak ruw aan. Het voordeel van katalyse is dat het continu werkt en je dus minder vaak handmatig hoeft te reinigen. Wel kunnen de katalytische panelen na verloop van tijd verzadigd raken en dan hun effectiviteit verliezen. Ze kunnen dan niet meer worden gereinigd en moeten mogelijk worden vervangen. Katalyse werkt het beste bij vetspatten en minder goed bij aangekoekte suikers of andere hardnekkige etensresten.

Deur reinigen

Natuurlijk is er ook nog de deur van de oven. De ruit kan al snel behoorlijk vuil raken. Vaak is een gewone ruitenreiniger al voldoende om vetspetters en strepen te verwijderen. Zijn de vlekken hardnekkiger? Gebruik dan wat baking soda of groene zeep op een vochtige doek en wrijf rustig schoon.

©ID.nl

Onderhoud en preventie

Ongeacht de reinigingsmethode is regelmatig onderhoud de sleutel tot een schone oven. Veeg na elk gebruik eventuele gemorste etensresten direct weg. Gebruik (biologisch) bakpapier of ovenschalen met deksel om spatten te minimaliseren. Een schone oven verlengt niet alleen de levensduur van het apparaat, maar zorgt er ook voor dat de oven beter op temperatuur komt, het eten beter smaakt en er minder stank vrij komt.

Navigeren, bijvoorbeeld met je smartphone, verloopt vlot met een internetverbinding. Maar wat als er geen mobiel netwerk is? Met vooraf gedownloade kaarten is ook offline navigeren gelukkig geen probleem.

Tip 1 Wel of geen internet

Navigeren met je smartphone gaat het makkelijkst met een stabiele internetverbinding, maar in het buitenland kan dit hoge roamingkosten opleveren. En wat als je reist in gebieden zonder mobiel netwerk of waar het netwerk plots wegvalt? Offline navigatie, waarbij je vooraf kaarten downloadt, is dan een praktische oplossing. Een gedownloade kaart laadt sneller en verbruikt minder batterij dan een app die constant data ophaalt. Neem tijdens je route bij voorkeur wel een opgeladen powerbank mee om te voorkomen dat je zonder stroom komt te zitten.

Zonder internet bepaalt je smartphone de locatie volledig via gps. Binnen de gedownloade regio kun je meestal routeberekeningen maken en navigatie-instructies ontvangen. Sommige apps bieden in offline modus ook een POI-zoekfunctie (Points of Interest).

Zonder internet werken deze functies niet: realtime verkeersinformatie (zoals files, werkzaamheden en flitsers), live ov-gegevens, bepaalde zoekopdrachten, street view en satelliet- of hybride kaarten (wel standaard wegenkaarten). Controleer vooraf of je eerder gedownloade kaarten nog actueel zijn en werk ze regelmatig bij.

Laten we enkele populaire mobiele apps bekijken die offline navigatie ondersteunen. Het is handig om meerdere apps met offline kaarten bij de hand te hebben. Je kunt dit testen door tijdelijk de vliegtuigmodus in te schakelen of wifi en mobiele data uit te zetten. De populaire navigatie-app Waze laten we hier buiten beschouwing omdat deze geen offline kaarten aanbiedt.

Street view is voorbehouden aan de online modus (hier Google Maps). 

Tip 2 Google Maps

We starten met een van de populairste navigatie-apps: Google Maps. Open de app, tik rechtsboven op je profielfoto of initialen en kies Offline kaarten. Selecteer je eigen kaart via Selecteer je eigen kaart (Android) of Je eigen kaart selecteren (iPhone). Zoom in en uit met twee vingers en verplaats de kaart met één vinger totdat het gewenste gebied binnen het blauwe kader valt. Onderaan zie je hoeveel opslagruimte nodig is. Tik op Downloaden om het gebied op te slaan. Na de download keer je automatisch terug naar Offline kaarten, waar een overzicht van je gedownloade kaarten verschijnt. Om een kaart een andere naam te geven, tik je op het icoon met de drie puntjes en kies je Naamwijzigen.

De kaart is nu klaar voor offline gebruik en je kunt nog extra kaarten downloaden. Navigeer zoals gebruikelijk: de app schakelt automatisch over op de gedownloade kaarten als er geen mobiel internet is.

Werk je offline kaarten regelmatig bij: tik op de drie puntjes en kies Updaten. Hier kun je kaarten trouwens ook verwijderen.

In Google Maps kun je offline kaarten downloaden, hernoemen, bekijken, updaten en verwijderen.

Tip 3 HERE WeGo

Net als Google Maps is HERE WeGo volledig gratis. De kaarten komen van Here Technologies, dat begon als Navteq, werd later door Nokia overgenomen en is nu in handen van Duitse autofabrikanten. Via https://mapcreator.here.com kunnen gebruikers eigen kaartgegevens toevoegen.

Voor offline kaarten trek je de onderste balk omhoog voor het menu. Tik op Kaarten downloaden en schakel bij voorkeur Uitsluitend downloaden via wifi in. Tik opnieuw op Kaarten downloaden, kies het continent en vervolgens het land of de regio die je nodig hebt. De benodigde opslagruimte wordt weergegeven. Tik op het downloadicoon om de kaart op te slaan.

Om te voorkomen dat de app tijdens offline navigatie tevergeefs een internetverbinding zoekt, stel je in het menu de App-verbinding tijdelijk in op Offline. Updates worden bij Kaarten downloaden naast de betreffende kaart aangegeven en kun je direct ophalen. Om een kaart weg te halen, selecteer je deze en kies je Verwijderen.

De volledige offline kaart van Nederland bijvoorbeeld neemt bij HERE WeGo zo’n halve gigabyte in beslag.

Tip 4 OsmAnd

OsmAnd (OpenStreetMap Automated Navigation Directions) is een mobiele app voor offline kaarten en navigatie, gebaseerd op OpenStreetMap-gegevens. Deze worden door een wereldwijde gemeenschap bijgewerkt en je krijgt meestal gedetailleerde en actuele kaartinformatie.

Bij de eerste keer opstarten, kun je de kaart van je huidige regio downloaden. Tik op de drie streepjes, kies Kaarten en hulpmiddelen en open Downloads om zelf een land of regio te selecteren. In de gratis versie kun je tot zeven kaarten downloaden. Naast de kaart zelf kun je voor een gebied ook hoogtelijnen, Wikipedia-informatie, een terreinkaart en weersvoorspellingen installeren, maar deze functies zijn voorbehouden aan de betaalde versie (ongeveer 3 euro per maand).

Om te navigeren binnen het gedownloade gebied tik je op de kaart of gebruik je de optie Zoeken in het menu. Tik op Navigatie, kies het vervoermiddel (auto, fiets of te voet) en tik op Start. Dit biedt turn-by-turn-aanwijzingen met spraakbegeleiding. Wil je de route als GPX-track opslaan, kies dan Details, tik op het downloadknopje en vul een naam in bij Bewaar als nieuwe track. Bevestig met Opslaan. Op Android wordt het bestand standaard opgeslagen in Android/data/net.osmand/files/tracks. Vanuit het menu, bij Plan een route, kun je de tracks direct openen of ook een eigen GPX-route importeren (zie ook tip 8).

OsmAnd geeft ook gesproken turn-by-turn-aanwijzingen.

Tip 5 MAPS.ME

MAPS.ME is een gratis navigatie-app die net als OsmAnd gebruikmaakt van OpenStreetMap-kaarten. In de gratis versie kun je ongeveer tien kaarten downloaden.

Open de app en zoom in op het gewenste gebied totdat een prompt verschijnt om de kaart te downloaden. Dit gebeurt meestal wanneer de indicatie 5 km zichtbaar is. Bevestig met Download.

Een andere en vaak handigere manier om kaarten te downloaden is via de optie Meer, waar je Gedownloadekaarten selecteert. Bovenaan kun je naar een locatie zoeken. Als de app deze herkent, verschijnt direct de downloadknop om het gebied op te halen.

Als je bij de instellingen de optie Markeer gedownloade kaarten hebt ingeschakeld, dan kun je op de kaart zien welke gebieden reeds offline beschikbaar zijn.

Voor navigatie gebruik je de zoekfunctie of tik je op de kaart om een locatie te selecteren. Kies vervolgens Route naar of eventueel Route van en bepaal het vervoermiddel: auto, te voet of per fiets. Ook offline krijg je turn-by-turn-navigatie.

Je kunt gedownloade kaarten updaten door bij Gedownloade kaarten op Controleren te tikken. Om een kaart te verwijderen, selecteer je deze, tik je op de drie puntjes en kies je Verwijderen.

Kleurmarkeringen geven duidelijk aan welke gebieden je al gedownload hebt voor offline navigatie.

Tip 6 Sygic

Sygic is misschien minder bekend in Nederland en België, maar de app biedt wel hoogwaardige 2D- en 3D-kaarten van TomTom. Om Sygic te gebruiken, moet je je eerst registreren. In de gratis versie kun je in principe onbeperkt kaarten downloaden; grotere landen zijn opgesplitst in regio’s. Om kaarten te downloaden, open je het menu en kies je Offline kaarten (toevoegen).

Deze kaarten worden in de gratis versie driemaal per jaar automatisch geüpdatet. In de betaalde Premium-variant gebeurt dit maandelijks en krijg je ook turn-by-turn-navigatie en gesproken instructies en (in de online modus) ook de actuele verkeersdrukte, snelheidslimieten en mobiele flitsers.

Houd er rekening mee dat Sygic zich volledig richt op autoverkeer. Er zijn geen routeberekeningen specifiek voor fietsers of wandelaars.

Je kunt in Sygic een onbeperkt aantal offline kaarten downloaden.

Tip 7 Komoot en RouteYou

Waar Sygic zich vooral richt op autoverkeer, zijn Komoot en RouteYou juist gespecialiseerd in (sportieve en recreatieve) wandel- en fietsroutes. In de gratis versie van Komoot kun je helaas slechts één regio ontgrendelen voor offline navigatie en spraakinstructies. Extra regio’s zijn beschikbaar tegen een prijs tussen circa 4 en 9 euro, afhankelijk van de grootte, of je kunt alle wereldregio’s in één keer aanschaffen voor ongeveer 30 euro.

Ga via de Profiel-knop naar de rubriek Maps, tik op de +-knop en zoek de gewenste regio. Selecteer de ontgrendelde regio en schakel Opslaan voor offline in. Je kunt ook een route plannen (uitsluitend met internetverbinding aangezien de berekening via de Komoot-servers verloopt) en deze vervolgens bewaren. Tik hiervoor op Opslaan en vink Opslaan voor offline gebruik aan. Na bevestiging kun je de route offline volgen, inclusief spraaknavigatie, vooropgesteld dat deze regio is ontgrendeld.

Ook RouteYou biedt de mogelijkheid routes met een achtergrondkaart offline te downloaden, maar dit is alleen beschikbaar in de betaalde versies. Een Plus-account kost ongeveer 36 euro per jaar. Je vindt gedownloade routes dan bij Gedownloade routes via de knop Profiel.

In Komoot kun je ook specifieke regio’s (tegen betaling) downloaden voor offline navigatie.

Alles over Komoot lees je in dit artikel: Wandelen en fietsen buiten de gebaande paden met Komoot

Tip 8 GPX-import via OsmAnd en Komoot

Verschillende navigatie-apps – en gps-handhelds – ondersteunen het importeren van GPX-tracks en -routes, die vervolgens offline kunnen worden gebruikt. In het kader ‘GPX’ lees je meer over dit bestandstype. Gratis import en offline gebruik zijn mogelijk in onder meer OsmAnd en in Komoot voor ontgrendelde regio’s.

In OsmAnd open je het menu, kies je Plan een route en tik je op Importeer track. Vervolgens selecteer je een GPX-bestand. Tijdens tests bleek deze functie helaas niet altijd even betrouwbaar. In Komoot verloopt dit proces vlotter. Ga naar Home, open Profiel, kies Opgeslagen routes en tik bovenaan op Importeren en vervolgens op Importeer een bestand (GPX). Selecteer het gewenste GPX-bestand en kies Bestandopenen om de route of track in de routeplanner te openen en als geplande tour op te slaan, of Bestand opslaan om deze direct als voltooide tour te bewaren.

In beide gevallen geef je het verplaatsingstype aan, zoals Wandelen, Fietsen, Mountainbiken of Bergwandelen, en bevestig je de keuze. Bij het opslaan kun je de tour een naam geven en Opslaan voor offline gebruik aanvinken. Je vindt de route dan terug bij Opgeslagenroutes of bij Voltooide activiteiten. Als de bijbehorende kaart al is gedownload, kun je direct navigeren.

Handig om weten: in Komoot kun je GPX-routes ook via de dienst Garmin Connect met je Garmin-toestel synchroniseren.

GPX-routes werken ook op een smartwatch: Waar voor je geld: 5 waterdichte smartwatches met GPS-functie

Een pas geïmporteerde GPX-route kun je als een ‘tour’ (voor offline gebruik) bewaren in Komoot.

Tip 9 GPX-routes downloaden

In tip 8 lees je hoe je GPX-routes en -tracks in navigatie-apps importeert. Ook in de meeste gps-apparaten is zo’n import mogelijk. In tips 10 en 11 ontdek je hoe je zelf zo’n GPX-bestand maakt, maar dat is niet altijd nodig. Er zijn namelijk diverse sites waar je kant-en-klare GPX-routes en -tracks ook gratis kunt downloaden voor (offline) navigatie.

Een optie is AllTrails. Meld je aan, voer een regio in en kies een voorgestelde trail. Klik onderaan op de groene knop (Hit the trail of Daar gaan we) en selecteer Export map file of Kaartbestand exporteren/ GPXTrack of GPX Route zonder tijdstempels (zie kader ‘GPX’). Andere exportopties zijn onder meer Google Earth KML/KMZ en Garmin FIT.

Ook RouteYou (zie ook tip 7) biedt GPX-routes. Registreer je (gratis) en klik op Zoek een route. Geef het routetype aan, kies locatie en lengte en klik op Toon <x> routes. Selecteer een route, klik op Downloaden en kies GPX. Andere opties zijn bijvoorbeeld Garmin en Google Earth (KML).

Voor talrijke fiets- en wandelroutes in Nederland, België en Duitsland kun je terecht op onder meer Routiq. Kies een route en klik op Download de GPX. Dit vereist wel een Premium-account (circa 15 euro per jaar).

Bij AllTrails kun je routes in diverse formaten downloaden, waaronder GPX.

Tip 10 GPX-routes zelf maken

Je kunt ook zelf GPX-routes maken en deze downloaden naar je navigatie-app of gps-toestel voor offline gebruik. Dit kan gratis via verschillende sites, zoals www.gpx.studio.

Klik op App en zoom in tot je voldoende kaartdetails hebt. Klik op het potloodicoon, laat Routing ingeschakeld en kies een activiteitstype, zoals Bike, Run/hike of Motorcycle. Klik op het potlood-icoon en plaats de routepunten op de kaart. De route wordt automatisch langs bestaande wegen gemarkeerd. Onderaan zie je de routelengte en het hoogteprofiel.

Wil je POI’s (waypoints) toevoegen? Klik op het pin-icoon, vul een naam en beschrijving in, kies een geschikt icoon en bevestig met Create point of interest.

Stel geheel zelf je GPX-route samen in gpx.studio.

Tip 11 RouteYou

Ook op de website van RouteYou kun je zelf routes maken en gratis (openbaar) opslaan. Ze worden dan automatisch beschikbaar in de mobiele app van RouteYou. Als je bent aangemeld met hetzelfde account, vind je ze terug bij Profiel / Mijn routes. Je kunt de routes ook downloaden.

Meld je aan en klik op het pijlknopje bij Plan een route. Kies uit Maak een route, Uploadeen route (voor GPX-import), Wandelknooppunten of Fietsknooppunten. De laatste twee maken handig gebruik van het uitgebreide knooppuntennetwerk in Nederland en België.

Bij Maak een route geef je het routetype aan, met subtypes zoals Recreatieve fietsroute, Gravelbikeroute of Mountainbike route. Voor een A-naar-B-route vul je start- en aankomstlocatie in, bij een lusvormige route kies je de startplaats en lengte (en eventueel de kompasrichting). Bevestig met Opslaan / Route opslaan. Klik op Downloaden en kies (bijvoorbeeld) GPX.

Je kunt ook routes samenstellen op de site van RouteYou en deze als GPX-bestand downloaden.