ACHTERGROND - Je bent op reis en je hebt weinig zin in torenhoge roaming- of internetkosten. Gelukkig biedt je hotel internet aan en zijn er zelfs gratis openbare hotspots vlakbij het strand of dat eethuis. En dus maak je daar gretig gebruik van. Goedkoop is het wel, maar of het ook veilig is...

Een internetverbinding hebben is een levensbehoefte geworden. In de eerste plaats thuis en op het werk, maar net zo goed ook onderweg. In het café of het restaurant, in het museum, op het stadsplein of in de trein zoek je haast automatisch naar een openbare, gratis hotspot. Zo'n hotspot is namelijk een welkom alternatief als je 3G-verbinding erg zwak is of om dure roamingkosten of mobiele datatarieven te vermijden. Handig en goedkoop dus, maar jammer genoeg niet zonder risico's!

Handige hotspot?

Wat veel gebruikers namelijk niet weten, is dat zo'n hotspot de gegevens naar alle potentiële ontvangers verstuurt, ongeveer zoals een radiozender dat doet. Dat houdt meteen in dat iedereen die met diezelfde hotspot verbonden is, het dataverkeer van de andere gebruikers kan afluisteren en zelfs heimelijk kan aanpassen. Dat geldt in de eerste plaats voor een niet-versleuteld openbaar netwerk, maar het kan je ook overkomen op (bijvoorbeeld) het versleutelde netwerk van je hotel. Althans, wanneer de hacker eveneens het inlogwachtwoord kent, bijvoorbeeld wanneer hij ook gast is in dat hotel.

Maar er zit nog meer risico vast aan een niet-versleuteld draadloos netwerk of aan een netwerk waarvan ook andere (niet noodzakelijk betrouwbare) personen de sleutel kennen. Het is voor een hacker immers een koud kunstje om zelf een hotspot op te zetten met een eigen accesspoint of desnoods met zijn smartphone of laptop (bijvoorbeeld met de app Shark for Root). Die mogelijkheid zit standaard ingebouwd in de meeste smartphones en zelfs in Windows. Wanneer die hacker nu zijn hotspot dezelfde naam geeft als een 'onschuldige' hotspot uit de buurt (zoals 'Starbucks' of 'McDonald's') en waar nodig hetzelfde wachtwoord gebruikt, dan is de kans groot dat jij met de verkeerde hotspot een verbinding opzet. Zeker wanneer het signaal van de hacker-hotspot sterker doorkomt dan dat van de bonafide hotspot.

©PXimport

Snel even een hotspotje opzetten ... Starbucks, misschien?

De hacker

Wanneer je met een draadloos netwerk bent verbonden waartoe ook een hacker toegang heeft, of je toestel een verbinding heeft opgezet met de hotspot van een hacker, dan zijn er verschillende scenario's mogelijk. Zeker in de (realistische) veronderstelling dat de hacker de nodige tools of apps heeft geïnstalleerd. We bespreken de verschillende scenario's in de volgende alinea's. De programma's die we hierbij noemen maken duidelijk dat deze lang niet allemaal voor illegale doeleinden gemaakt zijn. Ook heel dagelijkse tools zoals inSSIDer en Wireshark worden gebruikt (of misbruikt?).

Gegevens uitlezen

Met behulp van gespecialiseerde wifi-netwerkscanners (zoals inSSIDer, Fing, Wifi Analyzer en iNet) komt de hacker dan niet alleen het IP- en MAC-adres van je toestel te weten, maar ook de hostnaam. Bij Apple-apparaten bestaat die laatste vaak uit de volledige naam van de eigenaar van het apparaat. Sommige tools tonen tegelijk de services die op zo'n apparaat beschikbaar zijn. Zitten daar bijvoorbeeld UPnP-services of gedeelde netwerkshares zonder wachtwoordbeveiliging tussen, dan loop je alvast het risico dat de hacker zomaar in je documenten of vakantiefoto's kan rondsnuffelen.

©PXimport

Netwerkscanner Fing legt in één moeite ook de achterliggende clients en services bloot.

Pakketbesnuffeling

Met krachtige packet sniffers (zoals Kismet of Wireshark) kan de hacker bovendien al het onversleutelde dataverkeer opvangen en vastleggen voor verdere analyse. Op die manier komt hij snel te weten naar welke sites je surft en mogelijk zelfs wat je logingegevens zijn voor bepaalde diensten. Lang nog niet alle diensten vereisen namelijk een versleutelde verbinding bij het aanmelden. Of een webservice versleutelt bijvoorbeeld wel de aanmeldingsprocedure zelf, maar niet wat je verder allemaal naar die service verstuurt zodat de hacker dat allemaal wel te zien of te lezen krijgt.

De kans is overigens reëel dat je e-mailclient je loginnaam en het bijbehorende wachtwoord in leesbare vorm (plain text) over het netwerk verstuurt. Krijgt een hacker deze gegevens in handen, dan kan hij via dat account ook toegang krijgen tot heel wat andere diensten. Hij zal dan bijvoorbeeld eerst je wachtwoord wijzigen bij je e-mailservice en vervolgens bij andere diensten aangeven dat je je wachtwoord vergeten bent. Het nieuwe wachtwoord van die diensten wordt dan automatisch naar je mailbox gestuurd ... die op dit moment alleen de hacker nog kan openen.

©PXimport

Een netwerksniffer vist 'plain text' wachtwoorden (hier: uit Outlook) er zo uit!

Internetbankieren gehackt!

Eind mei maakte de nieuwssite nu.nl melding van een nieuw type aanval op elektronische transacties. Door een eigen hotspot op te zetten (bijvoorbeeld met het beruchte apparaat WiFi PineApple, dat allerlei hackingtools heeft ingebouwd) kan een hacker met behulp van zogenoemde SSL-stripping een bankiersessie overnemen en zich dus effectief als een 'man-in-the-middle' opwerpen. Hierdoor kan hij ongemerkt online transacties aanpassen en bijvoorbeeld het bankrekeningnummer van de begunstigde wijzigen. Intussen hebben de meeste banken dit lek wel gedicht en ervoor gezorgd dat de beveiliging van de verbinding wordt afgedwongen.

Het probleem is wel dat ook de browsers hun protocollen hiervoor moeten aanpassen en op het moment van dit schrijven is dat nog steeds niet gebeurd met Internet Explorer! "Dat is iets voor de eerstvolgende versie", aldus Microsoft. Voorlopig ben je dus veiliger af met een alternatieve browser zoals Chrome, Firefox of Safari.

©PXimport

WiFi Pineapple Mark V Standard: een hackershotspot voor nauwelijks 75 euro.

Sessieovername

Met speciale tools (zoals AndroidSheep dat een paar jaar geleden berucht was, maar nog altijd te downloaden en te gebruiken is) is het bijvoorbeeld ook mogelijk dat een hacker op eenvoudige manier je sessie met bepaalde webdiensten, zoals Facebook of Twitter, overneemt. Dat kan door het hotspotverkeer gericht af te luisteren naar sessiecookies voor die webdiensten. De hacker hoeft dan weinig meer te doen dan een cookie aan te klikken om zelf aan de slag te gaan met jouw reeds geauthentiseerde sessie. Op die manier krijgt hij toegang tot je account en hij kan bijvoorbeeld zelfs in jouw naam berichten posten.

Heeft de hacker een eigen, valse hotspot geactiveerd, dan ben je meteen ook vatbaar voor phishing-praktijken in een variant waar geen e-mail aan te pas komt. Hij hoeft daarvoor slechts een webserver op te starten en de verzoeken van je browser naar die server om te leiden. Zodra je je dan bij een bepaalde site wilt aanmelden kan hij een nagemaakte inlogpagina tonen, waarin je nietsvermoedend je login-ID invult. Je denkt dus dat je inlogt op de gewone website, maar stuurt je gegevens onbewust rechtstreeks naar de hacker.

De gebruiker

De moraal van dit verhaal mag duidelijk zijn: vermijd zoveel mogelijk publieke (gratis) hotspots, tenzij je er weinig problemen mee hebt dat iemand ongemerkt over je schouders mee kijkt. Privacygevoelige surfsessies en online bankieren horen wat ons betreft alvast niet thuis in zo'n onveilige omgeving. Wil je uit praktische of financiële overwegingen toch bij een openbaar draadloos netwerk aansluiten, dan neem je maar beter de volgende adviezen in acht.

Neem met je mobiele apparaat zo dicht mogelijk plaats bij de hotspot: dat verkleint het risico dat een valse hotspot die verbinding overneemt. Laat je apparaat niet automatisch een verbinding opzetten met een eerder gebruikt netwerk: ook dat verkleint de kans dat je (ongemerkt) met een valse hotspot in verbinding komt. Daartoe moet je dus regelmatig de lijst met netwerken opschonen. Op een Windows-toestel doe je dat in het Netwerkcentrum, bij Draadloze netwerken beheren. Op een Android vind je die lijst via Instellingen / Draadloos en netwerken / Wifi (via het optieknopje, Geavanceerd kun je hier meteen ook de optie Netwerkmelding - Melden wanneer een open netwerk beschikbaar is uitschakelen). Op een iOS-toestel kun je slechts de netwerken negeren die op dat ogenblik beschikbaar zijn: klik het I-pictogram aan naast de netwerknaam en kies Vergeet dit netwerk.

Controleer ook altijd goed alle aanmeldpagina's van websites, zeker wanneer de webpagina niet versleuteld blijkt (en dus niet met https:// begint). Zoals we hierboven al schreven kan zo'n pagina namelijk geheel vervalst zijn.

©PXimport

Versleuteld e-mailen met behulp van SSL/TLS of STARTTLS.

Openbaar netwerk

Let er tevens op dat je niet ongewild gegevens over het netwerk deelt. Op een Windows-computer zorg je er met name voor dat je bij een nieuw netwerk de optie 'openbaar netwerk' selecteert, zodat de firewall van Windows zichzelf zo instelt dat er van buitenaf niemand je shares of services als UPnP-AV (denk aan de Windows Media Player) kan benaderen. Een firewall op een smartphone of tablet is in principe niet nodig gezien daar standaard geen servers op actief zijn.

Verder maak je zoveel mogelijk gebruik van versleutelde communicatie. Dat geldt zowel voor je browser als voor je e-mailclient (bij IMAP/POP3 en bij SMTP stel je dan een beveiligde verbinding in, gewoonlijk iets als SSL/TLS of STARTTLS, selecteer echter niet de optie Alle certificaten accepteren). Een versleutelde verbinding verdient zeker de voorkeur: controleer regelmatig of je (nog steeds) via https:// en niet gewoon http:// surft en of het juiste sloticoontje op de juiste plaats in de adresbalk staat. Krijg je melding van een ongeldig certificaat, dan kan dat mogelijk wijzen op een hackersaanval. Doe je toch aan internetbankieren, gebruik dan zoveel mogelijk de bankier-app op een mobiel apparaat in plaats van je browser. Zo'n app is namelijk niet gevoelig voor SSL-stripping (zie ook kader 'Internetbankieren gehackt!').

©PXimport

Een hotspot stel je (met het oog op de firewall) het beste in als een 'openbaar netwerk'.

VPN

Idealiter verbind je je altijd via een VPN (virtual private network) omdat op die manier letterlijk alle dataverkeer versleuteld via een 'tunnel' naar een vertrouwde server loopt. Wees er je echter van bewust dat er ook tools bestaan die er specifiek op gericht zijn het netwerkverkeer te verstoren, zodat wel je VPN-connectie wordt onderbroken, maar niet je draadloze verbinding. Ga dus ook regelmatig na of je wel degelijk nog met je VPN-service verbonden bent.

©PXimport

Er bestaan verschillende VPN-services (hier: Hotspot Shield).

Versleutelde communicatie

Een verbinding via 3G/4G is hoe dan ook veel veiliger dan via een wifi-hotspot. Sinds de onthullingen van Edward Snowden weten we echter dat ook dat verkeer onderschept wordt, behalve als je stevige end-to-end-versleuteling gebruikt. Versleuteld bellen kan eigenlijk alleen zonder al te veel moeite met een Android-toestel, via de opensource-app RedPhone. Dat geldt eveneens voor het versturen van tekstberichten: dat kan op een Android met de gratis app TextSecure en op iOS tot op zekere hoogte met de app iCrypter (€ 2,69).

Versleuteld chatten wordt mogelijk gemaakt door het gratis ChatSecure. Deze app kan met verschillende chatprotocollen overweg en is zowel voor Android als iOS beschikbaar. Het e-mailverkeer kun je versleutelen via OpenPGP, bijvoorbeeld met de gratis app APG voor Android of iPGMail voor iOS (€ 1,79) maar dat vereist wel de nodige voorbereiding, met name voor het aanmaken van het vereiste inlogsleutels.

©PXimport

Versleuteld bellen kan met de gratis Android-app RedPhone.

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.