Je harde schijf ratelt meer dan vroeger, de leds van je router gaan tekeer, af en toe duiken advertenties in je browser op, je systeem reageert trager of je vrienden klagen dat je spam aan ze verstuurt. Er gebeuren rare en vervelende dingen, maar betekent dat ook dat je systeem is gehackt?

Tip 01: Ik niet!

Veel (thuis)gebruikers hebben er moeite mee te geloven dat anderen hun pc interessant genoeg vinden om op in te breken of om er malware op te installeren. Dat is een misvatting. Zelfs een eenvoudige thuiscomputer kan interessante informatie bevatten, zoals accountgegevens bij allerlei diensten en rekeningnummers. Ook worden veel thuis-pc's gebruikt voor internetbankieren, en criminelen beschikken over software waarmee ze financiële transacties kunnen onderscheppen en aanpassen. Lees ook: Gehackt! - Het gevaar van openbare wifi.

Bovendien kan eigenlijk elke pc dienst doen als onderdeel van een botnet, waarbij geïnfecteerde pc's (zogenoemde zombies) in opdracht van een command and control server spam versturen of in een gezamenlijke DDoS-aanval proberen een webserver op de knieën te krijgen. Daar komt nog bij dat hackers tijdens hun verkenningsrondes vaak weinig selectief te werk gaan en willekeurige pc's aftasten op mogelijke veiligheidslekken. Ga er dus maar van uit dat ook jouw pc een mogelijk doelwit is.

©PXimport

Tip 01 Ook jouw pc is een potentieel doelwit voor hackers!

Tip 02: Geen paniek

Net zoals er gebruikers zijn die zich bij overduidelijke tekenen van een gehackt of gecompromitteerd systeem nog altijd van geen kwaad bewust zijn, bestaan er ook gebruikers die bij de minste onregelmatigheid in paniek raken. Dat bijvoorbeeld je schijf plotseling veel actiever is, kan aan een legitiem updateproces liggen, of je back-uptool is op de achtergrond bezig met veiligheidskopieën. Of misschien ligt het wel aan het defragmentatie- of het schijfindexeringsprogramma van Windows.

En ook dat de leds van je switch of router opeens beginnen te flikkeren, hoeft niet meteen te beteken dat een of ander backdoor-programma stiekem data naar een hacker stuurt. En dat je vrienden opeens spam van jouw e-mailadres ontvangen, kan net zo goed betekenen dat spammers je adres ergens hebben gevonden en hun spamberichten hebben 'gespooft' met dat adres.

Kortom, het is belangrijk oog te hebben voor verdachte symptomen, maar minstens even belangrijk is het die rustig en grondig te analyseren, zodat je precies weet wat de oorzaak is en hoe je het euvel kunt verhelpen. In dit artikel richten we ons op zulke symptoomanalyse, maar uiteraard ontbreken de preventieve tips evenmin.

©PXimport

Tip 02 Drukke schijf? Zou zomaar eens aan je defragmentatietool kunnen liggen.

Drukke schijf

Tip 03: Taakbeheer

Zoals opgemerkt is een opvallend drukke schijf een van de symptomen die mogelijk wijzen op een gecompromitteerd systeem. Het zal er dus op aankomen uit te maken welke processen precies achter die schijfactiviteit steken. In eerste instantie kun je daarvoor het Windows Taakbeheer aanspreken, via de toetscombinatie Ctrl+Shift+Esc. Het Taakbeheer van Windows 7 en 8 werkt iets anders. In Windows 7 open je het tabblad Processen en plaats je bij voorkeur een vinkje bij Processenvan alle gebruikers weergeven. Klik vervolgens de kolomtitel Processen aan: je krijgt dan alle processen in een lijstje te zien, gesorteerd op cpu-gebruik. Wil je echter weten welke processen de meeste schijfactiviteit innemen, ga dan naar het menu Beeld / Kolommen Selecteren en plaats een vinkje bij zowel I/O: gelezen bytes als I/O: geschreven bytes, waarna je de informatie in deze kolommen sorteert. Herken je het bijbehorende proces niet of vertrouw je het niet zo, klik het dan met de rechtermuisknop aan en kies Bestandslocatie openen.

©PXimport

Tip 03 Het Windows Taakbeheer vertelt je ook welk proces voor hoeveel schijfactiviteit zorgt.

Tip 04: Online feedback

In Windows 8 ziet het Taakbeheer er een beetje anders uit. Ga naar het tabblad Processen en klik op de kolomtitel Schijf, waarna je ook hier de processen gesorteerd op schijfactiviteit krijgt te zien. In het contextmenu vind je ook hier Bestandslocatie openen.

Wellicht heb je aan de bestandslocatie en de bijbehorende programmanaam al voldoende om te weten of het om een bonafide proces gaat. Toch niet? Dan kun je de proces- en/of programmanaam altijd intikken in een zoekmachine als Google. Het contextmenu van Taakbeheer in Windows 8 heeft daarvoor zelfs de optie Online zoeken. Blijkt het inderdaad om ongewenste software te gaan, dan moet je die zo snel mogelijk verwijderen. Zie ook tip 17.

Vind je ook in de zoekresultaten niet de nodige informatie terug, dan kun je altijd nog terecht bij ProcessLibrary, een database die meer dan 140.000 processen bevat. Deze gegevens kun je trouwens ook opvragen via een alfabetisch geordende tabel. Veel items zijn bovendien van een veiligheidsscore en eventueel ook van verwijderinstructies voorzien, mocht je inderdaad concluderen dat het proces malafide is.

©PXimport

Tip 04 Process Library bevat informatie over meer dan 140.000 processen.

Tip 05: Process Explorer

Ter aanvulling op het Windows Taakbeheer: er zijn ook handige externe tools waarmee je snel uitvindt welke processen voor de meeste schijfactiviteit zorgen. We kunnen je hiervoor de gratis tool Process Explorer aanbevelen. Start het uitgepakte programma op en kies Options / Tray Icons, waar je alleen een vinkje plaatst bij I/O History. Plaats ook een vinkje bij Options / Hide When Minimized, waarna je de tool minimaliseert. Er verschijnt nu een pictogram in het systeemvak van Windows. Ga je hier met de cursor overheen, dan krijg je te zien welk proces op dat moment voor hoeveel schijfactiviteit verantwoordelijk is (Read / Write / Other).

Met deze tool is het trouwens ook mogelijk de schijfactiviteit van de laatste paar minuten te bekijken. Start Process Explorer in het hoofdvenster op en dubbelklik op de vierde minigrafiek, bovenaan (I/O). Je krijgt nu een kort historisch overzicht van de vastgestelde schijfactiviteit. Desgewenst maak je de grafiek breder om verder in de tijd terug te kunnen gaan. Houd de cursor boven een piek, zodat je ziet wat het bijbehorende proces is.

©PXimport

Tip 05 Process Explorer tekent netjes uit welke processen je schijf bezighouden.

Druk netwerkverkeer

Tip 06: Broncontrole

Een ander symptoom dat op de aanwezigheid van malware en hackers kan wijzen, is grote netwerkactiviteit, en met name op momenten dat je zelf geen netwerkactivititeit verricht, zoals downloaden, uploaden of online gamen. Natuurlijk, de ledjes op je switch of router zijn niet echt de betrouwbaarste manier om de intensiteit of aard van de netwerkactiviteit te meten.

Dan heb je meer aan de ingebouwde tool Broncontrole. Die start je als volgt op. Open het Taakbeheer en ga naar het tabblad Prestaties, waar je onderaan Broncontrole of Broncontrole openen kiest. Daar open je dan het tabblad Netwerk. Dat geeft je een actueel overzicht van de processen, net als het aantal verstuurde en ontvangen bytes over je netwerkadapter. Klik een verdacht item met de rechtermuisknop aan en kies Online zoeken om meer feedback te krijgen. Of surf naar ProcessLibrary (zie tip 04).

©PXimport

Tip 06 Windows weet je te vertellen welke processen je netwerkadapter bezighouden.

Tip 07: GlassWire (1)

De tool Broncontrole vertelt je weliswaar welke processen hoeveel netwerkactiviteit genereren, maar om welk type netwerkactiviteit het precies gaat is minstens zo belangrijk. Het kan bijvoorbeeld nuttig zijn te weten met welke servers je pc (of processen daarop) in verbinding staat. Dat kun je weliswaar ook te weten komen vanuit Broncontrole (met name als je hier het paneel TCP-verbindingen opent en daar vooral de kolom Externadres controleert), maar dan vinden we een externe tool als GlassWire informatiever en overzichtelijker.

Start je de tool op, dan is het heel goed mogelijk dat die al meteen een paar meldingen geeft dat bepaalde toepassingen een netwerkverbinding willen opzetten. Die informatie kun je in dit stadium negeren, tenzij je al meteen doorhebt dat het om een malafide programma gaat. In het hoofdvenster van GlassWire open je vervolgens het tabblad Graph. Je ziet hier een grafiek met het uitgaande en binnenkomende netwerkverkeer.

©PXimport

Tip 07 GlassWire: een helder overzicht van je netwerkverbindingen.

Tip 08: GlassWire (2)

Standaard toont de grafiek je het netwerkverkeer van de laatste vijf minuten, maar bovenaan kun je ook Week, 24 Hours en 3 Hours selecteren. Klik onder in de grafiek om de namen van de programma's te zien die achter het netwerkverkeer zitten. Tegelijk verschijnen ook de namen en het land van de hosts (servers) waarmee de netwerkverbinding werd opgezet. Klik zo'n naam aan om meer informatie op te vragen, zoals de hoeveelheid netwerkverkeer. Merk ook het knopje bovenaan rechts op, waarmee je de grafiekweergave tijdelijk kunt bevriezen. Handig zijn ook de menu-opties Apps en Traffic. Daarmee kun je het netwerkverkeer respectievelijk per applicatie en per netwerktype volgen (zoals http voor het surfen, SMTP voor het verzenden van e-mail, POP3 voor het opvragen van e-mail en ftp voor het versturen van bestanden). Vergelijkbare informatie vind je in het tabblad Usage, maar dan gesorteerd volgens datahoeveelheid.

©PXimport

Tip 08 GlassWire verdeelt het netwerkverkeer zelfs onder naar protocol.

Tip 09: Firewall

Mocht je, bijvoorbeeld na een rondje googelen, inderdaad het sterke vermoeden hebben dat een bepaald programma een verdachte netwerkverbinding heeft opgezet, dan is het natuurlijk zaak die software van je systeem te krijgen. Daarvoor verwijzen we naar tip 17. Je doet er echter ook goed aan zo snel mogelijk die connectie te verbreken. Ook dat kun je makkelijk doen vanuit GlassWire. Open het tabblad Firewall en zet een vinkje bij Firewall On. Dat lukt overigens alleen maar als je Windows Firewall actief is, wat GlassWire indien gewenst voor jou regelt. Vervolgens hoef je alleen maar het vlammetje naast het verdachte item aan te klikken. Zodra dat rood kleurt, weet je dat je firewall het verkeer van en naar dat item niet langer toelaat.

©PXimport

Tip 09 De firewall van GlassWire: weinig meer dan een grafisch front-end (maar wel handig voor snelle interventies).

Firewall

Je kunt niet zonder een degelijke en up-to-date antivirustool, daarvan is elke gebruiker zich nu wel bewust. Maar ook een firewall is onontbeerlijk. Die stelt zich op als een soort verkeersagent die alle datatransfers van (en gewoonlijk ook naar) het internet monitort. Bij verdacht verkeer slaat deze 'agent' alarm en kan hij de verbinding alsnog blokkeren. Er bestaan diverse goede en gratis firewalls, waaronder Comodo Internet Security (bevat tevens een antivirusmodule) en Online Armor Free.

Je hoeft echter niet per se te gaan 'shoppen' voor een firewall, want de firewall van Windows (7/8) is ook heel solide. Je moet dan natuurlijk wel even checken of je hem wel hebt geactiveerd. Dat kan via Configuratiescherm / Windows Firewall / Windows Firewall in- of uitschakelen. Overigens: twee firewalls tegelijk draaien is geen goed idee; dat geldt trouwens ook voor twee antivirustools die op de achtergrond actief zijn.

©PXimport

Je beveiliging is nooit compleet zonder een goede firewall.

Vreemde programma's

Tip 10: Autostarters

Mocht je plotseling programma's zien opduiken (bijvoorbeeld via een pictogram in het Windows-systeemvak of in de lijst met processen in Taakbeheer), dan is de kans groot dat die automatisch samen met Windows opstarten. Het is in dat geval ook niet uit te sluiten dat je systeem wat trager opstart dan normaal. Je doet er dan in elk geval goed aan deze 'autostarters' nader te bekijken. De kans is groot dat er een of meer ongewenste exemplaren tussen zitten.

Ook dat bekijken kun je in principe met Windows-eigen tools doen. In Windows 7 druk je op Windows-toets+R en voer je het commando msconfig uit, waarna je het tabblad Opstarten opent. In Windows 8 open je Taakbeheer en ga je naar het tabblad Opstarten. Om een item (tijdelijk) uit te schakelen verwijder je het bijbehorende vinkje (Windows 7) of kies je Uitschakelen in het contextmenu (Windows 8). Bij twijfel laat je het item ongemoeid totdat je meer zekerheid hebt. Die kun je wellicht krijgen via een zoektocht met Google of je spreekt een meer gespecialiseerde database aan, zoals deze. Krijgt het item bij deze sites een 'X' mee, dan weet je dat het goed fout zit. Dat item schakel je dus meteen uit en probeer je ook definitief van je systeem te halen (zie ook tip 17).

©PXimport

Tip 10 Autostarters schakel je snel uit via msconfig.

Tip 11: Autorun Organizer

Ook voor het uitpluizen van autostarters bestaan er handige externe tools die je beter informeren dan Windows doet. Eén ervan is Autorun Organizer. Dit programma is er weliswaar in eerste instantie op gericht het opstartproces te optimaliseren, maar laat zich ook inzetten om verdachte items uit te filteren. Bij het opstarten krijg je meteen een overzicht van de autostarters te zien, inclusief hun locatie op je schijf en hoe ze worden opgestart (vanuit de programmagroep Opstarten, vanuit de taakplanner, via het register enzovoort).

Met één druk op de knop, waarin je aangeeft bereid te zijn de lijst met gedetecteerde toepassingen naar de makers te sturen, krijg je nog extra informatie. Je komt bijvoorbeeld te weten hoeveel procent van de medegebruikers die toepassingen hebben uitgeschakeld (of met enig uitstel laten opstarten). Vanuit het contextmenu kun je over elk item verdere informatie opvragen (Search Internet) of op non-actief zetten (Temporary disable).

©PXimport

Tip 11 De acties van medegebruikers kunnen je wellicht inspireren.

Browserongeregeldheden

Tip 12: Browser 'opschonen'

Verschijnen ongevraagd extra werkbalken in je browser, heb je opeens een andere startpagina of zoekmachine of duiken er om de haverklap advertentiepop-ups op, dan weet je dat iets of iemand met je browser heeft gerommeld. Mogelijk ligt het aan ongewenste add-ins of extensies. Die krijg je in principe weg via het ingebouwde extensiebeheer.

In Google Chrome klik je het knopje met de drie streepjes aan en kies je Meerhulpprogramma's / Extensie, waarna je het vinkje weghaalt bij Ingeschakeld om het item op non-actief te zetten of het vuilnisbakpictogram aanklikt om de extensie daadwerkelijk te verwijderen. In Internet Explorer klik je het tandwielpictogram aan en kies je Invoegtoepassingen beheren. Ongewenste items selecteer je en maak je via de knop Uitschakelen onschadelijk. Het is ook mogelijk je browser in één keer naar de oorspronkelijke staat te laten terugkeren. Houd er in dit geval wel rekening mee dat ook eerder opgeslagen cookies, formuliergegevens, wachtwoorden en invoegtoepassingen worden verwijderd. In IE doe je dat via Internetopties / Geavanceerd / Opnieuwinstellen. In Chrome gaat dat via Instellingen / Geavanceerde instellingen weergeven /Instellingen opnieuw instellen (helemaal onderaan).

©PXimport

Tip 12 Hoed je voor een wildgroei aan browseruitbreidingen.

Tip 13: Toegespitste tools

Hardnekkige adware en aanverwante ongein zoals hijackers en PUP's (potentially unwanted programs) zijn niet altijd zo makkelijk te verwijderen. In dat geval kun je beter de hulp inroepen van een gespecialiseerde tool als ADwCleaner of Adware Removal Tool. Het moet gezegd, sommige antivirusprogramma's vertrouwen ADwCleaner niet, maar wijzelf hebben er tot nog toe goede ervaringen mee. Wel valt het af te raden een tool als ADwCleaner of Adware Removal Tool uit te voeren wanneer je geen problemen met adware en aanverwanten ervaart.

Je doet er ook goed aan vooraf zelf een systeemherstelpunt te maken. Zoek in Windows naar 'herstelpunt' en kies Eenherstelpunt maken, waarna je de knop Maken indrukt en een geschikte naam voor het snapshot kiest. Loopt er onverhoopt iets fout, dan kun je via Systeemherstel nog terugkeren.

AdwCleaner is makkelijk te bedienen. Start het programma op, druk op de knop Scan en klik na afloop van de scanronde op de knop Cleaning. De procedure bij Adware Removal Tool is vergelijkbaar, maar duurt over het algemeen wat langer: druk op Scan, bevestig met OK en druk op Next. Na de operatie herstart je in beide gevallen je pc.

©PXimport

Tip 13 AdwCleaner: adware en andere ongein worden grondig verwijderd.

Tip 14: Zombie?

Dit onderdeel gaat voor één keer niet over spamberichten die je zelf ontvangt, maar om ongewenste mailtjes die kennissen of onbekenden via jouw e-mailadres binnenkrijgen. In veel gevallen is er 'niet meer' aan de hand dan spammers die jouw adres zijn tegengekomen en dat handig misbruiken om anderen te laten geloven dat hun berichten van jou afkomstig zijn.

Maar er kunnen ook andere oorzaken zijn. Het is bijvoorbeeld niet uitgesloten dat je systeem als een zombie binnen een botnet van spammers is opgenomen. Anders gezegd, dat je pc af en toe wordt gebruikt om naar andere pc's spam te versturen. In dat geval zou je systeem geregeld opvallend meer netwerkverkeer moeten genereren en hiervoor verwijzen we je naar tips 06 tot en met 09. Het is echter niet uitgesloten dat de rotzooi zich via een zogenoemde rootkit diep in je systeem heeft genesteld. Dan vereist het verwijderen van de malware doorgaans een gespecialiseerde aanpak. Meer daarover lees je in tip 18.

Een andere mogelijke verklaring voor de spamberichten is dat hackers op een of andere manier je e-mailaccount zijn binnengedrongen. Zie daarvoor tip 16.

©PXimport

Tip 14 Zo werkt een botnet voor het versturen van spam (bron: Wikipedia).

Tip 15: Antivirus

Sommige malware is zo sluw om bepaalde programma's te blokkeren. Je antivirustool werkt bijvoorbeeld niet meer, het lukt je niet meer om toepassingen als regedit op te starten (voor het aanpassen van registersleutels) of je kunt niet meer op sites van bepaalde antivirusfabrikanten komen. Vaak zit er dan weinig anders op dan een antivirustool vanaf een 'live medium' te draaien: zie tip 18.

Je kunt het in elk geval ook eerst even proberen door Windows in veilige modus op te starten (houd na het inschakelen van de pc even de F8-toets ingedrukt en kies Veilige modus) en vervolgens het systeem met je up-to-date antivirustool te scannen. Download, desnoods vanaf een andere pc, ook de gratis versie van Malwarebytes Anti-Malware en laat die eveneens je systeem scannen. Deze tool slaagt er ook vaak in om bijvoorbeeld 'ransomware' te verwijderen. Dat is malware die je systeem blokkeert totdat je betaalt.

©PXimport

Tip 15 Malwarebytes Anti-Malware: handig voor een 'second opinion'!

Tip 16: Account gehackt

Je wilt je aanmelden bij Facebook of bij je webmail en dat blijkt niet langer te lukken! De service klaagt erover dat je wachtwoord onjuist is, terwijl je echt wel zeker weet dat je het correct hebt ingevoerd. Dan is de kans groot dat hackers er op een of andere manier in zijn geslaagd je account te kraken (al dan niet door zich toegang tot je pc te verschaffen). Hoe dan ook, je doet er dan goed aan zo snel mogelijk het wachtwoord van de gecompromitteerde accounts te wijzigen. De meeste diensten voorzien in zo'n mogelijkheid, waarbij je in de meeste gevallen een bevestigingsmail zult ontvangen. Veel diensten helpen je ook met concrete tips wanneer je account is gehackt. Voor Outlook.com kun je bijvoorbeeld terecht op een pagina van Microsoft.

Om te vermijden dat je account nogmaals wordt gehackt, kies je niet alleen een stevig(er) wachtwoord, maar maak je ook gebruik van tweefactorauthenticatie. Daarbij moet je naast een wachtwoord bijvoorbeeld ook nog bevestigen met een sms. Steeds meer diensten bieden een dergelijke optie aan, waaronder Apple, Facebook, Google en Microsoft.

©PXimport

Tip 16 Een gehackt account? Valt nooit helemaal uit te sluiten!

Tip 17: De-installatie

Heb je via tips 03 tot en met 12 inderdaad ontdekt dat er zich ongewenste software op je systeem bevindt, dan kun je in eerste instantie proberen die op de 'reguliere' manier te verwijderen. Via het Configuratiescherm van Windows dus, in het bijzonder het onderdeel Programma's en onderdelen. Lukt het daar niet mee, ook niet wanneer je Windows hebt opgestart vanuit de veilige modus, dan kun je het ook proberen met een wat krachtiger tool.

Zo scant Revo Uninstaller naar eventuele resten van een (niet helemaal) verwijderd programma en wordt getracht ook die weg te halen. Handig is ook de zogenoemde jachtmodus: je versleept een vizier naar een venster, waarna Revo Uninstaller het bijbehorende proces kan stopzetten of het programma kan de-installeren. We raden je aan de 'professional' versie te downloaden, aangezien die grondiger te werk gaat en je hem gedurende dertig dagen gratis kunt gebruiken.

Lukt het je met deze tool evenmin om de ongewenste software weg te krijgen, dan zit er weinig anders op dan het met een antimalwaretool (zoals Malwarebytes Anti-Malware, zie tip 15) te proberen of met de techniek zoals beschreven in tip 18.

©PXimport

Tip 17 Revo Uninstaller begint soms waar Windows uninstaller eindigt.

Tip 18: Live medium

Sommige malware is zo hardnekkig of zit zo diep verstopt in je systeem dat je deze niet weg krijgt door Windows op de normale manier (en zelfs niet in veilige modus) op te starten en vervolgens een antivirustool te draaien. In zulke gevallen zit er weinig anders op dan je computer vanaf een live medium als een dvd of usb-stick op te starten, waarop al een of meer antimalwaretools zijn geïnstalleerd.

Een prima tool om een live usb-stick te prepareren is Your Universal Multiboot Installer ofwel YUMI. Je hoeft weinig meer te doen dan naar je usb-stick te verwijzen en in de rubriek Antivirus Tools telkens een antivirusprogramma te selecteren, zoals Kaspersky, Avira, AVG, F-Secure en BitDefender. YUMI zal dat dan voor je ophalen, waarna je naar het gedownloade iso-bestand verwijst en het op je stick wordt geplaatst. Start je pc vervolgens met die stick op en laat de antivirustool(s) op je systeem los.

©PXimport

Tip 18 Soms zit er echt niets anders op dan te scannen vanaf een live medium.

Preventie

Tip 19: Updates & patches

Hackers en malware weten vaak in je systeem door te dringen door sluw gebruik te maken van veiligheidslekken in Windows en software zoals browsers, Flash, Adobe Reader en Java. Je bent het dus aan jezelf verplicht ervoor te zorgen dat zowel Windows als je programma's up-to-date blijven en zijn voorzien van alle beschikbare patches. Je doet er dus goed aan de updatefunctie van Windows op automatisch in te stellen (via Configuratiescherm / Windows Update) en de sites van de softwarefabrikanten regelmatig te checken op mogelijke updates en patches. Twee tools kunnen je in dit updateproces helpen. Het gaat allereerst om Ninite, waarmee je met enkele muisklikken een negentigtal bekende freewaretools kunt updaten. Dan is er nog Sumo Lite, die nagaat welke programma's je al hebt geïnstalleerd en vervolgens kun je die desgewenst snel updaten. Let er op de lite-versie te gebruiken om de installatie van extra software te vermijden; zie ook tip 20.

Specifiek voor het checken op verouderde en dus vaak onveilige, want niet goed gepatchte, software is er nog de 'kwetsbaarheidsscanner' Secunia PSI.

©PXimport

Tip 19 Ninite controleert zo'n negentig verschillende freewares.

Tip 20: Gezond verstand

Risicofactor nummer een blijft de gebruiker zelf. Je kunt je namelijk al heel veel onheil besparen door je gezond verstand te gebruiken. Naast het installeren van een degelijk antivirusprogramma, het activeren van een firewall en het up-to-date houden van Windows en software (zie tip 19) hoort daarbij dat je niet zomaar op elke link klikt die je bijvoorbeeld via sociale media bereikt. Of dat je niet zomaar elke bijlage in een e-mail opent. Download je geregeld (gratis) software, upload het gedownloade bestand dan altijd eerst naar een site als deze voordat je het programma gaat installeren. Deze gratis service laat het bestand namelijk door circa 57 verschillende antivirustools scannen.

Ook tijdens het installeren van nieuwe software is het altijd opletten geblazen. Kies waar mogelijk voor een Custom (advanced) installation, zodat je ongewenste vinkjes kunt verwijderen. Merk je ergens een knop Decline (afwijzen) op, klik die dan aan, want zo voorkom je wellicht de installatie van extra software.

©PXimport

Tip 20 Installeer nooit software zonder die eerst grondig op malware te laten checken!

Virtualisatie

Ga je af en toe met onbekende software aan de slag of bezoek je wel eens sites waarvan je niet helemaal zeker bent of die betrouwbaar zijn, dan verminder je het risico op malware en hackers wanneer je dat 'gevirtualiseerd' doet. Dat houdt in dat je met behulp van speciale software in een omgeving werkt die is afgeschermd van de rest van je Windows-installatie, ook wel sandbox genoemd. Nu hoef je daarvoor niet meteen aan de slag met virtualisatiesoftware als het gratis VirtualBox, die een complete Windows-installatie in een virtuele omgeving plaatst, maar het kan bijvoorbeeld ook met gratis tools als SandBoxie of ToolWiz Time Freeze. Die laatste kun je op elk moment activeren, waarna alles (!) wat er op de systeemschijf gebeurt na een herstart van Windows automatisch weer ongedaan kan worden gemaakt. Let wel, virtualisatiesoftware geeft geen honderd procent garantie op veiligheid, maar maakt het malware en andere rommel toch weer een stuk lastiger.

©PXimport

Scherm je systeemschijf af met een druk op de knop.

Vroeg of laat moet je bepaalde informatie digitaal delen. Denk aan contracten, medische gegevens of vertrouwelijke rapporten. Dat is vaak ook precies het moment waarop het mis kan gaan. Eén foutieve klik en je bestand belandt in verkeerde handen. Gelukkig zijn er slimme en relatief eenvoudige manieren om het risico te beperken, zonder paranoïde toestanden.

Lees ook: 20 tips om je online privacy te waarborgen

Om te voorkomen dat vertrouwelijke informatie terechtkomt bij onbevoegden, gebruik je bij voorkeur een combinatie van beveiligingsmaatregelen. Versleutel je bestanden vóór verzending, gebruik wachtwoorden of toegangsrechten en kies voor veilige overdrachtsdiensten in plaats van standaardmail. Beperk daarnaast de toegang tot enkel de juiste personen of groepen. Zo houd je je data echt privé, ook na verzending. 

Metadata verwijderen

Welke versie van Windows je ook gebruikt: als je gevoelige bestanden deelt, is het verstandig om eerst de metadata te wissen. Wanneer je een bestand aanmaakt, slaat het systeem automatisch extra gegevens op, zoals de naam van de auteur, de datum van de laatste wijziging, de computernaam en meer. Deze metadata kunnen onbedoeld gevoelige informatie prijsgeven.

Gelukkig kun je deze metadata in Windows Verkenner eenvoudig verwijderen. Navigeer naar het bestand dat je wilt delen. Klik er met de rechtermuisknop op en kies Eigenschappen. Of gebruik de toetscombinatie Alt+Enter. Ga naar het tabblad Details. Klik onderaan op Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen. Hier kun je ook de optie Maak een kopie waarbij alle mogelijke eigenschappen zijn verwijderd selecteren. Bevestig met OK. Hierdoor ontvang je een kopie van het bestand zonder de metadata.

➡️7-Zip

Installeren

Ben je van plan om een bestand via internet te versturen? Dan is versleuteling een slimme zet. Door een bestand te versleutelen, voorkom je dat onbevoegden toegang krijgen tot de inhoud, zelfs als ze dat per ongeluk in handen krijgen. Hoewel Windows 11 zelf versleutelingsopties biedt, zijn die alleen bedoeld voor lokale opslag en dus niet geschikt voor bestanden die je wilt delen. Gebruik daarom een externe tool zoals 7-Zip, een gratis, opensource-programma dat uitstekend werkt voor veilige compressie én encryptie.

7-Zip installeer je via de Opdrachtprompt: Open het Startmenu en zoek naar Opdrachtprompt. Klik met de rechtermuisknop op het resultaat en kies Als administrator uitvoeren. Typ de volgende opdracht en druk op Enter: winget install --id 7zip.7zip.

De tool wordt automatisch gedownload en geïnstalleerd. Zodra 7-Zip klaarstaat, kun je je bestand inpakken in een met een wachtwoord beveiligd archief (7z of zip) met sterke AES-256-encryptie. Op die manier kun je het bestand veilig versturen, bijvoorbeeld via e-mail of een cloudservice, mits je het wachtwoord apart en veilig deelt.

Versleutelen

Om 7-Zip te starten, zoek je via Startmenu naar 7-Zip File Manager. Open de app en navigeer naar het bestand dat je wilt beveiligen. Selecteer dat en klik op de groene knop Toevoegen. Onderaan, in het gedeelte Versleuteling, vul je een wachtwoord in om het bestand te beveiligen. Typ het wachtwoord twee keer ter bevestiging.

Je kunt ervoor kiezen om het wachtwoord zichtbaar te maken, zodat je zeker weet dat je geen typfouten maakt. Daarnaast kun je ook de bestandsnaam versleutelen. Dat zorgt ervoor dat zelfs de naam van het bestand niet meer herkenbaar is, wat de inhoud extra goed afschermt voor nieuwsgierige ogen. Het resultaat is een versleuteld archiefbestand - een soort digitale container - dat alleen geopend kan worden met het ingestelde wachtwoord.

Standaard blijft het originele, niet-versleutelde bestand behouden. Wil je dat automatisch laten verwijderen? Vink dan in het venster Toevoegen aan archief de optie Bestanden na inpakken verwijderen aan. Zo blijft enkel de beveiligde versie over.

Versleutelen en splitsen

Wil je nog een extra beveiligingslaag toevoegen? Dan kun je het bestand niet alleen versleutelen met 7-Zip, maar ook opsplitsen in meerdere delen. Vervolgens kun je elk deel apart versturen, eventueel zelfs op verschillende momenten of via verschillende kanalen.

Open opnieuw 7-Zip en voeg het bestand toe dat je op deze manier wilt beveiligen. Stel een encryptiewachtwoord in en bevestig dat. In het veld Opsplitsen in volumes, bytes kies je de gewenste bestandsgrootte per deel. Dit is vooral handig voor grote bestanden. Stel dat het originele bestand 40 MB groot is. Als je 10 MB opgeeft, maakt 7-Zip er automatisch vier gelabelde delen van.

Voor maximale veiligheid kun je elk deel via een andere dienst of e-mailaccount verzenden. De ontvanger selecteert alle delen in 7-Zip (houd hiervoor de Ctrl-toets ingedrukt tijdens het aanklikken) en kiest daarna Uitpakken. Zodra het juiste wachtwoord wordt ingevoerd, worden de delen automatisch samengevoegd en ontsleuteld.

➡️OneDrive

Machtigingen

Met OneDrive stel je eenvoudig machtigingenin waarmee je bepaalt wie er toegang krijgt tot het bestand dat je eerder met 7-Zip hebt versleuteld. Het delen kun je op elk moment weer stopzetten. Open OneDrive via verkenner en navigeer naar de map waarin de versleutelde container staat. Klik met de rechtermuisknop op het bestand en kies voor Delen.

In het pop-upvenster voer je het e-mailadres in van de persoon met wie je het bestand wilt delen. Je kunt ook meerdere e-mailadressen of een mailgroep invoeren. Klik vervolgens op het potloodicoon om aan te geven of de ontvanger het bestand mag Bewerken of Alleen mag bekijken. Ben je klaar? Klik dan op Verzenden. De ontvanger krijgt een e-mail met een link om het bestand te downloaden.

➡️Outlook

E-mailversleuteling

Heb je een Microsoft 365-abonnement? Dan kun je gebruikmaken van de ingebouwde versleutelfunctie in Outlook om je e-mails en bijlagen extra te beveiligen.

Open de Outlook-app en klik op Nieuwe e-mail om een nieuw bericht op te stellen.Ga eventueel naar het tabblad Invoegen en kies Bestand bijvoegen.Selecteer via Op deze computer zoeken het gewenste bestand en klik op Openen.

Daarnaga je naar het tabblad Opties bovenaan het Lint.Klik op de knop Versleutelen. Je kunt hier ook kiezen uit verschillende beveiligingsniveaus.Maak je bericht af zoals gewoonlijk en klik op Verzenden.De e-mail wordt nu automatisch versleuteld verstuurd. De inhoud is onderweg beschermd en kan alleen worden geopend door de bedoelde ontvanger.

Beveiligingsopties

Onder de knop Versleuteling zie je drie opties als je een Microsoft 365 Family- of Personal-abonnement gebruikt. De eerste optie is Niet doorsturen. Hierdoor blijft je bericht versleuteld binnen Microsoft 365 en kan de ontvanger het niet kopiëren of naar anderen doorsturen. Kies je Versleutelen, dan kunnen ontvangers met een Outlook.com- of Microsoft 365-account de bijlagen downloaden vanuit Outlook.com of de mobiele Outlook-app.

Wie een andere e-mailclient gebruikt, zoals Gmail, Thunderbird of Apple Mail, ontvangt een bericht dat er een Microsoft Office 365-versleutelde e-mail op hem wacht. Als de ontvanger op de link Bericht lezen klikt, dan schakelt hij naar het Microsoft 365 Portal voor berichtversleuteling en daar moet hij zich aanmelden met een eenmalige wachtwoordcode. Die code ontvangt hij in zijn e-mailclient en daarmee kan hij dan het bericht op de portal openen.

De derde optie is Geen machtiging ingesteld en daarmee verwijder je eerdere machtigingen. De versleutelfunctie in Outlook is ideaal voor wie snel en zonder technische omwegen gevoelige informatie wil delen binnen een professionele context. Je hoeft geen extra tools te installeren.

➡️Gmail

Vertrouwelijke modus

De extra beveiliging in Gmail heet Vertrouwelijke modus. Hiermee versleutel je je berichten, zodat alleen de bedoelde ontvanger ze kan lezen, zelfs als iemand anders toegang krijgt tot diens mailbox. Klik op Opstellen om een nieuw bericht te maken. Vul het e-mailadres van de ontvanger in, kies een onderwerp en typ je bericht. Voor je op Verzenden klikt, activeer je de extra beveiliging. Onderaan het berichtvenster zie je een aantal grijze knoppen. Helemaal rechts staat een pictogram van een slot met een wijzerplaat. Klik daarop om de Vertrouwelijke modus in te schakelen.

Gebruik je de mobiele app? Tik dan op de drie puntjes rechtsboven en kies daar het slotje. Ontvangers kunnen deze mail vervolgens niet doorsturen, kopiëren, afdrukken of downloaden. Er verschijnt ook een pop-upvenster waarin je de vervaltijd van het bericht instelt. Je kunt kiezen uit: 1 dag, 1 week, 1 maand, 3 maanden of 5 jaar. Na afloop van de gekozen periode verdwijnt het bericht automatisch uit de postbus.

Sms-beveiliging

In hetzelfde pop-upvenster kun je een extra beveiligingslaag toevoegen via de optie Toegangscode vereisen. Vink hier de optie Sms-toegangscode aan. De ontvanger kan het bericht dan pas lezen nadat hij of zij een code invoert die via sms op de mobiele telefoon wordt bezorgd. Hiermee voeg je een tweede beveiligingsfactor toe, wat het voor een indringer vrijwel onmogelijk maakt om toegang te krijgen. Die moet immers niet alleen de mailbox, maar ook de sms-berichten van de ontvanger onderscheppen. Dat is een bijzonder lastige combinatie.

Klik op Opslaan en vervolgens op Verzenden. Op dit moment kun je eventueel nog de vervaltijd van het bericht aanpassen. Dan verschijnt er nu een tweede pop-upvenster waarin je het telefoonnummer van de ontvanger moet invoeren. Klik opnieuw op Verzenden. De ontvanger krijgt vervolgens een e-mail met daarin een knop om het vertrouwelijke bericht in de browser te openen. Is sms-verificatie ingeschakeld? Dan ziet de ontvanger ter bevestiging de laatste twee cijfers van zijn of haar gsm-nummer. Na een klik op Send passcode wordt de toegangscode per sms verstuurd.

Lees ook: 20 (écht) onmisbare tips voor Gmail

Documenten ondertekenen op je iPhone? Zo maak je een handtekening aan

➡️Proton Mail

Zwitserse veiligheid

De grote mailproviders maken er geen geheim van dat ze het e-mailverkeer scannen. Volgens eigen zeggen doen ze dat om hun dienstverlening te verbeteren. Daarbij richten ze zich vooral op de metadata van berichten: wie met wie communiceert, wanneer en hoe vaak. Ben je op je privacy gesteld, dan geeft dit idee een onbehaaglijk gevoel, zeker wanneer het om vertrouwelijke informatie gaat.

In dat geval kun je overstappen naar een ultraveilige aanbieder zoals Proton Mail (https://proton.me), een dienst die privacy centraal stelt. De servers staan in Zwitserland, waardoor de dienst onderworpen is aan een van de strengste privacywetgevingen ter wereld. Proton Mail werkt standaard met end-to-end-encryptie. Bij gewone e-mails is de verbinding tussen jou en de server meestal wel versleuteld met TLS (Transport Layer Security), maar de e-mail zelf wordt op de server in leesbare vorm opgeslagen.

End-to-end-encryptie (E2EE) bij e-mail betekent dat alleen de afzender en de beoogde ontvanger de inhoud van het bericht kunnen lezen. Zelfs de e-maildienst zelf kan niet zien wat er in de e-mail staat, omdat de versleuteling pas wordt verwijderd op het toestel van de ontvanger.

De gratis versie, Proton Free, biedt dezelfde sterke beveiliging als de betaalde formules, maar met enkele beperkingen. Je beschikt over één e-mailadres en 1 GB e-mailopslag. Daar staat tegenover dat je volledig reclamevrij werkt, niet gevolgd wordt en je berichten niet worden geanalyseerd of gelogd. Wie meer nodig heeft, kan upgraden naar een betaald abonnement, zoals Mail Plus (3,99 euro per maand bij jaarlijkse betaling).

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom gaan we een paar keer per week voor je op zoek naar zulke aanbiedingen. Met Kerst en Oud en Nieuw voor de deur is het weer tijd om te bedenken wat je wil gaan eten. Wat dacht je van fondueen? Met deze vijf fonduesets maak je indruk op je vrienden en familie.

Met een fondueset smelt je de lekkerste kazen en dep je je broodje of vlees in bouillon of kaas. Fonduesets zijn de ultieme sfeermakers voor de feestdagen, of het nu met vrienden is of familie en of je kiest voor romige kaas, bouillon of chocolade; het is op en top genieten. Een absolute must-have voor elke levensgenieter en perfect voor de feestdagen. Wij vonden vijf betaalbare fonduesets voor je.

Boska Elektrische Fondueset Pro - 8 personen

De Boska Elektrische Fondueset Pro is ontworpen voor liefhebbers van kaas‑ en vleesfondue. De set bestaat uit een geëmailleerde gietijzeren pot met een inhoud van circa 2,15 liter, waardoor je genoeg ruimte hebt voor een volledige kaasfondue of bouillon. Het verwarmingselement is elektrisch en beschikt over een instelbare thermostaat; hierdoor kun je de temperatuur naar wens aanpassen voor verschillende soorten fondue. Een handig indicatielampje laat zien wanneer het element aan staat. De pot staat op een stevige basis en heeft een extra lang snoer van twee meter, zodat je hem makkelijk midden op tafel plaatst. Bij de set worden acht fonduevorken geleverd die zijn voorzien van gekleurde markeringen. De combinatie van gietijzer en emaille zorgt voor een gelijkmatige warmteverdeling en eenvoudige reiniging.

Swissmar Lausanne 11‑delige fondueset - 6 personen

De Zwitserse fabrikant Swissmar levert met de Lausanne een 11‑delige fondueset die is gericht op traditioneel fonduen. De set bestaat uit een koperen pan met een geëmailleerde binnenkant en een zware RVS‑branderschaal. Doordat koper de warmte snel opneemt en verdeelt, is de fondue snel op temperatuur. De pan staat op een robuuste stalen houder waarin een brander met regelaar zit; hiermee pas je de vlamsterkte aan voor kaas‑, bouillon‑ of chocoladefondue. In de doos zitten verschillende accessoires, waaronder zes vorkjes en een branderschaal. Deze set is niet elektrisch, waardoor je hem zelfs buiten of op de camping kunt gebruiken.

Mäser Fondueset - 4 personen

De fondueset van Mäser bestaat uit een roestvrijstalen pan met bijbehorende brander. Roestvrij staal is slijtvast en eenvoudig te reinigen; je kunt de pan na gebruik in de vaatwasser zetten. De set heeft een inhoud van rond één liter, voldoende voor een kaas‑ of chocoladefondue voor een klein gezelschap. Er worden meerdere fonduevorkjes meegeleverd met gekleurde puntjes om ze te onderscheiden. Dankzij de stevige basis staat de pan stabiel op tafel, terwijl de gelijkmatige warmteverdeling voorkomt dat de inhoud aanbrandt. Omdat het geen elektrisch toestel is, gebruik je de brander met brandgel of spiritus.

Baumalu 385050 fondueset - 6 personen

Deze fondueset van Baumalu bestaat uit een zware gietijzeren pan die op een decoratieve houten plaat staat. Gietijzer houdt de warmte goed vast en is geschikt voor zowel kaas‑ als chocoladefondue. De bijgeleverde brander plaats je onder de pan; je regelt de vlamsterkte met een draaiknop. Omdat de pot stevig op de houten plaat staat, blijft hij stabiel en kras je niet op de tafel. In de set zitten fonduevorkjes met houten handvatten.

Tristar FO‑1107 Fonduepan - 8 personen

De Tristar FO‑1107 is een elektrische fondueset met een inhoud van ongeveer 1,5 liter. Je gebruikt deze pan voor verschillende soorten fondue, zoals kaas, bouillon of chocolade. Het verwarmingselement levert circa 1000 watt en heeft een instelbare thermostaat, zodat je de temperatuur kunt aanpassen aan het type fondue. Een indicatielampje geeft aan wanneer het apparaat actief is. De pan heeft een antiaanbaklaag, een cool‑touch handgreep en staat op een antislipvoet voor extra stabiliteit. Er worden acht fonduevorkjes meegeleverd en door de ring bovenop blijven de vorkjes op hun plek tijdens het fonduen.